Вегетативтік дистония синдромы

Вегетативтік дистония вегетативтік нерв жүйесінің сегмент үсті бөлімінің дисфункциясы әсерінен пайда болады. Оған аралық ми мен үлкен жарты шарлардың ішкі-алдыңғы бөліктеріне кірігетін, мишық қақпағының үстіне орналасқан құрылымдардың туа біткен, оның ішінде тұқым қуалайтын ерекшеліктері, бала кезінен бергі инфекциялық, уыттану, жарақаттану, т.б. үрдістердің зардаптары себеп болады. Вегетативтік дистония пубертаттық пен климактериялық кезендерге тән эндокриндік дисбаланстың, сонымен қатар шамадан тыс дене және психоэмоционалдық зорланулардың көрінісі болуы мүмкін.

Вегетативтік дисбаланс организмнің бейімделу үрдістерінің бұзылуына ықпал жасайтын төтенше жағдайлар әсерінен де болуы ықтимал. Сондықтан вегетативтік дистония патологиялық жағдайлардың зардабы бола бермейді. Дегенмен, вегетативтік дистония айқын білініп, ұзаққа созылғанда гипертония ауруы, ойық жара, гиперткреоз, әр түрлі ағзалар мен жүйелердің вегетативтік нервтенуі бұзылуынан көптеген аурулар пайда болатынын есте сақтаған жөн.

Вегетативтік дистонияның клиникасы вегетативтік криздерді (күрт асқынулар), қорқыныш пен депрессияга әкеліп соғатын эмоциональды-астениялық жағдайларды, оған қоса кітаптың бірінші бөлімінде сипатталған вегетативтік нерв жүйесінің барлық деңгейлерінің зақымдану симптомдарын қамтиды. Мұндайда кейбір ағзалар мен тканьдердің қызметінде вегетативтік нерв жүйесінің симпатикалық бөлігінің, ал басқаларында парасимпатикалық бөлігінің ықпалы басым болады.

Вегетативті-қан тамырлық ұстамалар (күрт асқынулар) әр түрлі ағзалар мен тканьдердегі симпатикалық пен парасимпатикалық әсерлер айқындығының арақатынасы реттелуінің шұғыл бұзылуымен сипатталады. Сипаты жағынан олар симпатикалы-адреналдық, вагусты-инсулярлық (парасимпатикалық) және аралас болуы мүмкін (1-бөлімді қараңыз).

15.2. Бас сақинасы (мигрень)

Бас сақинасы — бас ауруының жиі кездесетін түрлерінің бірі. Ауру әйелдерде басым байқалады. Бас сақинасына бейімділік аутосомды доминанттық түрде тұқым қуалап, аналар жағынан ұрпақтан ұрпаққа таралады. Оның негізгі клиникалық көрінісі — кенеттен басталатын бас ауыруы, көбінесе жарты шеке ауырады (гемикрания). Ауру пубертаттық кезеңде немесе өмірінің үшінші онжылдығында басымырақ білінеді.

Бас сақинасы ұстамаларының пайда болуына психоэмоционалдық және ауыр дене еңбегімен зорығулар, мезгілінде тамақтанбау, ішімдік қабылдау, шылым шегу, транспортта ұзақ болу, иістер, ауа райының өзгеруі, аллергияға бейімділерде аллергиялық реакциялардың асқынуы және т.б. әсер етеді.

Бас сақинасының ұстамалары әйелдерде көбінесе менструалдық циклдың басталуына (60 %) немесе менструация (етеккір келу) кезеңіне (14—2 0 %) сәйкес болады. Бұл менструалдық бас сақинасы деп аталады

Патогенезі

Бас сақинасы патогенезіңде ми мен ми қабықтарында пайда болатын нейрохимиялық өзгерістерде регаональдық вегетативті-қан тамырлық реакция маңызды роль атқарады. Ұстама алдында тромбоциттерден серотонин, толық клеткалардан гистамин мен протеолитгік ферментгер бөлініп шығатындығы жөнінде деректер бар. Серотонин мен гистамин капиллярлардың өткізгіштігін арттырып, плазмокининдердің қан тамырларындағы сұйық бөлектермен шығуына ықпал жасайды. Серотонин мен плазмокининдердің қан тамырлары қабырғасындағы рецепторларға біріге әсер етуі олардың сезімталдығын төмендетуге себепші болады. Кейіннен серотониннің бүйректер арқылы аса көп бөлініп шығуы онық қандағы мөлшерін азайтуға мүмкіндік береді. Бұл қан тамырлары тонусының төмендеуіне және олардағы сұйықтың тамыр сыртына шығуына әсерін тигізіп, ми мен ми қабықтарының ісінуіне себетпі болады.

