Выданн і дробнабуржуазных рэвалюцыйных партый у гады грамадзянскай вайны (“Мінская газета”, “Вітебскій лісток”, “Вольная Беларусь” і інш.).

К. Чорны – публіцыст.

Кузьма Чорны, прадаўжаючы і развіваючы гуманістычныя традыцыі Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, аказаў значны ўплыў на развіццё беларускай аналітычнай прозы і яе эпічных жанраў. Ён з'яўляецца адным з пачынальнікаў псіхалагічнай прозы. Пісьменнік адводзіў літаратуры важную ролю ў нацыянальным адраджэнні, лічыў яе "наймагутнейшай з'явай жыцця краіны, адным са сродкаў творчасці гэтага жыцця". Пачынаў пісьменнік свой творчы шлях на пачатку 20-х гадоў з лірычных і надзвычай эмацыянальных апавяданняў, якія па форме нагадвалі навелы ці імпрэсіі. Напісаныя на матэрыялах з жыцця вёскі і горада, яны паказвалі духоўнае абуджэнне народа. У пачатку 30-х гадоў К. Чорны прыходзіць да гістарычна-канкрэтнага разумення новай рэчаіснасці. Яго ўвагу прыцягвае жыццё народа на вялікім адрэзку часу. У рамане "Бацькаўшчына" пісьменнік імкнуўся асэнсаваць і абагульніць змены ў жыцці грамадства, выкліканыя Кастрычніцкай рэвалюцыяй. Падзеі, апісаныя ў творы, ахопліваюць некалькі дзесяткаў гадоў. Галоўным героем рамана з'яўляецца селянін Леапольд Гушка — чалавек без зямлі і бацькаўшчыны. Адвечная беднасць і нястача не заглушылі ў ім пачуцця чалавечай годнасці. Чалавек сумленны і цярплівы, надзелены незвычайнай сілай волі, ён не палохаецца жыццёвых цяжкасцей, "стаіць на нагах моцна". Герой твора марыць аб набыцці кавалка ўласнай зямлі, на якой ён быў бы гаспадаром. Леапольд, як і Міхал з "Новай зямлі", верыць, што на сваёй зямлі ён стане незалежным і шчаслівым, зажыве па-людску. Рэвалюцыя быццам бы здзейсніла мару Гушкі. Ён атрымаў некалькі дзесяцін камяністай няўдобіцы, на якой працаваў як закляты. Але змяніўся час. І герой твора становіцца змагаром за новы лад, новую бацькаўшчыну. Ён аддае ў камуну набыты з неймавернай цяжкасцю надзел зямлі і гэтым самым нібыта вызваляецца ад пакутаў уласніцтва. Логіка развіцця характару Леапольда відавочна парушаецца. І з сённяшняга пункту гледжання такія паводзіны героя рамана здзіўляюць, не паддаюцца лагічнаму аналізу і растлумачванню. Гэтым учынкам герой твора як бы перакрэслівае сваю ранейшую жыццёвую праграму. На апошніх старонках твора, даволі публіцыстычных і схёматычных, мы бачым Леапольда старшынёй пагранічнага калгаса, кіраўніком пасяджэння раённага з'езда саветаў. Тут адчуваецца ўступка аўтара ідэям таго часу, калі неабходна было паказаць, як ва ўмовах савецкай рэчаіснасці былы батрак ператвараецца ў дзяржаўнага дзеяча, як селянін развітваецца са сляпой наіўнай верай ў сваё вызваленне шляхам набыцця ўласнай зямлі. Тэма фарміравання новага чалавека, які быццам бы ва ўмовах савецкай рэчаіснасці вызваляецца ад уласніцкай псіхалогіі, становіцца асноўнай і ў рамане К. Чорнага "Трэцяе пакаленне". На працягу 30-х гг. К. Чорны напісаў нямала твораў, у якіх, нягледзячы на кампраміс з часам, здолеў паказаць важныя праблемы новага часу. У аповесці "Люба Лук'янская" пісьменнік імкнуўся раскрыць працэс фарміравання моцнага характару жанчыны, паказаць, як узнімаўся прыгнечаны, зняважаны і абяздолены чалавек з "дна" на высокія жыццёвыя вяршыні. Любе Лук'янскай, Валі Іваноўскай, братам Рыльскім у творы проціпастаўлены Сашка Стафанковіч і яго бацька, у вобразах якіх К. Чорны выкрыў дробнаўласніцкі ідэал жыцця чалавека, яго прыстасавальніцтва, чэрствасць, бяздушнасць і нікчэмнасць. У творах К. Чорнага ваенных гадоў створана шырокая панарама барацьбы беларускага народа супраць захопнікаў. Раман "Пошукі будучыні" ствараўся па гарачых слядах падзей і адлюстроўваў напружаны роздум пісьменніка аб лёсе народа ў складаны для яго час. Героі рамана больш-менш нагадваюць ужо знаёмых герояў папярэдніх твораў. Тое, што адбывалася ў мястэчку Сумлічы і яго ваколіцах, — гэта толькі невялікі эпізод барацьбы беларускага народа супраць захопнікаў. Аўтар прасочвае лёс герояў твора на працягу многіх гадоў імперыялістычнай, грамадзянскай і Вялікай Айчыннай войнаў. Таму ў рамане нямала экскурсаў у мінулае. На першых старонках рамана мы сустракаемся з галоўнымі гёроямі твора — чатырнаццацігадовай Волечкай і шаснаццацігадовым Кастусём, якіх лёс звёў у адной хаце. Кастусь прывёз у вёску хворага нямецкага салдата Густава Шрэдэра, які ў знак падзякі за дапамогу пакінуў выратавальнікам залатыя рэчы, выкрадзеныя ў непрытомнага графа Паліводскага. Пазней мы ўбачым Вольгу і Кастуся сталымі, любячымі адзін аднаго мужам і жонкай, якія выхоўваюць дачку Лізу. Значную ролю ў рамане адыгрывае вобраз простага селяніна-працаўніка Нявады, якому ў першую сусветную вайну бало суджана зведаць пакуты акопнага жыцця і нямецкага палону. Пасля многіх гадоў блуканняў і пакут ён вярнуўся ў родную вёску, сустрэўся з дачкой і дачакаўся ўнучкі. У дзецях Нявада бачыў будучае, прадаўжэнне сябе. У гады Вялікай Айчыннай вайны ён аддае ўсе сілы для выратавання ўнучкі з канцэнтрацыйнага лагера і, не здейсніўшы гэтага, гіне. Унучку вызвалілі з палону партызаны на чале з Кастусём. У творы яскрава выпісаны фашысцкія вылюдкі і іх паслугачы (стары і малодшы Шрэдэры, граф Паліводскі, Акаловіч). Салдат кайзераўскай арміі стары Густаў Шрэдэр спрабаваў знайсці будучыню сярод забітых на полі бою салдат, у якіх ён забіраў залатыя рэчы і грошы. Густаў марыў пабудаваць для свайго сына маёнтак, але трапіў у палон і павёз назад у Германію толькі злосць на сябе. Калі началася Вялікая Айчынная вайна, стары Шрэдэр зноў з'явіўся ў гэтых мясцінах, дзе яго сын, вырасшы пры фашызме, узначальваў акупацыйную ўладу, быў камендантам канцэнтрацыйнага лагера, забойцам. К, Чорны ў творы сцвярджае, што будучыні ў забойцаў не можа быць. І Шрэдэры, і Акаловіч гінуць ад партызанскіх куль. На лёсе людзей невялічкага мястэчка К. Чорны паказаў барацьбу ідэй, поглядаў на свет у складаны для Беларусі час. Пісьменнік у творы ўпэўнівае, што вораг бўдзе выгнаны з беларускай зямлі, што беларускі народ не загіне ад чорнай фашысцкай навалы.

