Старажытнае летаписнае слова

Старажытнае летаписнае слова

Кнігапісанне на Беларусі ўзнікла ў Х ст., як вынік эвалюцыі славянскай культуры феадальнай эпохі. Грамадскае жыццё таго часу характарызавалася высокім узроўнем развіцця гаспадаркі, горадабудаўніцтва, унутранага і знешняга гандалю. Былі ўзведзены велічныя помнікі: Полацкі сабор Сафіі (1066), Ефрасінніна царква ў Полацку (1156) і інш. Вусная народная творчасць: быліны, 14 прымаўкі і прыказкі, фальклорнае песеннае мастацтва і музыка стваралі аснову для ўзнікнення твораў арыгінальнай літаратуры.

Асноўным старажытным летапісным творам з'яўляецца "Аповесць мінулых гадоў" (пачатак ХІІ ст.). Аўтар засяроджвае ўвагу на найбольш важных падзеях, піша пра жыццё і дзейнасць асветнікаў Кірылы і Мяфодзія, заснаванне Кіева і рассяленні славянскіх народаў.

Вяршыня старажытнага славянскага літаратурнага мастацтва – "Слова аб палку Ігаравым", напісанае ў XII ст. невядомым аўтарам

 

 

Беларускае летапiсане I публiцыстыка 19-20

На беларускіх землях распаўсюджвалася кананічная літаратура, а таксама хронікі, летапісы, хаджэнні, вядомыя яшчэ з часоў Кіеўскай Русі. Гэта стварыла падставы для шырокага развіцця пісьменнасці на тэрыторыі Беларусі. З тых часоў да нашых дзён дайшлі звесткі аб Полацкім летапісе ХІІ ст., Смаленскім летапісе XIV–XV ст., ёсць меркаванні пра існаванне Пінскага, Навагрудскага і інш. летапісных помнікаў. Асаблівую значнасць маюць агульнабеларускія летапісы пазнейшага часу (XV–XVI ст.), якія адлюстроўваюць гістарычныя падзеі ВКЛ і напісаны на беларускай мове пераважна мясцовымі аўтарамі. Гэтыя летапісы – арыгінальны пласт беларускага пісьменства, выдатныя помнікі айчыннай гісторыі і літаратуры.

Вяршыняй старажытнага беларускага летапісання з'яўляецца Беларускі ІІІ летапіс, ці "Хроніка Быхаўца" аўтар расказвае аб узнікненні горада Навагрудка.

Публiцыстыка Адраджэння. Эпоха Скарыны.

Пасля Люблінскай уніі 1569 г.31, калі на Беларусі і Украіне фактычна пачалася эканамічная і палітычная экспансія польскіх феадалаў, культура, быт, асвета ўсходніх славян аказаліся пад пагрозай знішчэння. У гэтых умовах палітычнай барацьбы з'явілася на Беларусі аналітычная літаратура. Гэта былі палемічыя творы, таленавітая публіцыстыка віднейшых прадстаўнікоў беларускай культуры эпохі Адраджэння.

Працягвала інтэнсіўна развівацца кнігадрукаванне. Выдавалася рэлігійна-палемічная, палітычная і маральна-філасофская, вучэбная літаратура. У 1586 г. выходзіць "Граматика славянського языка, у 1596 "Граматика словенска" і "Лексіс" Лаўрэнція Зізанія, і ў 16 19. Творчасць Ф.Скарыны, С.Буднага, В.Цяпінскага, Л.Зізанія, М.Сматрыцкага і іншых прадстаўнікоў беларускага гуманізму і Адраджэння займаюць вядучае месца ў літаратурным працэсе.

Нарадзіўся Францыск Скарына, сын Лукі Скарыны, у Полацку каля 1490г. – буйным грамадска-палітычным і культурным цэнтры старадаўняй Беларусі.

Асабліва значны перыяд дзейнасці Ф.Скарыны працякаў на радзіме. У 1520 г. ён стварыў у Вільні друкарню і ў 1525 г. надрукаваў там шырока вядомыя кнігі "Апостал" і "Малую падарожную кніжыцу"

Глыбокія філасофскія ідэі Ф.Скарыны былі дакладна сфармуляваны ў яго публіцыстыцы. Адметныя яе рысы – лагічнасць, лаканічнасць, доказнасць у аналізе рэчаіснасці.

Першыя беларусскiя выданнi

Выдадзеная ў 1760 г. першая на тэрыторыі Беларусі газета "Кур'ер Віленскі " ("Kurier Wileński") праіснавала даволі працяглы час (да 1916 г.)

У 1776 г. адбылася яшчэ адна падзея ў развіцці перыядычнага друку на Беларусі: пачала друкавацца "Gazeta Grodzieńska " ("Газета Гродзенская") на польскай мове.

У 1792 г. (лістапад-снежань) у Гродне друкавалася газета "Wiаdomosci Grodzieńskie" ("Гродзенскія ведамасці"), якая выходзіла два разы на тыдзень і змяшчала мясцовыя афіцыйныя паведамленні.

У 1812 г. (з ліпеня па снежань) у Мінску выходзіла "Czasowa gazeta мinskа" ("Часовая мінская газета") на польскай мове, два разы на тыдзень, на шасці старонках.

"Wiadomości Brukowe" ("Вулічныя весці"), якая выдавалася штотыднёва ў Вільні на польскай мове з 1816 па 1822 г. і стала адным з першых сатырычных выданняў на Беларусі.

