Газ “лім”: тып, стуктура, гіст дзейн, змест

Літ.бел.перыёдыка 20-30 гг – гэта культ з’ява нац.значэння. Пэўна, самая галоўная каштоўнасць яе ў тым, што тады быў закладзены моцны падмурак самасвядомасці бел.народаПрадоўжыла справу згуртавання творчых сіл газета “Літаратура і мастацтва”( орган Федэрацыі аб'яднанняў савецкіх пісьменнікаў і Галоўмастацтва БССР. ), першы нумар якой выйшаў 26 лютага 1932, фарматам А2 на 4 палосах, з малюнкамі і фотаздымкамі. звярстана па тагачасных правілах газетнага дызайну,У рэдакцыю ўвах.А. Александровіч, В. Вольскі, М.Лынькоў, К.Чорны і інш. Газета лічыла, што пісьменнікі павінны будаваць сваю творчасць на фактах і з’явах сацыял.рэч-ці., шмат места адводзілася аналізу літ.жыцця, крытычным артыкулам, разгляду новых твораў. Развівалася крытыка і самакрытыка. Рэдкалегія аналізавала ўсе бакі дзейнасці беларускага грамадства і высвятляла месца мастацтва ў агульным працэсе савецкай рэчаіснасці, адзначаючы, што яно аказвае ўсё большы ўплыў на насельніцтва, на духоўны стан асобы. У першы час выхаду газеты перад рэдакцыяй яшчэ стаяла важная задача – арганізаваць і правесці 1 з'езд пісьменнікаў Беларусі, які адбыўся ў чэрвені 1934 года.выданне набліжала творчы працэс, мастакоў да сац рэчаісначцт, адлюстраванен яе у “пралетарскай літаратуры”.дыскусійны яматэрыялы, у якіх аналізаваліся розныя бакі маст творчасці.

Значную ролю лічылі у сац будаўніцтве адыгрывае мастацтва. Місія – вобразнымі сродкамі паказаць героіку стваральнай працы удзельнікаў працэсу індустрыялізацыі і калектывізацыі.са з’яўленнем лім асвятленне працэсу развіцця культуры набыло сістэмнасць і паслядоўнасуць.

.

34Станаўл і разв раен друку

Раенныя газеты ўзнікаюць у 1931 годзе. Звязана з тым, што ў 1930 была праведзена адміністратыўна-тэрытарыяльная рэформа, у выніку якой былі ліквідаваны акругі і на месцы дзесяці акруг было створана 100 раенаў. Была прынята асобная пастанова аб рэарганізацыі сеткі газет у сувязі з ліквідацыяй акруг. Базамі для газет становяцца акруговыя выданні. Асобныя фабрычна-заводскія газеты, былыя выданні мясцовых саветаў, некаторыя гарадскія газеты набываюць статус раенных.

1931 год – узнікаюць першыя раенныя газеты. У 1931 годзе ўзнікла 30 раенак. Асноўныя задачы раенак:

1. Завяршыць працэсс калектывізацыі сельскай гаспадаркі

2. Забяспечыць інфармацыяй з цэнтраў

На 1935 год было 73 раенныя газеты. Фармат раенак – А3, было некалькі і А2. Тыраж – ад тысячы да трох тысяч. Перыядычнасць – 3-25 разоў на месяц. Газеты з перыядычнасцю 25 разоў на месяц: Камуніст (Бабруйск); Камунар магілеўшчыны; Бальшавік барысаўшчыны.

Назвы раенных газет: пераважаюць словы Ленін, чырвоны, бальшавік, калгас, праўда, камуніст, шлях, сацыяліст. Усе газеты – органы раенных саветаў дэпутатаў.

