Прынцыпы гістарычнага пазнання: агульная характэрыстыка.

Аб'ектыўнасць гістарычнага пазнання забяспечваецца і навуковымі прынцыпамі. Прынцып можна разглядаць як аснаўныя правіла, якое неабходна саблюдаць пры вывучэнні ўсіх з'яў і падзей у гісторыі.

Асноўнымі навуковымі прынцыпамі з'яўляюцца наступныя:

* Прынцып гістарызму патрабуе разгляду ўсіх гістарычных фактаў, з'яў і падзей у адпаведнасці з канкрэтна- гістарычнай становішчам, у іх узаемасувязі. Ўсякае гістарычнае з'ява варта вывучаць у развіцці: як яно ўзнікла, якія этапы ў сваім развіцці прайшло, чым, у канчатковым рахунку, стала. Нельга разглядаць падзея або асабістай адначасова ці абстрактна, па-за часовых пазіцый.

* Прынцып аб'ектыўнасці мяркуе апору на факты ў іх праўдзівым змесце, не скажонай і ня падагнаныя пад схему. Гэты прынцып патрабуе разглядаць кожную з'ява ў яго шматграннасці і супярэчлівасці, у сукупнасці як нацельных, так і адмоўных бакоў. Галоўнае ў забеспячэнні прынцыпу аб'ектыўнасці - асоба гісторыка: яго тэарэтычныя погляды, культура метадалогіі, прафесійнае майстэрства і сумленнасць.

* Прынцып сацыяльнага падыходу прадугледжвае разгляд гісторыка -эканамічных працэсаў з улікам сацыяльных інтарэсу розных слаёў насельніцтва, розных формаў іх праявы ў грамадстве. Гэты прынцып (яшчэ яго называюць прынцыпам класавага, партыйнага падыходу) абавязвае суадносіць інтарэсы класам і узкогрупповые з агульначалавечымі, улічваючы суб'ектыўны момант практычнай дзейнасці урадаў, партый, асоб.

* Прынцып альтэрнатыўнасці вызначае ступень верагоднасці ажыццяўлення таго ці іншага падзеі, з'явы, працэсу у аснове аналізу аб'ектыўных рэальнасцяў і магчымасцяў. Прызналічэнне гістарычнай альтэрнатыўнасці дазваляе па- новаму ацаніць шлях кожнай краіны, убачыць нявыкарыстаныя магчымасці працэсу, атрымаць урокі на будучыню.

 

 

Прынцып гістарызму.

Прынцып гістарызму - спосаб вывучэння з'яў у іх узнікненні і развіцці, у іх сувязі з канкрэтнымі ўмовамі. Прытрымліванне дадзенай прынцыпе азначае разгляд гістарычных з'яў у самаразвіцці, гэта значыць дапамагае ўсталяваць прычыны іх зараджэння, выявіць якасныя змены на розных этапах, зразумець, у што ператварылася дадзенае з'ява ў ходзе дыялектычнага развіцця. Гэта дае магчымасць вывучыць любая з'ява з моманту ўзнікнення і прасачыць увесь працэс яго развіцця ў гістарычнай рэтраспектыве.

Прадугледжвае вывучэнне мінулага з улікам канкрэтна- гістарычнага становішча адпаведнай эпохі, ва ўзаемасувязі і взаимомообусловленности падзей, з пункту гледжання таго, як, у сілу якіх прычын, дзе і калі ўзьнікла тое ці іншае з'ява, які шлях яно прайшло, якія адзнакі даваліся яму на тым ці іншым этапе развіцця.

Прынцып гістарызму забяспечваецца бачаннем гісторыі як пэўнага працэсу, які змяняецца, па сутнасці і ў часе.

Прынцып гістарызму мяркуе ўлік канкрэтна- гістарычных умоў, у якіх адбывалася развіццё (змяненне) працэсу. На думку шэрагу навукоўцаў, прынцып гістарызму ў разгляданым аспекце уключае 2 складнікі: адрозненне паміж мінулым і сучаснасцю і гістарычны кантэкст.

