Узаемаадносины ф. и прыватных навук

Любая навука аперыруе той ци иншай систэмай абстрактных паняццяу, и выкарыстоувае тыя ци иншыя ф. метады. У гэтым асноуная сувязь ф. и иншых навук. Иснуе тры адказы на? ци зяул ф. навукай и якая яе сувязь з иншыми навуками:

1.Ф мае службова падпарадкаваную функцыю у адносинах да иншых навук(ф-ски напрамак пазитывизм).Яна павинна исци за навуками и тлумачыць усе их адкрыцци.

2.Гэты варыянт дапускае неаператварэнне ф. у выключна дакладную навуку-физику,матэматыку.

(Ф-ски напрамак фенаменалогия)

3.Ф. не зяул. и не павинна зяул. навукай. Гэта больш чым навука. Яна абагульняе и асэнсоувае

розныя дасягненни навуки и дадае да их новую инфармацыю.

И навука и ф. зяул. радыкальными формами пазнання.

 

 

Матэрыялизм и идэализм (их варыянты)

Усе напрамки у ф. адносяцца да матэрыялизму ци да

идэализму.

1) Матэрыялизм -прызнае тольки нешта физичнае, прыроднае, тое што мае вагу и займае месца у прасторы(матэрыю). М. адмауляе иснаванне Бога усяго идэальнага, духоунага як самастойнаиснуючага.

Усё духоунае зьяуляецца з матэрыяльнага. Матэрыялизм бывае:

a) стыхийны-узник у антычнасци; у межах стых. мат.

у якасци першаснага прызнаецца нейкая прыродная стыхия, якая зьяуляецца стваральникам усяго иснуючага.

б) метафизичны-разглядае физичныя працэссы и зьявы тольки статычнау плане спакою и нязменливасци. Мет. мат. прызнае развиццё тольки як нейкую цыкличнасць

в) гистарычны и дыялектычны - аснован на марксистскай идэалогии. Паводле -\\- асноунай рухальнай силай у развицци прыроды и чалавека выступаюць супярэчнасци и супрацьлегласци памиж нейкими прыродными и грамадскими зьявами.

2) Идэализм- абапираецца на нешта рэальна не иснуючае, што не магчыма пачуццёва зафиксаваць и што не мае физ. праяуленняу. Прызнае тольки духоунае.

Идэализм бывае:

а) абьектыуны(абьект-з лац. аснова)-прызнае што у якасци першаснага выступае нешта духоунае, идэальнае але рэальна иснуючае. Тыповыя прадстауники-Пифагор, Платон, Гегель

б) субьектыуны(субьект-з лац. непауторна иснуючае)-

прызнае нешта духоунае, нешта идэальнае якое ствараецца силай индывидуума. Са смерцю индывидуума для яго памирае усё иснуючае(космас,людзи, сонца). Тыповы прадстауник-Дж. Бэркли.

 

 

Филасофия Пифагора

Традыцыйныя грамадства-гэта тыя супольнасци, якия пакинули пасля сабе вяликую филасоускую спадчыну.

У Еуропе-Грэцыя, Рым якия сваим иснаваннем прадвызначыли Еурап. культуру и цывилизацыю.

Роданачальникам Еурап. ф. личыцца Пифагор. Яго цэнтр. Паняцце-личба-духоуны пачатак яки иснуе рэальна и абьектыуна. Паводле Пифагора усе прадметы ёсць личбы.

4 моманты разумення лікау:

1)Арыфметычнае разуменне- тут личба выражае сутнасць любога прадмета. Личбы зьяул. сапраудным

быццём так як яны нязменныя. З другога боку усе прадметы не вечныя, маюць свой момант нараджэння и смерци, т.е. несапраудныя.

2)Геаметрычнае разуменне -Личбы зяул. стваральникамим прадметау так як тольки пры дапамозе личбау можна зразумець як з бязмежнай прасторы ствараюццагеаметрычныя формы и вобразы.

3)Физичные разуменне- Паводле Пифагора личбы маюць параметры физичных прадметау. 1-кропка,

2-линия, 3-плоскасць.

4)Тэалагичнае разуменне личбау- Паводле Пифагора усе личбы-носьбиты нейкай таемнасци. Кали яны ствараюць прадметы то закладваюць у их нейки таемничы сэснс.

Разуменне дэкады. (пра 1,7,10)

Разуменне прыгожага:

Ва усім прысутніч.геам. прапорцыі і муз.інтэрвалы,таму зразумець сусвет і прадмет –можна толькі праз пазнанні яго на муз.-лік.струк-ры

(кварты. квінты)

Ф. Піф-а-самы ранні варыянт ф-і, пры тым аб’ектыуны ідэалізм.

