Берильген парчаны окъунъыз ве ашадаки 1-6 вазифелерни беджеринъиз 


Мы поможем в написании ваших работ!



ЗНАЕТЕ ЛИ ВЫ?

Берильген парчаны окъунъыз ве ашадаки 1-6 вазифелерни беджеринъиз



(Прочитайте предложенный отрывок, выполните задания 1-6)

— Селям алейкум, Исмаиль муаллим! — деди зияретчи. Озю сыкъылды, къызарды. Муаллим мусафирге элесленип бакъты. Де таныгъан кнби олды, дс танымагъа н киби...

— Алейкум селям! — деди нашир эминиетсизликле.

Мусафирнинъ кимлигини эске тюшюрьмек ичюн, козьлерини къыса берип, онъа бакъып турды. Ниает, таныды. Кендине узатылгъан къолны тутып, кучьлю сыкъты.

 

- Риджа этем, - дивар яньшдаки креслосына ишарет этти. Отурынъыз!

Усеин корюшювден пек эеджанланды. Креслогъа отургъан сонъ явлыгъынен манълайыны сильди. козьлерини ердеки килимге догърултып, индемей отурды. Лакъырдьны бирден къураштырып оламай, заметленди. Гаспринский карьёла устюнде экен, мусафирге кергин дикъкъат иле козь этти... бекледи.

—Мен Айвасылдаки министр мектеби оджасы, Усеин Шамиль олам, — деди зияретчи ве юткъунып алды. — Хатирииъизде олса, дёрт Йыл эвельси узурынъызда булунгъап эдим.

—Эбет! — деди муаллим. — Эписи хатиримде. Мектебинъизде ишлер насыл? Джемаат ярдым этеми?

- Джемаат... эльбетте, ярдымдан къачынмай, — деди
Усеин оджа, — лякин джемаатнынъ озю ярдымгъа мухтадж.
О гъарип, фукъаре. Мен Айвасылны терк эттим.

— Сиз... Айвасылнымы? Ничюн?

- Ишлемеси кучь олды. Айвасыл Ялтагъа якъын. Ялтада исе чар меъмурлары, полис хадимлери чокь, оларнынъ къулакълары при. къоллары узун.

—Не иле мешгъуль олмакъ истейсинъиз?

—Оджалыкъ иле, — деди Усеин Шамиль. — Элимден кельген башкъа нем бар?

— Шаирлик... иш дегильми? — Гаспринский онъа элесленио бакъты, — «Ветан хадими»нде дердж зтильгеи шиирлеринъиз иле танышым, Базылары фена дегиль.

— Къайсылары, муаллим!

Исмаиль эфенди ишарет пармагъыны манълайьша тиреди. нелердир тюшюнди, нелернидир хатырлады... Усеин оджанынъ эсеринден базы сатырларны окъумагъа тутунды.

— «Бу дюньяда эр шей пара, башта пара, сонъ бахт ара.
Раат истер исенъ — пара, керек пара, пара, пара! Дин огренмек ичюн пара, оны кутьмек ичюн пара, дюнья бильмек ичюн пара...»

Сонъра, муаллимнинъ тили негедир илишип, токъталды. Ахырыны эске тюшюрьмек ичюн хайли вакъыт дудакъларыны къыбырдатып, эшитильмез давуш иле бир шейлер пысырдап отурды, ниает, девам этти:

—«Ятсанъ пара, турсанъ пара, догъсанъ дара, ольсенъ пара, сагъ ве хаста олсанъ пара..,» — Исмаиль бей зевкъланып кульди. — Гуя меним вазиетимни билип язмыш-сынъыз, Усеин эфенди. Фена дегиль. Фена дегиль! — деп текрарлады нашир.

 

 

1. Къайсы эсерден алынгъан парча, муэллифи ким?

(Укажите автора и название произведения)

А «Янъгъызлыкъ Э.Умеров

Б «Бабамнен субет» И.Паши

В «Иблиснинъ зияфетине давет» Ш.Алядин

Г «Алим» Ю Болат.

 

2. Берильген парчадаки персонажларнынъ арсында олып кечкен субет бедиий нутукънынъ насыл чешитине аит?

(В отрывке герои беседуют, как называется такой прием?)

А монолог

Б реплика

В диалог

Г ички монолог

 

3. Эсерде шаирлерден бирисининъ омюри тасвирлене. О шаир ким?

(В произведении описана жизнь одного из поэтов. Кто он?)

А У. Ш. Тохтаргъызы

Б Э. Шемьи-заде

В О. Амит

Г А.Умер

 

4. Олар арасында олып кечкен субетке сиз насыл къыймет кесесиз? Сиз кимнинъ тарафдары оласыз? (Дайте оценку диалогу между персонажами Кого вы поддерживаете?)

