Бел нац камісарыят. “дзянніца”-першая газета на Бел мове.

Знач грам-палітычным выданнем у час грам вайны была «Дзянніца», якая пачала вых з 1 сакавіка 1918 г. у Петраградзе, як Веснік Бел нацыянальнага камісарыяту. Белнацкам быў створаны дзеля аб’яднання бел дэмакр сіл на тэр-рыі Расіі, аказання дапамогі шматлікім бежанцам, якія пакінулі рэспубліку ў сувязі з нямец акупацыяй. Рэдакцыя г-ты, групуючы вакол сябе прагрэсіўныя, патрыятычныя бел элементы, пастаянна падтрымлівала і развівала ідэю стварэння бел дзяржаўнасці ў федэрат саюзе з рус народам, выступала актыўным арганізатарам барацьбы з ням акупантам і і імкнулася да збліжэння з нац элементамі на тэр-рыі Бел. Пралет пазіцыя г-ты падкрэсліваецца тым, што ў першым нумары была надрук «Дэкларацыя правоў працоўнага і эксплуатуемага народа». Асн палажэнні гэтага дакумента газета аналізавала з нумара ў нумар. Публіцыстычныя выступленні «Дзянніцы» ачышчалі свядомасць працоўных ад нацыяналізму.

Высокі аўтарытэт г-ты сярод чытачоў у першую чаргу ствараў яе рэдактар, пісьменнік і публіцыст Зміцер Жылуновіч, Ц. Гартны. У склад умовах ён змог арганізаваць першую паслярэвалюцыйную газету на бел мове. Рэдакцыя «Дзянніцы» разам са «Звездой» закладвала асновы бел сав крытыкі і сатыры. У аддзеле «Фельетон» друкаваліся вершаваныя і празаічныя фельетоны і расказы, «героямі» якіх былі нямецкія акупанты, памешчыкі і буржуазія.

6. Бел нац рух у п-д нямецкай акупацыі. Дзейнасць г-ты “Вольная Бел”

У шэрагу гэтых выданняу асобна стаіць грам-палiтыч-ная, эканам i літ г-та «Вольная Беларусь», якая вых з мая 1917 г. Да лiст 1918 г. у Пінску. Гэта нац-дэмакратычнае выданне. Рэдкалегія выступала за дзярж аутаномію у складзе Расii, а пасля абвяшчэння ВНР падтрымала iдэю незалежнай дэмак Бел. Газета раскрывала змест гэтага паняцця i выступала супраць iмпер-й палiтыкi Германii i Польшчы, крытык балыпавікоу за класавы падыход у рэвалюцыйных пераутварэннях i савецкi урад за разбуральную эканамiчную палiтыку i кабальныя для Беларусi умовы сав-германсшх мiрных перагаворау у Брэсце, куды самастойная беларуская дэлегацыя была не дапушчана.Газета давала магчымасць выказвання рознабаковых думак аб лесе бел народа i уладкаваннi нацыянальнай дзяр-жаунасцi. Рэдкалегiя шукала шляхi для рэалiзацыi гэтых iдэй i iмкнулася друкаваць артыкулы па бел гiсторыi, адсто-вала аб'ект неабходнасць развіця бел мовы, лiт-ры i на гэтай падставе вылучала магчымасць аб'яднання патрыят сiл. «Вольная Беларусь» на сваiх старонках часта узнімала i сцвярджала заклік: «Жыве Беларусь!». Газета выходзіла адзін раз на тыдзень. Пэуны час рэдагавау яе Я. Лёсiк. У газеце быу вельмi прадстаунiчы лiта-мастацкi аддзел. Упершыню там былi надрукаваны камедыя В. Дунiна-Марцiнкевiча «Пінская шляхта», першая рэдакцыя паэмы «Сымон-музыка» Я. Коласа Несумненна, што «Вольная Беларусь» у першы паслярэвалюцыйны час была адным з адметных выданняу у працэсе фармiравання нац свядомасцi i, нягледзячы на супярэчлiвасць поглядау членау рэдкалегіі, унесла значны уклад у распрацоуку iдэалогі беларускай дзяржаунасці.

 

7. Бел нац рух у п-д польскай акупацыі. Г-ты “Звон”, “Беларусь”, ч-с “Вольны сцяг”

У Мінску з 25 жніўня да 19 кастр 1919 выходзіла штодзённая палітыка-экан газета “Звон” (у ёй прымаў удзел Я.Купала), а з 21 кастр 1919 і да 9 ліпеня 1920 яе замяніла штодзённая палітыка-эканамічная і літ.газета “Беларусь”. Рэдакцыі газет “Звон” і “Беларусь” мелі сваю грам-паліт пазіцыю і не падзялялі поглядаў бальшавікоў. Між тым, яны былі вытрыманага тэарэт.абгрунав. нац-дэм кірунку, выходзілі ў склад. акупац. умовах і распрацоўвалі ідэалогію бел.дзярж-ці, што падкрэслівалася у першым нумары “Звона”. Гэтыя ідэі былі грунтоўна развіты у газ “Б”. Рэдакцыя г. “Беларусь” ставіла сваёй мэтай аб’яднаць дэмакр.сілы дзеля ставрэння сувер.бел.дзяржавы. выкананне задачы бачылася у вызваленні Б ад акупантаў і выбары варыянт дзярж буд: ад існавання самБНР да стварэння дэм канфедэрацыіі з Укр, Польш.“Б” выходзіла штодзённа, і гэта дазваляла рэд абмярк-ць шырокі спектр паліт.праблем. Газета прадстаўляе сабой выдатны прыклад развіцця бел.публіцыстыкі. У большасці, дзякуючы супр-ву Я.Купалы з выданнем. Ён зрабіў удалую спробу сфармуляваць праграму нац-дэм пераўтварэння на Бел. Ён пісаў, што трэба самім вызваліць Бел ад акупантаў, не чакаць, што гэта зробіць нехта іншы, ствараць вызв армію. Купала таксама выступаў за надзяленне сялян зямлей.. Суквецце аўтараў “Б” складалі Я.Колас, З.Бядуля, Я.Карскі, М.Гарэцкі, М.Чарот, А.Луцкевіч і інш.паглыб вывучэнне тэм зместу газеты дае падставу заключыць, шторэд-я пачала распрацозкумнац свядомасці у новых паслярэв умовах.гал кашт –свабода, незал, справядл. Калі акупіравалі белапалякі, тозвон:заклікалі польскія войскі акуп усю Б.”Б” – спачатку за белапал, а мотым зноу за незал.