 

 

Філасофія старажытнай Індыі.

Ў Індыі імкнуліся навучыць чалавека ізалявацца ад соцыума. У індыйскай філасофіі вялікая ўвага надаецца душы. Гэта звязана з тым, што ў аснове душы прысутнічае дыханне, як сувязь паміж прыродным і духоўным. Галоўнай мэтай індыйскай філасофіі з'яўляецца дасягненне чалавекам вечнай заспакоеннасці як пры жыцці так і пасля смерці. А для таго, каб дасягнуць гэтай мэты, неабходна пазбавіцца зла. Зло пакідае чалавека толькі ў выпадку, калі ён здольны самазаглыбіцца і суглядаць самога сябе. Сканцэнтраваўшы ўвагу на самім сабе, чалавек здольны зразумець Космас як адзінае Быццё.

Філасофскія школы Індыі:

Іёга -гэта такі духоўны стан, калі душа злучаецца з Космасам, з абсалютнай духоўнасцю.

Чарвака -- матэрыялістычнае вучэнне старажытнай і сярэнявяковай філасофіі.

Чарвака прызнае існаванне толькі зямнога свету, у якім са спантаннага злучэння чатырох першаэлементаў (зямля, вада, агонь і паветра) утвараецца ўсё, што ёсць. Чарвака бачыць у паняццях дабра і зла толькі ілізію, якую творыць чалавечая фантазія, а ў рэальнасці існуюць толькі пакуты і асалода. У якасці мэты чалавечага быцця з'яўляецца атрыманне чалавекам асалоды, нават і ў тым выпадку, калі гэта і звязана з пакутамі. Чарвака крытыкавала рэлігію і, у прыватнасці, буддызм.

 

 

Філасофія старажытнага Кітая.

Уласнафіласофская традыцыя Кітая ўзыходзіць да ІІ ст да н.э., калі з'яўляецца вучэнне Кун-Фуцзы, вядомага ў Еўропе як Канфуцый. Цэнтральным паняццем у філасофіі Канфуцыя выступае "жэнь" ці гуманнасць, чалавекалюбства. Філасофская канцэпцыя быцця ў кітайскай філасофіі зыходзіла з трох прынцыпаў:

1. Сусвет адзіны і ўяўляе бясконцы працэс станаўлення. Небыццё -- гэта ўсё тое, што не аформілася. Небыццё пазнаецца праз быцційныя формы. Паміж быццём і небыццём няма прынцыповай розніцы, яны адно без другога не існуюць. З гэтага вынікае адноснасць дабра і зла, руху і пакоя, жыцця і смерці, верха і ніза. Узаемаадносіны быцця і небыцця -- аснова Сусвету.

2. Самым важным выступае маральнасць. Найбольш у кітайскай філасофіі распрацаваны маральныя прынцыпы.

3. Для кітайскай філасофіі важнымі з'яўляюцца вобразнасць, метафарычнасць, інтуітыўнасць, так як цэлае, ці адзінства быцця і небыцця немагчыма зафіксаваць якімі-небудзь назіраннямі ці з дапамогаю навукі. Сутнасць прадмета можна выразіць толькі сімвалічна. Напрыклад, складанне ці адыманне лікаў ёсць нішто іншае, чым які-небудзь сімвал.

*Для кітайскай філасофіі ўласцівым з'яўляецца форма філасофскіх твораў. Часцей за ўсё гэта прытча, кароткі расказ, дзе філосаф перадае свае думкі, павучанні

*Кітайская філасофія характырызуецца паважнымі адносінамі да традыцый, да гісторыі і, як вынік, адмаўленнем прагрэса, што з'яўлялася прычынай адсталасці Кітая ў Новы час.

 

 

Милецкая филасофия.Гераклит

З-за існавання шматлікасці полісау у Грэцыі,не існавала адзінай грэчаскай ф-і.Напрыклад, у Мілеце(Іонія)-ф-я стыхійнага матэрыялізму.Прадстаунікі:Фалес,Анаксімен, Анаксіман..

Сутнасць милецкай ф. у наступным-у аснове усяго иснуючага прысутничаюць прыродныя першаэлементы:зямля, агонь, вада, паветра, якия характэрызуюцца вечнасцю и нестваральнасцю. Тольки гэтыя стыхии николи не узникаюць и не зникаюць и з камбинацый их узникаюць усе прадметы, у том лику и чалавек. Але ужо у тыя часы такая тэорыя вызывае сумленне. У сувязи з гэтым Анаксимандр увёу паняцце апейрон-духоуная субст. якая у сваёйвечнасци стварае 4 першастыхии якия у сваю чаргу ствараюць усе прадметы. Каштоунасць милецкай ф. у светапоглядзе на усё иснуючае як на нешта.Гераклит-заснавальник дыялектыки-

Наяунасць суцэльнае.

