Раздзел 1. Агульныя асновы педагогікі

ЗАЦВЯРДЖАЮ

Першы намеснік Міністра адукацыі

Рэспублікі Беларусь

__________________ А.І.Жук

«___» ______________ 2012 г.

Рэгістрацыйны № ТД ____ / тып.

 

ПЕДАГОГІКА

Тыпавая вучэбная праграма

для ўстаноў вышэйшай адукацыі па спецыяльнасцях

1-17 01 05 Рэжысура святаў (па напрамках)

1-17 03 01 Мастацтва эстрады (па напрамках)

1-18 01 01 Народная творчасць (па напрамках)

1-21 04 01 Культуралогія (па напрамках)

1-23 01 11 Бібліятэказнаўства і бібліяграфія (па напрамках)

1-23 01 14 Сацыяльна-культурная дзейнасць

Па напрамках спецыяльнасцей

1-15 02 01-07 Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва (рэстаўрацыя вырабаў)

1-16 01 06-11 Духавыя інструменты (народныя)

1-16 01 10-02 Спевы (народныя)

1-17 02 01-04 Харэаграфічнае мастацтва (народны танец)

1-17 02 01-05 Харэаграфічнае мастацтва (бальны танец)

1-17 02 01-06 Харэаграфічнае мастацтва (эстрадны танец)

1-21 04 02-05 Мастацтвазнаўства (інтэграванае)

 

УЗГОДНЕНА Начальнік аддзела навучальных устаноў і работы з творчай моладдзю Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь ______________ А.У.Рыбчынская «___» _____________ 2011 г. Старшыня Вучэбна-метадычнага аб’яднання па адукацыі ў галіне культуры і мастацтваў _______________ Б.У.Святлоў «___» _______________ 2011 г.

УЗГОДНЕНА Начальнік упраўлення вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ________________ Ю.І.Міксюк «___» ________________ 2012 г. Прарэктар па вучэбнай і выхаваўчай рабоце Дзяржаўнай установы адукацыі «Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы» _________________ В.І.Шупляк «___»________________ 2012 г. Эксперт-нормакантралёр «___» ______________ 2012 г.

 

Мінск 2012

Складальнікі:

І.А.Малахова, загадчык кафедры псіхалогіі і педагогікі ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў», кандыдат педагагічных навук, дацэнт;

Я.Д.Грыгаровіч, прафесар кафедры псіхалогіі і педагогікі ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў», доктар педагагічнах навук, прафесар;

В.А.Грачова, дацэнт кафедры псіхалогіі і педагогікі ўстановы аду­кацыі «Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў», кан­дыдат мастацтвазнаўства

Рэцэнзенты:

кафедра педагогікі і філасофіі адукацыі дзяржаўнай установы аду­кацыі «Акадэмія паслядыпломнай адукацыі»;

В.Г.Ігнатовіч, загадчык кафедры педагогікі і псіхалогіі пачатковай адукацыі ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны педагагічны ўні­версітэт імя М.Танка», кандыдат педагагічных навук, дацэнт

Рэкамендавана да зацвярджэння ў якасці тыпавой:

кафедрай псіхалогіі і педагогікі ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў» (пратакол № 1 ад 31.08.2011 г.);

прэзідыумам навукова-метадычнага савета ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў» (пратакол № 1 ад 11.10.2011 г.);

прэзідыумам Савета Вучэбна-метадычнага аб’яднання па адукацыі ў галіне культуры і мастацтваў (пратакол № 1 ад 31.10.2011 г.)

 

 

Адказны за рэдакцыю В.В.Каташвілі

Адказны за выпуск І.А.Малахава

 

ТЛУМАЧАЛЬНАЯ ЗАПІСКА

Тыпавая вучэбная праграма «Педагогіка» распрацавана для вышэй­шых навучальных устаноў Рэспублікі Беларусь у адпаведнасці з па­трабаваннямі адукацыйных стандартаў па спецыяльнасцях: 1-15 02 01 «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва (па напрамках)» (напрамак спецыяльнасці 1-15 02 01-07 «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва (рэстаўрацыя вырабаў)»; 1-16 01 06 «Духавыя інструменты (па напрамках)» (напрамак спецыяльнасці 1-16 01 06-11 «Духавыя інструменты (народныя)»; 1-16 01 10 «Спевы (па напрам­ках)» (напрамак спецыяльнасці 1-16 01 10-02 «Спевы (народныя)»; 1-17 01 05 «Рэжысура свят (па напрамках)»; 1-17 02 01 «Харэа­графіч­нае мастацтва (па напрамках)» (напрамкі спецыяльнасці 1-17 02 01-04 «Харэа­графіч­нае мастацтва (народны танец)», 1-17 02 01-05 «Харэа­графіч­нае мастацтва (бальны танец)», 1-17 02 01-06 «Харэа­графіч­нае мастацтва (эстрадны танец)»); 1-17 03 01 «Мастацтва эстрады (па на­прамках)»; 1-18 01 01 «Народная творчасць (па напрамках)».

Дадзеная праграма таксама прызначана для вывучэння раздзела «Педагогіка» вучэбнай дысцыпліны «Педагогіка і псіхалогія» па спе­цыяльнасцях 1-21 04 01 «Культуралогія (па напрамках)»; 1-23 01 11 «Бібліятэказнаў­ства і бібліяграфія (па напрамках)»; 1-23 01 14 «Сацыяльна-культурная дзейнасць» і напрамку спецыяльнасці 1-21 04 02-05 «Мастацтвазнаўства (інтэграванае)».

