Балалар өкпесінің созылмалы қабынуы

 

«Созылмалы пневмония» терминіне тән құбылыстарға авторлар әр түрлі түсініктер берді. Созылмалы пневмонияға бүгінгі күнге сәйкес және өте дұрыс анықтаманы С.В. Рачинский және В.К. Таточенко (1973) берді: «Созылмалы пневмония – спецификалық бронхиальдық құбылыс, оның негізіне бронхтардың морфологиялық, орнына қайта келіп түзелмейтін деформациялық өзгерістері және өкпе тканьдері мен бронхтардың рецидивтік қабынуымен бірге жүретін, бір немесе бірнеше сегменттің пневмосклерозы жатады». Берілген анықтама созылмалы пневмонияны диагностикалау үшін қажетті негізгі компоненттерді, морфологиялық өзгерістердің сипаты мен тұрақтылығын және созылмалы қабыну процессінің бар екендігін атап көрсетеді.

Созылмалы пневмонияның қалыптасуына ықпал етуші себептердің бірі – қолайсыз өтетін жедел пневмония. Жедел және ұзаққа созылған пневмония созылмалы пневмонияға бірнеше факторлар арқылы айналады: 1 жасқа дейінгі балалардағы пневмонияның созылмалы пневмонияға ұласуы аурудың ауыр түрде өтуіне байланысты болады, ал бұған тиімді тамақтанбау, рахит, экссудативті-катаральді диатез, гипотрофия және қайталап ауыра беру әсер етуі мүмкін. Ұзаққа созылған сегментті қабыну көбіне оның орналасқан жеріне байланысты болып келеді. Жалпы пневмосклероздық өзгерістер мен бронхоэктазалар көбіне өкпенің сол жағында, төменгі бөліктерінде орналасады. Сонымен қатар, кейбір науқастарды антибиотиктердің қысқа курсымен емдеу, осы препаратқа микроорганизмдердің тұрақтылығының тууына себепкер болып, процесстің ұзаққа созылған және созылмалы түріне айналуына әкеліп соқтыратынын айтпай кетуге болмайды. Көптеген балалардың жұқпалы аурулары (қызылша, көк жөтел, тұмау және т.б. тыныс жолдарының вирустық инфекциялары) бронх аппаратының зақымдану кезінде маңызды роль атқарады. Осы зақымдану негізінде бронхтар және перибронхиальды тіндердің терең өзгерістері, бронхопневмониялар, ателектаздар да жатады. Созылмалы пневмонияның қалыптасуы көбіне ателектазды пневмония немесе зақымдалған сегменттердің гиповенитиляциясымен қатар жүреді, яғни, бронхтардың дренаждық қызметінің бұзылуымен немесе паренхиманың бұзылуымен қатар жүреді. Соңғы фактор өкпенің стафилококкты деструкциясынан соң пайда болған өкпе қызметінің бұзылуында байқалады және одан кейін көп жағдайда созылмалы пневмонияның дамуына жағдай жасайды. Созылмалы пневмонияның қалыптасуының бір себебіне – бронхтардың бөгде денелермен тығындалып қалуы жатады. Бронхтардың өткізгіштігінің, тіптен жартылай, бұзылуы олардың әрекетін, әсіресе эвакуациялық қызметін күрт өзгертіп жібереді. Осының салдарынан секрет жинақталып қалады да, одан әрі ателектаздық пневмония дами бастайды. Әсіресе, бөгде дененің трахеобронхиальдық жолда ұзақ уақыт (7 тәуеліктен астам) тұрып қалуы қолайсыз жағдай болып есептеледі. Бөгде дененің пішіні мен сипаты, оның инфекциялануы, бронхтың тығындалу дәрежесі, бөгде денені алып тастау әдісі және оны одан әрі жеткіліксіз емдеу созылмалы пневмонияның қалыптасуына қолайлы жағдай жасайды. Созылмалы пневмонияның қалыптасуына туберкулездің нәтижесінде пайда болатын метатуберкулездік пневмосклероз да себепкер болады. Созылмалы пневмонияның қалыптасуының әртүрлі тағы басқада себептеріне туа біткен ателектаздар жатады. Жас сәбидің өкпесінің кейбір бөліктерінің жазылмауының себептері болуы мүмкін. Сөз жоқ, ұрық маңы суын аспирациялау және бронхтардың клегеймен бітеліп қалуы да патогенетикалық фактор болып табылады. Қандайда бір деңгейде бронхтардың туа біткен өзгерістері белгілі бір дәрежеде олардың дренаждық функциясын бұзып, соның нәтижесінде секреттің әркілісіне әкеледі және бронхтар мен өкпе тіндеріндегі қабыну процесстерінің дамуын тудырады. Бронхтардың ауа өткізгіштік қызметінің бұзылуы бронхиттің созылмалы түрде өтуіне, пневмонияға және бронхтары деформацияланған пневмосклерозға әкеліп соқтырады. Қазіргі уақытта бейарнамалық бронхоаденитке, яғни бронхтар өткізгіштігінің (сыртынан басылып қалуы және т.б. арқылы) бұзылуына әкелетін көкірек ішіндегі лимфа түйіндерінің туберкулелезсіз-ақ (бейарнамалық) үлкеюіне көп көңіл бөлінуде. Созылмалы пневмонияның қайта өршуін көбіне аралас вирусты-бактериялы, микоплазмалы-бактериялы, вирусты-микоплазмалы-бактериялы және басқа да аралас флоралар тудырады. Созылмалы пневмонияның қайта өршу кезінде бронхтардан көбіне гемофильді таяқша, геолитикалық стрептококк, алтын түсті стафилококк, пневмококк және басқа да стафило-, стрептококктар табылады.