35Рабселькораўскі рух у БССР: задачы, гіст станаўл і разв, знач

Рабселькораўскі рух – гэта масавая грамадска-палітычная і культурная з'ява. Ён узнік на хвалі усведамлення, асабліва моладдзю, рэвалюцыйных пераўтварэнняў у нашай краіне. Устанаўлівалася двухбаковая сувязь паміж мясцовымі карэспандэнтамі і газетай. Гэта рабіла цікавым яе змест, дапамагала росту адукацыйнага і палітычнага ўзроўню канкрэтнага юнака або дзяўчыны. Пагэтаму рэдакцыі пачалі арганізацыйную і адукацыйную працу са сваімі няштатнымі карэспандэнтамі. Газета друкавала аб’явы ў рубрыцы “Рабкоры і рабкоркі” і запрашала іх у рэдакцыю на рэгулярныя сустрэчы. Гэта была сапраўдная прафес.вучоба: аб чым пісаць і як пісаць. Падобная праца праводзілася таксама рэдкалегіямі іншых газет. Рэдакцыя тлумачыла, як і пра што пісаць у газету, праводзіла сходы, семінары і нарады сваіх актывістаў. шэрагі актывістаў друку былі значна шырэйшыя. Былі таксама ваенкоры, студкоры, юнкоры, пікоры. У 1922 рэдкалегія "Звязды" стварыла Карбюро (карэспандэнцкае бюро), якое і арганізоўвала работу з рабселькорамі. Большасць рабселькораў былі маладымі, і яны па-максімалісцку ацэньвалі розныя факты і з'явы, імкнуліся да справядлівасці, адкрытасці і праўдзівасці. Такім чынам, рабселькоры станавіліся палітычнай сілай асобага складу. 21 верасня 1924 адкрыўся Першы з'езд рабселькораў. На парадку дня стаялі для абмеркавання наступныя праблемы: міжнароднае і ўнутранае становішча краіны, развіццё беларускага друку, чарговыя задачы рабселькораў, распаўсюджанне газет, часопісаў і інш. Рабселькораўскі рух набываў грамадскую сілу, і 8 лютага 1925 у Мінску адбыўся Першы з'езд селькораў Беларусі. Гэта было неабходна таму, што ў вёсцы пачаліся радыкальныя сац-эканам і культурныя перамены, абвастралася барацьба з кулакамі. Усё гэта патрабавала ўмацавання савецкай улады, у чым аказалі значную дапамогу селькоры. Селькоры выступілі аднадушна ў падтрымку ідэі ліквідацыі непісьменнасці. Патрэбна адзначыць яшчэ адну станоўчую рысу рабселькораўскага руху. Ён выхаваў сапраўдных карэспандэнтаў, якія затым сталі вядомымі журналістамі і пісьменнікамі. К. Чорны, А. Александровiч, П. Трус, М. Чарот, П. Галавач, К. Крапiва i шш. у 1925 годзе выходзіў часопіс “Спутник селькора” – штомесячны дадатак да газеты “Звязда”. Агульнае прафесійна-паліт. кіраванне рабс. рухам здзяйсняў часопіс “Бальшавік Беларусі”, які выходзіў з 1927 года. 10 ліпеня 1931 года ў Мінску прайшоў II Усебеларускі з'езд рабселькораў. Трэці з’езд рабселькораў, без сумнення, стаў вышэйшай кропкай у развіцці грамадскага руху ў даваенны час. Грамадскія карэспандэнты сканцэнтравалі ўвагу на павышэнні эфектыўнасці эканомікі і наладжванні культурнага жыцця.

36 Бел сав друк ва ўмовах сталін рэпрэсій: асаблівасці зместу выдання, спецыфіка работы рэдакцыі