Істотныя змены, якія адбываюцца ва ўсіх сферах жыцця, дынамізм і глыбіня перабудоў навакольнай рэчаіснасці, інфармацыйная прастора, якая бесперапынна пашыраецца і ўскладняецца, стымулююць павы­шэнне актыўнасці чалавека, адаптацыйныя і сацыялізіруючыя пра­цэсы ў грамадстве. Прынцыпова новыя ўмовы выхавання падрастаю­чага пакалення вызначаюць стратэгію фарміравання творчай інды­відуальнасці кожнага чалавека, які здольны рэалізаваць свой талент і крэатыўнасць, незалежна ад сацыяльнага статусу, узроўню адукацыі, прафесіі. У гэтай сувязі працэс рэфармавання сістэмы адукацыі, які працягваецца ў нашай краіне, непарыўна звязаны з глабалізацыяй сацыякультурнай прасторы, з пераходам на двухузроўневую мадэль вышэйшай адукацыі, з павышэннем канкурэнтаздольнасці спецыя­лістаў і канверсаванасці беларускіх дыпломаў за мяжой, са стварэннем новага пакалення адукацыйных стандартаў у розных адукацыйных сферах, у тым ліку ў галіне культуры і мастацтва.

У адпаведнасці з адукацыйнымі стандартамі новага пакалення пасля завяршэння навучання ва ўстанове вышэйшай адукацыі спецыяліст сацыякультурнай сфе­ры павінен быць падрыхтаваны да розных відаў дзейнасці, якія суадносяцца з акадэмічнымі, сацыяльна-асобаснымі і прафесійнымі кампетэнцыямі. Прафесійныя кампетэнцыі праяўляюцца ў такіх кі­рунках дзейнасці, як арганізацыйна-кіруючая, мастацка-творчая, наву­кова-даследчая і педагагічная. Прафесійная кампетэнтнасць выпускні­ка ўстановы вышэйшай адукацыі культуры і мастацтва грунтуецца на сукупнасці фундамен­тальных, агульнанаву-ковых, агульнапрафесійных і спецыяльных ведаў. Агульнапрафе-сійная падрыхтоўка такога спецыяліста, акрамя іншага, прадугледжвае авалодванне глыбокімі і трывалымі ведамі ў галіне педагогікі, якая разам з псіхалогіяй складаюць падмурак псіхо­лага-педагагічнай падрыхтоўкі студэнтаў да прафесійнай дзейнасці.

Вывучэнне дысцыпліны «Педагогіка» грунтуецца на ведах такіх дысцыплін, як «Філасофія» і «Псіхалогія». Філасофскае вучэнне з’яў­ляецца метадалагічнай асновай педагогікі і дапамагае асэнсаванню мэтаў выхавання і адукацыі, а таксама вырашэнню праблем фарміра­вання светапогляду, узаемадзеяння калектыва і асобы, тэорыі вучнёў­скага пазнання як адной з форм пазнання чалавекам навакольнага асяроддзя. Сувязь педагогікі з псіхалогіяй найбольш грунтоўная і яскравая: педагогіка выкарыстоўвае псіхалагічныя метады даследа­вання для выяўлення, апісання, тлумачэння і сістэматызацыі педага­гічных фактаў і з’яў; любы раздзел педагогікі абапіраецца ў сваіх даследаваннях на адпаведны раздзел псіхалогіі; пабудова працэсаў адукацыі і выхавання суадносіцца с законамі псіхічнай дзейнасці і развіцця асобы, псіхалагічнымі ўласцівасцямі, патрэбнасцямі і магчымасцямі чалавека. На падставе ведаў дысцыпліны «Педагогіка» будуецца выкладанне іншых педагагічных дысцыплін, напрыклад такой дысцыпліны, як «Методыка выкладання спецдысцыплін», а таксама праходжанне педагагічнай практыкі.

Мэта выкладання дысцыпліны– фарміраванне педагагічнай культуры будучых спецыя­лістаў сацыякультурнай сферы на падставе глыбокіх ведаў тэарэтыч­ных асноў сучаснай педагагічнай навукі, уменняў і навыкаў эфектыў­нага выкарыстання іх у прафесійнай дзейнасці, у кіраванні выхаваў­чым працэсам ва ўстановах культуры.

Асноўныя задачы выкладання дысцыпліны:

– узбагачэнне студэнтаў ведамі метадалагічных асноў педагогікі, гісторыі зараджэння, станаўлення і развіцця педагагічнай навукі;

– азнаямленне студэнтаў з тэорыяй і тэхналогіямі навучання і вы­хавання дзяцей і моладзі і магчымасцямі выкарыстання атрыманых ведаў у практычнай дзейнасці спецыяліста сацыякультурнай сферы;

– фарміраванне ў студэнтаў уменняў і навыкаў вырашэння ўзні­каючых педагагічных праблем і прагназавання вынікаў уласнай педа­гагічнай дзейнасці;

– фарміраванне прафесійнай педагагічнай кампетэнцыі студэнтаў ў розных відах прафесійнай дзейнасці.