Бас сақинасы ұстамасы кезінде қан тамырларындағы реакциялар бірнеше кезеңнен өтеді. Ең алдымен жоғарыда аталған факторларға жауап ретінде қан тамырлары жиырылып тарылады (I кезең). Мұндайда қан тамырларының өздерін қанмен қамтамасыз етуі қиындайды (қан тамырлары қабырғасының ишемиясы). Қан тамыр-ларының жиырылып тарылуы артериялардың, веналардың және венулалардың кеңеюіне ауысады (II кезең) да, тамыр қабырғасы соғу тербелісінің амплитудасын жоғарылатады, оның диаметрін толық атонияға дейін кеңейтеді. Ол тамыр сыртындағы ісінумен қабаттасады (III кезең). Ісіну кезеңі ете ұзаққа созылып, аталған құбылыстардың керісінше дамуымен аяқталады.

Бас ауыруы қан тамырлары кеңейген кезде (солқылдатып ауыру) және ісіну кезеңінде (бастың сыздап және керіп ауыруы) өте айқын білінеді.

Бас ауыруы патогенезінде артериовеноздық синустардың кеңеюі де белгілі маңызға ие. Бұл капиллярлық тордың"ұрлануына" мүмкіндік береді. Соңғысы ишемиялық гапоксия мен қанның вена арқылы етуі бұзылысын күшейтіп, тканьдердің ісінуін арттыра түседі. Бас сақина-сына байланысты бас ауруының пайда болуында, қан тамырларының кеңеюімен қатар, нейрогендік қабьшуға қатысты биологиялық белсеңді затгар алмасуының бүзылуымен қосарлана үшкіл нерв талшықтарының қозуы да маңызды роль атқарады. Оның себебі - үшкіл нерв мидың қатты қабығынан ауырсыну импульсін өткізетін негізгі афференттік жол болып саналады.

Жіктемесі мен клиникасы

Бас ауыруы жөніндегі халықаралық қоғам ұсынған жіктемеге сәйкес ауру аурасыз (жабайы бас сақинасы) және ауралы (классикалық, ассоциацияланған бас сақинасы) болып ажыратылады.

Аура типіне байланысты ауралы бас сақинасы бірнеше түрге бөлінеді:

1) кәдімгі ауралы бас сақинасы (бұрынғы классикалық, офтальмиялық түрі);

2) ұзақ әсерлі аурамен білінетін бас сақинасы;

3) отбасылық гемиплегиялы;

4) базиллярлық;

5) бас ауыруынсыз өтетін ауралы бас сақинасы;

6) кенеттен басталатын ауралы бас сақинасы;

7) офтальмоплегиялық;

8) ретинальдық;

9) балаларда бас сақинасының пайда болуына себепші немесе онымен қосарлана оқтын-оқтын білінетін синдромдар;

10) балалардағы қатерсіз ұстамалы бас айналу;

11) балалардағы альтернирленген гемиплегия;

12) бас сақинасының асқынулары (бас сақинасы ұстамасы, бас сақинасынан болатын инсульт);

13) жоғарыда келтірілген критерийлерге қатыссыз бас сақинасы аурулары.

Аталмыш жіктемеде бас сақинасының диагностикалық критерийлері баяндалды. Олар төменде келтірілген клиникалық критерийлермен сипатталады:

1) бас ауыруының бір жақтан білінуі;

2) солқылдата ауыру;

3) аурудың белсенділігін төмендететін және бір қалыпты дене еңбегімен айналысқанда, жүргенде асқынатын ауырсыну қарқыны;

4) лоқсу, құсу, жарық пен дыбысты жақтырмау тәрізді симптомдардың ең болмағанда бірінің білінуі;

5) ұстаманың 4-тен 72 сағатқа дейін созылуы;

6) аталмыш категорияларға сәйкес сұхбат кезінде анықталатын кем дегенде 5 ұстама болуы.