30. Друк Б ў перыяд пасляваеннага аднаўлення народнай гаспадаркі. (1946-1955). (17 вопросу)

Газеты “Звязда”, “Советская Белорусія”, “Заря” (Брэст), “Большевістская трібуна” (Барысаў), “Гомельская праўда”, “Заря коммунізма” (Рэчыца) і інш. актыўна уключыліся ў прапаганду новага пяцігадовага плана развіцця народнай гаспадаркі. “Советская Белорусія” пастаянна вяла рубрыкі: “ Па плану новай пяцігодкі”, “На важнейшых будоўлях рэспублікі”, “Пісьмы з новабудоўляў”.

ЦК КП (б) Б адзначыў недахопы і ў рабоце літаратурна-масткацкіх выданняў – часопісаў “Полым”, і “Беларусь”. Патрабаваўся больш строгі і прынцыповы падыход да некаторых мастацкіх твораў. Новымі творчымі работнікамі былі ўмацаваны рэдакцыі літаратурна-мастацкіх часопісаў і газеты “Літаратура і мастацтва”.

“Звязда” 1 студзеня піала “1946 год! Гэта- першы год чацвертай пяцігодкі, задачы якой захапляюць савецкіх людзей своей грандыезнасцію, натхняюць іх на подзвігі, напаўняюць іх жыцце найглыбейшым сэнсам.

Рэспубліканскія і мясцовыя выданні станавіліся сябамі і дарадчыкамі працоўных, шырока паказвалі перадавы вопыт ш праымсловасці і сельскай гаспадарцы, падводзілі вынікі сацыялістычнага спаборніцтва.