У выніку вывучэння дысцыпліны студэнт павінен ведаць:

– асноўныя тэарэтычныя палажэнні педагогікі;

– асноўныя катэгорыі педагогікі і сутнасць працэсаў адукацыі;

– прынцыпы і тэхналогію выхавання як працэсу сацыялізацыі асобы;

– метады і формы выхаваўчага ўздзеяння на ўдзельнікаў творчых калектываў у залежнасці ад узросту і індывідуальных якасцей;

– асобасна арыентаваныя педагагічныя тэхналогіі выхавання ва ўстановах сацыякультурнай сферы;

– асноўныя катэгорыі педагогікі і сутнасць працэсаў адукацыі, вы­хавання, фарміравання і развіцця асобы;

– метады і формы выхаваўчага ўздзеяння на дзяцей рознага ўзросту;

– асобасна арыентаваныя педагагічныя тэхналогіі выхавання ва ўстановах сацыякультурнай сферы;

– асноўныя этапы гісторыі педагогікі і іх уплыў на фарміраванне ўяўленняў аб аксіялогіі дзяцінства;

– педагагічныя аспекты эстэтычнага выхавання і мастацкай адукацыі асобы.

Умець:

– выкарыстоўваць методыку дыягностыкі і развіцця творчых якас­цей асобы ва ўмовах навучальнага працэсу і ў сферы вольнага часу;

– самастойна карыстацца педагагічнымі ведамі, уменнямі, навыкамі ў прафесійнай педагагічнай дзейнасці;

– рэалізоўваць педагагічную дзейнасць ва ўстановах культуры;

– арганізоўваць выхаваўчую работу з рознымі катэгорыямі ўдзель­нікаў творчых калектываў;

– аналізаваць педагагічныя з’явы і супастаўляць з палажэннямі пе­дагагічнай тэорыі;

– праектаваць мэтавызначэнне педагагічнага працэсу і шляхі яго ўвасаблення на практыцы;

– планаваць змест і этапы рэалізацыі педагагічных праектаў;

– ажыццяўляць эстэтычнае выхаванне і мастацкае развіццё вучняў у працэсе самастойнай педагагічнай дзейнасці.

Логіка выкладання вучэбнага матэрыялу прадугледжвае структуру дысцыпліны, якая складаецца з чатырох раздзелаў, адпавядаючых па­трабаванням сучаснай педагагічнай навукі і развіваючага навучання, і пабудаваных па прынцыпу ўскладнення задач і зместу заняткаў. У першым раздзеле курса разглядаюцца тэарэтыка-метадалагічныя асно­вы педагогікі як навукі, яе месца ў сістэме іншых чалавеказнаўчых навук, яе сацыяльнае прызначэнне ў сучасным свеце. Таксама рас­крываюцца асноўныя катэгорыі педагогікі, прадмет і задачы курса, заканамернасці, фактары і ўмовы развіцця і выхавання асобы ў сучасным грамадстве. Даецца трактоўка праблемы мэт выхавання і паняцце цэласнага педагагічнага працэсу.

У другім раздзеле прадстаўлена гісторыя развіцця педагогікі, працэсы зараджэння, станаўлення і развіцця педагагічных ведаў уво­гуле і педагагічнай думкі на беларускіх землях у прыватнасці. Разгля­даюцца асноўныя этапы і напрамкі развіцця педагагічнай навукі, дзейнасць мысліцеляў і педагогаў, іх уплыў на працэс станаўлення педагагічнай навукі, характарызуюцца педагагічныя тэорыі і асноўныя працы вучоных і асветнікаў, у тым ліку і на беларускіх землях.

Трэці раздзел прысвечаны тэорыі і тэхналогіям навучання дзяцей і дарослых. У гэтым раздзеле разглядаецца сутнасць, заканамернасці і прынцыпы працэсу навучання: асноўныя катэгорыі дыдактыкі і дыдактычных сістэм; мэты, задачы, змест, метады, формы арганізацыі вучэбнага працэсу і сродкі навучання ва ўстановах агульнай і мастацкай адукацыі. Аналізуюцца найноўшыя тэхналогіі адукацыі дзяцей і дарослых ў сучасным свеце.

Чацвёрты раздзел курса прадугледжвае вывучэнне тэарэтычных асноў і метадычных аспектаў выхавання падрастаючага пакалення, сутнасці, прынцыпаў, заканамернасцей, мэтаў, задач, зместу, метадаў і форм арганізацыі выхаваўчага працэсу ва ўстановах сацыякультурнай сферы. Суадносна з канцэпцыяй асобасна арыентаванай парадыгмы сучаснай педагогікі ў гэтым раздзеле разглядаюцца сучасныя тэхна­логіі выхавання ў кантэксце дзейнаснага і сістэмнага падыходу да вырашэння выхаваўчых задач, стварэння ўмоў для развіцця крэатыў­насці асобы, фарміравання светапогляду, маральна-эстэтычных якас­цей чалавека ў мікра- і макрасоцыуме (сям’я, калектыў, грамадства).

У працэсе вывучэння педагогікі выконваецца курсавая работа сту­дэнтамі тых спецыяльнасцей, для якіх прадугледжана прысваенне дадатковай педагагічнай кваліфікацыі.

У працэсе выкладання дысцыпліны «Педагогіка» выкарыстоўваюц­ца інтэрактыўныя метады навучання, якія дазваляюць актывізаваць пазнавальную дзейнасць студэнтаў. Сярод гэтых метадаў – стварэнне і рашэнне праблемных сітуацый, мікравыкладанне, дзелавая гульня, саматэсціраванне і самааналіз педагагічных якасцей, аналіз педагагіч­ных з’яў, стварэнне педагагічных эсэ і рэцэнзій.

