Понятия теории и методики физической культуры

. Бұл ұғым әр түрлі қоғамдағы техникалық, білім, ғылым, әдебиет, өнер, философия, адамгершілік және соған тән мекемелердің дамуы жолындағы қол жеткен табыстарын қамти көрсетеді.

 

К у л ь т у р а /лат. - возделывание, воспитание, образование, развитие/ - это совокупность материальных и духовных ценностей, созданных человечеством в процессе исторической практики. Данное понятие отражает достигнутый в том или ином обществе уровень в области технического прогресса, образования, науки, литературы, искусства, философии, нравственности и соответствующих им учреждений.

 

2. Д е н е тәрбиесі мәдениеті – жалпы мәдениеттің бір түрі. Дене тәрбиесі мәдениеті осы саладағы қоғамдық-тарихи даму практикасының барлық жетістіктерін бойға жинақтаған қоғамдық құбылыс болып табылады. Дене тәрбиесі мәдениеті жетістіктері қоғам өмірінде белсенді роль атқарады. Олар адамдардың дене және рухани мәдениетін тәрбиелеу құралы ретінде пайдаланылады.

Негізгі түсініктер арасында «дене тәрбиесі мәдениеті» ең кең көлемдегі жинақталған ұғым екенін атап айтқан жөн.

Дене тәрбиесі – адамдардың дене, мүсін сұлулығын, қимыл-қозғалыс үйлесімділігін, әдемілігін, дене қуатын жетілдіруге қолданылатын мемлекеттің, қоғамның материалдық және рухани байлығын құрайтын, халықтың жалпы мәдениетінің бір саласы. Материалдық байлықтар – спорт сарайлары, стадиондар, бассеиндер, спорт залдары, түрлі спорттық ғимараттар, құрал- жабдықтар. Рухани байлықтар – дене тәрбиесі мен спорт саласындағы арнайы білім, ғылыми-зерттеулер, озық тәжірибелер, әдістемелер, идеялар.

 

Ф и з и ч е с к а я к у л ь т у р а – часть общей культуры, совокупность материальных и духовных ценностей общества в области физического совершенствования человека, накопленных в процессе общественно-исторической практики. К материальным ценностям относятся: спортивные сооружения (стадионы, спортивные дворцы, спортивные залы, бассейны и т.д.), физкультурное оборудование, инвентарь, специальная одежда, обувь, а также уровень физического совершенства людей, включая их спортивные достижения, и др. К духовным ценностям принадлежат достижения науки о физическом воспитании, произведения искусства (литература, скульптура, живопись, графика, музыка и др.).

3. Д е н е тәрбиесі - бұл адам ағзасына дене жаттығуларымен мақсатты, жүйелі түрде ықпал ету, денсаулықты нығайтуға жақсартарлық табиғаттың табиғи күштері мен тазалық сақтауды жолға қою, дене қасиеттерін тәрбиелеу және өмірлік мәні зор қозғалтқыштық іскерлік пен дағдыларды, соларға байланысты білімдерді қалыптастырып жетілдіру, адамды белсенді өмірге даярлауды қамтамасыз ету.

Бұл анықтаудан дене тәрбиесінің екі ерекшелігі байқалады:

1. Қозғалыстарға үйрету. Ол дене тәрбиесі білімінің негізгі мазмұнын құрайды, яғни өз қозғалысын басқарудағы арнайы тәсілдерді орынды пайдалану жүйесін меңгереді, сол арқылы іскерліктің дағдылардың және солармен байланысты білімдердің қозғалтқыш қорын игереді;

2. Адамның дене құрылысы сапаларына қатысты дене құрылысының табиғи қасиеттері кешеніне мақсатты түрде ықпал ету. Дене тәрбиесінің бұл саласын дене қаситеттерін тәрбиелеу саласы деп атайды.

Соңғы нәтижеде дене тәрбиесі тәрбиенің басқа түрлерімен біріге отырып педагогикалық процесс ретінде жеке тұлғаның қалыптасуына ықпал етеді.