У “Звяздзе” з’яўляецца рубрыка “Трактарны завод – першачарговая ўдарная будоўля”. Дзень за днем газета інфармуе чытачоў аб ходзе будаўніцтва волата сацыялістчынай індустрыі краіны.

Газеты знаходзілі новыя формы падачы матэрыялаў, масавай работы. Рэдакцыя віцебскай абласной газеты “Віцебскіа рабочы”, напрыклад, пачала праводізць так званыя стаханаўскія серады, на якія запрашаліся перадавікі вытворчасці вобласці, інжынерна-тэхнічныя работнікі.

У чэрвені 1948 г. карэспандэнт газеты А. Зямцоў у сямі нумарах газеты змясціў цыкл артыкулаў пад агульнай назвай “Новыя дні вескі Палікшты”. Гэта быў усхваляваны расказ аб барацьбе за новае жыцце, аб супраціўленні мясцовых кулакоў, калектывізацыі.

З 1 кастрычніка 1950 г. газета “Савецкі селянін” пачал выходзіць пад назвай “Калгасная праўда”.

Павышалася роля літаратуры і мастацтва. На старонках газеты “Звязда”, “Советская Белоруссія”, сталі пастаяннымі рубрыкі “Крытыка і бібліягарфія”, “Чытачы аб кнігах” і інш.

Друк уважліва сачыў за развіццем тэатра, музыкі, выяўленчага мастацтва. З артыкуламі выступалі А. Багатыроў, Я. Герцовіч, Я. Колас, Я. Цікоцкі, Б. Платонаў і інш.

24 студзеня 1952 г. ЦК ВКП (б) прыняў пастанову “Аб мерах па паляпшэнную раенных газет”. Таму раенныя газеты сталі пераводзіць на чатырохпалосны аб’ем.

Аднак не ўсе газеты станавіліся летапісцамі эпохі. Пытанні развіцця прамысловасці павярхоўна асвятляліся ў газета “Мінская праўда”, “Гродненская правда”, “Вольная праца” і інш.

У гады пятай пяцігодкі значна павялічылася колькасць пісьмаў рабочых і сельскіх карэспандэнтаў у рэдакцыі газет.

Пяты пяцігадовы план быў выкананы даэрмінва, да 1 мая 1955г.

Партыйна-савецкі друк рэспублікі ў гады пяцігодкі стаў ініцыятарам многіх пачынаў, умелым прапагандыстам перадавых метадаў працы, барацьбітоам за ажыццяўленне задач завяршэння будаўніцтва развітіга сацыялістычнага грамадства ў нашай краіне.

 

 

Газета “Беларуская веска”.

Рэдакцыя «Беларускай вёскi» друкавала шмат інфармацыi

аб падзеях у дзяржаве, вёсцы, горадзе, а разам з гэтым аналiзавала усе цыклы сельскагаспадарчай вытворчасцi, справядлiва лiчачы, што тэта «навука гаспадарання».

Дзеля таго, каб інфармацыя газеты даходзiла да сельскага адрасата, прымалiся канкрэтныя захады па падтсцы на газету, у тым лiку i калектыунае набыццё «Беларускай вёскi», а таксама па арганізацыi масавага чытання у

клубах i хатах-чытальнях. Акрамя таго, друкавалiся парады, як чытаць, як пiсаць у газету. Рэдкалегія аб'ядноувала вакол сябе не толькi спецыялiстау, вучо-ных, але i аутарскi актыу з сялян-вытворцау. Наладжвалася жывое i непасрэднае абмеркаванне важнасцi умацавання сельскiх Саветау i неабходнасіц калектыунага земляробства, стварэння партыйных i камсамольскiх ячэек, падтрымкi сельскай беднаты праз камбеды. Другi даволi шырокi блок шфармацыi уключау праблемы аховы здароуя, арганізацыi

культурнага ладу жыцця, дзе асаблiвая увага удзялялася адукацыйным праблемам: лiквiдацыi непiсьменнасцi, бу-дауніцтву школ, арганiзацыi навучання дзяцей i забеспячэнню сельскіх навучальных устаноу настаунікамi.

Адлюстраванне жыццядзейнасцi сяла у газеце было настолькi поуным, што яе аутарытэт вельмi хутка узрастау, павялiчвауся тыраж, вакол выдання аб'ядноувалася вялікая колькасць селькорау, на вёсцы яе лiчылi лепшай газетай.

На гэтай падставе газета хутка стала аутарытэтным выдан-нем. Чытачы у сваiх лiстах паведамлялi у рэдакцыю, што 3 тыс. экземплярау «Беларускай вёскi» на 3 млн вяскоуцау - гэта вельмi мала. А пытанне аб зямлi хвалюе ycix. Таму

асаблiва зiмой сяляне жадаюць вучыцца, чытаючы сваю газету, рыхтуючыся да веснавой сяубы i працоунага лета.