Самастойная работа студэнтаў арганізуецца ў адпаведнасці з Палажэннем аб самастойнай рабоце студэнтаў, распрацаваным ва ўстанове вышэйшай адукацыі.

Асноўныя віды заданняў для самастойнай работы – удзел у конкурсах студэнцкіх работ, падрыхтоўка эсэ, тэрміналагічнага слоўніка, напісанне рэфератаў, падрыхтоўка тэматычных паведамленняў, анатацый, аналіз праблемных сітуацый, удзел у рабоце “круглага стала”.

У адпаведнасці з тыпавымі вучэбнымі планамі на вывучэнне дыс­цыпліны «Педагогіка» максімальна адводзіцца 130 гадзін, з якіх
60 – аўдыторныя заняткі (44 лекцыі, 16 семінарскія). Пытанні курса «Пе­дагогіка» ўключаны ў якасці адной са складаючых у комплексны дзяр­жаўны экзамен па педагогіцы і методыцы выкладання спец­дысцыплін для выпускнікоў тых спецыялізацый, па якіх прадугледж­ваецца прысваенне дадатковай педагагічнай кваліфікацыі. Рэкаменда­вана завяршаць вывучэнне дысцыпліны экзаменам.

 

ПРЫКЛАДНЫ ТЭМАТЫЧНЫ ПЛАН

Раздзелы і тэмы	Колькасць аўдыторных гадзін
лекцыі	семінары
Уводзіны
Раздзел 1. Агульныя асновы педагогікі
Тэма 1. Прадмет і задачы педагогікі як навукі і вучэбнай дыс­цыпліны
Тэма 2. Праблема мэтавызначэння ў педагогіцы. Метада­логія і метады педагагічнай навукі
Тэма 3. Развіццё, выхаванне, фарміраваннеасобы
Тэма 4. Сутнасць цэласнага педагагічнага працэсу
Раздзел 2. Станаўленне і развіццё педагагічнай навукі
Тэма 5. Выхаванне і адукацыя на ранніх этапах развіцця чала­вецтва і ў эпоху Сярэднявечча
Тэма 6. Народная педагогіка як крыніца развіцця педагагіч­най навукі. Узнікненне пісьменнасці на беларускіх землях
Тэма 7. Развіццё педагогікі і школы ў эпоху Адраджэння, Рэ­фармацыі і Асветніцтва		0,5
Тэма 8. Асвета і педагагічная думка ў Вялікім Княстве Літоў­скім і Рэчы Паспалітай
Тэма 9. Педагагічная тэорыя і практыка ў XIX–XX стст.		0,5
Раздзел 3. Тэарэтычныя асновы навучання
Тэма 10. Дыдактыка як навука аб навучанні і адукацыі дзяцей і дарослых
Тэма 11. Прынцыпы і правілы навучання і іх выкары­станне ў дзейнасці спецыяліста сацыякультурнай сферы
Тэма 12. Агульныя метады і сродкі навучання
Тэма 13. Формы арганізацыі навучання
Тэма 14. Сістэма адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь
Раздзел 4. Тэорыя выхавання
Тэма 15. Сутнасць, заканамернасці і прынцыпы выхавання
Тэма 16. Змест і кірункі працэсу выхавання
Тэма 17. Агульныя метады, сродкі і формы выхавання
Тэма 18. Калектыў як сродак выхавання асобы
Тэма 19. Сацыякультурнае асяроддзе выхавання. Выхаванне дзяцей у сям’і
Тэма 20. Сучасныя тэхналогіі арганізацыі выхаваўчага працэсу
Усяго…

 

ЗМЕСТ ДЫСЦЫПЛІНЫ

Уводзіны

Мэты і задачы дысцыпліны. Роля і месца дысцыпліны ў падрыхтоў­цы спе­цыялістаў сацыяльна-культурнай сферы. Вучэбна-метадычнае забес­пячэнне.

ПЕДАГАГІЧНАЙ НАВУКІ

Тэма 5. Выхаванне і адукацыя на ранніх этапах развіцця чалавецтва і ў эпоху Сярэднявечча

Узнікненне выхавання ў першабытным грамадстве як формы ка­лектыўнага нагляду за дзецьмі. Мэта выхавання ва ўмовах супраць­стаяння сілам прыроды. Грамадскія формы выхавання ў старажыт­насці і іх адлюстраванне ў фальклоры. Узнікненне сям’і і пераход да яе асноўных функцый выхавання дзяцей.

Выхаванне і адукацыя ў перыяд старажытных цывілізацый. Наза­пашванне ведаў і замацаванне іх у пісьмовай форме як падстава для ўзнікнення адукацыі. Тыпы пісьма, матэрыялы для пісьма і іх уплыў на характар навучання дзяцей. Разнастайнасць сацыяльных роляў настаўніка ў розных цывілізацыях: высокапастаўлены чыноўнік у Егіпце, духоўны павадыр у Палесціне і Індыі, рамеснік у Месапатаміі. Спалучэнне кіравання духоўным самаўдасканаленнем вучня з выхаваннем адказнасці перад грамадствам у філасофіі Старажытнага Кітая. Першапачатковыя формы выхавання ў эпоху Антычнасці. Пе­рыядызацыя дзяцінства. Спартанская сістэма выхавання як увасаб­ленне мэты выхавання воіна-захопніка. Афінская сістэма адукацыі як найбольш старажытны прыклад імкнення да выхавання гарманічна развітай асобы. Уклад старажытнагрэчаскіх і старажытнарымскіх філосафаў у станаўленне педагагічнай думкі (Сакрат, Платон, Ары­стоцель, Дэмакрыт, Квінціліян і інш.) Тыпы навучальных устаноў у Старажытным Рыме, змест адукацыі.