Патогенезі.Созылымалы пневмонияның дамуы әртүрлі себептердің қатысуымен жүретін, күрделі патологиялық процесс. Созылмалы пневмонияның патогенезін түсіну үшін пневмосклероздың, бронхтар деформацияларының және қабыну процессінің созбалану механизмдерін білу керек. Пневмосклероздың патогенезінде бронхтардың өткізгіштігінің бұзылуының маңызы зор. Жоғарыда көрсетілген себептердің біреуімен бронх саңалауларының жабылуы ателектазға душар болған бөлікте ауаның ішке қарай сорылуына әкеледі де, альвеолдар сола бастайды. Ателектаздық бөлікке қан және лимфа көп келіп, өкпе тініне сероздық сұйықтық шыға бастайды. Өкпе тініндегі және бронхтардағы қабыну бөліктерде өтеді. Өткізгіштіктің, яғни белсенді вентиляцияның бұзылуы, қабыну құбылысына себепкер болады. Ал, қабыну құбылысы вентиляцияның бұзылуына әкеледі. Әрине, өткізгіштігі, яғни табиғи желдендірілуі бұзылған бөліктерде қабыну құбылысы өте ұзақ жүреді, ол пневмосклерозға тән жағдай. Аурудың өте ұзақ болуы, ауру қоздырушының қасиетіне қандай тәуелді болса, организмнің реактивтілігіне де сондай тәуелді болады. Аурудың дамуы үшін бронхтар өткізгіштігінің бұзылуы және өкпе паренхимасының қабынуымен қатар, өкпенің нервтенуінің, қан және лимфа айналысының бұзылуыныңда маңызы аз емес екенін ескеру керек. Жедел қабыну кезеңіндегі белсенді гиперемиядан бастап, ателектаз кезеңіндегі пассивті гиперемияға, тіпті өте тереңге тараған созылмалы пневмонияда байқалатын бұзылыстарға дейін байқалатын өкпедегі қан айналуы бұзылуының өзгеру кезеңдері жан-жақты зерттелмеген.

Созылмалы пневмонияның патогенезі бронхтардың деформациясы мен пневмоскле-роздың өзара қарым-қатынасымен тығыз байланысты. Осы екі процесстің созылмалы пневмонияда кездесетініне қазіргі кезде еш күмән келтіруге болмайды. Әдебиеттерде бірінші бронхтар зақымдалама, әлде пневмосклероз болама деген екі көзқарас бар. Бұл ұғымдар толық расталмаған, себебі бұл фактордың екіеуі де бір-бірінсіз жүрмейді. Пневмонияның көп түрлерінде бронхит бірінші жүреді. Алайда көрсетілген процесстер бір-біріне әсер ете отырып, бірдей дамиды.