Ф и з и ч е с к о е воспитание – это есть вид воспитания, специфика которого заключается в целенаправленном систематическом воздействии на организм человека физическими упражнениями, естественными силами природы и гигиеническими факторами с целью укрепления здоровья, воспитания физических качеств, формирования и совершенствования жизненно важных двигательных умений, навыков и связанных с ними знаний, обеспечения готовности человека к активной жизни.

Как видно из определения, в физическом воспитании различают две специфические стороны:

1. обучение движениями, которое имеет своим основным содержанием физического образование, т.е. системное освоение человеком в процессе специального обучения рациональных способов управления своими движениями, приобретение таким путем необходимого в жизни фонда двигательных умений, навыков и связанных с ними знаний;

2. целенаправленное воздействие на комплекс естественных свойств организма, относящихся к физическим качествам человека. Эту сторону физического воспитания называют воспитанием физических качеств.

В конечном итоге физическое воспитание как педагогический процесс оказывает наряду с другими видами воспитания влияние на формирование личности человека.

 

4. Д е н е тәрбиесі жүйесі. Бұл ұғым дене тәрбиесінің әлеуметтік практикасындағы белгілі тарихи үлгіні бейнелейді, яғни ол өзі тәуелді нақты қоғамдық қауым жағдайының алғашқы негіздері мен ұйымдары түрлерінің тәртіпке келтірілген жиынтығы. Біздің еліміздің дене тәрбиесі жүйесі, дене тәрбиесінің идеологиялық, ғылыми-әдістемелік негіздерінің, сондай-ақ азаматтардың дене тәрбиесін жүзеге асыратын және бақылайтын ұйымдар мен мекемелердің бір екендігін танытады.

 

С и с т е м а физического воспитания. Это понятие отражает в целом исторически определенный тип социальной практики физического воспитания, т.е. упорядоченную совокупность ее исходных основ и форм организации, зависящих от условий конкретной общественной формации. Система физического воспитания в нашей стране представляет собой единство идеологических, научно-методических основ физического воспитания, а также организаций и учреждений, осуществляющих и контролирующих физическое воспитание граждан.

 

5. Д е н е тәрбиесі білімі қозғалыстарға үйретудің негізгі мазмұнын құрайды және адамның өз қозғалыстарын басқарудағы орынды тәсілдерді меңгеру жүйесін жасайды, сол арқылы іскерліктің, дағдылардың және солармен байланысты білімдердің өмірге қажет қозғалытқыш қорын меңгереді.

 

Ф и з и ч е с к о е образование составляет основное содержание обучения движениям и представляет собой системное освоение человеком рациональных способов управления своими движениями, тем самым приобретение необходимого в жизни фонда двигательных умений, навыков и связанных с ними знаний.

 

6. Д е н е дамуы – адам жеке өмірінің ұзақ жолында өз денесі қызметінің табиғи қасиеттеріне және дене сапалары мен қабілеттеріне негізделе біртіндеп қалыптасуы және өзгеруі заңды процесс. Дене дамуына тұқым қуалаушылық факторлары, өмір жағдайлары және тәрбие ерекшеліктері айтарлықтай әсер етеді.

 

Ф и з и ч е с к о е развитие - закономерный процесс становления, формирования и изменения на протяжении индивидуальной жизни естественных морфо-функциональных свойств организма и основанных на них физических качеств и способностей. Существенно влияют на физическое развитие наследственные факторы, условия жизни и в особенности физическое воспитание.

 

7. Д е н е дайындығы - әр түрлі әрекеттердің талабына сай дамытылған дене қасиеттерінің, қимыл дағдысының нәтижесі.

Ол жалпы және арнайы дене дайындығы деп бөлінеді.

Дене дайындығы – еңбекке әзірлеудің, қажет десеңіз армияда қызмет етуге дайындаудың бөлінбес құрамы болып табылады.

