Ваенны бальшавіцкі друк п-ду нямецкай акупацыі

Ваенны бальшавіцкі друк п-ду нямецкай акупацыі

18 лютага 1918 аўстра-германскія войскі перайшлі ў наступленне, большая частка Бел.была акупіравана. Часова было прыпынена выданне парт.і сав.газет, а цэнтрам выд.дз-ці стаў Смаленск, куды былі эвакуір.з Мінска ўстановы. Там жа пачала выходзіць і газета “Звезда”, а яе важнасць і значнасць узрасла. Яна растлумачвала, што ням.акупацыя – гэта акцыя міжнар.імперыялізму супраць улады народа, заклікала ўзмац.класавую барацьбу. Значнае месца ў агітац.-прапаганд.рабоце бальшавікоў Бел.ў час ням.акупацыі займала г. “Известия испол.ком-та Сов-в Зап.обл.и Смол.Совета рабочих, солд.и крест.депутатов”, з лістапада 1918 – “Западная коммуна”. Вых-ла да студз.1919. Друк-ся на 4 стар-х павяліч. (больш памеру А-2) фармату, задачы: разгром інтэрвенцыі і контррэв, агітац.-мабілізац.работа. У жніўні 1918 у Смаленску быў створаны Краявы камітэт – кіруючы цэнтр барацьбы супраць герм.войскаў. Ён 12 кастр.1918 выпусціў газету “Подпольная правда”. Была падобная да лістоўцы, на 6 малых старонках. Клікала да вызвалення ад ням.інтэрвенцыі. Увосень 1918 ням.войскі пачалі пакідаць захопл.тэр.пад націскам ЧА. Зноў пачалі ствар.мясц.органы друку: “Известия Лепельского совета”, «Известия Бобруйск.революц.комитета», віцебская г. «К оружию», магіл “Соха и молот», мінская “Бел.правда”. Адным са значных грам.-паліт.выданняў у час Грам.вайны была таксама г.”Дзянніца” (з 1 сак.1918 у Петраградзе) – веснік Белнацкома. Наогул жа, бел.журн-ка за перыяд польскай і ням.акупацыі, ва ўмовах разбур.эканомікі і збяднення народа стала адным з важнейшых фактараў фарміравання нац.свядомасці.

4. Бел нац рух пасля абвяшчэння сав улады. Дзейнасць бел нац арганиз і іх органаў.

25 сакавіка 1918 г. была аб`яўлена незалежная Беларуская Народная Рэспубліка ў складзе Мінскай, Магілёўскай, Віцебскай, Гродненскай, беларускіх частак Віленскай, Смаленскай, Чарнігаўскай губерняў. Гэта быў адметны гістарычны факт, які характарызуе аб`ектыўны шлях нацыянальна-дэмакратычнага духу да стварэння самастойнай беларускай дзяржаўнасці. Аднак арыентацыя на нямецкую падтрымку, тэлеграма Вільгельму II з просьбай «умацавання дзяржаўнай незалежнасці і недзялімасці края ў саюзе з Германскай імперыяй» перарвалі логіку палітычнай дзейнасці Рады БНР, пазбавілі яе падтрымкі народных мас і некаторых дэмакратычных партый, вызвалі рэзкую канфрантацыю бальшавікоў. Рада БНР фактычна парвала адносіны з Савецкай Расіяй, адмяніўшы «усе дэкрэты ўрада Леніна, а таксама былых народных камісараў Заходняй вобласці і фронта». Дзейнасць БНР выклiкала рэзкую крытыку з боку бальшавіцкай прэсы.

