Спецыяльныя гістарычныя метады.

Сродкам пазнавальнай дзейнасці з’яўляюцца метады.

Метад – гэта сукупнасць прыёмаў і аперацый, што рэгулююць дзейнасць даследчыка і забяспечваюць вырашэнне даследчыцкай задачы.

Да спецыяльна-гістарычных метадаў можна аднесці:

· метад класавага падыходу. Трактуе гістарычны працэс праз прызму наяўнасці розных класаў. Як развіццё класавага метаду – марксісцкі падыход, які прапагандаваў наяўнасць класавай барацбы;

· гісторыка-генетычны метад дазваляе вывучаць з’явы ў працэсе іх развіцця, ад зараджэння да гібелі ці сучаснага стану;

· гісторыка-параўнальны ці кампаратыўны метад дазваляе параўноўваць гістарычныя аб’екты ў прасторы і часе, выяўляць падабенствы і адрозненні паміж імі;

· гісторыка-тыпалагічны дазваляе выяўляць агульныя рысы ў прасторавых групах гістарычных падзей і з’яў і вылучаць аднародныя стадыі ў іх развіцці;

· гісторыка-сістэмны метад дазваляе праводзіць паглыблены аналіз сацыяльна-гістарычных сістэм і раскрываць ўнутраныя механізмы іх функцыянавання;

· дыяхранічны метад дазваляе даследчыку будаваць у часе разнастайныя па прыродзе гістарычныя працэсы;

· рэтраспектыўны метад дазваляе праводзіць паслядоўнае пранікненне ў гістарычнае мінулае з мэтай выяўлення прычыны дадзенай падзеі.

Існуюць і іншыя метады – храналагічны або метад перыядызацыі, параўнальна-гістарычны або метад гістарычных паралеляў, метад гістарычнага мадэлявання і г.д.

 

Колькасныя(матэматыка-статыстычныя) метады.

Колькасныя метады у т.л. інфармацыйныя -гэта колькасны аналіз, контэнт-аналіз, мадэляванне, метад сінергетыкі (тэорыі самаарганізаваных грамадскіх сістэм) і інш.

Контент-ана́лиз или анализ содержания — стандартная методика исследования в области общественных наук, предметом анализа которой является содержание текстовых массивов и продуктов коммуникативной корреспонденции. В отечественной исследовательской традиции контент-анализ определяется как количественный анализ текстов и текстовых массивов с целью последующей содержательной интерпретации выявленных числовых закономерностей. Контент-анализ применяется при изучении источников, инвариантных по структуре или существу содержания, но внешне бытующих, как несистематизированный, беспорядочно организованный текстовой материал. С помощью контент-анализа можно анализировать такие различные типы текстов, как сообщения СМИ, заявления политических деятелей, программы партий, правовые акты, рекламные и пропагандистские материалы, исторические источники, литературные произведения.

 

 

Метады псіхагісторыі.

Псіхагісторыя - гэта псіхалагічная дысцыпліна, якая нарадзілася на стыку гісторыі і псіхалогіі. Яе стваральнікам лічыцца амерыканскі псіхолаг Эрык Эрыксан (1902-1994). Психоисторики лічаць, што жыццё чалавека абумоўлена яго гістарычным кантэкстам, але пры гэтым вялікую ролю гуляе і ўнутраны свет чалавека. Псіхалогія эпохі, якая спараджаецца шмат у чым псіхалогіяй асобы, аказваецца найважнейшым фактарам сацыяльнай гісторыі.

Психоистория склалася пад уплывам ідэй псіхалогіі (Г.Гартман), якая падкрэсліла ролю адаптыўных функцый псіхікі, і параўнальнай культурнай антрапалогіі (М.Мид), якая паказала культурную спецыфіку і разнастайнасць біялагічна абумоўленых формаў паводзін чалавека. На фарміраванне психоистории велізарную ролю аказала таксама клінічная практыка ў ЗША. Психоисторики паставілі задачу вывучыць сацыякультурныя параметры гістарычнай эпохі, перш за ўсё характэрныя асаблівасці яе духоўнай атмасферы.