Кожны дзень у рэдакцыю прыходзiла да 30 тсем з сяла!. Вяскоуцы прапаноувалi ператварыць «Беларускую вёску» у самастойную газету i выпускаць яе штодзённа, асаблiва адзначалi змястоунасць рубрык «Сельская гаспадарка», «Як жыве веска?». «Беларуская веска» глыбока вывучала

сялянскае жыццё, змяшчала шмат каштоунага матэрыялу. «Там, у вёсцы, газетучакаюць».

Такая характарыстыка сучаснiкау дзейнасцi «Беларускай вёскi» заслугоувае увагi, тым больш што яна адпавядае аб'ектыунай дзейнасцi рэдкалегп. Важна адзначыць, што поспех газеты быу бы яшчэ болыпым, каб яна друкавалася на беларускай мове. Тады можна было б пазбегнуць некаторай палггычнай наiунасцi, спрошчанасцi меркаванняу. Сельскае насельнiцтва рэспублікi з'яулялася носьбiтам роднай мовы i, пэуна ж, чакала газету на сваей мове.

Раздваенне метадау прапаганды i яе мэт, зразумела, пашырала эфектыунасць дзейнасцi газеты. I яе лозунг - зварот да чытачоу «Чытайце, крытыкуйце, пiшыце» хоць i гучау канкрэтна i надзённа, аднак прымушау чытаць i шсаць з цяжкасцю па-руску, думаць па-беларуску, таму штo большасць сельскага насельніцтва увогуле была непiсьменная.

 33. Маладзежные выданні 20-30 гг. (8 вопрос)

Заснаванне студэнцкага друку - з'ява асаблiвая. Не толькi тамy, што друк адлюстроувау жыццё найбольш адукаванай часткi беларускай моладзi. Газеты i часопісы вышэйшых навучальных гстаноу закладвалi падмурак фармiравання

важнейшых рыс нацыянальнай iнтэлiгенцыi савецкага часу.

У першыя гады пасля Грамадзянскай вайны актывiзавалася храца па аргашзацыi дзіцячага руху. У 1922 г. была створана усесаюзная тянерская арганізацыя, якая пачала выпускаць свае лазеты i часошсы. У Беларусi у 1921-1922 гг. пад

рэдакцыяй 3. Бядулi выдавауся дзіцячы часогас «Зоркi». Гэта была невяліка кніжка з каляровай вокладкай. У ей змяшчалiся творы для дзяцей. Я. Купала, М. Чарот, 3. Бядуля i іншыя найбольш часта друкавалiся у часопісе. У першым нумары прапанавау чытачам свае першыя лiтаратурныя вопыты Мiкалай Раманоускi - Кузьма Чорны: верш «К дзеткам» i апавяданне «Гузік». У 1923 г. газета «Звезда» выпускала дадатак «Юный строитель» - орган

Цэнтральнага бюро дзіцячых камуністычных труп iмя У. I. Леніна пры Белбюро ЦК РКСМ. Газета выходзша адзш раз на тыдзень i рассылалася бясплатна у пiянерскiя i камса-мольскія арганізацыi. Можна лiчыць, што вышэйназваныя дзiцячыя перыядычныя выданні падрыхтавалi аснову для стварэння часопіса «Беларускi пiянер» у студзні 1924 г. Перад рэдкалегiяй ставiлася задача маральна-палiтычнага умацавання пiянерскага руху. «Для гэтага „Беларускi шянер" будзе друкаваць на сваiх старонках матэрыялы, якiя дапамогуць тянерам актыуна удзельнiчаць у барацьбе i працы, пазнаёмяць з лепшымi творамi пралетарскіх пісьменшкау, а таксама творчасцю юных піянерау», - гаварылася у звароце да чытачоу. Для тых, хто уступау у піянеры, часопiс уключау цшавыя матэрыялы аб тым, як у гэтых арганiзацыях дзейнiчае мастацкая самадзейнасць, праходзяць літаратурныя вечары, пiянерскiя зборы, лінейкi, паходы. Гэта было новае цшавае жыццё, i яно прыцягвала да сябе дзяцей. Амаль у кожным нумары рэдкалегiя падкрэслiвала патрабаванне часу школьнага узросту павiнна абавязкова вучыцца. Часотс адводзiу свае старонкi для матэрыялау аб арганiзацыi шэфства, рабоце хатчытальняу, сустрэчах з вядомыми людзьми у № 3 часопiса за 1925 г. змешчаны іцкавы фотаздымак - Я. Колас чытае вершы пiянерам. У Гомелi 6 чэрвеня 1924 г. пачала друкавацца газета «Искра Ильича». 3 часам яна стала папулярным дзіцячым выданнем. Калi першы нумар выйшау тыражом 2,5 тыс., трыццаць другi ужо быу надрукаваны у 8 тыс. экземплярау. Газета выходзiла да 1926 г. 3 1925 г. з'явiлася магчымасць выдаваць піянерскую яурэйскую газету. Гэта быу «Юнгер піянер» («Юны піянер»), якi выходзiу як дадатак да партыйнай газеты «Векер» («Будзiльнiк»). Га-зета выпускалася на чатырох старонках адзш раз на тыдзень. У 1928 г. «Шянер векер» стау дадаткам да «Дэр Юнгер арбетэр», а у 1929 г. зноу была створана самастойная газета «Юнгер ленінец» («Юны ленінец») - орган ЦК ЛКСМБ. Яна выдавалася да 1938 г. Дзіцячы друк Беларусi быу першым звяном у сiстэме партыйна-савецкага друку. У наступныя перыяды гiсторыi пiянерскiя газеты i часошсы набудуць устойлiвасць, масавасць, а журналiс-ты выпрацуюць асаблiвае майстэрства весцi штодзённы дыялог з самымi юнымi чытачамi. У патрыятычным, маральна-этычным выхаваннi пiянерскi друк меу несумненныя здабыткi.