Ф и з и ч е с к а я подготовка – специализированный процесс физического воспитания, направленный на решение какой-либо практической задачи. Различают общую /ОФП/ и специальную физическую подготовку. Физическая подготовка является составной частью подготовки к труду и в случае необходимости – к службе в армии.

 

8. Д е н е дайындылығы – бұл белгілі бір қызметке дене жағынан әзір болудың хал-жайы, яғни қол жеткен жұмыс істеу қабілетін тұтастырған дене дайындығының нәтижесі, мақсатты қызметтің әсерлілігін арттыруға мүмкіндік беретін, жағдай жасайтын ұйымдасқан қолданбалы қозғалтқыш іскерліктер мен дағдылар.

 

Ф и з и ч е с к а я подготовленность – это состояние физической готовности к определенной деятельности, т.е. результат физической подготовки, воплощенный в достигнутой работоспособности, в сформированных прикладных двигательных умениях и навыках, способствующих эффективности целевой деятельности.

 

9. Д е н е дайындығын жетілдіру. Бұл ұғым адам денесінің жан-жақты және дене тәрбиесінің үйлесімді дамуының шаралары туралы түсініктерді жинақтайды. Сонымен бірге бұл шара еңбек және басқа да өмірлік қызмет өрістеріне қолайлы келетінін, дене шынықтыру саласында жеке дарынның жеткен барынша жоғары даму дәрежесін білдіреді және ұзақ өмір сүру денсаулық заңдылықтарына жауап береді.

 

Ф и з и ч е с к о е совершенство. Данное понятие обобщает представления об оптимальной мере гармонического физического развития и всесторонней физической подготовленности человека. При этом подразумевается, что эта мера оптимально соответствует требованиям трудовой и других сфер его жизнедеятельности, выражает достаточно высокую степень развития индивидуальной физической одаренности и отвечает закономерностям долголетнего сохранения крепкого здоровья.

 

10. Д е н е тәрбиесі қозғалысы бұл ұғым адамдардың дене тәрбиесі мәдениеті мұраларын пайдаланып, дамыта көбейтуде бір арнада бірлесе еңбек ететін әлеуметтік қозғалысты қамтиды. Дене тәрбиесі мәдениетінің дамуы бүкіл адамзаттық құбылыс болғандықтан, оны дамытуға ұмтылған адамдардың өзара байланыс іс-әрекетінсіз жүзеге аспайды. Дене тәрбиесі қозғалысы осы іс-әрекетті ұйымдастырудың түрі болып табылады.

Ф и з к у л ь т у р н о е движение. Это понятие охватывает социальное течение, в русле которого развертывается совместная деятельность людей по использованию и преумножению ценностей физической культуры. Прогресс физической культуры как общечеловеческого явления невозможен без взаимодействия людей обьединенных стремлением к ее развитию. Физкультурное движение и является формой такого взаимодействия.

 

11. Д е н е тәрбиесі үзілісі – дене жаттығуларының көмегі арқылы адамдардың ләззат аларлық белсенді демалысын жүзеге асыру.

 

Ф и з и ч е с к а я рекреация – осуществление активного отдыха людей с помощью физических упражнений, получение удовольствия от этого процесса.

 

12. Д е н е н і қалпына келтіру - адам ағзасындағы біршама жоғалған немесе әлсіреген қабілеттер мен психика міндеттерін дене тәрбиесі құралдарымен қалпына келтіру қызметі.

 

Ф и з и ч е с к а я реабилитация – деятельность по восстановлению частично утраченных или ослабленных психофизических функций и способностей человека средствами физической культуры.

 

13. Д е н е т ә р б и е с і мәдениеті ілімі – бәрінен бұрын жеке тұлғаны әлеуметтік қалыптастыру мен адамның өмірілік күшін үйлесімді дамытудың тәрбие себептері жүйесін пайдалануға және одан ары қарай дамытуға бағытталған дене тәрбиесі мәдениетінің мәні, оның қызметінің жалпы заңдылықтары туралы ғылыми білімдердің интегративті жүйесі.