Паліт функцыя пер.друку была манапалізавана Кам.партыяй, фаткычна друк і радыё сталі дырэктыўнымі органамі. На стар газет друк-ся пастановы ўрада, а змест газет быў падзелены на 2 часткі: адна – стваральная сацыяліст., другая – выкрывальна-крыміналістычная. 1932-33пракацілася хваля голаду, якая закранула і Бел. Масавы голад прывеў да вялікіх ахвяр сярод нас-ва, выклікаў крызіс улады і дал пашырэнне рэпрэсій, а класавая барацьба стала нормай жыцця ў весцы. Газеты ўхіляліся пісаць аб сапр прычынах голаду і пісалі пра ворагаў народа, якія арг-лі голад. У 1935 становішча стабіліз-ся, калгасная веска выйшла з жабрацтва, у 1936 была адменена картачная с-ма. Газеты сталі змяшчаць мат-лы пра становішча ў Італіі, Германіі, Іспаніі; у 35 г было прынята рашэнне аб стварэнні адзінага фронту барацьбы супраць фашызму, была створана сіс-ма ваеннай падрыхтоўкі нас-ва. А 1937 год стаў умоўнай вяршыняй барацьбы парт-сав улады з “ворагамі народа”. Ідэалаг.інструм-м рэпрэс.апарату быў і друк. Многія журн-ты, члены партыі фактычна сталі абвінаваўцамі, даносчыкамі. Змест сав друку стаў насцярожаным, газеты ахапіла выкрывальная ліхаманка. Разглядаліся справы нацдэмаў, “Саюз вызвалення Беларусі”, “Таварыства гісторыкаў-марксістаў”. 1932 – Дыскусія ў “Нашай ніве” – крытыка бел.пісьм.

 

37станаўл і разв радыевяшчання ў бсср у 1920-40

Радыё прыйшло на Б. разам з рэв. 17 г. Першая ж ваенная радстан была створана у 1910 – бабруйск, 14 – гал. Радыест. Зах.фронту у мінску. Радыёвесткі распаўсюдж. У ваен. Часцях сярод насель праз лістоўкі і газеты. У той час у рэсп. Выд была рубрыка “радыё”.нап радыёст былі у распар ваенныз. Але часта звярталіся да усяго насельніцтва. У 1918 прыняты дэкрэт аб цэнтралізацыі радыётэхнічнай справы у сав. Рэспбубліцы.! 19 г. у эфіры ужо гучыць “жывы голас”., а з 22 трансліраваліся перадачы з цэнтр. Радыёстанцыі у маскве. Блізкасць да Масквы і петрагарада – магчымасць атрымліваць устойлів радыёсігналы. У 24 – пачалося рэгулярнае радыёвяшчанне.Улада разумеоа каштоўнасць радыё для прапаганды сац будаўніцтва. У п.25 – у гомелі адкрыта трансляцыйная радыёстанцыя(маск преадачы). Гэта занчны факт,бо бый паколадзены пачатак масавага радыёвяшч.Мінская рэсп радыёст пачала працаваць 15 ліст 1925 года. Гэта дата пачатак рэгул радыёвяшч у БССР.Аматарамі радыё станавілі маладыя людзі.,рамантавалі прыемнікі яны., наладжвалі калект праслухошванні.Газеты падраб асвятлялі адкрыцце радыёс імя СНК БССР.добрая з’ява, бо шмат непісьменных. Перадача у першы год доўж 30 хвілін.Спачатку на радыё працавалі жур-ты з газет. Форма перадачы нагадвада газет структуруінфы, таму наз – радыёгазетай.У26 – цк кпб(Б) стварыў спец рэдкалегію, якая арганізоўвала работу і распрац плданы перадач.. Мінск РС імя снк бсср прымалася за 300км. Па усеё краіне вёўся прыем маск РС імя камінтэрна. Радёепрыем усталёўваліся у клубах, хатах-чытальнях. Гучнагавап – цэхі, паркі, двары.работа пач з паведамл аб важных падзеях краіны. Інф. Блокі можна падз: інф аб пастановах партыі ісав урада, сац буд, вык індустрыяліз, культ26 – РС снк бсср к падпарадкаваннеакцыянер таварыства “Радыёперадача”. – абноўлена абсталявваненРс. Спец перадача-радыёгазеты:бел веска, чырв змена, піянер Б.Кірункі дзейнасці:інф, пал0прапаг, маст,навук-папул.12 жн 27 – праве Усебел дзенб радыё арг –Тав аматараў радыё радыё загуч з асабл сілаю.Сак 28-пастанова цк кпб(Б) аб паляпш радыёв у рэспубліцы. Праведезена рэсп нарада раб радыё. рС пераведзены у веданне наркамата пошт і тэлеграфаў. 28 – пачалося правадн радыёвяшчанне. Пачатак радыёфік вескі. У 32 ліквідаваны рэдакцыі радыёгазет і створанаы сектар”апошнія паведамленні2 0 рыхтав выпуск навін 4 разы на дзень. 28 сн33_Камітэт радыёінф і радыёвяшч.Пасля далучЗах Б пасал там радыёфікацыя.Да пач ВАВ дзейніч разгалін сеткарадыёвяшч з 8 да 24 працавала.

