М е т о д ы использования средств наглядного воздействия.

Обеспечивая наглядность в физическом воспитании, применяют целый комплекс методов:

1. Методы натуральной и опосредственной демонстрации, которые детализируются применительно к следующим видам: наглядные пособия, предметно-модельная и макетная, кино и видиомагнитафонная, изабирательно-сенсорная.

2. Методы направленного прочувствования движений.

3. Методы ориентирования.

4. Методы лидирования и текущего сенсорного программирования.

5. Методы срочной и отставленной информации.

 

46. Т а б и ғ а т ы ң сауықтырғыш күштері дене тәрбиесінің құралы ретінде.

Күн радиациясы, ауа мен су ортасының қасиеттері тәрізді табиғат факторлары дене тәрбиесі процесінде екі бағытта пайдаланылады:

1/ ортаның табиғи факторлары дене жаттығулары әсер-ықпалын толықтырар, күштер және аз жігер жұмсап, жақсы нәтижеге жеткізер дене жаттығулары сабақтарына жалғаспалы жағдайда;

2/ бұл табиғи жағдайлар шынықтыру мен сауықтырудың салыстырмалы дербес құралы ретіндегі әсер-ықпалын белгілі жаймен мөлшерлеуді орындау түрлерін ұйымдастыру барысында.

 

О з д о р о в и т е л ь н ы е силы природы как средства физического воспитания. Такие природные факторы, как солнечная радиация, свойства воздушной и водной среды в процессе физического воспитания используются в двух направлениях:

1/ как сопутствующие условия занятий физическими упражнениями, когда естественные факторы среды дополняют, усиливают и оптимизируют воздействие физических упражнений;

2/ при организации специальных процедур, в ходе которых воздействие этих естественных факторов дозируется определенным образом как относительно самостоятельное средство закаливания и оздоровления.

 

47. Т а з а л ы қ себептері факторлары дене тәрбиесінің құралы ретінде. Тазалық сақтау факторлары еңбектің, демалыстың, тамақтанудың, дене жаттығуларының, тұрмыстық, жағдайлардың, тағы басқаларының жеке және қоғамдық тазалығын сақтаудың арнайы мөлшерлері мен талаптарын жүзеге асыруы бойынша қамтамассыз етіледі. Дене тәрбиесіндегі тазалық сақтау ережілерінің сақталуы көбіне дене жаттығулары сабақтарының ұнамды әсеріне, тиімділігіне себепші болады.

 

Г и г и е н и ч е с к и е факторы как средства физического воспитания. Гигиенические факторы, как известно, обеспечиваются реализацией специальных норм и требований по личной и общественной гигиене труда, отдыха, питания, физкультурных занятий, бытовой обстановки т. д. Соблюдение гигиенических правил в процессе физического воспитания во многом обусловливает положительный эффект занятий физическими упражнениями.

 

48. С а н а л ы л ы қ және белсенділік принципі. Педагогтік процесс нәтижелілігі тәрбиелеушілердің іске қаншалықты саналы және белсенді қатысуымен анықталады. Саналылық пен белсенділік принципі төмендігі талаптардан көрінеді:

- сабақтардың жалпы мақсаты мен нақты міндеттеріне саналы қарым-қатынас пен тұрақты қызығушылықты қалыптастыру;

- дене жаттығуларын орындау барысында саналы талдауға, өзін-өзі бақылау мен күш-жігерді ұтымды пайдалануға дем беру;

- міндеттерге деген ынтаны, дербестікті және шығармашылық қарым-қатынасты тәрбиелеу.

 

П р и н ц и п сознательности и активности. Результативность педагогического процесса определяется тем, насколько сознательно и активно относятся к делу сами воспитуемые. Принцип сознательности и активности раскрывается в следующих требованиях:

- формировать осмысленное отношение и устойчивый интерес к общей цели и конкретным задачам занятий;

- стимулировать сознательный анализ, самоконтроль и рациональное использование сил при выполнении физических упражнений;

- воспитывать инициативность, самостоятельность и творческое отношение к заданиям.

 

49. К ө р н е к і л і к принципі. Дене тәрбиесі процесінде көрнекілік ерекше маңызды роль атқарады, солай болғандықтан жаттығушылардың қызметі негізінен практикалық мәнге және оның ерекше дербес міндеттерінің бірі-сезім мүшелерін жан-жақты дамытуға ие. Бұл принцип мына төмендегі жағдайларда көрінеді:

- көрнекілік-қозғалысты меңгерудің қажетті алғы шарты;

- көрнекілік-қозғалыс қызметін жетілдірудің ажыратылмайтын жағдайы.