Ауралы бас сақинасында жоғарыда келтірілгендермен қатар, мына төмендегі белгілер міндетті түрде білінуге тиісті:

1) аураның бір де симптомының 60 минуттан артық созылмауы;

2) фокальдық церебралдық дисфункцияны білдіретін аураның бір немесе бірнеше симптомдарының түгелімен жойылуы;

3) аура мен бас ауыруы басталуының арасы 60 минуттан аз уақытқа созылуы.

Классикалық (кәдімгі, офтальмиялык) бас сақинасы бас ауыруы ұстамаларымен сипатталады. Олардың алдында әдетте міндетті түрде көру бұзылымдарымен (фотопсиялар, өткінші, көбінесе көзі жьтылық-тататын гемианопсиялық скотома) білінетін аура кезеңі байқалады. Кейде аура кезінде гемипарестезиялар, дисфазиялар, физлексиялар, назар аудару мен ойлау қиындауы мүмкін. Аура 5—30 минутқа созылады. Ұзақтығы 30—40 минут үдемелі бас ауыруы пайда болады (гемикрания). Бастың ауыруы күшейген кезде науқас жиі құсады. Құсқаннан кейін бастың ауыруы біртіндеп басылады. Ұстама 2—6 сағатқа созылады. Жүктілік кезеңінде ұстамалар әдетте жиілейді.

Атипиялық (жай, жабайы) бас сақинасының аурасы ұстама алдында байқалатын психоэмоционалдық бұзылулар (депрессия, масаттану) мен әр түрлі вегетативтік реакциялар (ашығу, шөлдеу, есінеу, лоқсу, тоңғақтық, т.б.) түрінде білінуі мүмкін.

Мұндай жағдайда кенеттен маңдай-самай аймағында басым ауырсынулар пайда болады. Олар көз аумағына таралады. Ауырсынулар солқылдатып, бұрай сырқырап, уақыт өте келе іштен кернеп, сыздайды. Гемикрания жағында көздің дәнекер қабындағы қан тамырлар білінеді, көз айналасы ісінеді, көз саңылауы тарылады. Науқастар жарық жақ-тырмайды, мұрны бітіп қала береді, лоқсу, жалпы гиперестезия жиі байқалады, кейде дене қызуы көтеріледі (субфебрилитет).

Ұстама 16—18 сағатқа, кейде тәуліктерге және одан да ұзаққа созылады. Жекелеген жағдайларда ол бірнеше тәулікке созылатын бас сақинасы сипатына ие болады. Ұстама әдетте құсқаннан кейін аяқталады. Ауырсыну біртіндеп басылады. Науқастардың ұйқысы келеді. Ұйқыдан оянған сәтте жалпы әлсіздік байқалады. Жүктілік кезінде жабайы бас сақинасы ұстамалары әдетте тыйылады.

Жай бас сақинасының варианты түріндегі ассоциацияланған бас сақинасы ұ стамалары кезінде әр түрлі ошақты неврологиялық симптоматика анықталады. Бірақ науқастардың әрқайсысына тән бас сақинасы ұстамасының стереотипі болады. Мұндайда көздің сыртқы бұлшық еттерінің парезі және осыған байланысты өткінші дигоюпиямен қабаттасу (офтальмоплегиялық бас сақинасы), кейде пирамидтық кемшілік белгілері {гемиплегиялық бас сақинасы), ым бұлшық еттерінің парезі (прозоплегиялық бас сақинасы) және атаксиялар (мишықтық бас сақинасы), бас айналу (вестибулярлық бас сақинасы) байқалуы мүмкін. Ұстамалар құрсақ маңайының ауырсынуларымен (абдоминалдық бас сақинасы), аландаушылық, қорқыныш, депрессия және т.б.

түріндегі психоэмоционалдық бұзылыстармен (психикалық немесе дисфрениялық бас сақинасы) қосарлануы ықтимал.

Бас сақинасының қайсы болмасын әдетте созылмалы түрде өтеді, Оның клиникалнқ көріністері науқастың тұрмыс жағдайы мен гормондық балансына тікелей байланысты оқтын-оқтын қайтадануымен ерекшеледі.

