Первая мировая война 1914-1918 и её влияние на бел земли. Свержение самодержавия.

Першая сусветная вайна пачалася I жніуня 1914 г.(па новым стылі). Галоўнай яе прычынай з'явілася абвастрэнне супярэчнасцей паміж блокамі капіталістычных дзяржаў – Траістым саюзам (Германія, Аўстра-Венгрыя, Італія) і Антантай (Англія, Францыя і Расія) за калоніі, рынкі збыту тавараў, крыніцы сыравіны і сферы ўплыву ў міжнародным жыцці.

Пазіцыі сацыяльных слаёў насельніцтва Рассіі як у люстэрку адбіваліся на дзейнасці палітычных партый. Ужо ў самым пачатку вайны правыя партыі, акцябрысты і кадэты заявілі аб сваёй поўнай падтрымцы знешняй палітыкі царскага ўрада. Большасць эсэраў і меншавікоў таксама прытрымліваліся лозунга "абароны радзімы ''.

Праграма партыі бальшавікоў. Сутнасць яе заключалася ў наступным: калі вайну прадухіліць не ўдалося, трэба ператварыць імперыялістычную вайну ў вайну грамадзянскую.

3 лета 1915г. значная частка тэр-ыі Беларусі стала арэнай ваенных дзеянняў. У сувязі з гэтым стаўка Вярхоўнага галоўна-камандуючага была пераведзена з Баранавіч у Магілёў. У кастрычніку 1915г. фронт стабілізаваўся на лініі Дзвінск – Паставы – Баранавічы – Пінск. Каля паловы тэрыторыі Беларусі апынулася пад нямецкай акупацыяй.

На захопленай германскімі войскамі тэрыторыі Беларусі быў уведзены жорсткі рэжым дэспатызму, рабаўніцтва і гвалту.

Цажкае становішча склалася і на неакупіраванай тэрыторыі Беларусі. Больш як палова ўсіх працаздольных мужчын вёскі былі мабілізаваны і адпраўлены на фронт. На абаронныя работы (капанне акопаў, будаўніцтва мастоў, рамонт дарог і г.д.) прымусова пасылалася ўсё насельніцтва прыфрантавой паласы. Праводзіліся масавыя рэквізіцыі жывёлы, прадуктаў харчавання і фуражу. 3а гады вайны значна скараціліся пасяўныя плошчы. Цэны на прадукты харчавання і адзенне на Беларусі да 1917г. павялічыліся ў 5 – 8 разоў у параўнанні з 1913г.

У цяжкім становішчы знаходзілася прамысловаоць Беларусі. Многія фабрікі і заводы з-за адсутнасці паліва, сыравіны, попыту на прадукцыю скарачалі сваю вытворчасць, увогуле закрываліся. Разам з тым прадпрыемствы, якія выконвалі ваенныя заказы, хутка павялічвалі прыбыткі.

Ваенныя паражэнні царскай арміі ў кампаніі 1915г., няўдачы баявых дзеянняў у 1916г., велізарныя людскія і матэрыяльныя страты выклікалі назадаволенасць шырокай грамадскасці. Актывізаваўся рабочы і нацыянальны рух. Успыхвалі хваляванні сярод салдат.Цэлыя вайсковыя часці і злучэнні адмаўляліся ісці ў наступленне. Армія, як галоўная апора самадзяржауя, паступова станавілася небаяздольнай.

Такім чынам, першая сусветная вайна абвастрыла ўсе супярэчнасці ў краіне, прывяла да вострага эканамічнага і палітычнага крызісу. Новая рэвалюцыя ў краіне стала непазбежнай і з пункту гледжання вырашэння нацыянальнага пытання.

Пачатак Лютаўскай рэв паклалі массавыя выступленні рабочых ш Петраградзе. 2 сакавіка Мік2 адрокся ад прастола=>самадзяржаўе звергнута.Улада-часовы ўрад.Выбары ў Устаноўчы сход-парламент Расіі,які павінен быў вырашыць пытанні аб зямлі,вайне,міру.

Узнікае двоеўладзе:рэв-дэм улада – Саветы рабочых і ўлада буржуазіі - Грамадскіх камітэтаў парадку.

Февральская буржуазно-демократическая революция1917 и Беларусь. Брьба политическх партий за выбор путей общ. Развития.

 

Создание бел гос-сти (БНР,БССР,Литбел).