Прынцып гістарызму забяспечвае сувязь факту (падзеі) з іншымі аб'ектамі працэсу. Факт, нават цяжкае, але вырваны з агульнага кантэксту, мае для даследчыка малую каштоўнасць, калі мае наогул.

Прынцып гістарызму забяспечвае рэалізацыю філасофскага аспекты гісторыі.

Рэалізацыя прынцыпу гістарызму дазваляе выявіць тэндэнцыі гістарычнага працэсу, сфармуляваць ўрокі, рэкамендацыі практычнага характару.

 

 

33. Прынцып аб'ектыўнасці.

Прынцып аб'ектыўнасці мяркуе апору на факты ў іх праўдзівым змесце, не скажонай і ня падагнаныя пад схему. Гэты прынцып патрабуе разглядаць кожную з'ява ў яго шматграннасці і супярэчлівасці, у сукупнасці як станоўчых, так і адмоўных бакоў. Галоўнае ў забеспячэнні прынцыпу аб'ектыўнасці - асоба гісторыка: яго тэарэтычныя погляды, культура метадалогіі, прафесійнае майстэрства і сумленнасць.

Аб'ектывізм ёсць свядомая арыентацыя даследчыка на ўстрыманне ад крытычных адзнак спазнавалі рэчаіснасці, ад прыўнясення каштоўнасных меркаванняў у навуковае пазнанне. Гэтая арыентацыя ператварае навуку ў пасіўна - апісальны малюнак рэчаіснасці. Аб'ектывізм, як адзначыў у свой ​​час Г.С. Батищев, не здольны адрозніць проста аб'ектыўнае ад адчужана - аб'ектыўнага, г.зн. неадчувальны да феномену адчужэння, прымае яго як нармальнае становішча рэчаў.

Аб'ектыўнае (гэта значыць адпаведнае аб'екту і бесстаронняе) даследаванне мінулага ўскладняецца непазбежным наяўнасцю аксіялагічны (ацэначнага) фактару, привносимого даследчыкам, і суб'ектыўнасцю не толькі даследчыка, але і аб'екта вывучэння.

Пазіцыя даследчыка, у прыватнасці гісторыка, арыентуюцца на прынцып аб'ектыўнасці, знаходзіцца па-за апазыцыяй " суб'ектывізм - аб'ектывізм ". Гісторык не павінен пазбягаць ацэнак, пазбягаць выказванні каштоўнасных меркаванняў. Ён толькі павінен выразна адрозніваць, дзе ён дае тлумачэнне факту, а дзе - ацэнку гэтага ж факту. І тыя, каму адрасаваныя вынікі яго дзейнасці, таксама павінны гэта ясна бачыць. М. Вэбер пісаў: " Аб'ектыўнасць " пазнання ў галіне сацыяльных навук (а гэта распаўсюджваецца і на гістарычную навуку) характарызуецца тым, што эмпірычнаму дадзенае заўсёды суадносіцца з каштоўнаснымі ідэямі, толькі і якія ствараюць пазнавальную каштоўнасць названых навук, якія дазваляюць зразумець значнасць гэтага пазнання, але не здольнымі служыць доказам іх значнасці, якое не можа быць дадзена эмпірычнаму ". Каштоўнасныя ідэі, "будучы элементамі асэнсаваных чалавечых дзеянняў, дапускаюць эмпірычную канстатацыю і суперажыванне, але не абгрунтаванне ў сваёй значнасці эмпірычным матэрыялам ". У сілу гэтага яны і не павінны ўхіляцца з вынікаў гістарычнага пазнання. Але, як мы ўжо адзначылі, пры ўмове не змешвання іх з чыста навуковымі палажэннямі.

 

 

34. Каштоўнасны падыход ў гісторыі.

Каштоўнаснае стаўленне традыцыйна разглядаецца як складовая частка чалавечага вопыту. Любая навука ўключае ў сябе каштоўнасны кампанент.