Характарыстыка адметных сацыякультурных працэсаў у сярэдне­вяковай Еўропе (міграцыя і дыфузія народаў і культур, хрысціяні­зацыя, дуалізм светапоглядных пазіцый) і іх уплыву на выхаванне і аду­кацыю. Тэацэнтрызм сярэдневяковай культуры і яго ўвасабленне ў рэ­лігійнай сістэме адукацыі. Хрысціянская скіраванасць зместу ком­плексу «Сем вольных мастацтваў». «Сем дабрадзейнасцей рыцара» як ідэал арыстакратычнага выхавання.

 

Тэма 6. Народная педагогіка як крыніца развіцця педагагічнай навукі. Узнікненне пісьменнасці на беларускіх землях

Асаблівасці выхававання дзяцей на ўсходнеславянскіх землях у перыяд першабытнаабшчыннага ладу і яго распаду. Табу як сродак рэгулявання міжасобасных, калектыўных і асабістых адносін палоў і стварэння маральных норм і метадаў выхавання. Матрыярхат, пат­рыярхат, функцыі «дамоў моладзі». Ініцыяцыі, дзядзькаванне ў бела­рускіх сем’ях. Пераход ад радавой сям’і да «малой» і суседскай аб­шчыны. Зараджэнне маральна-этычных норм: дабра і зла, справядлі­васці, раўнапраўнасці і г.д. Паступовая замена татэмічных і магічных абрадаў новымі поглядамі на чалавека і яго маральныя каштоўнасці ў сувязі з пераходам да класавага грамадства і новых грамадскіх адно­сін. Віды выхавання дзяцей.

Народная педагогіка як вынік калектыўнай творчасці многіх пака­ленняў людзей у галіне выхавання і адукацыі падрастаючага пакален­ня. Роля і месца звычаяў, абрадаў, фальклору ў захаванні і перадачы дасягненняў народнай педагогікі. Формы замацавання і захавання ідэй народнай педагогікі: традыцыі, абрады, фальклор, з’явы матэрыяльнай культуры.

Змест, метады і сродкі народнай дыдактыкі. Назапашванне і захоў­ванне працоўных, бытавых, агратэхнічных, прафесійных і іншых ве­даў і навыкаў у народных звычаях і спосабы іх перадачы сродкамі на­роднай педагогікі. Сучаснае асэнсаванне псіхафізіялагічных і педага­гічных асноў народнай педагогікі. Народная педагогіка як аб’ект вывучэння і крыніца развіцця сучаснай педагогікі.

Асвета і выхаванне ў Полацкай і Тураўскай землях. «Прытчы» і «Словы» К.Тураўскага. Храмы і манастыры як цэнтры адукацыі, збі­рання, стварэння і захоўвання кніг. Асветніцкая і педагагічная дзей­насць Е.Полацкай. Роля знакамітых святароў у фарміраванні беларус­кай нацыянальнай культуры і адукацыі. Падставы і парадак узнікнен­ня розных форм адукацыі ў Сярэднявеччы. Аўтаномія ў адносінах да царквы, феадалаў, гарадскіх магістратаў на беларускіх землях.

Тэма 7. Развіццё педагогікі і школы ў эпоху Адраджэння,

Рэфармацыі і Асветніцтва

Гуманістычныя ідэі Адраджэння і іх адбітак на духоўнай культуры Еўропы. Крытыка схаластычнай сістэмы адукацыі і сцвярджэнне ідэй грамадскага выхавання дзяцей, усеагульнага навучання на роднай мове, роўнасці адукацыі мужчын і жанчын, яднання навучання з працай у творах Т.Мора, Т.Кампанэлы, Ф.Рабле. Гуманізм педагагіч­нага эксперымента В.дэ Фельтрэ.

Сацыяльныя, эканамічныя і светапоглядныя падставы ўзнікнення класна-урочнай сістэмы арганізацыі вучэбнага працэсу. Педагагічная дзейнасць Я.А.Каменскага як заснавальніка новага часу ў педагогіцы. «Вялікая дыдактыка», «Матчына школа», «Свет пачуццёвых рэчаў у карцінках» Я.А.Каменскага як першыя навукова-педагагічныя работы.

Развіццё педагагічнай думкі і вылучэнне педагогікі ў самастойную галіну ведаў. Новыя ідэалы чалавека і грамадства як крыніца пошуку новых мэт і метадаў выхавання ў эпоху Асветніцтва. Распрацоўка сістэмы разумовага, фізічнага і маральнага выхавання дзяцей бур­жуазіі (Джон Лок «Думкі аб выхаванні», Ж-Ж.Русо «Эміль, ці аб выха­ванні», Д.Дзідро «План універсітэта ці школы публічнага выхавання ўсякіх навук для расійскага ўрада» і інш.).