Советско-польская война.

21 лютага 1918 г. выканкам Усебеларускага з'езда звярнуўся да народаў Беларусі з першай устаўной граматай, у якой яшчэ аб'явіў сябе часовай уладай на Беларусі. Да адкрыцця сойма выканаўчыя функцыі ўскладаліся на створаны выканкамам - Народны сакратарыят.

9 сакавіка 1918г. выканкам Усебеларускага з'езда прыняў другую ў ста ў ную грамату, у якой аб'явіў Беларусь народнай рэспублікай – БНР. Выканкам быў пераіменаваны ў Раду БНР. Выканаўчым органам аб'яўляўся Народны сакратарыят, які назначала Рада і які быў адказны перад ёй.

25 сакавіка 1918 г. на сесіі Рады была прынята трэцяя ўстаўная грамата, якой абвяшчалася незалежнасць БНР.

Але Германія не прызнавала БНР. Не дапамог нават зроблены Радай БНР адчайны крок, які не прынёс ніякіх дывідэнтаў, але пакінуў цяжкі след у яе гісторыі: 25 сакавіка 1918г. на закрытым паседжанні быў прыняты тэкст тэлеграмы германскаму імператару Вільгельму II, у якой выказвалася ўдзячнасць за вызваленне Беларусі ад бальшавіцкага прыгнёту і анархіі.

Пасля лістападаўскай рэвалюцыі 1918г. у Германіі Расія дэнансавала Брэсцкі мірны дагавор і рушыла Чырвоную Армію на Захад. 10 снежня 1918г. Чырвоная Армія увайшла ў Мінск. Большасць членаў Рады і урада БНР пакінулі сталіцу.

Прыняцце акта аб незалежнасці БНР, дзейнасць яе Рады актывізавалі рост нацыянальнай самасвядомасці беларусаў, прымусілі бальшавіцкі ўрад У.І.Леніна перагледзець сваю палітыку ў адносінах да Беларусі і пайсці на стварэнне хоць і абмежаванай у правах, але ўсё ж беларускай дзяржаўнасці.

Утварэнне БССР.

Вырашальным крокам на шляху самавызначэння Беларусі з'явіліся рашэнні канферэнцыі беларускіх секцій РКП/б/, якая адбылася 21-23 снежня 1918г. у Маскве. Канферэнцыя прызнала неабходным стварэнне Часовага рабоча-сялянскага ўрада Беларусі, Прынятыя дакументы паставілі ЦК РКП/б/ перад неабходнасцю тэрмінова вырашаць праблему беларускай дзяржаўнасці.

1 студзеня 1919 г. быў абнародаваны Маніфест Часовага рэвалюцыйнага рабоча-сялянскага савецкага ўрада, які абвясціў утварэнне БССР і асноўныя палажэнні дзяржаўнага статуса рэспублікі. Уся улада перадавалася Саветам рабочых;зямля, воды, нетры, фабрыкі і заводы абвящчаліся ўласнасцю народа. Сталіцай БССР стаў Мінск.

16 студзеня 1919г., ЦК РКП/б/ прыняў рашэнне аб аб'яднанні часткі БССР з Літоўскай ССР. Спыненне нац.-дзяржаўага будауніцтва на Б. такім чынам тлумачылася аховай Савецкай Расіі ад захопнікаў.

2 - 3 лютага 1919 г. прызнанне незалежнасці БССР і тут жа было прынята рашэнне аб аб'яднанні БССР з Літоўскай ССР.

У жніўні 1919г. тэрыторыя ЛітБел поўнасцю была акупіравана польскімі войскамі. Фармальна ЛітБел праіснавала да ліпеня 1920г. 31 ліпеня 1920г. пасля выгнання Чырвонай Арміяй палякаў з Мінска, была абвешчана Дэкларацыя аб незалежнасці БССР.

У перыяд свайго другога абвяшчэння рэспубліка аднавілася толькі ў межах Мінскай губерні. Па Рыжскаму мірнаму дагавору, які быў падпісаны 18 сакавіка 1921г. паміж Савецкай Расіяй і Польшчай, да Польшчы адышла ўся Заходняя Беларусь з насельніцтвам больш чым 4 млн.чалавек. Усходнія землі па-ранейшаму заставаліся пад юрысдыкцыяй Расіі.

Такім чынам, працэс станаўлення беларускай дзяржаунасці ў I9I7-I920гг. быў надзвычай цяжкім і драматычным.

