Эстетикалық тәрбиенің мәні мен міндеттері

   Баланың сана - сезімінің қалытасуындағы негізгі құралдың бірі - өнер . Өнерге түрлі ұлттық бұйымдар , әсем заттар , ән - күй , сымбатты киімдер т.б. жатады .

Қазақтың белгілі ғалымдарының бірі С. Ұзақбаева өзінің 1995 жылы жарық көрген " Тамыры терең тәрбие " деген еңбетінде бүгінгі мектептегі эстетикалық тәрбиеге терең үңілген . Онда эстетикалық тәрбиенің маңызы және міндеттерімен қатар балаларға эстетикалық тәрбие берудегі ұлттық өнердің рөлін баса көрсеткен . Әсіресе ұлттық өнердің қасиетін бастауыш сынып оқушыларына , дерек болса балабақшадағы балалардың бойына қалыптастырғанымыз жөн . Себебі ұлттық белгі осы ұлттық эстетика арқылы айқындалады .

 Эстетикалық тәрбие де тәрбиенің басқа салаларындай оқу , білім , тәрбиенің басқа түрлерімен тығыз байланыста , біртұтастықта қаралады . Эстетикалық тәрбие – болмыстағы және өнердегі сұлулық пен әсемдікті дұрыс қабылдау және эстетикалық түсінікті , сезім мен талғамды тәрбиелейтін , өнерде және өмірде сұлулықты жасау , оған катысу қабілетін қажетсінуін қалыптастыратын жалпы тәрбиелер саласының құрамдас бөлігі . Эстетика - өмірді сезім арқылы біліп танудың негізгі жолы " .

Сонымен эстетикалық тәрбие табиғаттағы , өнердегі , еңбектегі , өмірдегі , отбасындағы , Самаққа дайындалу , сабақта , оқу барысындағы ең жақсыны қабылдау , ләззат алу барысында қалыптасады .

Эстетикалық тәрбиенің методологиялық негізі диалектикалық материалистік көзқарас . Ол өмір мен өнердегі эстетиканың мәнін ашады , адамның органы эстетикалық тұрғыда меңгеруіне қажетті деген негізгі принциптерін зерттейді , көркем шығармашылық заңдарын тексереді .

Эстетика тек заттардың өзіне және шындық құбылыстарына тән , ол біздің түсінігімізге де , қоршаған ортаға деген қатынасымызға да байланысты емес . Ортаны эстетикалық тұрғыда меңгерудің субъективті жағы болып эстетикалық сезім , талғам , бага , әсерленушілік ой - сана , армандар , осылардың жиынтығы ретінде сана алға шығады . Ол эстетикалық мұратқа жетелейді .

" Эстетикалық мұрат – эстетикалық кемелдіктің биік деңгейі туралы және оған жету жолы туралы нақты сезімді түсінік . Эстетикалық мұратты жүзеге асыру үшін алдын ала қажет нәрсе - өмірдің барлық саласында қоғамдағы адамның ерікті болуы . Адамның айнала дүниеге эмогиялық нақты сезімдік қатынасымен тығыз байланысты болғандықтан , эстетикалық мұрат сезім формасына бөленеді "

Эстетикалық сезім – объективті шындықты бейнелегенде оның сұлулығын , әдемілігін , сәнділігін қабылдауда туатын көңіл күйі . Эстетикалық сезім табиғаттын көрінісін , күнделікті өмірдегі оқиғаларды , өнердің алуан салалары адам өзі бейнелегенде пайда болады . Адамның эстетикалық сезімі өз ортасына , тарихи жағдайға байланысты өзгереді . Эстетикалық сезімі жетілген адам еңбектің алуан саласындагы нәзіктік пен әдемілікті , айналадағы табиғат сұлулығын қабылдап сүйсінеді , оны қабылдаудан ләззат алады " .