 

П р и н ц и п наглядности. В процессе физического воспитания наглядность играет особенно важную роль, поскольку деятельность занимающихся носит в основном практический характер и имеет одну из своих специфических задач – всестороннее развитие органов чувств. Данный принцип раскрывается в следующих положениях:

- наглядность – необходимая предпосылка освоения движений;

- наглядность – неотьемлемое условие совершенствования двигательной деятельности.

 

50. Т ү с і н і к т і л і к және сабақты жекелеп өткізу принципі жаттығушылардың оқуы мен тәрбие мүмкіндіктерімен сәйкестендіре өткізу қажеттілігін білдіреді. Оның мәні төмендегі жағдайларды ашып көрсетеді:

- қол жеткен шараларды анықтау: бәрінен бұрын оқытушы бағдарламалар мен мөлшерлер талабын басшылыққа алуы қажет;

- түсініктіліктің әдістемелік жағдайлары: «белгіліден белгісізге немесе меңгерілгеннен меңгерілмегенге», сондай-ақ «қарапайым нәрседен күрделіге, жеңілден ауырға» деген белгілі ережені ұстану керек;

- дене тәрбиесінің жалпы бағыты мен жекелеген амалдарын жекелеп өткізу қажет.

 

П р и н ц и п доступности и индивидуализации означает необходимость строить обучение и воспитание в соответствии с возможностями занимающихся. Его суть раскрывают следующие положения:

- определение меры доступного: преподаватель должен руководствоваться прежде всего программами и нормативными требованиями;

- методические условия доступности: следует придерживаться известных правил «от известного к неизвестному или от освоенного к неосвоенному», а также «от простого к сложному, от легкого к трудному»;

- индивидуализация общего направления и частных путей физического воспитания.

 

51. Ж ү й е л і л і к принципі жаттығуларды реттейтін және жұмыс көлемін демалыспен алмастыратын, сондай-ақ сабақтардың бір ізділігі мен орлардың мазмұнының әр түрлі қырларының өзара байланысын сақтайтын бірқатар жағдайлар аясында ашылады:

- дене тәрбиесі процесінің үздіксіздігі мен жұмыс көлемінің демалыспен үйлесімді алмасуы;

- қайталаушылық және өзгермелі;

- сабақтардың бір ізділігі мен әр түрлі қырлары мазмұнының өзара байланысы.

 

П р и н ц и п систематичности раскрывается в ряде положений, касающихся регулярности занятий и чередования нагрузок с отдыхом а также последовательности занятий и взаимосвязи между различными сторонами их содержания:

- непрерывность процесса физического воспитания и оптимальное чередование нагрузок с отдыхом;

- повторяемость и вариативность;

- последовательность занятий и в заимосвязь между различными сторонами их содержания.

 

52. Қ о з ғ а л м а л ы қ принципі / талап қоюды біртіндеп жоғарлату/ дене тәрбиесі процесімен айналысатындарға ұсынатын әлдеқайда қиынырақ жаңа тапсырмаларды қою мен орындаудың жұмыс көлемін біртіндеп және үдемелете жоғарлатудың жалпы мақсатын білдіреді. Бұл айтылғандар жұмыс көлемі қозғалмалығын біртіндеп жоғарлату қажет екені айқындалады. Осыған орай жұмыс көлемін біртіндеп жоғарлатудың: тура бағытты-жоғары көтерушілік, сатылы /секірмелі/ және толқында түрлері болуы мүмкін.

 

П р и н ц и п динамичности /постепенного повышения требований/ выражает общую тенденцию требований, предьявляемых к занимающимся в процессе физического воспитания, которая заключается в постановке и выполнении все более трудных новых заданий, в постепенном нарастании обьема и интенсивности нагрузок. Из сказанного следует, что динамика нагрузок должна характеризоваться постепенностью. При этом возможны различные формы постепенного повышения нагрузок:прямолинейно-восходящая, ступенчатая /скачкообразная/ и волнообразная.

 

53. Қ о з ғ а л ы с ептілігі құрамды операцияларға назардың жоғары шоғарлану және қозғалыс міндеттерді тұрақсыз жолдармен шешу дәрежесімен мінезделеді.

 

Д в и г а т е л ь н ы е умения характеризуются такой степенью владения техникой действия, которая отличается повышенной концентрацией внимания на составные операции с нестабильными способами решения двигательной задачи.