Распрацоўка асноўных праблем навучання і выхавання: І.Г.Песта­лоцці «Лінгард і Гертруда», «Лебядзіная песня». Стварэнне народнай школы, распрацоўка дыдактычных прынцыпаў і метадаў навучання. Пачатак педагагічнай адукацыі ў Еўропе. Педагагічная творчасць І.Ф.Гербардта, Ф.В.А.Дыстэрверга, Р.Оуэна («Першыя лекцыі па пе­дагогіцы «, стварэнне першага падручніка «Агульная педагогіка»).

Развіццё адукацыі і выхавання ў Расіі ў XIX – пачатку ХХ ст. Асветніцкая дзейнасць заснавальніка педагагічнай навукі Расіі К.Д.Ушынскага («Чалавек як прадмет выхавання», «Дзіцячы свет» і інш.). Дэмакратызацыя і гуманізацыя адукацыі ў Расійскай імперыі (М.Г.Чарнышэўскі, М.І.Пірагоў, У.І.Вадавозаў, П.С.Лесгафт і інш.).

Тэма 8. Асвета і педагагічная думка

ў Вялікім Княстве Літоўскім і Рэчы Паспалітай

Кнігадрукаванне і асвета на беларускіх землях. Асветніцкая дзей­насць М.Гусоўскага,Ф.Скарыны, С.Буднага, В.Цяпінскага і інш.

Поліканфесіянальны характар адукацыі. Асаблівасці выхавання і навучання ў пратэстанскіх, каталіцкіх (іезуіцскіх, дамініканскіх, піяр­скіх), праваслаўных (брацкіх), уніяцкіх школах звычайнага і павыша­нага ўзроўню. Уплыў падручнікаў братоў Тустанаўскіх, Лаўрэнція і Стэфана Зізанія «Азбука», «Лексус», «Катэхізіс», М.Сматрыцкага «Граматыка славенская» на адукацыю ўсходнеславянскіх зямель. Асветніцкая і мастацка-адукацыйная дзейнасць Сімяона Полацкага, «запрошанага настаўніка расійскіх царскіх дзяцей». Педагагічныя творы С.Полацкага «Алфавітар», «Книжице вопросом и ответом», «Букварь языка словенская» і г.д.

Развіццё асветніцкай справы ў другой палове XVII–XVIII стст. Іезуіц­кія, уніяцкія, піярскія школы. Антыклерыкальная асветніцкая дзей­насць Казіміра Лышчынскага. Стварэнне першай у XVII ст. свецкай школы, дзейнасць Эдукацыйнай камісіі.

Педагагічная думка на беларускіх землях у канцы XVIII – пачатку XIX ст. Агульная характарыстыка школьных рэформ. Перавод аду­кацыі, культуры, кіравання на рускую мову. Закрыццё Віленскага ўніверсітэта. Ліквідацыя ўніяцкіх і скарачэнне колькасці каталіцкіх навучальных устаноў, увядзенне ў школах класных выхавацелей, вы­конваючых назіральныя функцыі за дзецьмі і іх бацькамі. Узнікненне новых тыпаў школ (галоўныя і малыя народныя вучылішчы, пачатко­выя школы, павятовыя вучылішчы і гімназіі, прыходскія і рэальныя вучылішчы). Увядзенне саслоўных абмежаванняў для навучэнцаў. Цэнтралізацыя кіравання навучальнымі ўстановамі.

 

Тэма 9. Педагагічная тэорыя і практыка ў XIX–XX стст.

Грамадска-педагагічная думка на беларускіх землях. Барацьба дзея­чаў беларускай культуры за стварэнне нацыянальнай сістэмы адука­цыі і захаванне нацыянальнай культуры (К.Каліноўскі, Н.Я.Нікіфароў­скі, А.Я.Багдановіч, І.Насовіч, Д.Сцяпура, Я.Колас, Я.Купала, Цётка). Рух народнага настаўніцтва. Барацьба дзеячаў беларускай культуры за адукацыю на роднай мове.

Характарыстыка сацыяльна-культурых змен XX ст., якія паўплыва­лі на развіццё педагагічнай адукацыі. Супярэчлівасць паміж класічнай сістэмай адукацыі і дынамічна змяняючыміся патрэбамі грамадства як падстава для рэфармавання адукацыі і стварэння альтэрнатыўных сістэм выхавання. Узнікненне бесперапыннай сістэмы адукацыі.

Змены ў структуры сям’і і звязаныя з гэтым праблемы сямейнага выхавання. Дынаміка грамадскіх форм выхавання. Дзейнасць М.Ман­тэсоры, Джона Дзюі, А.С.Макаранкі, Я.Корчака, Б.Спока, В.А.Сухам­лінскага, іх навуковыя ідэі і практычныя дасягненні як умова развіцця сучаснай педагагічнай навукі і практыкі.

Ідэалагічная скіраванасць, супярэчлівасць савецкай педагогікі. Поспехі савецкай адукацыйнай сістэмы ў пераадоленні неспісьмен­насці, розных відаў духоўнай і гендэрнай няроўнасці ў адукацыйнай сферы. Стварэнне агульнадаступнай шырокамаштабнай сістэмы гра­мадскага выхавання дзяцей, падлеткаў, моладзі і дарослых.

Эвалюцыя сістэмы адукацыі, развіццё педагагічнай тэорыі і прак­тыкі на Беларусі ў постсавецкі перыяд. Асэнсаванне нацыянальнай адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь як часткі сусветнай адукацыйнай сістэмы. Асноўныя канцэпцыі навучання ў нацыянальнай школе. Пе­дагагічныя аспекты адукацыйных працэсаў у Беларусі.