Ұзаққа созылған сегменттік пневмонияда (ал созылмалы пневмония әрқашан созылмалы моно-, полисегменттік пневмониядан оң дамиды), тіпті өте ерте кезеңінде-ақ бронхтар деформациясы пайда болады. Бұл деформациялар қолайлы жағдайда, «транзит-тік деформациялар», деп аталатын кері дамуға ұшырайды. Ал, егер осы кезде пневмоскле-роз дамыса, онда бұл деформациялар тұрақты болады. Бронхтардың деформациялану дәрежесі қабыну процессінің дәрежесіне және этиологиялық фактордың айқындылығына байланысты, ал олардың тұрақтылығы дәнекер тіннің жетілуіне байланысты болады. Бронхтардағы қалыптасқан деформациялар көптеген жылдар сол қалпында қалуы мүмкін. Созылмлы пневмонияда бронхтардағы созылмалы қабыну процессінің пайда болуын құрылымы өзгерген бронхтардың ауа өткізгіштік қызметінің күрт бұзылуымен түсіндіруге болады. Бронхтардың негізгі желдендіру қызметінің бұзылуынан басқа, пневмосклероз бөлігінде өзін-өзі тазалауы да күрт бұзылады. Деформацияланған бронхтарда қызмет атқаратын кірпік тәріздес алаңның ауданы азаяды, бұл бокал тәрізді жасушалардың санының көбеюі себепті клегейдің көп шығуымен қоса, клегей бездерінің белсенділігіне әкеледі де, бронх секрециясының іркілісін туғызады. Бронх құрылымының күрт өзгеруі тыныс алу кезіндегі бронхиальды динамиканы бұзады, осының салдарынан бронхтардың патологиялық гиперсекрециясы пайда болады және олардың дренаждық қызметін төмендетеді. Әдебиетте созылмалы пневмонияның дамуында аутоиммунды процесстердің маңызы бар екендігін көрсететін мағлұматтар бар. Бірақ, қандағы өкпеге қарсы зақымдаушы әсері жоққа шығарылмаған немесе дәлелденбеген аутоантиденелерден басқа толық дәлелдеме жоқ. Созылмалы пневмонияда көптеген мүшелердің, соның ішінде ең бірінші өкпенің, қызметі бұзылады. Тіптен кішігірімдың өзі өкпенің өмірлік сиымдылы-ғының, өкпенің минуттық желденуінің, тыныс алудың шегі мен қорының жасырын және айқын төмендеуіне әкеліп соқтырады. Өршу кезінде, тіпті шектелген пневмосклероз болса да, гипоксемия және гиперкапния дамиды. Бұл кезде рефлекторлық әсерімен қатар, гипоксемия жүрек бұлшық еттерінің зақымдалуына, өкпенің артериялалары мен прекапиллярларының тарылуына әкеледі, яғни өкпелік гипертензияның дамуына себепкер болады. Бұл жағдай одан әрі өкпедегі қан ағысының кедергісін арттырады. Бұл кезде гипоксемия салдарынан полигиповитаминоз дамиды, белок, көмірсулар, май алмасулары бұзылады, жасушалар мен тіндерде метаболизмнің бұзылуы салдарынан қышқыл-сілтілік жағдай өзгереді, фагоцитоз, қан ферменттерінің белсенділігі төмендейді және арнайы қорғану факторларының түзілуі бұзылады және т.б.

Клиникасы. Соңғы мағлұматтар бойынша,балаларда созылмалы пневмония көбіне3 жаста қалыптасады. Преморбидтік фонның маңызы үлкен. Созылмалы пневмония даму үшін жылдар бойы ауыру немесе пневмониямен бірнеше ауырып тұру міндет емес. Ол сәбидің ерте жасында ең бірінші ауырған пневмониясының салдарынан да болуы мүмкін. Созылмалы пневмонияның айырықша, тұрақты көрінісіне жөтел және оқшауланған, тұрақты ылғал сырылдар жатады. Жөтел дымқыл болады. Қақырық мөлшері көп емес (аз, түкірік түрінде), кішкентай балалар қақырықтарын жұтып қояды. Шамадан тыс іріңді қақырық және қан түкіру балаларда сирек кездеседі. Қазіргі уақытта созылмалы пневмониямен аыратын балалардың дене дамуында, егер екі жақты зақымдалу болмаса, көп қалыс қалу байқалмайды. Созылмалы бронх-өкпе патологиясының белгісі – саусақтың шеткі фалангаларының өзгеруі (дауылпаз таяқшалары) қазіргі кезде сирек кездеседі, ол тек қана іріңді қабыну кезінде байқалады.