Друк бурж партый на тэр-рыі Бел у 1917-1920

Пасля Кастр.рэв многія партыі аднавілі сваю дзейнасць ва ўмовах грамадз.вайны. У час ням.акупацыі актывіз.сваю дзейнасць мясц.буржуазія, меншавікі, эсэры і іншыя партыі. Пад крылом ням.захопнікаў, за шырмай свабоды і незал-ці ў гарадах рэспублікі пачалі ўзнікаць выданні “незалежнай”, “свабоднай” думкі, а на самой справе – газеты, у якіх апаненты сав.улады віталі герм.захопнікаў, пераконвалі чытачоў, што кайзераўская Германія – выратав-ца бел.народа. А расстрэлы, пажары і руйнаванне гарадоў яны ставілі ў віну бальшавікам. Такія газеты, як “Минский голос”, “Эхо”, “Листок Могил.общества “Труд””, “Могилевский голос”і інш., вялі прапаганду супраць бальшавікоў, дэзінфармавалі нас-ва. Напрыклад, “Лісток...” прымаў герм.захопн.палітыку, рэзка крытыкаваў бальшавікоў, вінаваціў іх у пагібелі рэвалюцыі. Выдаўцы бурж.газет выступалі хаўруснікамі захопнікаў. Але бурж.прапаганда мела свой уплыў, аб’ядн.антысав.і антыбальш.эл-ты, імкнулася раз’яднаць рабочых і сялян. Свае мэты і задачы рознапарт.выданні хавалі за лозунгі беспартыйнасці і незал-ці. Супраць камуністаў выступалі “Минский голос”, “Минская газета”, “Минский еженедельник”, “Полесье”, “Минские новости” і інш. Апошняя, напрыклад, спецыяліз-ся на фабрыкацыі розных чутак і неправер.павед-ў. Антысавец. крытыкай былі запоўнены і газеты “Минский курьер”, “Бобруйский курьер”, якія за спіной “вызваленчай польскай арміі” расказвалі аб сваёй беспарт-ці, аб’ектыўнасці і праўдзівасці. У шэрагу гэтых выд. асобна стаіць грамадска-палiт., эканам. i літар. газета «Вольная Беларусь», якая выходзiла з мая 1917 г.д лiстапада 1918 г. у Мінску. Гэта нац.-дэм. выданне. Рэдкалегія спачатку падтрымлівала ідэю акупацыі немцамі, а потым звярнулася да бальшавікоў.

 

Грам-паліт і публіц дзейнасць Я.Лесіка

Язэп Юр'евіч ЛЁСІК (6 (18) лістапада 1883— 1 красавіка 1940) — беларускі нацыянальны і палітычны дзеяч, пісьменнік, публіцыст, мовазнавец, педагог. У друку выступаў пад псеўданімамі Павал Ксяневіч, Язэп Ксяневіч, Язэп Ліхадзіеўскі, М. Кепскі, J. L. (Apalczenniec) і іх разнаст. скарачэннямі і варыянтамі.

У палітыцы: Спачатку быў прыхільнікам аўтаноміі Беларусі ў складзе Расійскай федэрацыі(Беларусь, Украіна, Літва, Латвія, Вялікаросія, Сібір, землі Каўказа, Фінляндыя, Эстонія і інш).Пасля разгону Усебеларускага з'езда 1917 і падпісання Брэсцкага міру 1918 – за рэспубліку.

У публіцыстыцы: 1917-20 асноўнае месца займалі праблемы незалежнасці Беларусі, яе нацыянальнага адраджэння, гісторыі і будучыні, нацыянальнае пытанне (брашура «Аўтаномія Беларусі», арт. «Вольная Беларусь», «Нацыянальны ўціск», «Цёмныя сілы заварушыліся», «Хто вінавайца вайны», «Праціўнікам беларускага руху», «Чаму гэта так?», «Нашы патрэбы», «Нашто нам федэрацыя» (усе 1917), «Гістарычная няўхільнасць», «Рабочы стан пануючых і прыгвалчаных нацый» (абодва 1918) і інш.

У грамадстве: некалькі раз был арыштаваны за ўдзел у рэвалюцыйных падзеях. У Беларусь са ссылкі вярнуўся пасля Лютаўскай рэвалюцыі ў 1917. Стаў адным з лідараў БСГ. Увайшоў у Беларускі нацыянальны камітэт, рэдагаваў яго газету «Вольная Беларусь» (1917-18). абраны ў Выканаўчы камітэт Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый, пазней увайшоў у Вялікую беларускую раду. Старшыня Выканаўчага камітэта Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый (па ІІ з'езде, ліпень 1917). Удзельнік Усебеларускага з'езда (кангрэса) 1917. Выступіў публічна супраць разгону кангрэсу і супраць бальшавікоў. Адзін з ініцыятараў БНР. Пасля расколу БСГ адзін са стваральнікаў з кіраўнікоў БСДП. Старшыня прэзідыума Рады БНР (з 14.5.1918). Пасля прыходу бальшавікоў у Мінск (пач. снежня 1918) абвешчаны па-за законам разам з іншымі раднымі. У час польскай акупацыі 1919-20 супрацоўнічаў у газетах «Звон»і «Беларусь» (рэдактар з 1920). Пасля расколу Рады БНР на Найвышэйшую раду БНР і Народную раду БНР (13.12.1919) стаў старшынём першай. У 1928 зацверджаны членам Беларускай АН. З'яўляўся дырэктарам Інстытутата навуковай мовы. Зноў арышты. Ссылка 1931. Амністія 1934. Зноў арышты за анысавецкія ідэі. Памер у турме ад сухоты.