ЛІТАРАТУРА

Раздзел 4. Тэорыя выхавання

Асноўная

1. Андреев, В.И. Диалектика воспитания и самовоспитания твор­ческой личности: основы педагогики творчества / В.И.Андреев. – Казань: Изд-во Казан. ун-та, 1998. – 236 с.

2. Малахова, И.А. Развитие личности: пособие для педагогов, кл. рук., психологов общеобразоват. шк., педагогов-организаторов внешк. Учреждений: в 2 ч. Ч. 1. Способность к творчеству, одаренность, талант / И.А.Малахова. – Минск: Беларус. навука, 2002. – 158 с.

3. Малахова, И.А. Развитие личности: пособие для педагогов, кл. рук., психологов общеобразоват. шк., педагогов-организаторов внешк. Учреждений: в 2 ч. Ч. 2. Художественно-творческая деятельность / И.А.Малахова. – Минск: Бел. навука, 2003. – 152 с.

4. Ушинский, К.Д. Человек как предмет воспитания. Опыт педаго­гической антропологии / К.Д.Ушинский // Педагогические сочинения: в 6 т. – М.: Педагогика, 1990. – Т. 5. – С. 39–462.

 

Дадатковая

1. Божович, Л.И. Проблемы формирования личности / Л.И.Божо­вич. – 3-е изд. – М.: МПСИ, 2001. – 352 с.

2. Гавриловец, К.В. Нравственно-эстетическое воспитание школь­ников: кн. для учителя / К.В.Гавриловец, И.И.Казимирская. – 2-е изд., доп. и перераб. – Минск: Нар. асвета, 1988. – 128 с.

3. Котикова, О.П. Развитие творческой активности младших школь­ников в процессе эстетического воспитания средствами искусства / О.П.Котикова, В.Г.Кухаронок. – Минск: НИО, 2003. – 123 с.

4. Соколов, В.Н. Педагогическая эвристика: учеб. пособие / В.Н.Со­колов. – М.: Аспект пресс, 1995. – 254 с.

5. Чечет, В.В. Педагогика семейного воспитания: учеб.-метод. по­собие / В.В. Чечет. – Минск: Красико-Принт, 1998. – 254 с.

 

 

крытэрыі ацэнкІ вынікаў вучэбнай дзейнасці

 

Ацэнка ў балах	Паказчыкі ацэнкі
1 (адзін)	Распазнаванне асобных аб’ектаў вывучэння з вучэбнага матэрыялу, прад’яўленых у гатовым выглядзе: фактаў, тэрмінаў, псіхолага-педагагічных з’яў і г.д.
2 (два)	Адрозненне аб’ектаў вывучэння, прад’яўленых у гатовым выглядзе; разуменне адрозненняў паміж асобнымі з’явамі, працэсамі, уласцівасцямі.
3 (тры)	Узнаўленне часткі праграмнага матэрыялу: фрагментарны пераказ і пералік аб’ектаў вывучэння без разумення сутнасці з’яў.
4 (чатыры)	Недастаткова асэнсаванае прыпамінанне большай часткі праграмнага матэрыялу: апісанне аб’ектаў вывучэння з элементамі тлумачэння, што раскрываюць структурныя сувязі і адносіны паміж псіхалагічнымі ці педагагічнымі з’явамі (паасобку). Наяўнасць адзінкавых істотных памылак.
5 (пяць)	Асэнсаванае прыпамінанне большай часткі праграмнага вучэбнага матэрыялу: апісанне аб’ектаў вывучэння з тлумачэннем структурных сувязей і зносін паміж псіхалагічнымі ці педагагічнымі з’явамі (паасобку). Наяўнасць нязначных памылак.
6 (шэсць)	Поўнае веданне і асэнсаваны пераказ усяго праграмнага матэрыялу. Валоданне праграмным вучэбным матэрыялам у знаёмай сітуацыі: прывядзенне прыкладаў з практыкі, выкананне практыкаванняў, задач і заданняў па ўзору.
7 (сем)	Поўнае, трывалае, грунтоўнае веданне і пераказ праграмнага матэрыялу. Разгорнутае апісанне і тлумачэнне псіхалагічных ці педагагічных з’яў, працэсаў і ўласцівасцей паасобку і ў простых выпадках узаемасувязей; раскрыццё іх сутнасці, абгрунтаванне і доказ без выкарыстання прыкладаў з культуралагічнай практыкі, фармуляванне высноў. Недастаткова самастойнае выкананне заданняў для самастойнай работы студэнтаў. Наяўнасць адзінкавых нязначных памылак.
8 (восем)	Поўнае, трывалае, грунтоўнае веданне і пераказ праграмнага матэрыялу. Асэнсаванае карыстанне праграмным вучэбным матэрыялам у знаёмай сітуацыі. Разгорнутае апісанне і тлумачэнне аб’ектаў вывучэння, раскрыццё іх псіхолага-педагагічнай сутнасці, абгрунтаванне і доказ, падтрыманыя аргументамі і фактамі; фармуляванне высноў. Няўпэўненае вызначэнне сувязей паміж псіхолага-педагагічнымі навукамі і культуралагічнай практыкай. Самастойнае і сваечасовае выкананне заданняў. Наяўнасць адзінкавых нязначных памылак.
9 (дзевяць)	Поўнае, трывалае, грунтоўнае, сістэмнае веданне праграмнага вучэбнага матэрыялу і пераканальны яго пераказ. Карыстанне праграмным вучэбным матэрыялам у часткова змененай сітуацыі: прымяненне вучэбнага матэрыялу як на аснове вядомых правілаў, прадпісанняў, так і пошук новых ведаў, спосабаў вырашэння пастаўленых задач; вылучэнне навуковых меркаванняў і гіпотэз, вылучэнне задач навуковага пазнання, наяўнасць дзеянняў і аперацый творчага характару для выканання заданняў. Доказнае вызначэнне сувязей паміж псіхолага-педагагічнымі навукамі і культуралагічнай практыкай.
10 (дзесяць)	Свабоднае карыстанне праграмным вучэбным матэрыялам. Прымяненне ведаў і ўменняў у незнаёмай сітуацыі: самастойнае апісанне, тлумачэнне псіхолага-педагагічных з’яў (паасобку і ва ўзаемасувязі). Фармуляванне правілаў, падыходаў, кірункаў сучасных псіхолага-педагагічных навук; пастраенне алгарытмаў для выканання заданняў, абгрунтаванне магчымых спосабаў вырашэння прафесійных псіхолага-педагагічных праблем. Выкананне творчых і даследчых работ і заданняў.