Созылмалы пневмонияда, көп жағдайда кеуде пішінінің әртүрлі өзгеруі байқалады. Көбіне кеуде қуысының бір бүйірінің сығылуы және кейбір бөліктерінің жалпаюы байқалады. Кейде кеуде қуысының төс сүйегінің ішке қарай тартылығаны, яғни оймыш тәріздес немесе құс төсі тәріздес болып өзгеруі мүмкін.

Өкпе үстін перкуссиялағанда перкуторлық дыбыстар әртүрлі болады. Зақымдалған аймақта перкуторылық дыбыс қысқарады, бірақ эмфизематозды өкпеде тимпаникалық дыбыс естіледі. Созылмалы пневмонияның негізгі клиникалық белгілерінің бірі – жинақталған, тұрақты дымқыл сырылдар. Олар қайта өршу кезінде ғана емес, «сау» (қайта өршуден тыс) кезінде де болуымен қатар, өкпедегі патологиялық процесстің орналасқан жағына сәйкес болып келеді. Көптеген науқастарда ылғалды сырылдармен қатар, құрғақ сырылдарда естіледі. Кейде плевраның үйкеліс шулары байқалады. Жайыла таралған қапшық тәріздес бронхоэктазаларда оральды крепитация («өкпесі сырылдап») байқалып, өкпе дыбысы амфорлық сипат алады. Балалардың созылмалы пнемониясының клиника-сындағы негізгі сиппатама алатын жай – бронх жолдарының өріс ала зақымдалуы және бронхтардың өткізгіштігінің бұзылуы салдарынан пайда болатын тыныс жетіспеушілігі болып табылады. Тыныс жетіспеушілігінің клиникалық-функциялық көрінісі көбіне ауруларда жайыла таралған бронхоэктазаларда кездеседі. Мұндай жағдайларда тыныштық кезінде немесе кішігірім үстеме физикалық салмақ түскенде демікпе пайда болады.

Созылмалы пневмонияның рентгенологиялық көрінісі өкпе суретінің күшеюі және оның деформациясы, өкпенің жеке сегменттерінің көлемінің кішіреюі, бронх қабырғасы қалыңдауымен сипатталады (104 сурет). Қайта өршу кезінде перибронхиальдық инфильт-рация немесе зақымдалған сегменттердің респираторлы бөлігінің қараңғылануы

кездеседі

 

104 сурет. Ортаңғы өкпе пневмосклерозы 105 сурет. Созылмалы пневмониясы бар               науқастың бронхографиясы (ортаңғы

 бронхтың өткізгіштігі толық жойылған)

 

Бронхоскопия, бронхография (105 сурет), ангиопульмонография диагнозды дәлелдейді.

1978 жылы балалар дәрігерлерінің Бүкілодақтық қоғамы басқармасының және КСРО МҒА президиумы жанындағы педиатрия бойынша ғылыми кеңестің пленумында бекітілеген созылмалы пневмонияның төмендегі жіктелісі бекітілген:

Түрі бойынша:

1. Бронхтардың деформациясымен (олардың кеңеюінсіз)

2. Бронхоэктаздармен болып бөлінеді.

Ауырлығы бойынша: көлемі және зақымдалу сипатымен, қайта өршу жиілігімен және оның ұзақтығымен: жеңіл, орташа және ауыр дәрежелі болып жіктеледі.

Ауыр кезеңі бойынша: қайта өршу, ремиссия (сауығу).

Пневмосклероздың дамуының 1 дәрежесі – дистелектатикалық; ателектаз, гипоателектаз және эмфизема бөліктері бірінен соң бірі кезектесіп отырады, бірақ ауалық бөлігі, соның ішінде эмфизематоздық альвеолалар бөлігінің көптігі сондай, сегмент өзінің көлемін сақтап қалады.

Пневмосклероздың дамуының 2 дәрежесі – гипоателектаздық дәрежесі; кей жерлерде толық ателектазы бар бөлігі гипоателектаздық бөлікпен кездесіп отыратын, ауалық бөлігі жартылай сақталып қалған өкпе тінінің болуымен сипатталады. Алайда, сегменттің үрленіп тұруы – оның алғашқы көлемін сақтауы үшін жеткіліксіз.

Пневмосклероздың ателектаздық сатысы – 3 дәрежесі. Бұнда өкпе тінінің үрленуі жоғалған, өкпе тіні склероз (дәнекер) тінімен алмасқан, барлық ұсақ бронхтар және қан тамырлары склероз тінімен сығылған және кей жерлерде бітеліп, тығындалып қалады.