Газ “Бел вёска”: тып выдання, ст-ра, гіст дзейн, змест у кантэксце часу

Першы нумар – 1 студзень 1921. Дадатак да газеты “Звязда”. Выходзіў два разы на тыдзень на дзвюх мовах – рускай і беларускай. Загаловак таксама пісаўся на дзвюх мовах. 4 паласы фармата А3. У такім фармаце, як прыдатак да “Звязды”, газета выходзіла да 1924. У 1924 “Беларуская веска” стала самастойным выданнем, мінская акруговая газета (статус). Сцяпан Булат – першы рэдактар газеты; пакушэнне, памер пад час аперацыі. Прыкладаўся план газеты: перадавы артыкул; “што робіцца ў Савецкай Расіі” (рубрыка); “што робіцца за граніцай?”; аграрна-палітычныя матэрыялы; культурна-асветніцкая дзейнасць; “крэсцьянскае хазяйства”; агранамічныя артыкулы; народнае асветніцтва; “як лячыць жывелу”. Спыніла дзейнасць толькі аднойчы – 1941. Да гэтага газета была зачынена на 5 гадоў за скрыўленне партыйнай ідэалогіі.

1931-35 – пачала называцца “Калгаснік Беларусі”. З 1935 па 1941 была зачынена за скрыўленне партыйнай ідэалогіі. У 1945 аднавілася пад назвай “Савецкі селянін”, 1950 – “Колхозная правда”; 1962 – “Сельская газета”, 1991 – “Беларуская ніва”.

“Чырвоны себіт” – літаратурны дадатак “Беларускай вескі”, выходзіў з 1927.

Чорныя і чырвоныя дошкі ў газетах. Чырвоныя – доскі пачота. А чорныя – пазора.

Параллельна з “Беларускай вескай” у іншых беларускіх губернях з’яўляліся выданні для сялян. У 1925 у Магілеве пачала выдавацца газета “Магілеўскі селянін”; 1924, Віцебск (“Крестьянская газета”); 1924, Гомель (“Новая деревня”).

 

Факел камунізму

“Факел камунізмаў” – сакавік 1919, Вільня, першае камсамольскае выданне. Васьміпалосная газета. Першы нумар прысвечаны біяграфіям Ліпніха і Зоі Люксембург. Перыядычнасць – недзе адзін раз на тыдзень. Спыніў дзейнасць – лета 1920 года.

1919, Вільня, красавік – газета “Красная маладзежь”. Абодва выданні – органы КСМ.

Чырвон змена

На працягу 70 гадоў гэта было галоўнае камсамольскае выданне БССР. Першы нумар з’явіўся ў красавіку 1921 года. З’явілася газета на рускай мове. Выхад газеты прымеркаваны да 4 з’езда камсамола. 19 кастрычніка – дзень нараджэння камсамола, а 22 красавіка – дзень нараджэння Леніна. Газета штотыдневая, фармат А3/А2. Тыраж – 3 тысячы экземпляраў, праз год – 4 тысячы, 1924 год – 5к экземпляраў. К 1940 году тыраж складаў каля 60 тысяч экземпляраў. З 1923 года пачынае выдавацца 2 разы на тыдзень, а з 1924 – тры разы. 1924 – год пераводу “Чырвонай змены” на беларускую мову. Студзень 1925 – газета пачынае друкавацца па-беларуску.

Функцыі маладзежнага друку – асветніцкая, адукацыйная, літаратурная старонка, газета мела куток юнкора, наладжана зваротная сувязь, шмат матэрыялаў аб дзейнасці камсамольскага руху.

Жізнь рабочей молодежі – важная рубрыка.

Інфармацыя пра сусветны камсамол і пра тое, як камсамольцы змагаюцца за 8-гадзінны рабочы дзень.