 

Т е о р и я физической культуры - интегративная система научных знаний о сущности физической культуры, об общих закономерностях ее функционирования, направленного использования и дальнейшего развития прежде всего в системе факторов воспитания, социального формирования личности и оптимального развития жизненных сил человека.

 

14. Ә д і с т е м е – алға қойылған мақсатқа жетуге көмектесетін құралдар мен әдістерді пайдалану жүйесі. Ол іс-әрекеттерді, олардың жүзеге асу жолдары мен сатыларын дәл бейнелеуі тиіс.

 

М е т о д и к а – система применения средств и методов, обеспечивающих в своей совокупности достижение поставленной цели. Методика должна представляеть собой точное описание действий, способов и последовательность их выполнения

 

15. Ә д і с – алға қойылған мақсатқа жету үшін қандай да бір құралды пайдаланудың жолы.

 

М е т о д – способ применения какого-либо средства для достижения поставленной цели.

 

16. Ғ ы л ы м и зерттеу - жаңа ғылыми білімдерді жасап шығару процессін тану қызметінің бір түрі. Ол өзінің әділдігімен, ықпал етушілігімен, дәлелдігімен мінезделеді. Оның өзара байланысты екі деңгейі бар: адам баласының тәжірибесіне ғана негізделген эмпиризмдік және ілімдік.

 

И с с л е д о в а н и е научное – процесс выработки новых научных знаний, один из видов познавательной деятельности. Оно характеризуется обьективностью, воспроизводимостью, доказательностью, точностью. Различаются два его взаимосвязанных уровня: эмпирический и теоретический.

 

17. Э к с п е р и м е н т - ғылыми зерттеу әдісі, онда зерттеушілерді қызықтыратын құбылыстар мен жағдайлар мақсатты түрде олардың өздерінің қатысуымен ұйымдастырылады. Зерттеушіге қажет жағдайларды жасау жанама, сыртқы әсерлерді жою, қайта еске алу, елестету мүмкіндіктері – осының бәрі зерттеушінің байқау әдісінің ештеңемен ауыстыруға болмайтын құндылығын анықтайды.

 

Э к с п е р и м е н т - метод научного исследования, в котором явления и условия, интересующие исследователя, намеренно организуются им самим. Возможность создания условий, необходимых исследователю, устранение побочных, привходящих влияний, возможность повторного воспроизведения – все это определяет незаменимую ценность экспериментального метода исследования.

 

18. Д е н е тәрбиесі мәдениетінің міндеті. Дене тәрбиесі мәдениетінің «міндеттері» өзіне тән ерекшеліктерімен адамға және адамдардың қарым-қатынасына, жеке тұлғаның және қоғамның белгілі талап тілегін қанағаттандырып, дамуға дұрыс ықпал ететінімен айқындалады.

 

Ф у н к ц и и физической культуры. Под «функциями» физической культуры понимают обьективно присущие ей свойства воздействовать на человека и человеческие отношения, удовлетворять и развивать определенные потребности личности и общества.

 

19. Д е н е тәрбиесі мәдениеті қызметінің арнайы міндеттері - мәдениеттің ерекше бөлігі ретінде адамның табиғи мұқтаждығын қамтамасыз етерлік қозғалыстық белсенділікті, өмірге қажет денсаулықты нығайтудың және дененің еңбекке жарамдылығына, әрекетшілдігіне сай ағзаны дамытуды қамтамасыз ететін қасиеттерімен айқындалады.

Дене тәрбиесі мәдениеті қызметінің арнайы міндеттерін төмендегіше ажыратқан жөн:

а/ арнайы білім беретін міндеттер;

б/ арнайы қолданбалы міндеттер;

в/ «спорттық» міндеттер;

г/ үзілісті және сауықтыру-ақталу міндеттері.