 

 

5. «Ятсанъ пара, турсанъ пара, догъсанъ пара, ольсенъ пара, сагъ ве хаста олсанъ пара..,» берильген парчада насыл тасвирий васта къулланылгъан? (Как называется художественное средство, использованное автором в стихотворении?)

А къыяс

Б эпитет

В метафора

Г джанландырув

 

6.И.Гаспринский Р.Медиевнинъ «Ветан хадими» газетасы акъкъында насыл фикирни ифаде этти? (3-6 джумле) ( Какие мысли выражал И. Гаспринский о газете Р. Медиева? (3-5 предложений)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

Берильген парчаны окъунъыз ве 7-9 вазифелерни беджеринъиз

(Прочитайте отрывок и выполните задания 7-9).

 

Келинъ хатырлайыкъ бир ань,

Кечмишлерни биз озь ара.

Ичимде бар сёнмез исьян,

Тосат-тосат пек къозгъала.

 

О дешетли саба бутюн

Халкъ уянды юкъусындан.

Оджакъдардан чыкъмай тютюн,

Дюнья сусты къоркъусындан.

 

Къолун тутып Къуртаметнинъ

Чыкъты босагъадан ана.

Танъда къопкъан къыяметнинъ

Бармай олар ич фаркъына.

 

Ана бильмей, бала бильмей,

Такъдири не оладжагъын.

Халкъ тепренди, ер-кок инълей,

Бильмей ким сагъ къаладжагъын.

 

Бу парча къайсы эсерден алынгъан, муэллифи ким?

(Укажите название и автора произведения)

А «Козьяш дивар» Э.Шемьи-заде

Б «О копюр къайда?» С.Эмин

В «Фырсат тапты» И.Асан

Г «Афат» Черкез Али

 

Эсернинъ эсас мевзу, гъаесини бельгиленъиз.

(Отметьте основную мысль и идею произведения)

А севги мевзусы

Б сюргюнлик фаджиасы

В ватанны къорчалав мевзусы

Г ахлякъ мевзусы

Къайд олунгъан ибарелер насыл тасвирий вастанен ифаде этиле?

(Какими средствами художественного изображения являются выделенные фразы?)

А метафора

Б къыяс

В эпитет

Г джанландырув

 

 

Берильген парчаны окъунъыз ве 10-12 вазифелерни беджеринъиз

(Прочитайте отрывок и выполните задания 10-12)

Атлы бир йылдырым тезлигинен келип, бираз авлакъта токътады. Атлынынъ ким олгъаныны анълагъанынен Айшенинъ ичинден гъарип бир къалтырама кечти.

Къаршыда тургъан атлы чобан Сейд-Алинииъ Ремзиси эди. Къаверенки къалпагъы, тар къырмызы кольмегининъ ичиндеки пельван вуджуды, джузданы, чобан къыяфети иле Ремзини къаршысында корьгенинен Айше шашты. Чюнки Ремзи аиленинъ энъ буюк огълу эди, ишлернинъ бойле къызгъын вакъытында къардашлары чобанлыкъ япа эдилер,

Ремзи атындан тюшти. Айше Ремзи янына келеджек, деп эм урькти, эм де къальбинде джыллы-джыллы бир шейлерни ис этти. Эки адым арткъа чекильди. Ремзи якъынлашса заваллы Айше не япаджакъ, не айтаджакъ эди? Бети къызара, токътамадан дуалар окъуй, амма насыл дуаларны окъугъаныны озю де пек яхшы бильмей эди. Бельки: Ремзининъ даа якъын кельмемеси, койлюлер оны Ремзинен Келинкъая янында корьмемелери ичюн дуа эткендир, Ремзи нинъ авлакъча турып лакъырды этмесини истегендир, Айшенинъ къальби бири-бирине зыт дуйгъуларгъа тола, не япаджагъьны бильмей эди. Ремзи не ичюн кельди, не ичюн?

Ремзи тургъан еринде тура, арада бир этрафына бакъына, башыны кокюсине эге, бети къызара, кяде бир козьлериня котерип, бир шейлер чекинир киби, гизлиден Айшеге бакъа. бир шейлер айтмакъ истей, амма айтып оламай.

Айше де лакъырды этмек истей, факъат, лакъырды этмек не къадар зор эди.

Ремзи ярдым арар киби Мачикке бакъты. Амма Мачик бир сырдаш киби башыны ёл четиндеки кийик фындыкъларнынъ япракълары арасында далдыргъан, ич бир Шейге къулакъ асмайып, от ашай эди.