38 Інфарм службы ў БССР у 1920-40. Ствар БелТА

Гісторыя (БЕЛТА) непарыўна звязана з этапамі станаўлення беларускай дзяржаўнасці пасля Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі 1917 года.

23 снежня 1918, адразу пасля таго, як часткі Чырвонай Арміі вызвалілі беларускія губерні ад нямецкіх акупантаў, у Мінску адкрылася Беларускае аддзяленне Расійскага тэлеграфнага агенцтва (БелОтРОСТА). Арганізатарам і першым кіраўніком БелОтРОСТА стаў маскоўскі журналіст Юрый Волін. У 1919 годзе пасля адукацыі Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Літвы і Беларусі (ЛітБел) прадпрымаліся спробы стварыць рэгіянальнае аддзяленне ЛитБелРОСТА. У студзеня 1921 года Прэзідыум Цэнтральнага выканаўчага камітэта ССРБ прыняў рашэнне аб стварэнні Беларускага бюро Расійскага тэлеграфнага агенцтва (БелРОСТА). Рэдакцыяй БелРОСТА па беларускіх пытаннях кіраваў Дзмітрый Жылуновіч (Цішка Гартны). Большасьць першых карэспандэнтаў БелРОСТА не былі прафесійнымі журналістамі. Падрыхтаваныя Саламонам Левинсоном ўвосень 1921 года для навучання павятовых карэспандэнтаў «інструктарскіх лісткі» сталі першым беларускім навучальным дапаможнікам для журналістаў інфармацыйнага жанру.

У студзені 1924 года Бюро было рэарганізавана ў Беларускае аддзяленне Саюзнай камерцыйнага тэлеграфнага агенцтва (БелКТА). Аддзяленне выдавала "Беларускі камерцыйны бюлетэнь», падпісантамі якога было большасць гандлёвых арганізацый БССР. Пастановай Савета народных камісараў Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі 7 сакавіка 1931 года Беларускае аддзяленне Саюзнай камерцыйнага тэлеграфнага агенцтва было пераўтворана ў Беларускае тэлеграфнае агенцтва. Па стане на 19 жніўня 1932 года ў агенцтве былі ўтвораны тры рэдакцыі: рэдакцыя рэспубліканскай інфармацыі,рэдакцыя ТАССовской інфармацыі з функцыямі па прыёме міжнароднай і саюзнай інфармацыі і перадачы інфармацыі ў саюзныя цэнтры; рэдакцыя раённага і нізавога друку. Асноўнай функцыяй БелТА была вызначана перадача афіцыйнай урадавай інфармацыі для ўсяго друку БССР. Усю замежную і саюзную інфармацыю БелТА перадавала на беларускай мове. У сярэдзіне 1939 Саўнаркам БССР пастанавіў стварыць у складзе БелТА рэдакцыю фотахронікі і фотогазеты. Вайна – дзейнасць спынена. У ліпені 1942 гады Саўнаркам БССР на пасяджэнні, які прайшоў у Маскве, вырашыў аднавіць працу БелТА.