 

54. Қ о з ғ а л ы с дағдысы қозғалыстарды басқару автоматтандырылатын және іс-қимылдар жоғары сенімділігімен ерекшеленетін әрекет тәсілін игеру дәрежесімен мінезделеді.

 

Д в и г а т е л ь н ы е навыки характеризуются такой степенью владения техникой действия, при которой управление движениями происходит автоматизированно и действия отличаются высокой надежностью.

 

55. Қ о з ғ а л ы с т ы қ стереотип – бұл бірнеше рет қайталанған іс-әрекет нәтижесінде баянды етіліп, станционарлық мінезге ие болған функционалды жүйенің хал-жайы.

 

Д и н а м и ч е с к и й стереотип – это такое состояние функциональной системы, когда она приобретает станционарный характер, закрепляясь в результате многократных повторений действий.

 

56. Д а ғ д ы л а р д ы тасымалдау. Жарыстырыла бұрыннан істеп шығарылған немесе қалыптастырылған дағдыларды «тасмалдау» елеулі мәнді қозғалыстық іс-әрекетке баулуда өзара әрекетсіздікке ие. Әдеттерді тасымалдау жағымды немесе жағымсыз мінезді болуы мүмкін.

 

П е р е н о с навыков. Существенное значение в обучении двигательному действию имеет взаимодействие, «перенос» навыков, выработанных ранее или формируемых паралельно. Перенос навыка может носить положительный или отрицательный характер.

 

57. Д е н е қозғалыс сапалары - адамның қозғалыстық мүмкіндіктерінің кейбір сапалық қырлары.

 

Ф и з и ч е с к и е двигательные качества – отдельные качественные стороны двигательных возможностей человека.

 

58. Ү й л е с т і л і к қабілеттері - бұл біріншіден, жаңа қозғалыстарды тез игеру қабілеттілігі, екіншіден, іс-әрекеттің бұрыннан бар түрлерін қайта құру немесе өзгерген жағдайлар талаптарына сәйкес бір түрден екінші түрге ауысу, үшіншіден, бөлінбейтін қозғалыстық актілерді орынды құру қабілеттілігі. Немесе, басқаша айтқанда, қозғалыстың күрделі міндеттерін тез, дәл үнемді шешу қабілеттілігі.

 

К о о р д и н а ц и о н н ы е способности - это, во-первых, способность быстро овладевать новыми движениями, во-вторых, преобразовывать выработанные формы действий или переключаться от одних к другим соответственно требованиям меняющихся условий, в-третьих, способность целесообразно строить целостные двигательные акты. Или, иначе говоря, способность быстро, точно и экономно решать сложные двигательные задачи.

 

59. С п о р т ш ы н ы ң дене дайындығы деп оның дене сапаларын тәрбиелеуді айтады. Дене дайындығының өзіндік ерекшелік мәнін күштілік пен жылдамдық, төзімділік пен орамдық тәрбиесі құрайды. Дене дайындығына сонымен бірге үйлестірілген қабілеттер тәрбиесі жатады, бірақ оны түрлі өлшемдігін тәсілдік және тактикалық дайындыққа жатқызуға болады.

 

Ф и з и ч е с к о й подготовкой спортсмена принято называть воспитание его физических качеств. Специфическое содержание физической, подготовки составляет воспитание силовых и скоростных способностей, выносливости и гибкости. К физической подготовке относят также воспитание координационных способностей, но последнее в той или иной мере можно отнести к технической и тактической подготовке.

60. К ү ш қабілеттері – сыртқы қарсылықтың немесе бұлшық еттерінің оған қарсы әрекет жасаудағы адам қабілеттері. Күш қабілеттерін бағалауда күштің абсолюттілігі мен салыстырмалы белгісі пайдаланылады. Шексіз күш дененің салмағына қатыссыз барынша көп күштердің көрсеткішін сипаттайды. Салыстырмалы күш дененің салмағына шексіз күш қатынасын сипаттайды. Адам денесі шамасының өсуіне байланысты оның шексіз күшінің көрсеткіші ұлғаяды, ал салыстырмалы күшінің көрсеткіші азаяды.

 

С и л о в ы е способности - способности человека преодолевать внешнее сопротивление или противоводействовать ему за счет мышечных усилий. При оценке силовых способностей используют критерии абсолютной и относительной силы. Абсолютная сила характеризует максимальные силовые показатели безотносительно к собственному весу тела. Относительная сила выражает отношение показателей абсолютной силы к собственному весу тела. С увеличением массы тела человека показатели его абсолютной силы возрастают, а показатели относительной силы уменьшаются.