Бронхтардың сипаты бойынша:

Бронхтар зақымдалған болса, деформацияланған бронхитті сипаттайды: катаральды эндобронхит, катаральды- іріңді эндобронхит.

Бронхоэктаздар – цилиндр тәріздес және аралас. Қапшық тәріздес және аралас түрлерінде көбіне іріңді эндобронхиттер кездеседі. 

Бронхоэктазға тән белгі – қақырықты жөтел. Алғашында қақырық көлемі аз және ол көбіне ертеңгілік мезгілде байқалады немесе еңкейгенде пайда болады. Қақырық қойыртпақтанған бөлек – бөлек «тиындар» түрінде шығады және барлық уақытта оның жағымсыз шіріген иісі болады. Бірте-бірте қақырық мөлшері ұлғаяды, әрқашан бет әлпетінің боздығы, интоксикация белгілері, тыныс жетіспеушілігі назар аударады.

Туа біткен бронхоэктаздар басқа ақаулармен бірге қатар жүріп отыруы мүмкін. Бронхоэктаздар бронхография әдісі бойынша анықталады, ал оның морфологиясы бронхоскопия арқылы суреттеледі.

Зақымдалған сегменттердің орны рентгенобронхиальдық зерттеулер бойынша анықталады.

Жалпы жағдайы бойынша:

Жеңіл– қайта өршу жылына 1-2 мәрте байқалады, қайта өршу кезінде жалпы күйі онша өзгермейді, тыныс жетіспеушілігі байқалмайды, қабыну процессі бір орында тұрады, асқынбайды. Сауығу кезеңінде баланың денсаулығы жақсы деп есептелінеді.

Орташа  – жылына қайта өршу кемінде 1-2 рет, айына 1-2 реттен жиі емес, интоксикация мен тыныс жетіспеушілігі белгілері және кеуде пішінінің өзгеруі байқалып отырады, біршама эмфизема пайда болады. Ремиссия кезінде эмфизема және кеуденің кішігірім деформациясы қалады және үстеме жұмыс кезінде тыныс жетіспеушілігі байқалып отырады.

Ауыр – қайта өршу жиі байқалады. Тыныс жетіспеушілігі мен интоксикация белгілері, асқынулар айқын білініп отырады, ішкі мүшелердің қалыпты жұмысы бұзылады. Ремиссия кезеңі ұзаққа созылмайды, ол тұрақты емес және диффузды пневмосклероз, бронхоэктаздың іріңді бронхитті түрі, тыныс жетіспеушілігі және жүрек жетіспеушілігі байқалады.       

Кезеңдері (даму барысы) бойынша: қайта өршу кезеңінде жөтел күшееді, қақырық мөлшері артады, дене қызуы көтеріледі, тыныс жетіспеушілігі, интоксикация белгілері және басқа мүшелердің зақымдалу белгілері анықталады. Қанда эритроциттердің тұну жылдамдығы артады, нейтрофильді лейкоцитоз анықталып, γ-глобулиндеркөбееді. С- реактивті белок анықталады. Бұл белсенділік көрсеткіштері ремиссия кезеңінде жойылып кетеді.

Созылмалы пневмонияның клиникалық белгілерінің полиморфизмі асқынулар дәрежесіне де байланысты болып келеді.

Өкпе эмфиземасы – өкпе созылмалы обструктивті эмфизема. Қазіргі кезде эмфизе-маның әлеуметтік мәні бар. Клиникалық суреттемеде алдыңғы орында ауыр дәрежелі тыныс жетіспеушілігі (тыныштық кездегі демікпе, құрғақ жөтел, өте аз қақырық, перкус-сиялағанда – өкпе дыбысының қысқаруы) тұрады. Тыныс әлсіреп, тыңдағанда құрғақ ысқырықты және ылғалды сырылдар естіледі. Жүре шектері кішірееді, тондары әлсірейді.

Рентгенде өкпе тіні эмфизематозды түрде кеуіп, қабырғалар көлденең орналасады, көк ет төмен ығысады. Өкпе эмфиземасына тән белгілерге өкпенің жалпы сиымдылығындағы тыныс көлемінің тұрақты ұлғаюы жатады.