39Асн этапы разв друку зах Бел/1921-1939/. Тыпалогія перыяд выданняў

З 1921 да 1939 Зах Беларусь знаходзілася ў складзе Польшчы і з'яўлялася па сутнасці, яе каланіяльным прыдаткам. На падставе актыўнай узброенай барацьбы ў 1922 была створана падпольная Беларуская рэвалюцыйная арганізацыя. Мэтамі якой былі: кіраўніцтва рэвалюцыйным рухам, партызанскай барацьбой і разгортванне агітацыі і прапаганды сярод насельніцтва. Найбольш вядомыя выданні рэвалюцыйнай арганізацыі – "Наш сцяг", "Вольны сцяг", "Змаганне" – выходзілі легальна і шырока распаўсюджваліся сярод чытачоў. Фактычна гэта адна газета, якая часта мяняла сваю назву з-за цэнзурных праследаванняў. Газеты БРА тлумачылі чытачам мэты і задачы рэвалюцыйнай арганізацыі. Асабліва шырока пытанні рэвалюцыйнай барацьбы асвятляліся ў газеце "Змаганне". Яе тэматыка адпавядала палітыка-эканамічным падзеям, якія разгортваліся ў Польшчы і Зах Беларусі. Рэдакцыя ўважліва сачыла за дзеяннямі польскага ўрада ў адносінах да заходнебеларускіх тэрыторый і на падставе аналізу фармулявала задачы рэвалюцыйнай барацьбы. Публіцысты: У. Канчэўскі, С. Рак-Міхайлоўскі і інш найбольш часта друкаваліся ў газетах БРА. Друк БРА, можна лічыць, заснаваў ідэалогію рэвалюцыйнай вызваленчай прэссы ў Зах. Беларусі. 1923 г была створана Камуністычная партыя Заходняй Беларусі (КПЗБ), БРА падтрымала яе і ўступіла ў яе рады. КПЗБ узначаліла рэвалюцыйную барацьбу і наладзіла выпуск шматлікіх газет і часопісаў. У Вільні ў лістападзе 1924 выходзіць газета "Чырвоны сцяг", а ў снежні "Бальшавік". Першая газета планавалася як масава-палітычная, а другая – як ідэалагічны орган партыі. Заснаванне і дзейнасць дзвух партыйных газет у Зах Беларусі прыпадае на час буйных пераўтварэнняў у палітыка-эканамічным жыцці. За час дзейнасці партыі "было выдадзена 357 назваў газет, брашур, лістовак і інш літаратуры…" У гэты час былі створаны новыя перыядычныя выданні: тэарэтычны часопіс "Пад сцягам камунізму", "Чырвоная дапамога" – органы Міжнароднай арганізацыі дапамогі рэвалюцыянерам. Свае газеты пачалі выдаваць акруговыя і раённыя партыйныя камітэты. На месцах з'явіліся мноства лістовак, зваротаў і адозваў, у якіх адлюстроўваўся працэс рэвалюцыйнай барацьбы. Тактыка КПЗБ па стварэнні адзінага рэвалюцыйнага фронту зблізіла яе пазіцыі з інш грамадскімі арганізацыямі. Адной з такіх была Беларуская сялянска-рабочая грамада, створаная ў 1925. Органамі Грамады былі: газеты "Жыццё беларуса", "Беларуская справа", "Наш голас", сатырычны двухтыднёвік "Маланка". Усе іх аб'ядноўвала рэвалюцыйная накіраванасць і глыбокае адлюстраванне заходнебеларускай рэчаіснасці. Актыўную выдавецкую дзейнасць разгарнуў Камуністычны саюз моладзі Зах Беларусі, які быў створаны ў 1924, у той жа час пачала выходзіць у Вільні падпольная газета "Малады камуніст" на бел і руск мовах, асобныя нумары друкаваліся на польскай і яўрэйскай. Рэдагавала газету пэўны час В. Харужая. Дзеля сканцэнтравання грамадскай увагі на становішчы беларускай школы ў 1930-1935 выходзіла газ "Малады змагар". У 1935 пачала выходзіць газета "Голас моладзі". Асаблівасцю яе дзейнасці было тое, што рэдакцыя разгарнула кампанію супраць наступлення фашызму ў Італіі. З выданняў таго часу неабходна адзначыць сатырычны часопіс "Асва" (1934) і легальную "Незалежную двухтыднёвую газету", газету народнага фронту "Наша воля" (1935-1936), якія працягвалі фарміраваць агульную думку аб неабходнасці стварэння адзінага народнага фронту барацьбы з рэакцыяй і фашызмам.функцыі:• шырокае інфармаванне насельніцтва аб рэспубліканскiм, саюзным i міжнародным жыццi;• партыйная прапаганда, умацаванне савецкай улады i арга-нiзацыя сацыялiстычнага будаунiцтва;• развіццё нацыянальнай культуры i беларускай мовы;• фармiраванне нацыянальнага журналiсцкага вопыту i пуб-лiцыстычнага майстэрства, падрыхтоука творчых кадрау.Нацыянальная журналiстыка садзейничала беларускаму народу не толькi будаваць сацыялiстычную сельскую гаспадарку i прамысловасць, ствараць аснову развiцця нацыянальнай адукацыі, навукi i культуры, але выстаяць iперамагчы фашызм у час Айчыннай вайны. На часова акутраванай фашыстамi тэрыторыi таксама была створана падпольная i партызанская прэса як своеасаблiвы вяшчун надзеi i свабоды беларускага народа.