Тэма свабоды, нацыянальнай самасвядомасці, стварэння сістэмы адукацыі атрымала развіццё у беларускім літаратурна-мастацкім і грамадска-палітычным часопісе «Вольны сцяг», які выдаваў Камісарыят народнай адукацыі Беларусі з 1 верасня 1920 г. да студзеня 1922 г. Гэта адно з першых выданняў на беларускай мове савецкага часу. Рэдакцыя запрасіла да ўдзелу ў працы Ц. Гартнага, Я. Карскага, М. Гарэцкага і іншых вядомых дзеячаў беларускай палітыкі і культуры. У рабоце рэдакцыi ўдзельнічаў Я. Купала.

8.Дзейнасць газ “Звязда” у п-д рэвалюцыі, зам інтэрвенцыі /1917-1920/

Аб перамозе Кастр.рэв-і першай абвясціла бел.народу газета “Звезда” 27 кастр.1917 (тады яна называлася “Буревестник”), і з таго часу пачаўся перыяд барацьбы за ўмацаванне сав.улады. А ў Бел.ў гэты час было вельмі складанае паліт.і эканам. становішча, бо працягвалася Першая сусв.вайна. Але рэвал.ўплыў на пралетар.слаі Беларусі ўсё роўна хутка пашыраўся. Для гэтага, вядома ж, патрэбны былі сродкі прапаганды і агітацыі, таму ў канцы 1917 – пач.1918 парт.і сав.органы Бел.ўжо мелі значную колькасць газет. Галоўнай жа газетай Зах.вобл.і фронту была “Звезда”, яна была і арыенцірам пры арганізацыі работы ўсяго парт-сав.друку на Бел (юрыд.асновай арг-цыі сіс-мы сав.прэсы быў Дэкрэт аб друку, які змясціла “Звезда” 12 лістап 1917). Пры яе дапамозе бальшавікі Беларусi рэалiзоўвалi мэты рэв. руху: аб'яднанне партыйных ячэек у цэнтралiз. арг-цыю; пераход улады у рукi рабочых i сялян i ўтварэнне Саветаў; нацыяналiзацыю зямлi, сродкаў вытворчасцi i аднаўленне гаспадаркi пад кантролем сав. улады; мабілізацыю працоўных на барацьбу з інтэрвенцыяй i контррэвалюцыяй. Яна выходзiла пад лозунгам «Няхай жыве рэвалюцыя рабочых, салдат i сялян! Мы iдзём да мiру, зямлi i хлеба!». Газета такс развiвала стратэгію аб'яднання пралетарыяту i сялянства з салдацкімi масамi. У складх палiт i ваенных умовах рэдакцыя «Звез-ды» прапагандавала матэрыялы з'ездау бальш партыi, пастановы мясц органау, накірав на умаца народауладдзя. Г-та таксама давала глыбокi аналiз працэсу рэвалюц пераутварэнняу у Зах вобласцi, паказвала размеркаванне паліт сiл, арыент працоуных на выбар сродкау, форм i метадау барацьбы супраць ворагау сав улады, вучыла своечасова распазнаваць захопніцкую, каланіяльную палiтыку кайзераускай Герм. Аб перавыбраннi салдацкіх камiтэтау, выгнаннi адтуль «агентау часовага урада» газета пісала як аб адной з найбольш галоуных задач развіцця рэвалюцыi. Яна заклікала салдат быць пільнымi, паслядоуна i абгрунтавана выкрывала утвораны у Мінску контррэвалюцыйны Камiтэт выратавання рэвалюцыi, якi імкнууся перацягнуць на свой бок армейскія падраздзяленнi. Газета замацоўвала правы працоўнага народа на паўнату ўлады ў дзяржаве, развiвала ў рабочых i сялянах свядомасць неабходнасцi рашучых дзеянняў у барацьбе за Саветы.

18 лютага 1918 аўстра-германскія войскі перайшлі ў наступленне, большая частка Бел.была акупіравана. Часова было прыпынена выданне парт.і сав.газет, а цэнтрам выд.дз-ці стаў Смаленск, куды былі эвакуір.з Мінска ўстановы. Там жа пачала выходзіць і газета “Звезда”, а яе важнасць і значнасць узрасла. Яна растлумачвала, што ням.акупацыя – гэта акцыя міжнар.імперыялізму супраць улады народа, заклікала ўзмац.класавую барацьбу. Дзейнасць газеты была падначалена мабілізацыі сіл на разгром кайзераўскіх захопнікаў, адлюстр.працэс умац.арміі. Таксама яна даказвала, что справа камітэтаў беднаты – адабраць хлеб у кулакоў, малявала тыповы вобраз кулака. Такім чынам, нельга пераацаніць важнасць і значнасць гэтай газеты для станаўлення сав.улады.