61. Ж ы л д а м д ы қ - күш қабілеттері күшпен бірге қозғалыстың жоғары жылдамдығы талап еткен іс-әрекет көрінеді. Осы жылдамдық-күштің кейбірі шұғыл күш деген атқа ие. Ол – қозғалыс барысында мүмкіндігінше аз уақыт ішінде барынша көп күшке жету қабілеттілігі.

 

С к о р о с т н о-силовые способности проявляются в действиях, где наряду с силой требуется высокая скорость движений. Некоторые из этих скоростно-силовых проявлений получили название взрывной силы-способности достигать максимальной силы по ходу движений в возможно меньшее время.

 

62. К ү ш төзімділігі -жұмыс көлемінің күш компоненттері туғызған қажып-шаршауға қарсы тұрар қабілеттілік.

С и л о в а я выносливость – способность противостоять утомлению, вызываемому силовыми компонентами нагрузки.

63. Ж ы л д а м д ы қ қабілеттері қозғалыстардың сонымен бірге қозғалыс реакциясының уақыт жылдамдығы сипатын тікелей және артықшылығымен анықтайтын қасиеттерінің функционалдық кешені. Жылдамдық қасиеттерінде мыналар анықталады.

- қарапайым және күрделі реакция жылдамдығы /жасының реттеу уақытымен өлшенеді/;

- жекелеген қозғалыс актілері жылдамдығы /сыртқы қарсылықпен ауырлатылған кейбір қозғалыстарды орындау барысындағы жылдамдық және жеделдету көлемімен өлшенеді/;

- қозғалыстар қарқынында /жиілігінде/ пайда болған жылдамдық /уақыт өлшемі бірлігіндегі қозғалыстар санымен өлшенеді/.

 

С к о р о с т н ы е способности – комплекс функциональных свойств человека, непосредственно и по преимуществу определяющих скоростные характеристики движений, а также время двигательной реакции. В скоростных способностях различают:

- быстроту простой и сложной реакции /измеряется латентным временем реагирования/;

- быстроту отдельных двигательных актов /измеряется величинами скорости и ускорения при выполнении отдельных движений, не отягощенных внешним сопротивлением/;

- быстроту, проявляемую в темпе /частоте/ движений /измеряется числом движений в единицу времени/.

 

64. Т ө з і м д і л і к -түрлі қызметтегі қажып-шаршауға қарсы тұрар қабілеттілік. Төзімділіктің негізгі өлшемі-адамға жүктелген қызмет қарқындылығын қолдауға қабілетті кезең ішіндегі уақыт. Төзімділік мамандық ретінде таңдап алынған белгілі бір қызметке қатынасы бойынша арнайы деп аталады. Жалпы төзімділік - бұл біркелкі үдемелі ұзаққа созылған жұмыстардағы барлық бұлшық аппаратының міндетін іске қосар төзімділік.

 

В ы н о с л и в о с т ь – способность противостоять утомлению в какой-либо деятельности. Основным мерилом выносливости является время, в течение которого человек способен поддерживать заданную интенсивность деятельности. Выносливость по отношению к определенной деятельности, избранной как предмет специализации, называют специальной. Общая выносливость – это выносливость в продолжительных работах умеренной интенсивности, включающих функционирование мышечного аппарата.

 

65. И к е м д і л і к - тірек-қозғалыс аппаратының ептілік буындары дәрежесін анықтайтын спортшы денесінің құрылыс қызметінің қасиеттері. Икемділіктің өлшемі қозғалыстардың барынша ауытқу шегі болып табылады. Белсенді икемділік /өзінің бүлшық еттеріне күш салу есебінде пайда болған/ және енжар /қозғалысты дене бөлігінің сыртқы күшін қолдану жолы арқылы анықталған/ икемділік болып бөлінеді.

 

Г и б к о с т ь – микро-функциональные свойства опорно-двигательного аппарата, определяющие степень подвижности его звеньев. Измерителем гибкости служит максимальная амплитуда движений. Различают активную гибкость /проявляемую за счет собственных мышечных усилий/ и пассивную /выявляемую путем приложения к движущейся части тела внешних сил/.

 

66. Т ү з у тұ р ғ а н адам келбеті - денені әдеттегіше тік ұстау үлгісін сақтау, яғни дененің кеңістіктегі жағдайын және өмірлік қызмет істеуге үйлесімді жалпы қалпын қамтамасыз ететін қасиеттер мен дағдылар кешені.