Працягваючы традыцыі психобиографий выдатных дзеячаў сусветнай культуры і палітыкі, створаныя Э.Фрейдом, і биографики К.Ясперса, психоисторики здзейснілі характэрны паварот у гэтай галіне. Яны адмовіліся ад функцый класічнага гістарычнага аналізу. Задача психоистории зводзілася да таго, каб паказаць, што асобныя асобы забяспечваюць духоўны клімат эпохі. Унутрыасобасны канфлікты творчых людзей - М.Лютера, Т.Джефферсона, М.Гандзі, Б.Шоў, М.Горкага - Э.Эриксон вывучаў як выраз сацыяльна - псіхалагічных праблем іх часу і культуры. Галоўнай метадалагічнай устаноўкай психоистории стаў своеасаблівы прынцып, які пастуляваць прынцып псіхасацыяльных суадносін інтымна - асобасных і сацыяльна - гістарычных калізій. Такім чынам, фіксаваўся найважнейшы «гістарычны момант", які вызначаў лёсы гісторыі.

Психоистория атрымала досыць бурнае развіццё. У Нямеччыне выйшла нямала прац аб нацызме. Психоистория зыходзіць са становішча, што існуюць несвядомыя імператывы чалавечых дзеянняў. Гэта прадугледжвае наяўнасць больш ранніх узроўняў псіхічнага, якія ўжо не ўсведамляюцца суб'ектам, але ў той жа час здольныя ўздзейнічаць на яго паводзіны. Пры гэтым мы часта апыняемся сведкамі канфліктаў паміж свядомымі ўстаноўкамі і несвядомымі імкненнямі на індывідуальным і на масавым узроўнях. Сацыяльна -палітычная гісторыя часта не атрымлівала адэкватнага тлумачэння. Аднак ужыванне метадаў псіхааналізу, культурнай антрапалогіі і сацыяльнай псіхалогіі змяніла становішча.

Псіхагістарычны метад часта называюць генетычным, паколькі ён падкрэслівае значэнне папярэдняга вопыту. Такі падыход прадугледжвае, што рэальнасці гэтага бесперапынна дынамічна ўзаемадзейнічаюць на несвядомым узроўні асабістым і калектыўным мінулым.

Для психоисторика важна не толькі разуменне нейкіх па-за часовых універсальных фантазій, але і выяўленне іх спецыфічных выразаў у дадзеным месцы і часу. Яны паказваюць, як сацыяльныя траўмы - вайна, голад, эканамічныя крызісы, эпідэміі - адрозніваюцца па сваім уздзеянні адзін ад аднаго, абумоўліваючы разам з тым характар ​​функцыянавання групы і стыль лідэрства.

41.Герменеўтыка і лінгвістыка.

Герменеўтыка - мастацтва тлумачэння, тэорыя інтэрпрэтацыі і разумення тэкстаў, у тым ліку тэкстаў класічнай старажытнасці;

кірунак у філасофіі XX стагоддзя, што вырасла на аснове тэорыі інтэрпрэтацыі літаратурных тэкстаў. З пункту гледжання герменеўтыкі задача філасофіі заключаецца ў тлумачэнні гранічных значэнняў культуры, паколькі рэальнасць мы бачым скрозь прызму культуры, якая ўяўляе сабой сукупнасць асноўных тэкстаў.

Тэарэтык і (або) практык у галіне біблейскай (тэалагічнай), філасофскай або філалагічнай герменеўтыкі называецца герменевтом.