    Мектептегі эстетикалық тәрбиенің өзіне тән міндеттері бар :

- Эстетикалық сезімді , эстетикалық қабылдауды тәрбиелеу . Әдемілікті сезу , көру әр адамда әр түрлі . Сондықтан оқушыларды әдемілікті сезу үшін бейнелеу өнері , ән - музыкадан білімге үйрету. Білім арқылы оқушы сұлулықты бағалап , әдемілікті түсінеді .

-  Эстетикалық ұғымды , пайымдауды , баға беруді қалыптастыру . Бұл жерде де білім керек . Бала бейнелеу өнері саласындағы ырғақ , үндестік , музыка мен әндегі дыбыстарды және өнер әдістері туралы білімді терең игеруі қажет.

- Эстетикалық танымды қалыптастыру . Эстетикалық таным арқылы эстетикаға баға бере алады.Эстетикалық таным - бұл өмірдегі , еңбекте және табиғаттағы сыртқы әдемілік пен нағыз сұлулықтың арасын ажырата білу , өнер шығармаларына жоғаары талап қою . Эстетикалық танымның дамуына көбінесе өнер үлгілерін қабылдаумен , шығармашылықпен байланысты іс - әрекет мүмкіндік береді .

- Баланың эстетикалық белсенділігін тәрбиелеу . Ол әдемілікті . оның заңдарын түсініп қана қоймай , осы заңдар бойынша өзін қоршаған айналаға өзгеріс жасауы қажет . Өмірге енген эстетика адамды сүйсіндіреді . Балаларды осы арқылы ілтипатты окырман , қайырымды көрермен , сезімтал тыңдаушы болуға үйретеміз . Бұл жерде түрлі әдеби , музыкалық шығармаларды пайдаланған жөн . Баланың эстетикалық мәдениеті және белсенділігі біртұтас педагогикалық және процесте дамиды . Сондықтан оның барлық еңбегі демалыс эстетикалық бағытта тиімді ұйымдастырылса , ол өміріне әдемілік элементтерін енгізе алады .

- Эстетикалық тәрбиенің бір міндеті - өнер және әдебиет салаларында балалардың саныне ілін , ынтасын және бейімділігін дамыту , балалардың қабілетін барынша ашу , басылық эстетика беру . Осы бес міндет эстетикалық тәрбиені дамытуда , балалардың бойына дарытуға өз үлесін қосады .

Эстетикалық тәрбиенің негізгі құралдары - әдебиет , өнер . әдебиет адам санасына белгілі көзқарастарды әр түрлі құралдар әдебиет , театр , кино , теледидар , музыка , кескіндеме , мүсін т.б. көркем туындылар арқылы әсер етіп қалыптастырады . Бұл жерде көптеген мысалдар келтіруге болады

Әдемілікті  сезуде , эстетикалық көзқарасты танымды қалыптастыруда табиғаттың рөлі зор.Табиғат адамды қуанышқа бөлейді , сезімін дамытады , эстетикалық түсінігін байытады . Адам табиғатты бақылаушы ғана емес , ол тұтынушы , сұлулықты жасаушы шығармашылық қызметкер . Табиғатты аялау , оны жақсарту бүгінгі күннің талабы .

Эстетикалық тәрбие тәрбиенің барлық салаларымен тығыз байланысты . Сондықтан эстетиканы бөліп қарамай , басқа тәрбие салаларымен біртұтастықта қараған жөн .

Мектеп окушыларының эстикалық тәрбиесінің мәні оның әсемдікті түсінуінде , ләззат алуында , жақсы мен жаманды ажыратуында . Осының бәрі эстетикалық сезім арқылы қалыптасады . Мектептегі эстетикалық тәрбиенің өзіне тән міндеттері бар :

- Эстетикалық сезімді , эстетикалық қабылдауды тәрбиелеу

- Эстетикалық ұғымды , пайымдауды , баға беруді қалыптастыру .

- Эстетикалық танымды қалыптастыру .

- Баланың эстетикалық белсенділігін тәрбиелеу .

- Эстетикалық тәрбиенің тағы бір міндеті - өнер және әдебиет салаларында балалардың қабілетін , ынтасын және бейімділігін дамыту , балалардың қабілетін барынша ашу.