 

О с а н к а – привычная манера сохранять вертикальное положение тела, т.е. это комплекс качеств и навыков, обеспечивающих оптимальную для жизнедеятельности общую позу и положение тела в пространстве.

 

67. Д е н е жаттығулары сабақтарының сабақ түрлері. Негізгі мәнді белгі – мұнда маман-оқытушы жетекші міндетін атқарады. Сабақтар сабақ жүйесінде ретке келтірілген кесте бойынша өткізіледі. Сабақ түрлері жаттығушылардың тұрақты құрамы және олардың жас мөлшерінің біркелкілігіне тән.

 

У р о ч н ы е формы занятий физическими упражнениями. Главный существенный признак – здесь ведущую роль играет специалист-преподаватель. Уроки проводятся в системе занятий по упорядоченному расписанию. Урочным формам присущи постоянство состава занимающихся и их возрастная однородность.

 

68. С а б а қ т ы ң жалпы тығыздығы – педагогикалық пайдалануда ақталған сабақ өту бойындағы уақыт қатынасы.

 

О б щ а я плотность урока – отношение времени, использованного педагогически оправданно, ко всей продолжительности урока.

 

69. С а б а қ т ы ң қуатты тығыздығы – сабақтың барлық өту бойындағы дене жаттығуларына тікелей жұмсалған уақыт қатынасы.

 

М о т о р н а я плотность урока – отношение времени, затраченного непосредственно на выполнение физических упражнении, ко всей продолжительности урока.

 

70. С а б а қ т а н тыс дене жаттығулар түрлері. Оларға денсаулықты нығайту, еңбекке, тағы басқаларға деген қабілетті сақтау мақсаттары үшін қызметті дербес ұйымдастыру тән. Басшылық мінезіне қарай сабақтан тыс дене жаттығулар түрлерін төмендегіше ажыратқан жөн: жекелік, тәуелсіздікке негізделген топтық, қоғамдық немесе ресми ұйымдастыруға негізделген топтық не көпшілік түрлері.

 

Н е у р о ч н ы е формы занятий физическими упражнениями. Для них характерна самостоятельная организация деятельности в целях укрепления здоровья, сохранения и повышения работоспособности и т.д. По характеру руководства следует различать следующие формы неурочных занятий: индивидуальную, групповую на самостоятельных началах, групповую и массовую на общественно или официально организованных началах.

 

71. Д е н е тәрбиесіндегі жоспар – қоғамдағы дене тәрбиесі мәдениетінің міндеттерін жүзеге асырудағы негізгі әдіс. Ол жоспарды жетілдіруді, жүзеге асыруды ұйымдастыруды және орындалуын бақылауды қамтиды.

 

П л а н и р о в а н и е в физическом воспитании – основной метод осуществления функции физической культуры в обществе. Охватывает собственно разработку плана, организацию его осуществления и контроля за выполнением.

 

72. Д е н е тәрбиесіндегі бақылау – тексеру, тергеу, байқау, бағалау. «Педагогикалық бақылау» және жаттығушының өзін-өзі бақылауы дене тәрбиесіне шексіз және іштей тән. Бақылау түрлері: шапшаң ағысты, циклді, кезеңді болып келеді.

 

К о н т р о л ь в физическом воспитании – проверка, обследование, наблюдения, оценка. «Педагогический контроль» и «само-контроль занимающихся» являются интегративными и внутренне присущими физическому воспитанию. Виды контроля: оперативно-текущий, цикловой, этапный.

 

73. Д е н е тәрбиесіндегі есеп. Есеп – бақылау нәтижелерін белгілеу. Есептің үш түрі бар: күн бұрын, ағымды, қорытынды.

 

У ч е т в физическом воспитании. Учет – это фиксация результатов контроля. Существует три разновидности учета: предварительный, текущий, итоговый.

74. Д е н е тәрбиесіндегі дәрігерлік бақылау. Дене тәрбиесі мәдениетімен және спортпен айналысатын барлық тұрғындарды медициналық көмекпен қамтамасыз ету жүйесі.

 

В р а ч е б н ы й контроль в физической культуре – система медицинского обеспечения всех контингентов населения, занимающихся физической культурой и спортом.

 

 

II. СПОРТ ІЛІМІ МЕН ӘДІСТЕМЕСІНІҢ

ТҮСІНІКТЕРІ