Такiм чынам, да 1925 г. у Беларусi была створана разгалша-ваная сiстэма перыядычнага друку, якая адпавядала патрабаван-ням разнастайнага кола чытачоу. Яна абатралася таксама на марксiсцкую iдэалогiю i была зарыентавана на будаунiцтва сацы-ялiзму. Гэтай мэце падпарадкоувауся i партыйна-савецкi друк. Свабоду слова вышэйшае кiраунiцтва здзяйсняла адзіным партыйным «правiльным курсам». Таму свабода журналiста знаходзiлася у пазiцыi станоучых i крытычных адносiн толькi у плане паспяховага выканання задач партыi i урада. Для большай часткi журналiстау такое становiшча было асабiстым перакананнем, i таму змест перыядычнага друку супадау з патрабаваннямi i інітарэсамi асноунай часткi чытачоу.

Газеты i часотсы поступова пачалi пераходзiць на беларус-кую мову. Гэта яшчэ больш наблiзiла усе дзяржауныя i грамадскiя інстытуты да чалавека; яшчэ глыбей у масы насельнiцтва пранiкалi iдэi, якiя маглi забяспечыць матэрыяльны дабрабыт i Духоунае развiццё людзей. Да супрацоуніцтва у перыядычным друку запрашалiся усе, хто сацыялiстычную рэчаiснасць зрабiу сэнсам свайго жыцця. Перыядычны друк адкрыу крытцу нацыянальнага мастацтва, праявiу творчыя здольнасцi новага пакалення стваральнiкау, чым паскорыу фармiраванне беларускай нацыі.

 

37. Перыядычныя выданні на мовах нацыянальных меншасцяў (20-30 гг).

Як адзначалася, ЦК КП(б)Б выдавау яшчэ дзве газеты: «Млот» на польскай мове (выходзiла да 1926 г.) i «Дэр Векер» -на яурэйскай (выдавалася да 1925 г.). Польскае i яурэйскае насельніцтва складала значную колькасць у Беларусi, а таксама у шэрагах рэспублшанскай партыйнай арганiзацыi. Таму выхад партыйных газет нацыянальных меншасцей спрыяу стабiлiзацыi унутрыдзяржаунай

абстаноукi. Патрэбна помніць, што Заходняя Беларусь знаходзшася пад уладай Полынчы i партыйная газета «Млот» была рэгулюючым фактарам адносш у такiм

складаным становiшчы, выпрацоувала стратэгiю дзейнасцi камуністау-палякау па абмеркаваннi праблем уз'яднання i удзелу у савецкiм гаспадарчым будауніцтве. «Інфармацыя з Польшчы», «У савецкіх рэспубліках», «На Беларусi Савецкай», «3 жыцця сяла» i iншыя - найболып тыповыя аддзелы i рубрыкi у газеце”.

Зразумела, што партыйная прапаганда сярод палякау i яурэ-яу аказвала значны уплыу на iх палiтычныя погляды i практычны удзел у грамадскiм жыццi. Выданнi нацыянальных меншасцей былi арганізуючым асяродкам культурна-асветнiцкага i палггычнага жыцця, сродкам аналiзу нацыянальнай палітыкі. У пачатку 20-х гг. гэта iдэя мела практычнае увасабленне i давала надзею на далейшае развіццё. Адзначаючы пазiтыуныя рысы газет «Млот» i «Дэр Векер», неабходна зауважыць, што яны выходзiлi адзін раз на тыдзень невялiкiм тыражом. Попыт сярод чытачоу на гэтыя выданыi быу нязначны. Польская i яурэйская мовы не мелi шырокага ужытку, i большасць палякау i яурэяу карысталася у асноуным рускай мовай.