 

С п е ц и ф и ч е с к и е функции физической культуры - те её функции, которые свойственны только ей как особой стороне культуры и заключается они в ее свойствах, позволяющих удовлетворять естественные потребности человека в двигательной активности, оптимизировать на этой основе физическое состояние и развитие организма соответственно закономерностям укрепления здоровья и обеспечивать физическую дееспособность, необходимую в жизни

В ряду специфических функций физической культуры надо различать:

а) специфические образовательные функции;

б/ специфические прикладные функции;

в/ «спортивние» функции;

г/специфические рекреативные и оздоровительно-реабилитационные функции.

 

20. Д е н е тәрбиесі мәдениетінің жалпы міндеттері. Шын мәнінде мәдениетке тән жалпы міндеттер дене тәрбиесі мәдениеті саласында да пайда болады. Олар эстетикалық, мөлшерлік және хабарламалық міндеттер.

 

О б щ и е функции физической культуры. В принципе все общие функции, присущие культуре в целом, проявляются и в области физической культуры. Это эстетические, нормативные и информационные функции.

 

21. Д е н е тәрбиесі мақсаты - дене тәрбиесі жағынан адамның үйлесімді дамуын, әрбір дене сапаларын жан-жақты жетілдіруін және солармен бірліктігі жеке тұлғаның қоғамдық белсенділігін танытатын рухани, адамгершілік қасиеттерді тәрбиелеу тұтастығын, сол негізде қоғамның әр мүшесін даярлауды, еңбекке және қоғамдық маңызды түрлеріне баулуды қамтамасыз ететін мүмкіндіктерді жүзеге асыратын дене тәрбиесі факторларын толық пайдалану болып табылады.

 

Ц е л ь физического воспитания – на основе полноценного использования факторов физической культуры реализовать возможности оптимального физического развития человека, всестороннего совершенствования свойственных каждому физических качеств и связанных с ними способностей в единстве с воспитанием духовных и нравственных качеств, характеризующих общественно активную личность; обеспечить на этой основе подготовленность каждого члена общества и плодотворной трудовой и другим общественно важным видам деятельности.

 

22. Д е н е тәрбиесі міндеттері:

1. Әрбір дене қасиеттеріне тән жан-жақты дамуға, қозғалыс қабілеттерін жетілдіруге, денсаулықты нығайтуға және оны ұзақ сақтауға бастайтын бағыттағы ағзаның дамуын тездету міндеттері.

2. Қозғалтқыш іскерлік, дағдылардың және олармен бірліктегі білімдердің («дене тәрбиесі білімі») өмірде керек жеке қорын жүйелі қалыптастыру қажеттігінен туған білім берерлік қызмет міндеттері.

 

З а д а ч и физического воспитания:

1. Задачи по оптимизации физического развития организма в направлении, ведущим к всестороннему развитию свойственных каждому физических качеств, совершенствованию двигательных способностей, упрочению и многолетнему сохранению здоровья.

2.Специфические образовательные задачи, предусматривающие необходимость системного формирования нужного в жизни индивидуального фонда двигательных умений, навыков и связанных с ними знаний («физического образования»).

 

23. Заң – табиғат пен қоғам құбылыстар арасындағы қажетті, маңызды, тұрақты қайталанатын қарым-қатынастар.

 

З а к о н – необходимое, существенное, устойчивое, повторяющееся отношение между явлениями в природе и обществе

24. Жаттығулар заңы – тұтынудың ұзақ және өнімді өлшемі құрамына топтасқан жұмыс. Бұл дене тәрбиесіндегі жалғыз заң.

 

З а к о н упражнения – работа строит орган в меру длительности и интенсивности употребления. Это единственный закон в физическом воспитании.

25. З а ң д ы л ы қ - қоғамдық өмір құбылыстарының маңызды байланысын қайталаушы, шын бар нәрсе.

 

З а к о н о м е р н о с т ь – объективно существующая, повторяющаяся существенная связь явлений общественной жизни.