Складаная ўнутраная структура каштоўнасці, якая ўключае ў сябе суб'ектыўнае і аб'ектыўнае, матэрыяльнае і духоўнае не дазваляе адназначна аднесці каштоўнасны фактар ​​да якой-небудзь асобнай групе матэрыяльных, ідэальных, біялагічных і іншых рухаючых сіл працэсу змены і развіцця. Шматузроўневай і ўключэнне уласцівасцяў розных ізаляваных прынцыпаў у адзіную сінтэтычную аснову складае адну з найбольш яркіх асаблівасцяў каштоўнасных фактару.

Уключоннасць такога кампанента каштоўнасці як перажыванне, які разумеецца як перавагу на аснове суб'ектыўных асаблівасцяў асобы, такіх як каханне, нянавісць, пакуты, радасць і г.д., робяць каштоўнасны фактар ​​, ў дастатковай ступені, адносным і абумоўленым цэлым шэрагам індывідуальных і калектыўных псіхалагічных, валявых, маральных, інтэлектуальных якасцяў і ўласцівасцяў. У той жа час тэарэтычнае даследаванне каштоўнасных фактару становіцца магчымым і неабходным, у той жа ступені, як і магчымасць самапазнання, які выступае ў дадзеным выпадку галоўнай і вызначальнай перадумовай гэтага працэсу. Аднясення да суб'екта, спроецированность на яго ўспрыманне, ацэньванне і разуменне свету складае, такім чынам, наступную найважную асаблівасць каштоўнасных фактару.

З-за таго, што каштоўнасці, з'яўляючыся арыенцірам жыццядзейнасці і развіцця, паказваюць пэўны накірунак працэсу змены, выступаючы тым самым своеасаблівым праектам будучыні ў сучаснасці, каштоўнасны фактар ​​дазваляе зразумець сувязь асобных цыклаў або эпох станаўлення быцця, асэнсаваць сучаснасць у яго сувязі з мінулым і кантраляваць будучыню праз кірунак сучаснасці. Цесная сувязь каштоўнасных фактару з часовым і гістарычным параметрамі зьяўляецца ў гэтай сувязі яго наступнай асаблівасцю.

У адрозненне ад іншых рухаючых сіл каштоўнасны фактар ​​паказвае не на прыроду крыніц змены, а на кірунак змены, рух па якім ажыццяўляецца з дапамогай матэрыяльных і ідэальных, біялагічных і сацыяльных імпульсаў. Пры гэтым ўзаемасувязі каштоўнасных і іншых фактараў могуць быць розныя. Так, з аднаго боку, ён можа быць абумоўлены геаграфічным ці эканамічным фактарам, а з другога, дазваляе зразумець арыенцір руху, якое ажыццяўляецца пад уплывам гэтых фактараў. Але ў чым жа тады уласны патэнцыял і сіла каштоўнасных фактару? Менавіта каштоўнасці становяцца той прычынай дзеля якой патэнцыйныя разнастайныя сілы і фактары выяўляюцца разам, шматкроць узмацняючы адзін аднаго. У імкненні да сцвярджэння або ажыццяўленню каштоўнасці адбываецца засяроджванне, у працэсе якога усе слабыя і моцныя імпульсы і фактары пачынаюць працаваць у адным кірунку. Манатонны фізічная праца, здабыча ежы, спартыўная трэніроўка, выкананне лагічнай задачы - любая дзейнасць аказваецца шматкроць паскоранай і якасна узмоцненай, калі аказваецца звязанай з каштоўнасным (Сэнс - значным і напоўненым суб'ектыўным перажываннем) стымулам.

Каштоўнасны фактар ​​гэта крыніца, які злучае ў сабе эмацыйныя, валявыя, маральныя, інтэлектуальныя і містычныя здольнасці чалавека або сукупнасці індывідаў, які выказвае суб'ектыўна - значнае імкненне да ажыццяўлення пэўнай мэты.