Сутнасць ф.Гераклиту(з Афесу) выражаецца у наступным пытанни: ци прадметы иснуюць пастаянна и нязменна, ци наадварот асноуная характырыстыка прадметау – зменливасць.(у адну раку не магчама увайсці двойчы)Паводле гераклита памылкова личыць што аснова прадметау-их нязменнае быццёсупярэчливых момантау у иснаванни и развицци прыроды.

Космас.У ім няма нічога лішняга,кожны прадмет мае свае месца,час і прызначэнне.Гераклід выкарыстоувае паняцце макра і мікра.

Філ-фія эліатау.

Элейская филасофия развивалася у некальких полисах, самым вяликим з яких быу Элея у 5-4 ст. Яе прадстауники:

1)Ф-ия Анаксагора-яго ф. прысвойвае пытанни иснавання сусвету: ци зьяуляецца сусвет арганизаванай структурай ци наадварот зьяуляецца суцэльным и бесструктурным.Ён спрабуе знайсци часцицу у якой будуць выяулены элементы усих иншых рэчывау. Иснаванне такой часцицы будзе азначаць што сусвет адзины.

2)Филасофия Эмпедокла-ён для тлумачэння прадметау и свету брау 4 першатсыхии(вада,агонь,паветра,зямля)

Паводле Э. разнаякасць прадметау тлумачыцца рознай прапорцыяй першастыхий у прадмеце. Першастыхии характэрызуюцца пасиунасцю т.е. не маюць сами па сябе стваральнай силы.

З гэтай пасиунасци выходзяць дзве духоуныя силы:филио(любоу,злучанасць) и кэикас(варожасць,ненависць)

3)Ф.Ксенафана-К. паставиу пытанне аб иснаванни Бога.Яго асноуны падыход-небог стварае чалавека а чалавек стварае Бога. Адсюль иснаванне розных Багоу у розных народау. У Багах людзи шукаюць таго чаго не хапае у их самих: бяссмертнасци,справядливасци. Бог и прырода-рауназначныя паняцци.

4)Ф.Зянона прысвечана тольки аднаму пытанню-асэнсаванню сутнасци руху. Ф.Зянона носиць апарыйны характар.Апарыя-разважанне якое прыводзиць у тупик у пошуках адказу.

 

 

Филасофия Зянона

Ф.Зянона прысвечана тольки аднаму пытанню-асэнсаванню стнасци руху. Ф.Зянона носиць апарыйны характар.Апарыя-разважанне якое прыводзиць у тупик у пошуках адказу.Найбольш тыповыми выступаюць “Дыхатомия”,”Ахилес и чарапаха”,”Ляцячая страла”. Асноунае прызначэнне апорый адказаць на пытанне-што такое рух и ци иснуе ён у рэальнасци.

“Дыхатомия” -у гэтай апорыи ён ставиць пытанне-ци магчыма растлумачыць сутнасць руху пры дапамозе пачуццяу ци розуму.Выснова-немагчыма з дадзенай кропки трапиць у ближэйшую да яе так як яе фактычна не иснуе.

”Ахилес и чарапаха” -у аснове гэтай апорыи закладзены прынцып адноснасци руху.Чарапаха як симвал самага павольнага заусёды на перадзе самага хуткага Ахилеса. Чарапаха рухаецца не залежна у той час як Ахилес рухаецца у залежнасци ад чарапахи.Выснова-каб пераадолець абмежаваную адлегласць патрэбен бясконцы час так як кожная кропка и ёсць бясконцасць.

”Ляцячая страла” -асноунай мэтай апорыи зьяуляецца пытанне ци знаходзицца страла у стане руху ци пакоя.Зянон даказвае што страла у кожны момант руху знаходзицца у стане пакою.

Узникае пытанне ци можа бясконцая сумма пакоя ствараць рух.

 

 

Атамистычная филасофия

Асноуныя прадстауники: Дэмакрыт, Ляукип, Эпикур, Лукрэцый Кар. Пад тэрминам ‘атамас’-

Грэки разумели найдрабн. недзялимую часц-ку. Адкрыццё ат адбыв не пры дапамозе нейких физ. Вопытау, а тольки пры дапамозе лагич разважанняу. Дзякуючы ат прадметы могуць иснаваць пэуны час. У антычнасци была пашырана думка, што аутарам атам вучэння з’яул. Ляукип, але пасля яго не засталося ні якой пісьм спадчыны и нібыта усе заслуги прысвоіў сабе яго вучань Дэмакрыт. У сучаснасци, каб пазбегнуць спрэчак, аутарства прызначаецца адначасова за Ляукипам-Дэмакрытам.