Емдеу

Бас сақинасын емдеу бас ауыру ұстамаларын басу мен алдын алуга бағытталған. Патогенездік дәрі-дәрмектердің бірден-бірі ретінде, ауырсыну импульстерін тоқтатып, простогландиндер пайда болуын тежейтін, сонымен қатар серотонин мен гистаминге және кининге қарсы әсері бар ацетилсалицил қышқылын қолданған жөн. Ацетилсалицил қышқылы мен оның туындыларының микроциркуляцияны реттейтін актиагреганттық әсері дс маңызды роль атқарады.

Жеңіл білінетін ұстамалар кезінде ацетилсалицил қышқылы көпіршікті ерітінді (еритін аспирин) түрінде ұстама басталғаннан 10-15 минуттан ксшіктірмей тағайындалады. Ұстама құсумен қосарланған жағдайда білте (свеча) (20 мг метаклопрамид) қолданған тиімдірек. Ауырырақ байқалатын ұстамаларда тәулігіне 1000 мг~нан немесе аспирин фортені (500 мг ацетилсалицил қышқылы және 0_;5 г кофеин) қолданған жөн.

Седальгинді (оның құрамында 0,2 г ацетилсалицил қышқылы, 0,05 г кофеин, 0,01 г кофеин фосфаты және 0,025 г фенобарбитал бар). пенталгинді, спазмовералгинді және солпадеинді (әр табдеткасында 500 м г парацетамол, 8 мг кофеин фосфаты, 50 мг кофеин бар) қолдану аркылы тиімді нәтижелерге қол жеткізуге болады.

Аталмыш прспараттарды пайдаланған кезде ұлтабар-ішек аурулары (әсіресе, ойық жаралы ауру), қан ағуға. бейімділік, салицилаттар мен аллергияға жоғары сезімділік болмауы керек, өйткені олар ацетилсалицил қышқылын тағайындауға қарсы көрсеткіш болып есептеледі.

Бас сақинасы ұстамасының алғашқы сағаттарында қан тамырларын ширықтыратын спорыпья (қара күйе) препараттарын тағайындаған тиімды. Осы мақсатта эрготамин гидротартратының 1 % ерітіндісін 15— 20 тамшыдан немесе 1 -2 мг таблеткалы түрін, ригетаминді (құрамында 0,001 г эрготамин гидротартраты бар) 1 таблеткадан тіл астына, 1-2 сагаттан ксйін қайтадан, бірақ тәулігіне 3 таблеткадан аз тағайындалады,

Соңғы жылдары серотонин қатарындағы препараттардың (сулеатриптан-имигран, золмитриптан, авитриптан, ризотриптан, нейротриптан, елетриптан) тиімділігі дәлелденді. Сулеатриптанды әдетте 100 немесе 50 мг-нан (тәулігіне 3 таблеткадан асырмай) ішкізеді немесе 6 мг-нан тері астына жібереді. Препаратты балалар мен 60 жастан асқандарға, жүректің ишемиялық ауруы, стенокардия, гипертониямен ауыратындарға қолдануға болмайды.

Золмитриптан немесе зомиг (2,5 мг, 5 мг) бас сақинасы ұстамасы кезінде кеңейген қан тамырларын тарылтып, үшкіл нерв афференттері деңгейінде ауырсыну импульсациясын тежейді, ми бағаны нейронаралықтарына орталықтан ықпал жасайды.

Ауыр ұстамаларды тыю үшін (бас сақинасы жағдайы) седативтік және дегидратациялайтын дәрі-дәрмектермен бірге антидепрессанттар тағайындайды. Әдетте препараттар қоспасы пайдаланылады. 2-ден 4 мг-ге дейін седуксеннің 0,5 % ерітіндісін 20 мл глюкозаның 40 % ерітіндісіне қосып, венаға баяу жібереді және ішуге 0,025 г мелинпрамин немесе оның 1,25% ерітіндісі (2 мл), сонымен бірге 2 мл лазикстің 1 % ерітіндісі бұлшық етке жіберіледі.

Тоқтаусыз құсқан жағдайда, антигистаминдік препараттармен қатар, галоперидолдың (1-2 мл) 0,5 % ерітіндісін немесе трифлуперидолдың (триседилдің) 0,25 % ерітіндісін не трифтазиннің 0,2 % ерітіндісін қолдануға болады.