Cor pulmonum– патогенетикалық негізінде өкпе гипертензиясы жатады. Сонымен қатар, іріңдіктер, пиопневмоторакс, спонтанды пневмоторакс, амилоидоз анықталуы мүмкін. Бронх-өкпе жүйесінің ақаулары нәтижесінде қалыптасқан созылмалы қабыну аурулары бөлек топ құрайды. Бірақ, оларда да емдеудің әсерінен процесс тұрақталуы мүмкін. Созылмалы пневмониясы өте ауыр брохиальдық обструкциямен өтетін ауруларға көп көңіл аудару керек. Обструктивті зақымдалдың болуы қортындыны қиындатады, кейде балалық шақта өкпе-жүрек жетіспеушілігінің пайда болу мүмкіндігі арытады.

Созылмалы пневмонияның ажырату диагнозы тыныс мүшелерінің ауруларымен жүргізіледі. Яғни, созылыңқы сегментарлы пневмония, тыныс мүшелерінің ауруларымен қатар, жүйелік және тұқым қуалайтын аурулар, өкпе туберкулезімен жүргізілуі керек.

Анамнезінде – клиникалық мағлұматтармен қатар, рентгенобронхолық зерттеулердің шешуші маңызы үлкен. Диагноз тек бронхографиядан кейін ғана күмәнсіз қойылады. Созылмалы пневмонияның толық және дұрыс арнайы бөлімдерде жүргізіледі.

Тұқым қуалайтын дерттің бар-жоғын ажырату үшін мұқият жиналған анамнез бен ата-тектеріндегі ауру шежіресін анықтау өте қажет. Өкпе дертінің басқа бір (жүйелі) аурудың салдары болуы мүмкіндігін (муковисцидоз, тұқым қуалайтын иммундық жетіс-пеушіліктер және т.б) ұмытпаған жөн. Муковисцидоз диагнозын қою үшін біраз сынақтар қолданылады, бірақ олардың ішінен ең кең таралған – генетикалық тексеріс және тер құрамындағы натрий мөлшерін пилокарпин электрофарезі арқылы анықтау [сау балалар 50 ммол/л-ден кем, ал, ауруда – 60 ммоль/л-ден артық болады]. СП-мен ауыратындардың арасында А-иммундық глобулиннің мөлшерін зерттеу арқылы ғана білуге болады.

Өкпе туберкулезінен ажыратқанда, анамнез (туберкулезбен ауыратын адамммен қатынаста болу, туберкулезге қарсы егілу, биологиялық сынақтар жайы, дене қызуы), клиникалық-рентгендік көрсеткіштер, биологиялық сынақтар еске алынуы керек. Күдікті жағдайларда Манту сынамасы, Пирке реакциясы қойылып, жергілікті туберкулин сынама-сы нәтижесіне және басқа тексерулер нәтижелеріне баға беріліп, қортынды жасалады. Туберкулезде көбінен өкпенің жоғарғы бөлігі ұшыраса, СП төменгі және ортаңғы бөліктерде жиі байқалалады. Туберкулезбен ауыратын балаларда физикалық белгілер аз болып келедіде, науқастың жалпы хал-жағдайы қалыптыдан көп өзгере қоймайды.

Емі.СП-мен ауырған науқастардың емі сатылы, әр ауруға жеке оңтайландырылып (кеселдің кезеңі, қайталау жиілігі, қосалқы аурулардың болуы) жүргізілуі керек. Қайталау кезінде науқастар ауруханада емделгендері жөн.

Негізгі ем бағыттары: 1. Организмнің өзгерген реактивтілігі мен өкпенің резистенттігін қалпына келтіру; 2. Инфекция және пневмослероздың үдеуімен күресу; 3. Бронх тарамдарының функциясын қалыптастыру. Рецидив кезінде негізгі инфекцияға қарсы бағышталып, зақымдалған бронхтарын қызметін қалыптастыруға бағышталған болса, ремиссия кезінде науқас организмінің жалпы реактивтілігін көтеруге және өкпе резистенттілігін артыруға, инфекция ошақтарын тазартуға, аэроемге бағышталады. СП-ның өршу кезеңінде төсектік режим тағайындалады, дене қызуын төмендететін, токсикоз белгілерін азайтатын ем жүргізіледі. Тамақ калориясы белок (ет, ірімшік), май (сары май, балық майы) есебінен көбейтіледі. Емдәм құрамы асқорыту жағдайына және қосалқы аурулардың бар-жоғына да байланысты болып келеді. Өршу белгілері ауыр байқалса, ас тұзы мен көмірсулар мөлшерін азайтып, экстракты заттарды шектеген жөн.