 

 

Па педагогіцы

 

балы параметры
Акуратнасць і правільнасць афармлення работы			+	+	+	+	+	+	+	+
Сваечасовасць праходжання ўсіх этапаў падрыхтоўкі і абароны курсавой работы				+	+	+	+	+	+	+
Змястоўны аналіз аўтарытэтнай (у тым ліку сучаснай) літаратуры і іншых кры­ніц інфармацыі		+	+	+	+	+	+	+	+	+
Самастойнае вылучэнне актуальнай праблемы даследавання									+	+
Правядзенне дакладнага даследавання практыкі з прадстаўленнем пераканаў­чых матэрыялаў даследавання					+	+	+	+	+	+
Глыбокі аналіз атрыманых даследчых матэрыялаў								+	+	+
Ясны навуковы стыль выніковага тэксту							+	+	+	+
Змястоўная пераканаўчая кампактная абарона						+	+	+	+	+
Выступленне па матэрыялах даследаван­ня на навуковай канферэнцыі									+	+
Укараненне матэрыялаў даследавання ў практыку (у тым ліку публікацыі)										+

 

 

ПЕРАЛІК РЭКАМЕНДАВАНЫХ СРОДКАЎ ДЫЯГНОСТЫКІ

 

У якасці сродкаў дыягностыкі па дысцыпліне «Педагогіка» высту­паюць пытанні да экзамену, заданні да самастойнай работы, пытанні і заданні да семінарскіх заняткаў, тэставыя заданні, абавязковыя і дадатковыя індывідуальныя заданні для студэнтаў. Асобным сродкам дыягностыкі з’яўляецца кантралюемы выкладчыкам працэс падрых­тоўкі, афармлення і абароны курсавой работы.

Дадатковымі сродкамі дыягностыкі з’яўляюцца індывідуальныя кансультацыі, падрыхтоўка студэнтамі пад кіраўніцтвам выкладчыкаў выступленняў на навуковых студэнцкіх канферэнцыях і конкурсных навуковых работ.

 

 

 

Вучэбнае выданне

 

ПЕДАГОГІКА

Тыпавая вучэбная праграма

для ўстаноў вышэйшай адукацыі па спецыяльнасцях

1-17 01 05 Рэжысура святаў (па напрамках)

1-17 03 01 Мастацтва эстрады (па напрамках)

1-18 01 01 Народная творчасць (па напрамках)

1-21 04 01 Культуралогія (па напрамках)

1-23 01 11 Бібліятэказнаўства і бібліяграфія (па напрамках)

1-23 01 14 Сацыяльна-культурная дзейнасць

Па напрамках спецыяльнасцей

1-15 02 01-07 Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва (рэстаўрацыя вырабаў)

1-16 01 06-11 Духавыя інструменты (народныя)

1-16 01 10-02 Спевы (народныя)

1-17 02 01-04 Харэаграфічнае мастацтва (народны танец)

1-17 02 01-05 Харэаграфічнае мастацтва (бальны танец)

1-17 02 01-06 Харэаграфічнае мастацтва (эстрадны танец)

1-21 04 02-05 Мастацтвазнаўства (інтэграванае)

 

Рэдактар В.В.Каташвілі

Тэхнічны рэдактар Л.М.Мельнік

 

Падпісана ў друк 2012 г. Фармат 60×84¹/₁₆.

Папера пісчая № 2. Ум. друк. арк.. Ул.-выд. арк..

Тыраж экз. Заказ.

 

УА «Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў».

Вул. Рабкораўская, 17, 220007, г. Мінск.

Ліцэнзія № 02330/0003939 ад 19.05.2011 г.

 

Надрукавана на рызографе

УА «Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў».

Вул. Рабкораўская, 17, 220007, г. Мінск.

ЗАЦВЯРДЖАЮ

Першы намеснік Міністра адукацыі

Рэспублікі Беларусь

__________________ А.І.Жук

«___» ______________ 2012 г.

Рэгістрацыйны № ТД ____ / тып.

 

ПЕД