Советско-польская война 1919-1920 гг и ее итоги. 14 лютага 1919 адбылася першая савецка-польская сутычка, якая паклала пачатак вайне.

Знясіленыя грамадзянскай вайной, Чырвоная армія не магла аказаць добраузброенаму польскаму войску сур’езнага спраціулення. Акрамя таго бальшавікі адчувалі сябе у Беларусі вельмі не надзейна. У самой Б. были незадаволены уладай и паднималі паустанні. Таму ужо 19 красавіка 1919 польскія войски захапілі Вильню потым Гродна.

Хутка большасць бел. зямель трапіла пад Польскую акупацыю. У красавіку, калі палякі занялі Кіеу, напалоханы урад Леніна прапанавау Польшчы усю тэр-ыю былой ЛітБел рэспублікі у замен на мірнае пагадненне.

Польскія жаумеры адбіралі у сялян тое, што не паспелі прыбраць папярэднія акупанты. Прадукты харчавання магли атрымаць толькі тыя, хто уступіу у польскія кааператывы, а у пытальных листах запісвауся палякам. Галодныя беларусы папаунялі рады польскага насельніцтва. Дзяржауная мова лічылася польскай, рыхтавалися умовы для паступовага уключэння бел. зямель у склад Польскай дзяржавы, Але не усіх. Усходняя Беларусь была для палякау разменнай манетай, якую яны рыхтаваліся перадаць бальшавікам за іх згоду адмовіцца ад Заходней Беларуси.

Беларусы спрабавали змагацца. Вялася и партызанская барацьба, Але вынікі былі сціплымі.

Вынік: 18 сакавіка 21 года быу падпісаны Рыжскі мірны дагавор без удзелу беларускай дэлегацыі. Гэты дагавор Толькі падцвердзіу папарэднюю дамоуленасць Расіі і Польшчы аб падзеле паміж сабой Беларусі і Украіны.

 

 

Итоги 1 мир войны. Верс-вашингтонская система

Итоги Первой мировой войны:

Внешнеполитические

В 1919 году немцы были вынуждены подписать Версальский мирный договор, который был составлен государствами-победителями на Парижской мирной конференции.

Мирные договоры с: Германией, Австрией, Болгарией, Венгрией, Турцией.

Результатами 1 мировой войны стали ликвидация четырёх империй: Германской, Российской, Австро-Венгерской и Османской, причём две последние были разделены, а Германия и Россия, перестав быть монархиями, были урезаны территориально и ослаблены эк.

Военные итоги

1 мировая война подстегнула разработку новых вооружений и средств ведения боя. Впервые были использованы танки, химическое оружие, противогазы, зенитные и противотанковые орудия. Широкое распр. получили самолеты, пулеметы, минометы, подводные лодки, торпедные катера. Резко выросла огневая мощь войск.

Версальско-Вашингтонская система международных отношений — мировой порядок, основы которого были заложены по завершении 1 мировой войны 1914—1918 Версальским мирным договором 1919 г., договорами с союзниками Германии, а также соглашениями, заключ. на Вашингтонской конференции 1921—1922 гг.

Европейская (Версальская) часть этой системы в значительной степени была сформирована под влиянием полит. и военно-стратегических соображений стран-победительниц в 1 мировой войне (главным образом, Великобритании, Франции, США и Японии) при игнор. интересов побеждённых и вновь образов. стран (Австрия, Венгрия, Югославия, Чехословакия, Польша, Финляндия, Латвия, Литва, Эстония), что делало эту структуру уязвимой из-за требований её преобразования и не способствовало долговременной стабильности в мировых делах.

Отказ США от участия в функционировании Версальской системы, изоляция Советской России и антигерманская направленность превращали ее в несбалансированную и неуниверсальную, тем самым увеличивая потенциал будущего мирового конфликта.

Вашингтонская система, распростр. на Азиатско-Тихоокеанский регион, отличалась несколько большим равновесием, но тоже была неуниверсальной. Её нестабильность обусловливали неопределённость полит. развития Китая, милитаристский внешнеполитический курс Японии и изоляционизм США и пр.

Значение системы:

· Юридическое окончание 1 мировой войны

· Отказ от войны как средство разрешения конфликтов

· Создание Лиги Нации (цель: обеспечение всеобщего мира, развитие сотрудничества и безопасности во всём мире)