У іншых беларускіх губернях таксама ўзнікаюць маладзежныя газеты. Гомель, “Іскра Ільіча” – 1924; Гомель, “Набап маладзежы”; Віцебск – “Юный творец”.

Газета “Малады арат”.

1922 – рашэнне аб стварэнні выдання для сялянскай моладзі, “Юный пахарь” – на рускай мове. Штотыдневік, орган ЦК КСМ. Фармату А3. Сялянскую моладзь прыцягвалі да актыўнага ўдзелу ў камсамольскім жыцці. Вера Харужая – ініцыятар стварэння гэтай газеты. 1924 – газета пераходзіць на беларускую мову. “Юный пахарь беседует о політіке”. “Под стеклянным колпаком”.

“Малады арат” – часопіс, 150 старонак, 2 разы на месяц, фармат А4. Гэта, па сутнасці, кнігі часопіснага віду.

 

Ваенны бальшавіцкі друк п-ду нямецкай акупацыі

18 лютага 1918 аўстра-германскія войскі перайшлі ў наступленне, большая частка Бел.была акупіравана. Часова было прыпынена выданне парт.і сав.газет, а цэнтрам выд.дз-ці стаў Смаленск, куды былі эвакуір.з Мінска ўстановы. Там жа пачала выходзіць і газета “Звезда”, а яе важнасць і значнасць узрасла. Яна растлумачвала, што ням.акупацыя – гэта акцыя міжнар.імперыялізму супраць улады народа, заклікала ўзмац.класавую барацьбу. Значнае месца ў агітац.-прапаганд.рабоце бальшавікоў Бел.ў час ням.акупацыі займала г. “Известия испол.ком-та Сов-в Зап.обл.и Смол.Совета рабочих, солд.и крест.депутатов”, з лістапада 1918 – “Западная коммуна”. Вых-ла да студз.1919. Друк-ся на 4 стар-х павяліч. (больш памеру А-2) фармату, задачы: разгром інтэрвенцыі і контррэв, агітац.-мабілізац.работа. У жніўні 1918 у Смаленску быў створаны Краявы камітэт – кіруючы цэнтр барацьбы супраць герм.войскаў. Ён 12 кастр.1918 выпусціў газету “Подпольная правда”. Была падобная да лістоўцы, на 6 малых старонках. Клікала да вызвалення ад ням.інтэрвенцыі. Увосень 1918 ням.войскі пачалі пакідаць захопл.тэр.пад націскам ЧА. Зноў пачалі ствар.мясц.органы друку: “Известия Лепельского совета”, «Известия Бобруйск.революц.комитета», віцебская г. «К оружию», магіл “Соха и молот», мінская “Бел.правда”. Адным са значных грам.-паліт.выданняў у час Грам.вайны была таксама г.”Дзянніца” (з 1 сак.1918 у Петраградзе) – веснік Белнацкома. Наогул жа, бел.журн-ка за перыяд польскай і ням.акупацыі, ва ўмовах разбур.эканомікі і збяднення народа стала адным з важнейшых фактараў фарміравання нац.свядомасці.

4. Бел нац рух пасля абвяшчэння сав улады. Дзейнасць бел нац арганиз і іх органаў.

25 сакавіка 1918 г. была аб`яўлена незалежная Беларуская Народная Рэспубліка ў складзе Мінскай, Магілёўскай, Віцебскай, Гродненскай, беларускіх частак Віленскай, Смаленскай, Чарнігаўскай губерняў. Гэта быў адметны гістарычны факт, які характарызуе аб`ектыўны шлях нацыянальна-дэмакратычнага духу да стварэння самастойнай беларускай дзяржаўнасці. Аднак арыентацыя на нямецкую падтрымку, тэлеграма Вільгельму II з просьбай «умацавання дзяржаўнай незалежнасці і недзялімасці края ў саюзе з Германскай імперыяй» перарвалі логіку палітычнай дзейнасці Рады БНР, пазбавілі яе падтрымкі народных мас і некаторых дэмакратычных партый, вызвалі рэзкую канфрантацыю бальшавікоў. Рада БНР фактычна парвала адносіны з Савецкай Расіяй, адмяніўшы «усе дэкрэты ўрада Леніна, а таксама былых народных камісараў Заходняй вобласці і фронта». Дзейнасць БНР выклiкала рэзкую крытыку з боку бальшавіцкай прэсы.