 

26. П р и ц и п / лат. - басы, негіз/ - әйтеуір бір ілімнің, оқудың ғылымның, көзқарастың бастапқы негізгі жағдайы. Ғылымда тәрбие туралы «принциптер» деп тәрбиенің жалпы заңдылығын бейнелейтін және мақсатқа жету жолындағы басты жөн сілтерлік күшке қызмет ететін ерекше маңызды ілімдік-практикалық жағдайларды айтса керек.

 

П р и н ц и п /лат.- начало, основа/ - основное исходное положение какой-либо теории, учения, науки, мировозрения... «Принципами» в науке о воспитании называют особенно важные теоретико-практические положения, которые отражают общие закономерности воспитания и служат в силу этого главными ориентирами на пути к цели.

 

27. С ә й к е с т і к принципі – бағыттылық көлемі мен жаттығулар қуаты өнімділігі тәрбие міндеттеріне және тәрбиесімен шұғылданушының даму деңгейіне сәйкес келуі керек.

 

П р и н ц и п соответствия - направленность объема и интенсивности тренировочных нагрузок должна соответствовать задачам воспитания и уровню развития занимающихся.

 

28. Ү й л е с і м д і к принципі – қабілеттердің тек жан-жақты және үйлесімді дамуы жаттығулардың жоғары тиімділік шарты.

 

П р и н ц и п гармонии – только всестороннее и гармоническое развитие способностей является условием высокой эффективности тренировки.

 

29. С а қ т а у принципі – қол жеткен тиімділікті, әсерлікті сақтау үшін сүйемелі жүк, қуат керек.

 

П р и н ц и п сохранения – для сохранения достигнутого эффекта нужны поддерживающие нагрузки.

 

30. Ж е к е тұлғаның жан-жақты үйлесімді дамуы принципі.

Бұл принциптің дене тәрбиесі саласындағы практикалық мағынасы негізгі екі талапқа байланысты.

1. Дене тәрбиесі ерекшеліктері міндеттерін шеше отырып, тәрбиенің барлық қырларының өзара байланысын тұрақты сақтау.

2. Дене тәрбиесінің жан-жақтылығын, жалпы және арнайы дене дайындығының бірлігін қамтамасыз ету.

 

П р и н ц и п всестороннего гармонического развития личности. Практический смысл данного принципа в области физического воспитания заключается в двух основных требованиях.

1. Решая специфические задачи физического воспитания, постоянно соблюдать взаимосвязь всех сторон воспитания.

2. Обеспечить всесторонность физического воспитания, единство общей и специальной физической подготовки.

 

31. Д е н е тәрбиесінің еңбек және қорғаныс практикасына байланысты принципі. Бұл принцип қоғамдағы дене тәрбиесінің негізгі қолданбалы қызметіне ерекше көңіл аударады – қоғамдық өзгерістік өрісте толыққанды қызмет етерлік қоғам мүшесін әзірлейді, ал керек жағдайда Отанды қорғау ісінде патриоттық борышын орындауға дайындайды.

 

П р и н ц и п связи физического воспитания с трудовой и оборонной практикой. Этот принцип подчеркивает основную прикладную функцию физического воспитания в обществе – готовить членов общества к полноценной деятельности в сфере общественного производства, а при необходимости и к выполнению патриотического долга по защите Родины.

 

32. Д е н е тәрбиесінің сауықтыру бағытындағы принципі. Бұл принцип дене тәрбиесі процесінде қандай бір арнайы мәселелер шешілмесін және сол бойынша қандай бір жағдай орындалмасын сауықтыру тиімділігіне сөзсіз жету жолындағы тапсырманың орындалуын талап етеді.

 

П р и н ц и п оздоровительной направленности физического воспитания. Этот принцип означает, что какие бы специальные задачи не решались в процессе физического воспитания и какие бы ситуации при этом не складывались, непреложной остается установка на обязательное достижение оздоровительного эффекта.