 

41. Газеты “Полесская правда”, “Соха і молот”, “ Изветия Витебского губкома РКП (б) и губисполкома і інш. Мясц выданні ў перыяд аднаўлення народнай гаспадаркі (1921-1925гг). (1 вопросу)

См. 31 “Беларус.веска” Цікавае выданне для вясковага чытача - «Магiлёускi селянiн», штотыднёвш акруговага партыйнага i савецкага камiтэтау, якi выходзiу на рускай i беларускай мовах вя-лiкiм фарматам на шасцi палосах з 1925 г. У газеты быу лозунг: «Жыве саюз рабочых i сялян», i рэдакцыя рабiла усе магчымае, каб наблiзiць яго сэнс да рэальнага жыцця.

У той час «змычка горада з вёскай» з палггычнай сферы пе-райшла у эканамiчную. Адбудова вёскi, вучоба усяго яе насельніцтва ператваралiся у першачарговую задачу сацыялiстычнага будаунiцтва, пісала газета. Веска зарабляла грошы на стварэнне сацыялiстычнай прамысловасцi. Гэта iдэя была стрыжнем працы партыйных i савецкiх органау, жорсткай рэальнасцю для насельніцтва рэспублiкi. Праца вясковага насельнiцтва на горад, а пра-мысловых рабочых на сельскiх жыхароу i адлюстроувалася у змесце «Магілёускага селянiна». Да 1925 г. многiя палiтычныя i эканамiчныя iдэi савецкай улады былi рэалiзаваны. Галоунае, што народная гаспадарка рэспуб-лiкi, дзякуючы самаадданай працы мiльёнау нашых грамадзян, выйшла на мяжу даваеннага узроуню, а у некаторых кiрунках i пераузышла яе. Але самае галоунае, што узрос дабрабыт людзей. Насельнiцтва Беларусi адышло ад краю беднаты i жабрацтва. Зыходзячы з гэтага, кiраунiк беларускага урада А. Чарвякоу у «Звезде» сфармулявау задачы на перспектыву. Ён прапанавау сканцэнтраваць увагу на «трох кiтах» сацыялiстычнай эканомiкi: сельскай гаспадарцы, прамысловасцi i культурным будаунiцтве. Аднак у знаёмых iдэях сацыялiстычнага будаунiцтва загучалi новыя матывы. У сяле налiчвалася больш за 700 тыс. аднаасобнiкау, неабходна было накiраваць iх па сацыялiстычным шляху, гэта значыць надыходзiу перыяд калектывiзацыi. Усе большую моц набiралi сераднякi i кулакi, апоштя давалi да 30 % сельгаспрадукцыi. Ставiлася задача абмежаваць iх дзейнасць, не даць аб'яднацца з сераднякамi, а утварыць саюз сераднякоу i беднякоу. Класавая барацьба у вёсцы узмацнялася. Наблiжауся новы перыяд у развіццi грамадства. Аднак неабходна падкрэслiць своеасаблiвасць гэтага перыяду у развiццi беларускай журналiстыкi. У складаных палiтычных умовах беларускi друк стау неад'емнай часткай сацыяльнага кіравання, што спрыяла стварэнню у рэспублiцы эфектыуных органау ула-ды. Разам з гэтым друк стау арганiчным звяном гаспадарчага комплексу i на аснове прапаганды заканамернасцей новай эканамiчнай палiтыкi садзейтчау аднауленню народнай гаспадаркi i стварэнню асноу савецкай эканомікi. I нарэшце, беларускi друк умацоувау дэмакратычны падмурак нацыянальнай культуры.

У гэты адказны час у Беларусi была створана эфектыуная сiстэма перыядычнага друку. У Мінску выдавалiся: рэспублiканскiя «Звезда», «Савецкая Беларусь», «Чырвоная змена», «Млот», «Дэр Векер» i «Беларуская веска»; у буйных гарадах выходзілі акруговыя выданнi для рабочых i сялян: у Вiцебску  «Заря Запада» i «Крестьянская газета», у Магілёве - «Соха и молот» i «Магшёускi селянін», у Гомелi - «Полесская правда» i «Новая деревня». Гэтыя выданнi складалi ядро беларускай прэсы i былi у цэнтры развiцця нацыянальнай эканомшi i культуры.

 

45. Асноўныя этапы развіцця друку у Заходняй Беларусі (1921-1939гг.). (12 вопрос)

См. 16. У 1921-пачатку 1924 г. на тэрыторыі ЗБ распаўсюджваліся выданні Камуністычнай рабочай партыі Польшчы і мясцовых камітэтаў: “Громада”, “Червоны штандар”, “Глос комуністычны”, “Да валькі”.