Простогландиндер мен кининдер дисбалансы бар менструальдық бас сақинасын емдеу кезінде стероидсыз қабынуға қарсы дәрілер (индо-метацин, метиндол 0,025 г-нан 2-3 рет) немесе бромкриптин (тәулігіне 0,25-5 мг) тағайындалады. Етеккір келуінен 5-7 күн бұрын және циклдың алғашқы күндерінде олардың тиімділігі жоғары болады.

Ауралы бас сақинасын емдеу комплексіне микроциркуляцияны жақсартатын вазоактивтік препараттарды (ноотроптар, трентал, сермион, т.б.) енгізу қажет.

Антидепрессантар (0,025 г амитриптилин, 0,002 г клоназепам, 0,001 г антелепсин) астения мен қорқынышты-депрессивтік бұзылулар кезінде тағайындалады.

Бас сақинасы ұстамалары жиі болған жағдайларда олардың алдын алу үшін көбінесе (айына бір рет) серотонинға қарсы препараттарды (метилсергид немесе дизетил ретард) таблетка түрінде тәулігіне 0,25 мг-нан (0,75 мг-нан біртіндеп 3 мг-ға дейін) тағайындау қажет. Осы мақсатта дигидроэрготамин (0,2 % ерітіндісін күніне 20 тамшыдан) пайдаланылады. Профилактикалық ем 3 айдан кем жүргізілмеуі керек, ол көбінесе 4—6 айға дейін созылады.

15.3. Вестибулярлы-вегетативтік синдромдар

Вестибулярлық аппарат рецепторларының шектен тыс қозуынан парасимпатикалық бағытта басым білінетін айқын вегетативтік бұзылулар пайда болады. Оның себебі — вестибулярлық жүйенің вегетативтік, әсіресе парасимпатикалық жүйеге қатысты құрылымдармен байланысты болуы.

Ұзақ тербеліс, әткеншектер тебу, центрфугада айналу, т.б, әсерінен бас айналу, нистагммен қатар, жалпы әлсіздену, терлегіштік, лоқсу, құсумен, кейде диарреяға дейінгі перистальтиканың күшеюімен білінетін кезбе нерв вегетативтік ядросының шектен тыс қозуына мүмкіндік жасайды. Бұл белгілер көбінесе артериялық қысымның төмендеуі, брадикардия және тері жамылғыларының қуқылданумен қосарланады, пайда болу себептеріне байланысты оларды теңіз немесе әуе ауруы деп белгілейді,

Вестибулярлы-вегетативтік синдромның ерекше түрі - Меньер ауруы. Оның клиникасында кенеттен ең алдымен тепе-теңдікті сақтау қабілеті жойылумен қосарлана қайталанатын өте айқын бас айналу ұстамасы білінеді, Соңғысы құлақ шуылы, есту қабілетінің төмендеуі, бірнеше рет құсу, терлегіштік, жалпы әлсіздік және жоғарыда келтірілген парасимпатикалық нерв жүйесінің шектен тыс қозу белгілерімен қосарланады. Ұстама кезінде әдетте көлденең, кейде ротаторлы нистагм пайда болады,

Ұстама бірнеше минуттан бірнеше тәулікке, көбінесе 2-8 сағатқа дейін созылады. Ұстама соңында науқастар ұйықтап кетеді, алоянысымен біраз уақыт жалпы әлсіздік пен дімкәстікті сезінеді жөне 8—24 сағат ішінде олардың жұмыс қабілеті төмендейді.

Ұстамалардың қайталануына қатты дыбыстар, иістер, инфекция, шаршау жәие психоэмоционалдық зорлану әсер етеді. Ұстамалар арасы бірнеше сағаттан бірнеше жылға дейін созылады. Әрбір ұстамадан кейін есту қабілеті үдемелі төмендеуі мүмкін. Мұндайда құлақтың дыбыс қабылдайтын аппаратының зақымдануына байланысты ол жоғары жиіліктегі үнге басымырақ білінеді, уақыт өте келе ауырған жағындағы құлағы мүлдем естімей қалуы мүмкін,

Емдеу холинолитиктер (атропин, платифиллин, скополамин және олардың туындылары - аэрон, дедалон, т.б,), антигистаминді препараттар (димедрол, пинольфен, тавегил, т.б.), седативтік дәрілер мен транквилизаторлар (седуксен, феназепам, т.б.) және В тобындағы витаминдерді пайдалану арқылы жүргізіледі.Кейбір нейролептиктер (аминазин, этаперазин, галоперидол, дроперидол, триэтилперазин) күшті вестибулоплегиялық және құсуға қарсы әсерге ие 0,5 мг мөлшерінде таблетка, балауыз шам тәрізді дәрі және ампула түрінде шығарылатын триэтилперазиннің (торекан) вестибулярлық аппаратқа арнайы әсері болғандықтан, оның шектен тыс қозуы кезінде қолданылады.