 

33. Д е н е жаттығулары. Дене тәрбиесі құралдары кешені -дене жаттығуларын, табиғаттың сауықтыру күштерін және тазалық факторларын құрайды. Дене жаттығуларының негізгі ерекше құралы, іс-әрекет болып табылады. Дене тәрбиесі міндеттері соның көмегімен шешіледі.

Адам жүзеге асыратын қозғалыстық және әр түрлі іс-әрекет. Бірақ, барлық қозғалыс пен іс-әрекет дене жаттығулары болып табылуы мүмкін емес. Ол аса маңызды, ерекше белгілері бар арнайы ұйымдастырылған әдістемелік мақсатты-бағыттылық және қайталаушылық, сонымен бірге дене тәрбиесі іс-әрекет мазмұны мен түрлері сәйкестігіне, солар бойынша жүзеге асатын заңдылығына байланысты анықталды.

 

Ф и з и ч е с к и е упражнения. Комплекс средств физического воспитания составляют физические упражнения, оздоровительные силы природы и гигиенические факторы. Основным специфическим средством являются физические упражнения – двигательные действия, с помощью которых решаются задачи физического воспитания.

Двигательные действия, совершаемые человеком, весьма многообразны. Не все, однако, движения и действия могут быть названы физическими упражнениями. Важнейшими отличительными чертами последних являются присущие им специально организованная методическая целенаправленность и повторяемость, а также соответствие содержания и формы действий сущности физического воспитания, закономерностям, по которым оно происходит.

 

34. Д е н е жаттығуының мазмұны өзіне енетін әрекеттерді және педагогикалық, биологиялық, басқа да жайларға әсер-ықпалын анықтап, жаттығу барысындағы негізгі процестерді күшейтеді.

 

С о д е р ж а н и е физического упражнения составляют входящие в него действия и те основные процессы, которые развертываются по ходу упражнения, определяя его воздействие на занимающихся в педагогическом, психологическом и других аспектах.

 

35. Д е н е жаттығуының түрі өзінің ішкі және сыртқы құрылысын танытады. Ішкі құрылыс жаттығу кезіндегі ағза қызметі әртүрлі процестерінің өзара қалай байланысқанымен, ара қатынасымен, бір-бірімен қалай әрекет жасайтынымен сипатталады. Дене жаттығуының сыртқы құрылысы – бұл оның кеңістік, уақыт және динамикалық параметрлер ара қатынасын сипаттайтын көзге көрінетін түрі.

 

Ф о р м а физического упражнения представляет собой его внутреннюю и внешнюю структуру. Внутренняя структура характеризуется тем, как связаны между собой различные процессы функционирования организма во время данного упражнения, как они соотносятся, взаимодействуют друг с другом. Внешняя структура физического упражнения – это его видимая форма, которая характеризуется соотношением пространственных, временных и динамических параметров движений.

 

36. Д е н е жаттығуының /қозғалыстық іс-әрекеттік/ тәсілі.

Дене жаттығулары түрлерінің жетілдіру процесінде қозғалыс іс-әрекеттің орындалуының ұтымды қабілеттері іздестіріледі. Қозғалыс іс-әрекеттің орындалу қабілеттері, олардың көмегімен қозғалыс міндет-мақсаттары, салыстырмалы түрде үлкен тиімділікпен шешілсе, оны дене жаттығуларының тәсілі деп атайды.

Дене жаттығуларының тәсілі үнемі өзгеріп және жетілдіріліп отырылады. Қозғалыс тәсілінде оны анықтаушы буын мен бөлшектің негізі ажыратылады. Әрбір циклді емес қозғалыста олардың қызметтеріне сәйкес әрекетте үш кезеңді: дайындық, негізгі және қарқынды деп дәлме-дәл межелеуге болады.

Кез-келген еркін қозғалыста кеңістік, уақытша, кеңістік-уақытша (кинематикалық), дененің қозғалысын тексеретін бөлім, динамикалық және ырғақты болады. Оларды осылай сипаттап бөлген жөн.