Яшчэ ў 1923г. пры ЦК КПЗБ былі стоварны Цэнтральная рэдакцыя і Цэнтральная тэхніка, якія займаліся падыхтоўкай і распаўсюджваннем нелегальнай літаратуры.

ЦК КПЗБ у 1924 г. (вясной ў Беластоку і восеннію ў Вільні) стварыў падпольныя друкарні, у якіх друкаваліся газеты, лістоўкі, звароты. Падпольная віленская друкарня мела беларускія, рускія, літоўскія звароты.

Летам 1924 ЦК КПЗБ правеў шырокую антваенную кампанію ў связі з 10-годдзем першай імперыялістычнай вайны.

Камуністычная партыя ЗБ у 1923-1925 гг. рабіла першыя, але ўпэўненныя крокі ў выдавецкай дзейнасці.

БРА была створана ў 1922 г. Яна выдзелілася з левага крыла партыі беларускіх эсэраў у час падрыхтоўкі Польшчы да выбараў у сейм і сенат. БРА імкнулася выпрацаваць у асяроддзі сялянства свядомасць барацьбітоў, аб’яднаць яго ў класавай барацьбе. Газета БРА выс тупала таксама за павышэнне актыўнасці паслоў Беларускага пасольскага клуба.

У Заходняй Беларусi, якая да 17 верасня 1939 г. знаходзiлася пад уціскам буржуазнай Польшчы, быу створаны дэмакратычны фронт барацьбы за нацыянальнае вызваленне. Палитычныя партыi арганізавалi выпуск нелегальных газет i часопісау для прапаганды галоунай ідэі - уз'яднання беларускага народа заходніх абласцей з савецкай рэспублікай. За увесь час акупацьп беларускіх зямель выходзша каля 100 дэмакратычных выданняу.Пасля рэвалюцыi значная колькасць беларусау аказалася у эмiграцыі у розных краінах Еуропы i Амерыкi. Да гэтага часу у эмiграцыі існуе так званы урад ВНР. Палітычныя эмiгранты выпускалi газеты i часотсы, стваралi выдавецтвыдля выпуску кнiг. Публіцыстыка i літаратура беларускага замежжа уяуляе значную цікавасць. Таким чынам, да пачатку Другой сусветнай вайны у Беларусi была створанаразгалінаваная сiстэма сродкау масавай інфармацьп, якая выконвала важнейшыя функцыi фармiравання сацыя-лiстычных грамадскiх адносін:• шырокае інфармаванне насельніцтва аб рэспубліканскiм, саюзным i міжнародным жыццi;• партыйная прапаганда, умацаванне савецкай улады i арга-нiзацыя сацыялiстычнага будаунiцтва;• развіццё нацыянальнай культуры i беларускай мовы;• фармiраванне нацыянальнага журналiсцкага вопыту i пуб-лiцыстычнага майстэрства, падрыхтоука творчых кадрау.Нацыянальная журналiстыка садзейничала беларускаму народу не толькi будаваць сацыялiстычную сельскую гаспадарку i прамысловасць, ствараць аснову развiцця нацыянальнай адукацыі, навукi i культуры, але выстаяць iперамагчы фашызм у час Айчыннай вайны. На часова акутраванай фашыстамi тэрыторыi таксама была створана падпольная i партызанская прэса як своеасаблiвы вяшчун надзеi i свабоды беларускага народа.

Выданн і дробнабуржуазных рэвалюцыйных партый у гады грамадзянскай вайны (“Мінская газета”, “Вітебскій лісток”, “Вольная Беларусь” і інш.).