Герменеўтыка надаецца вялікае значэнне ў літаратуразнаўстве, паколькі пры даследаванні любога помніка літаратуры неабходна яго максімальна аб'ектыўнае тлумачэнне. Трэба абмовіцца, што пад тэкстам у герменеўтыка разумеюць не толькі рукапісныя творы аўтараў, але і творы мастацтва, гістарычныя падзеі і іншыя аб'екты, якія «паддаюцца» разуменню. Працэс разумення разглядаюць як рух па так званаму герменеўтычнай крузе. З аднаго боку, тэкст разглядаюць па адносінах да эпохі, літаратурнаму жанру. З іншага боку, тэкст з'яўляецца духоўным жыццём аўтара, а сама яго духоўнае жыццё з'яўляецца часткай гістарычнай эпохі. Прадстаўленне тэксту з гэтых двух пазіцый, пераход ад агульнага да прыватнаму і назад і ёсць рух па герменеўтычнай крузе.

Прынцыпы герменеўтыкі, выпрацаваныя з часоў Рэнесансу да нашых дзён, можна звесці да некалькіх галоўным палажэнням.

1) Тэксты неабходна вывучаць не ў ізаляцыі, а ў агульным кантэксце, цэласнай структуры твора.

2) Пры тлумачэнні тэксту важна скласці па магчымасці найбольш поўнае ўяўленне пра асобу аўтара, нават калі не вядома яго імя.

3) Велізарную ролю ў інтэрпрэтацыі дакумента гуляе рэканструкцыя гістарычнай і культурнай асяроддзя, у якую быў уключаны аўтар.

4) Патрабуецца пільны граматычны і філалагічны аналіз помніка ў адпаведнасці з законамі мовы арыгінала.

5) Паколькі кожны літаратурны жанр мае свае асаблівасці і прыёмы, важна вызначыць, да якога жанру належыць дадзены тэкст (з улікам спецыфікі яго мастацкага мовы: парабалы, метафары, алегорыі, сімвалы і г.д.).

6) тлумачэнне павінна папярэднічаць крытычнае вывучэнне рукапісаў, закліканае ўсталяваць найбольш дакладнае чытанне тэксту.

7) Тлумачэнне застаецца мёртвым без інтуітыўнага прыналежнасці духу помніка.

8) разуменне сэнсу тэксту можа спрыяць параўнальны метад, г.зн. супастаўленне з іншымі аналагічнымі тэкстамі.

9) Адгадчык абавязаны ўсталяваць, які сэнс напісанае мела перш за ўсё для самога аўтара і яго асяроддзя, а затым ужо выявіць стаўленне помніка да сучаснага свядомасці.

Сумуючы вышэй сказанага можна зрабіць наступную выснову. Адэкватнае разуменне розных тэкстаў і іх інтэрпрэтацыя - адна з найцяжкіх задач, якая стаіць перад чытачом - інтэрпрэтатарам.

 

Семіотыка.

Семіотыка, семіялогія, тэорыя прадстаўлення (грэч.: sēmeiōtikon ад sēmeion знак, адзнака) — навука, якая вывучае ўласцівасці, найперш супольныя, будовы і функцыянавання знакавых сістэм (натуральных моваў, штучных моваў і інш.) ці знакаў і такіх іх спалучэнняў (словаў, словазлучэнняў, метафар, хімічных і матэматычных сімвалаў і інш.), дзе кожнай знакавай адзінцы пэўным чынам надаецца пэўнае значэнне.

Адрозніваюць агульную і спецыяльную семіётыкі. Тры асноўныя прадметы вывучэння семіётыкі — камунікацыя, значэнне, дасяганне высновы; у грамадстве гэта мова, абрады, звычаі і г.д., у прыродзе — камунікацыя жывёлаў, у чалавеку — слыхавое і зрокавае ўспрыняцце і інш.

Пачаткі семіётыкі пакладзены Ч. Пірсам у выглядзе абагульнення логікі як тэорыі. Узаемадачыненні семіётыкі і лінгвістыкі прывялі да ўзнікнення лінгвасеміётыкі.