Вопрос 20: Культура БССР у міжваенный перыяд(1917-1941гг.).

Беларусізація – нацыянальная культурная пялітыка ў БССРу 20-я гг. у снежні 1920 г. на 2-ом Усебеларускім з’ездзе Саветаў у першыню было заяўлена аб неабходнасті арганізаціі жыцця грамадства, дзяржавы на роднай мове. У 1929 г. на партканферэнціі КП(б)Б, якая была прысвечана разгляду нацыянальнага пытання. Так былі зроблены першыя крокі да беларусізацыі.рабіліся практычныя крокі ў напрамку абудження свядомасці беларусаў.у 1920 гг. пачаў дзейнічацьбеларусскі вандроўны тэатр Уладзіміра Галубка і Беларускі дзяржаўны драматычны тэатр у Мінску, у якім ставіліся спяктаклі “Паўлінка”, “Машэка”, “Кастусь Каліноўскі”. У 1921 г. была створана першая ў БССР вышейшая навучальная ўстанова – БДУ, першым рэктарам якога быў гістопык У. Пічэта, у 1922 г. – інстытут беларускай культуры (навукова-даследчая установа) і істытус сельскай гаспадаркі. Пачаоі працаваць Дзяржаўный музей і Цэнтральный архіў. У 1921 г. утворана выддаведства “Савецкая Беларусь”, сталі выходзіць газеты, часопісы, кнігі на беларускай і іншых мовах. 15 ліпеня быў пакладзены пачатак беларусізаціі як афіційнай дзяржаўнай палітыкі. Магутны імпульс палітыкі беларусізаціі прыдало “узбуйненне” рэспублікі ў 1924 і 1926 г. Урадам СССР было перададзена 16 паветаў Віцебскай, Гомельскай і Смаленскай губерняў, у выніку тэрыторыя Савецкай Беларусі павялічалась ў тры разы. Асноўныя мэты беларусізаціі: пашырэнне сферы ўжытку беларускай мовы, развіццё бел. культуры, вылученне на розныя кіруючыя пасады беларусаў. Справаводства дзяржаўнага апарату і часцей Чырвонай Арміі пераводзілася на беларускую мову. Беларуская, руская, яўрэйская мовы былі прызнаны раўнапраўнымі. Вучні навучаліся ў школах на роднай мове с абавязковым вывученнем дзяржаўнай мовы – беларускай. К 1928 г. ў рэспубліцы налічваліся 23 яўрэйскія, 19 польскіх, 16 рускіх, 5 латышскіх, 2 украінскія і 2 нямецкія Саветы. Узнік і асобы нацыянальны польскі райён з центрам ў Дзяржынску. Працесс вылучення беларусаў на адказную работу прыняў харатэр карэнізаціі – вылучалі тых, хто вывучаў беларускую мову і добра ведаў мясцовыя умовы. З павагай ставіліся да беларусаў апаратчыкі іншшых нацыянальнасцей. Напрыклад, А. Крыніцкі, які ўзначальваў КПБ у 1924-1927 гг., рускі па нацыянальнасці, авалодаў беларускай мовай, чытаў на ёй даклады. Палітыка беларусізаціі спрыяла развіццю беларускай літаратуры, узніклі літаратурыя аб’яднанні “Маладняк”, “Полымя”, “Узвышша”. Актыўнымі праваднікамі гэтай палітыкі былі пісьменнікі Я. Колас, Я. Купала, У. Дубоўка, М. Чарот, П. Галавач, К. Чорны, М. Лынькоў. У 1926 г. быў створаны першы беларускі мастацкі фільм “Лясная быль”, рэжасёр Ю. Тарыч. У1928 г. Інбелкульт быў рэарганізаваны ў беларускую акадэмію навук, прэзідентам АН стаў гісторык У. Ігнатоўскі. Дасягненне беларусізаціі: да канца 20-х гг. на беларускую мову выкладання было пераведзяна каля 80% сярэдніх школ, у цэнтральных установах служачыя валодалі беларускай мовай: у 1925-20%, у 1927-80%. Усё гэта рабілася на дэмакратычных асновах, беларусізацыя атрымала моцную падтрымку насельніцтва, дапамагла яму ўсвядоміць сябе націяй. Але нацыянальна – культурнае будаўніцтва ажыццяўлялася ў сутычках розных сіл. З аднаго, боку былі спробы прыпыніць, а з другога фарсіраваць беларусізацію. У канцы 20-х гг. палітыка беларусізаціі была згорнута. Былі ўведзены ў дзеянне новыя нормы беларускай літаратурнай мовы, у выніку чаго яна значна даблізілась да рускай. Скарацілась колькасць беларускіх школ, спарваводства розных устаноў пераводзілася на рускую мову. Але і ў гэтых умовах культура працягвала развівацца. У рэспубліцы былі прыняты меры па ліквідаціі непісменнасці. Так у 191939 г. доля пісменных складала 80,8%. У 30-ыя гг. было ўведзянно ўсеагульнае пачаткове навучанне. У 1932 г. была заснована – Беларуская дзяржаўная кансерваторія, у 1933 г. – Беларускі тэатр отеры і балета, у 1927 – Беларуская дзяржаўная філармонія. Вывад: такім чынам, культурная рэвалюцыя ў БССР прывяла да павышення культурнага ўзроўня мас, аднака абярнулася абмежаваннямі ў развіцці нацыянальнай культуры і насадження марксіскай ідэалогіі.