Сессязлик узагъан сайын Ремзи сыкъылмагъа башлады. Даа демин тёпеден Айшеге бакьаркен, онъа айтаджакъ шейлернинъ эписини бир тертипке чеккен эди. Къальбинде не олса эписини айтмакъ тюшюнджесинен ашагъы энген эди, амма шимди... Шимди Ремзи индемейип тура, не ичюн индемегенини озю де бильмей.

Къайсы эсерден алынгъан парча ве муэллифи ким?

(Укажите название и автора произведения)

А «Садыкъ дост» О. Уайлд

Б «Ана тарласы» Ч.Айтматов

В «Олар да инсан эди», Дж.Дагъджы

Г «Анама мектюплер», Дж.Дагъджы

 

Эернинъ баш къараманы?

(Укажите кто главный герой?)

А Бекбав акъай

Б Салядин агъа

В Бекир акъай

Г Къуртамет

Насыл жанрда язылгъан эсер?

(Определите жанр произведения?)

А повесть

Б икяе

В роман

Г пьеса

 

Вазифелердеки суаллерге джевап беринъиз

(Ответьте на вопросы 13-14)

13. Языджылар ве оларнынъ яшагъан йыллыр арасындаки багъыны тапынъыз. (Найдите соответствия)

А Э.Шемьи-заде 1 1927с.

Б Ю.Болат. 2 1909с.

В И.Асанин 3 1912с.

Г Ш.Алядин 4 1908с.

 

14. Языджылар ве оларнынъ эсерлерининъ арасындаки багъыны тапынъыз. ( Найдите соответствия )

А «Аедин» пьеса 1 Ибраим Паши

Б «Афат» шиирий повесть 2 Джынгъыз Дагъджы

В «Олар да инсан эди» роман 3 Айдер Осман

Г «Бабамнен субет» 4 Черкез Али

 

15. Алим Азамат огълу ким эди? Халкъ къараманы акъкъында фикир юрьсетюв иншаны язынъыз. (Кто такой Алим Азамат? Напишите сочинение-рассуждение о народном герое)

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ВАРИАНТ

 

Азамат акъайнынъ сагълыгъы кунь-куньден феналаша эди. Козьсюз къалгъанда сонъра ратыкъ бир даа чельге чыкъмады. Койнинъ бутюн ырымджыларыкелип кеттилер, якъмагъан отлары, сильмеген майлары къалмады, ве лякин ич бир шей ярагъа мельэм олмады.

Къоранта агъырлыкълары бирден Алимнинъ бойнуна юкленди. Къолуна Къуран алып, эр кунь саба севимли оджасы Ресуль эфендининъ эвине къатнагъан куньлери, заметли иш куньлерине чевирильди, къолуна артыкъ бабасынынъ ыргъачыгъыны алып, джемаат туварчысы олды.

Бабасынынъ сагълыгъы оны пек раатсызлай эди. Эгер о тюзельмесе Алимни де омюрлик туварчы талийи беклей эди. Лякин Алим туварчы олмакъ дегиль де, окъумакъ, Ресуль эфенди киби ахыр дюньяны корьмек ве нетиджеде, Ванянынъ башлагъаны киби рессам олмакъ (бу хаял онда даа якъынларда пейда олгъан эди), ве я да, мына Саадининъ «Гулистаны» киби китаплар язмакънен огърашаджакъ эди. Алим бу акъта чокъ тюшюне хаялландыкъча озь ойларына ашыкъ ола эди. Онынъ аджайип зийреклигинен хошлагъан Ресуль эфенди оны эр акъшам озь эвине чагъыра ве анда оны «Бинъ бир гедже» масалларынен, Сумгюльзаденинъ шиирлеринен, Айдернинъ икяелеринен ашна эткен эдилер. Алим юрегине зияде яткъан бу эсерлерден бир чокъларыны айтылгъан ве я да окъулгъаны киби. Зеинине синъдире. Бир эшиткенде биле эзберден огрене эди. эвдеми, чельдеми, эр ерде эшиткен эсерлерининъ къараманларынынен яшай, оларнен къувана ве яныкъсырай эди.

 

Бедий эсерден парчаны окъунъыз ве 1-6 вазифелерини беджеринъиз:

(Прочитайте отрывок и выполните задания 1-6)



Поделиться:


Последнее изменение этой страницы: 2016-08-10; просмотров: 360; Нарушение авторского права страницы; Мы поможем в написании вашей работы!

infopedia.su Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. Обратная связь - 3.137.192.3 (0.029 с.)