Меньер ауруы кезінде ішкі қүлақ қан тамырларының вегетативтік нервтері бұзылуынан лабиринт шемені шұғыл пайда болуына байланысты дегредатациялайтын емдік шаралар тиімді әсер етеді.

Қан тамырларын кеңейтуге ықпал жасайтын дәрі-дәрмектер, биостимуляторлар және вестибулярлық аппаратты ширықтыруға бағытгалған емдік гимнастиканы қолданған тиімді.

15.4. Беттің вегетативтік шаншулары |

Беттің ерекше мол соматикалық және вегетативтік нервтенетіндігі белгілі. Бетте симпатикалық, парасимпатикалық және соматикалық нервтердің көптеген байланыстары бар. Сондықтан олардың тітіркенуі; көбінесе тітіркенген аймақтан әлдеқайда алысқа таралатын ауырсынулар мен вегетативтік бұзылулар пайда болуына әсер етеді. _;

Беттегі нерв құрылымдары оның тканьдеріндегі инфекциялы-аллергиялық үрдістер (гайморит, одонтогендік патология, сілекей бездері, ортаңғы құлақ аурулары, т.б.), жарақаттар, ісіктер әсерінен зақымдануы мүмкін.

Беттің, вегетативтік ауырсынулары (вегетативтік прозопалгиялар) жергілікті периваскулярлық өрімдердер, түйіндер және бас сүйек-ми нервтері вегетативтік талшықтарының тітіркенуі, сонымен бірге беттің сег-менттік вегетативтік нерв бұзылуы мен ішкі ағзалар ауруларына байланысты реперкуссиялық синдромдар әсерінен пайда болады. Вегетативтік прозопалгияның ең жиі кездесетін варианттарын қарастырайық.

15.4.1. Қанат-таңдай түйіні ганглиониті немесе ганглионевриті

Бұл аурулар невропатолог, стоматолог және отоларинголог тәжірибесінде жиі кездеседі. Тұңғыш рет 1908 жылы Канада отоларингологы Слудер суреттеген, сондықтан бұл синдром көбінесе соның есімімен аталады.

Қанат-таңдай түйінінің үш түбіршегі болатындығы белгілі: 1) үшкіл нервтің екінші тармағының бірнеше бұтақшаларынан тұратын сезгіш түбіршек;

2) парасимпатикалық сыртқы үлкен тасты нерв;

3) ішкі ұйқы артерия өрімдерінен тұратын симпатикалық терең тасты нерв.

Канат-таңдай түйіні беттегі вегетативгік, есіресе құлақ, жоғарғы мойын симпатикалық түйіндерімен, бас сүйек-ми нервтерімен, ең алдымен үшкіл және бет нервтерімен байланысты. Қанат-тандай түйіні ауруына аталмыш түйінге ең жақын орналасқан негізгі қойнау мен кереге көз лабиринтінде қабыну үрдістері себепші болады. Анатомиялық құрылысының ерекшеліктеріне байланысты инфекция жоғарғы жақ сүйектегі тіс ұялары арқылы жоғарғы жақ қуысына жетуі мүмкін. Қанат-тандай түйінінің ганглиониті жекелеген жағдайларда іріңді үрдіспен асқын-даған одонтогендік ауруларға байланысты пайда болуы да ықтимал.

Қанат-таңдай түйінінің клиникасы беттің тиісті жағында дуылдатқан және кернеген тәрізді ауырсынулармен сипатталады, қатты тандай, көз алмасы, самай, мұрын қыры, құлақ, жақ, мойын, иық және шынтаққа таралады. Олар айқын білінетін вегетативтік бұзылымдармен (көз дәнекер қабығының қызаруы, жас ағу, ринорея) қосарланады. Ұстамалар өздігінен шұғыл, жиірек түнде басталады да, бірнеше сағатқа, кейде 1—2 күнге созылады. Ауырсынуды өршітетін тұсы әдетте болмайды-

15.4.2. Мұрын-кірпік түйінінің ганглиониті (Шарлен синдромы)

Ауру туралы 1931 жылы Чили офтальмологы Шарлен суреттеп жазған. Синдром мұрынторлы лабиринт аумағыңдағы қабыну үрдісі әсерінен пайда болады.