У той жа час ленінскi дэкрэт меў дэмакр х-р. Разам з пашырэннем дзейнасцi партыйна-савецкага друку, яго падтрымкай не уводзілася абмежаванняў для газет i часопicaў іншых палiтычных партый, якiя былi апанентамi бальшавiкоў. I толькi буржуазныя i  контррэвалюцыйныя органы друку былi закрыты. Спынiлi выхад афіцыйныя газеты i часопісы, губернскія ведамасці, царкоўныя выданнi, манархiчныя i інш. У Мiнску як буржуазныя былi закрыты «Мінская газета», «Вечерніе ізвестія», «Мінскій голос», «Мінская іскра», «Утренніе ведомості». Буржуазныя, контррэвалюцыйныя выданнi спынілi дзейнасць таксама па усей Беларусi. Дэкрэт аб друку i закрыццё савецкімi органамi контррэвалюцыйных газет моцна абвастрылi палiтычную барацьбу. Многiя партыi - кадэты, эсэры, Беларуская сацыялiстычная грамада (БСГ) - выступiлi супраць гэтых мер, расцэньваючы iх як забарону свабоды слова. Аднак, зыходзячы з прынцыпаўсвабоды партыйнага друку, бальшавікi прапанавалi свае умовы яго функцыянавання. Стварэнне партыйна-савецкага друку стрымлiвалi тыя абставiны, што вельмi марудна iшло фармiраванне мясцовых органаў улады. У шэрагу гэтых выданняу асобна стаіць грамадска-палiтыч-ная, эканамiчная i літаратурная газета «Вольная Беларусь», якая выходзiла з мая 1917 г. Да лiстапада 1918 г. у Пінску. Гэта нацыянальна-дэмакратычнае выданне. Рэдкалегія выступала за дзяржауную аутаномію у складзе Расii, а пасляабвяшчэння ВНР падтрымала iдэю незалежнай дэмакратычнай Беларусi. Газета раскрывала змест гэтага паняцця i выступала супраць iмпер-й палiтыкi Германii i Польшчы, крытыкавала балыпавікоу за класавы падыход у рэвалюцыйных пераутварэннях i савецкi урад за разбуральную эканамiчную палiтыку i кабальныя для Беларусi умовы савецка-германсшх мiрных перагаворау у Брэсце, куды самастойная беларуская дэлегацыя была не дапушчана.Газета давала магчымасць выказвання рознабаковых думак аб лесе беларускага народа i уладкаваннi нацыянальнай дзяр-жаунасцi. Рэдкалегiя шукала шляхi для рэалiзацыi гэтых iдэй i iмкнулася друкаваць артыкулы па беларускай гiсторыi, адсто-вала аб'ектыуную неабходнасць развіця беларускай мовы, лiтаратуры i на гэтай падставе вылучала магчымасць аб'яднання патрыятычных сiл. «Вольная Беларусь» на сваiх старонках часта узнімала i сцвярджала заклік: «Жыве Беларусь!». Газета выходзіла адзін раз на тыдзень. Пэуны час рэдагавау яе Я. Лёсiк. У газеце быу вельмi прадстаунiчы лiтаратурна-мастацкi аддзел. Найбольш вядомыя беларускамоуныя празаiкi i паэты змяшчалi свае творы у «Вольнай Беларусi». Упершыню там былi надрукаваны камедыя В. Дунiна-Марцiнкевiча «Пінская шляхта», першая рэдакцыя паэмы «Сымон-музыка» Я. Коласа i іншыя вядомыя беларускiя творы.

Несумненна, што «Вольная Беларусь» у першы паслярэвалюцыйны час была адным з адметных выданняу у працэсе фармiравання нацыянальнай свядомасцi i, нягледзячы на супярэчлiвасць поглядау членау рэдкалегіі, унесла значны уклад у распрацоуку iдэалогі беларускай дзяржаунасці.

Канфлікт буржуазных i нацыянальна-дэмакратычных партый, з аднаго боку, i балыпавшоу, з другога, усе больш павялiчiвауся. У сваім друку бальшавікі Беларусi адзначалi, што адкрытая буржуазная прапаганда, тэматыка бундаускіх i эсэраускiх газет - гэта звеннi рэакцыйнага наступленія на пазіцыі дыктатуры пралетарыяту. Іх агульная мэта - аслабіць сiлы рабочых i сялян падарваць уплыу бальшавіцкай партыi на насельніцтва. Палемiзуючы з буржуазнымi прапагандыстамi, бальшавiцкая прэса падвяргала крытыцы iдэi апанентау, паказвала перспектыву развiцця iдэйнай барацьбы, да чаго прывядзе той цi iншы антырэвалюцыйны лозунг або антысавецкая прапаганда у цэлым.

 

 

2. Друк Зах Бел ў перыяд барацьбы за стварэнне антыфаш нар фронту (1934-1938)

Літ-я бел-я перыёдыка 20-30-х гг. - культурная з'ява нац знач. Пэуна, самая галоуная каштоунасць яе у тым, што тады быу закладзены моцны падмурак самасвядомасцi беларускага народа. Важнейшыя праблемы нацыянальнага адраджэння - беларуская мова, адукацыя, усе праявы культуры - даходзiлi да насельніцтва праз мастацкае слова. Яно вельмi хутка замацавалася у высокамастацшх вобразах лепшых творау вядомых i прызнаных беларускiх пiсьменюкау. Разам з iмi вырасла новае пакаленне мастакоу, якое магло б i не нарадзіцца у iншых умовах. Толькi спрыяльныя абставiны вольнай народнай творчасцi вылучылi са сваей глыбінi маладня-коускiя таленты, што з'яуляецца бясспрэчным фактам рэвалюцыйнага развіцця нашай нацыянальнай культуры.

Лiт-я газеты i часопісы у той час былi галоуным адлюстраваннем вобразау савецкай рэчаiснасці.