40Сістэма перыяд друку БССР напярэдадні ВАВ і тыпал выданняў, змест, асабл дзейнасці

У 1938 (па 1942) пачалася трэцяя пяцігодка. Бел.друк гэтай пары працаваў стабільна, пашыралася жанравая палітра, стаў прывабным знешні выгляд перыёдыкі, адбывалася дальнейшае складванне тыпалогіі газет і часопісаў. У 1937 2 кастрычніка газета “Рабочий” атрымала назву “Советская Белоруссия” (пашырэнне задач) – назва падкрэслівала палітычны аўтарытэт сав бел.з25 до 45, а у снежні да 65. У 1938 10 красавіка выйшаў першы нумар “Сталинской молодежи” (з 1956 – Знамя юности) – орган ЦК ЛКСМБ. У друку вырашаліся 3 асн задачы: ідэалаг.забесп.сац буд0ва, маральна-паліт падрыхтоўкі да вайны і дасягнення бяскласавага грам-ва праз выкрыцце “ворагаў народа”. Канец 30-х – самы складаны, самы трагічны час сав гісторыі, пра што і сведчаць газеты. Рэпрэсіўная тэматыка пераважала. З выхадам “Сталинской молодежи”(прыняла удзел у лесе многіх пакаленняў моладзі). структурызацыя бел.друку у асн была закончана. У 1938 у рэсп выходзіла больш за 200 газет: 8 рэсп (асн: Звязда, Сов Бел, Чырв змена, Стал молод), 4 абласныя – Гомельская праўда (з 1938), Савецкае Палессе (з 1935) – Мазыр, Віцебскі рабочы і Камунар Магілеўшчыны. У дадатак да гэтага выдаваліся 22 раенныя, 90 фабрычна-заводскіх і каля 15 тыс насценных газет. 1 верасня 1939 нападзеннем Германіі на Польшчу была развязана 2 сусв вайна: 17 верасня ЧА пачала вызв Зах Бел. На далучаных тэр разгарнулася буд-ва, арг-ся органы пер друку. Там было створана 5 абласцей і 101 раен, дзе і ўзн газ і часоп. У Баранавічах выходзіла абласная газета “Чырвоная звязда”, у Беластоку – Свободный труд. У Беластоцкай вобл газеты друк-ся на польскай мове, у 1940 пачала вых газ “Штандар вольнасці” – орган ЦК КП(б)Б. Змест друку быў мэтанакіраваным: гаварылася аб гіст неабходнасці і справядлівасці аб’яднання белнарода, аб задачах сав улады, правядзенні мерапрыемстваў па нацыяналізацыі заводаў і фабрык, стварэнні калгасаў і інш. Такім чынам, з далучэннем да БССР яе зах часткі колькасць бел выданняў амаль падвоілася. У 1940 выходзіла 9 рэсп, 14 абласных, 119 раенных і 110 шматтыражных г. агульны тыраж = 1 млн 115 тыс экз. У кожным нумары асн газет прысутнічала рубрыка “ЧА”, у якой распрац-ся ваенная тэматыка. Арслі тыражы, але кваліфікаваных кадраў не хапала..прапаганда 3-й пяцігодкі.