Клиникалық көрінісінде көз айналасы мен мұрынның тиісті жағыңда азапты вегетативтік ауырсынулар басым білінеді. Олар қызару, ісіну, тканьдер гиперестезиясы, көздің ақ қабының қанталуы, көз қарығуы, ринорея, көздің ішкі бұрышы мен мұрынның шырышты қабығын баса сипаған кезде ауырсынумен қосарланады.

Ұстамалар ұзақ уақыт мұрынмен дем алу және мұрын шырышты қабығын тітіркендіруден ушығады. Олар оншақты минутқа созылады, жоғарғы мұрын жолының шырышты қабықшасына новокаинның 5 % ерітіндісін жаққанда басылуы мүмкін.

15.4.3. Құлақ түйінінің ганглиониті

Құлақ түйіні зақымдануының негізгі себебі — инфекциялар мен олардың созылмалы қабыну ошағының (тонзилиттер, синуситтер, одонтогендік инфекциялар) уытты әсерлері.Клиникалық көріністері кейде мойынға дейін таралатын құлақ-самай аймағы мен құлақ ұшындағы сыздаған, дуылдаған ұстамалы ауырсынулар арқылы білінеді. Құлақ бітіп қалуы ("тарсылдау") мүмкін. Ұстамалар құлақ-шықшыт-самай аумағында қызару және сілекей ағумен қосарланып, 5—10 минутқа созылады. Ұстамалар қатты тоңғанда, суық немесе ыстық тамақ қабылданғанда, сыртқы құлақ іші мен самай-жақ буыны арасындағы нүктені басқанда ушығады. Осы аумақта тері ішіне новокаин жібергенде ұстама тыйылады. Бұл құбылыс құлақ түйіні зақымдануын басқа ганглиониттерден ажыратуда аса маңызды роль атқарады.

15.4.4. Жақ асты мен тіл асты түйіндерінің ганглиониті

Бұл түйіндердің екеуі қатар орналасқан және көптеген байланыстарға ие. Сондықтан олардың зақымдану клиникалық көріністері бір- біріне ұқсас болады.

Жақ асты түйінінің ганглиониті жақ асты аймағында тұрақты сыздаған ауырсынумен білініп, оқтын-оқтын 10 минуттан 1 сағатқа дейін созылатьш ауырсыну ұстамаларына жалғасады. Төменгі жақ асты тканьдерінің ширығуы, "жуандағандай", "лықылдап толықсығандай"; сезілуі, сілекей ағу немесе, керісінше, ауыз құрғауы байқалады. Төменгі жақ асты бұрышында ауырсыну нүктесі, кейде тілінде тұрақсыз жағымсыз сезімдер анықталады.

Тіл асты түйінінің ганглионитіне тіл асты аймағында, тілінде, аздап жақ асты өңірінде білінетін сыздаған ауырсынулар тән. Төменгі жақтың; көлденең тармағы астынан төменгі жақ айдарының 2,5 см іш жағына; қарай ауырсыну нүктесі анықталады.

15.4.5. Глоссалгия (глоссадиния)

Бұл ауру ішек-қарын жолдары мен бауырдың созылмалы ауруларында, диабетте, қан ауруларында, климаксте, әр түрлі металдардан дайындалған тіс қаптары мен теріс салынған жасанды тістерге байланысты пайда болады. Патологиялық үрдіске жақ асты нерві ілігіп, вегетативтік бұзылуларға, парестезияларға және ауырсынуларға себеп-ші болады.

Глоссалгиянын, клиникалық белгілері тіл ұшында, оның бүйірі мен түбінде парестезиялар және ауырсынулар түрінде білінеді. Олар ауыздың құрғауымен қосарланады. Парестезиялар таңдайға, еріндер мен ауыз іші шырышты қабықшасына таралуы мүмкін. Глоссалгия бір жақты, сирегірек екі жақты болып, тұрақты сипат алады. Тілді

баса сипағанда ауырсыну білінбейді. Ауырсыну мен дәм сезу сезімділігі бұзылмайды.