Антибактериялық ем ерте басталу керек. Антибиотиктерді бронх немесе кеңірдек шырышынан себілген микробтардың сезімталдығының қортындысына қарай, тағайындау керек. Бірақ, in vivo мен in vitro сезімталдығы ылғи да үйлесе бермейді. Егерде қоздырғыштардың сезімталдығын анықтау мүмкін болмаса, өткенде қолданылған антибиотик бұл жолы тағайндалмау керек деген қағида сақталуы керек.

Муколитикалық дәрілер ішуге және ингаляция жолымен тағайындалуы керек. Бронхоскопиялық тазалау (санация) және анибиотиктерді, антисептикалық заттарды эндобронхиальды енгізу іріңді эндобронхит анықталғанда жүргізіледі.

Муколитиктер: Протеолитикалық ферменттер (химотрепсин, химопсин, рибонуклеаза); 10% N-ацетилцистеиннің ертіндісі 2-3мл, соңғы кезде жасына байланысты 100-200мг-нан күніне 3 рет қолданылады. Ультрадыбыстық және компрессорлық аэрозольдық ингаляторлар пайдалынылады.

Физиоем. Қозу кезінде Ультра жоғары жиілікті (УЖЖ) электр тогы (3-4 процедура), одан әрі «Луч-2» аппаратымен ультратолқын емі, содан соң әртүрлі дәрілермен (дионин, платифиллин ертінділері және т.б.) электрофорез (обструктивті синдромда) тағайындалады.

Емдік дене шынықтыру барлық кезеңдеріндеде тағайындалады. Қалыптық (позициялық) дренаж жасау өте маңызыды болып келеді (106 - сурет).

 

   

                                         

106 сурет. Постдуральды массаж

 

Массаж. Кеуде қуысының массаждық дренажы жасалады. Квинке қалпында (бас жағы төмен, бөксе жағы көтереңкі етіп жатқызу) кеуде қуысына массаж жасалады. Процедура күніне 2-3 рет, біріншісі ертеңгі ұйқыдан тұрған бойда жасалады. Тыныс алу гимнастикасының да пайдасы бар.

Кортикостреоидтармен емдеу: преднизолон – 1-1,5 мг/кг, ұзақтығы 5-6 апта, тәуеліктік дозасы күн сайын 2,5 мг-ға төмендетіледі. Емдеу курсын дәрінің өте аз мөлшерімен аяқтайды (1,25 -2,5 мг), ол 7-10 күнге созылады.

Спазмолитиктер мен анигистаминді дәрілер: Эфедрин, эуфиллин, антигистаминді дәрілермен бірге ішуге беріледі, инъекция және ингаляция түрінде тағайындалады. Және т.б. витаминдер тағайындалады.

Қуаттандырушы және витаминдік емдер. В тобындағы витаминдер, аскорбин қышқылы, никотин қышқылы, дибазол, элеутерококк, женьшень, апилак, пантокрин тағайындалады.

Т-лимфоидты жүйенің жетіспеушілігі лабораториялық зерттеулермен дәлелденген жағадайда левамизол (декарис) және т.б. иммундық жүйеге әсер ететін препараттар тағайындалады.

Хирургиялық емдеу әдісі аурудың өкпе бөліктерінің зақымдалған, басқа ем көмектеспейтін жағдайда, тұрақты жергіліктенген іріңді эндобронхиттерде қолданылады. Екі жақты созылмалы пневмонияны хирургиялық әдіспен емдеуден бұрын іштен туа болған трахеобронхиальды жолдардың ақауларының және жүйелі аурулардың бар-жоғын ұқыпты түрде тексеріп алу керек, өйткені бұндай жағдайларда ота жасауға болмайды. Көптеген авторлар отаны 7 жастан кейін, өкпе құрылымының толық жіктелуі аяқталғаннан бастап жасау керек деп, есептейді.

Саноториялық маңызды ем жолдарының бірі болып келеді.

Диспансерлік бақылау. Емханалық сатының негізгі міндеті болып ауруларды бақылау және оларды ремиссия кезінде емдеу, уақытымен диагноз қою, сонымен қатар үйдегі асқынған (қайта өршіген) ауруларды дер кезінде ауруханаға жатқызу, емдеу болып саналады. Педиатриядың бақылау жиілігі жылына 2-3 рет болуы керек.