У Вільні ў 1841–1851 гг. на польскай мове друкаваўся літаратурны і грамадска-палітычны часопіс " Athenaeum" ("Атэнэум")

Стварэнне губернскiх газет

Важным этапам у стварэнні перыядычнага друку стаў 1838 г., калі згодна з пастановай царскага ўрада ў пяці гарадах Беларусі пачалі друкавацца "…Губернские ведомости". Мэта гэтых афіцыйных выданняў была вельмі вузкая: "прадстаўленне ўсім і кожнаму зручнейшага сродку атрымліваць у патрэбны час звесткі аб пастановах і распараджэннях губернскага начальства

Ревалюцыйны друк

У сярэдзіне ХІХ ст. у Расійскай імперыі склаліся непераадольныя сацыяльна-эканамічныя супярэчнасці паміж феадальным і буржуазным укладамі. Гэта прывяло да адмены ў 1861 г. прыгоннага права і абуджэння палітычнай свядомасці грамадства, узнікнення прагрэсіўных рухаў і арганізацый, дэмакратычных газет і часопісаў.

 

Доўгі час беларускія журналісты і вучоныя марна дабіваліся дазволу на адкрыццё часопіса "Вязанка"

Напярэдадні паўстання 1863 г. вялася падрыхтоўчая работа па стварэнні ў Магілёве (1860 г.) часопіса "Белорусский вестник"

У Віцебску праектавалася выданне штотыднёвай газеты "Будильник"

 

Адозвы, пракламацыі, лістоўкі, нават брашуры ў нейкай меры замянілі перыядычныя выданні, якія не атрымалі дазволу на выхад у свет. Сярод апошніх вершаваная “Гутарка старога дзеда", напісаная ў пачатку 1861 г. і стаўшая папулярнай з-за даволі рэзкай і трапнай крытыкі царскага самаўладдзя.

– газета "Мужыцкая праўда", сем нумароў якой было надрукавана ў 1862 г. пад кіраўніцтвам К.Каліноўскага.

1863 г. польская газета " Вольны голас" у Лондане

"Сцяг свабоды", якую выдаў 1 студзеня 1863 г. на польскай мове віленскі Літоўскі рэвалюцыйны камітэт

У 1864 г. у Кёнігсбергу выйшла пяць нумароў падпольнай газеты " Голас з Літвы"

Епархiяльныя ведамасцi

У сістэме друку Беларусі другой паловы ХІХ ст. значнае месца займаюць афіцыйныя, дзяржаўна-рэлігійныя выданні. Гэта былі газеты, часопісы, бюлетэні, штомесячнікі і штогоднікі, прысвечаныя найбольш значным падзеям духоўнага жыцця.

Старэйшай і найбольш вядомай сярод царкоўных газет былі " Литовские епархиальные ведомости ", створаныя з дазволу Свяшчэннага Сінода (выдаваліся з 1863 па 1916г. у Вільні). Гэта выданне друкавалася ў выглядзе кнігі, два разы ў месяц на рускай мове.

У "Могилевских епархиальных ведомостях" (1883–1917) была надрукавана інструкцыя для наглядальнікаў духоўнай семінарыі.

"Полоцкие епархиальные ведомости " па рашэнні Свяшчэннага Сінода з 1874 па 1917г. друкаваліся ў Віцебску.

"Гродненские епархиальные ведомости " (1901–1915 гг.) Рэдакцыя пачала друкаваць вершы, нарысы, спецыяльныя маральна-этычныя матэрыялы.

Там было два адзелы:афiцыйны i неафiцыйны. У прешым навины, у другим самообразование.

11. Друк Беларусі на ўздыме дэмакратычнага руху (1885–1905 гг.)

Прагрэсіўная інтэлігенцыя імкнулася да арганізацыі легальнага, ліберальна-дэмакратычнага друку, каб праз ідэі асветы і культуры фарміраваць свядомасць людзей у новых грамадска-палітычных абставінах інтэнсіўнага развіцця капіталістычных адносін.

У гэты час была створана грамадска-літаратурная газета " Минский листок ", першы нумар якой быў надрукаваны 2 красавіка 1886 г.

У Мінску 1 кастрычніка 1902 г. пачала друкавацца шырокавядомая грамадска-палітычная і літаратурная газета "Северо-Западный край ". Яна прадоўжыла традыцыю " Минского листка ", далейшаму выхаду якога перашкодзіла жорсткая цэнзура.

Выходзілі газеты "Белорусский голос", "Витебская жизнь", "Минское слово", "Минский голос", "Минское русское слово", "Витебское церковно-общественное слово", "Минский курьер", "Окраина". Рэдакцыі гэтых выданняў былі паслядоўнымі як у рэзкай крытыцы рэвалюцыйных сіл, так і ў абароне ўладных структур.

12. Друк Беларусі ў час рэвалюцыі 1905–1907 гг.

Рэвалюцыя 1905 г. пачынала новую эпоху развіцця грамадства. На змену аўтарытарнай форме капіталістычнага ўладкавання ў Расіі прыходзілі дэмакратычныя прынцыпы палітычнага і эканамічнага жыцця. Пасля абнародавання царскага маніфеста ад 17 кастрычніка 1905 г. былі пераадолены ўсе забароны для арганізацыі легальнага друку.

Мінская арганізацыя РСДРП у 1906 г. падпольна выпусціла тры нумары газеты "Минский летучий листок ". Гродзенская сацыял-дэмакратычная ваенная арганізацыя 25 красавіка 1906 г. надрукавала газету "Солдатская воля ".

У Гомелі з лютага 1905 г. па 1906 г. выдавалася газета "Труд ", у рэдакцыю якой перайшлі супрацоўнікі закрытага "Северо-Западного края".

Літаратурная газета " Голос провинции ", якая выходзіла з сакавіка 1906 г. у Мінску.

Прадаўжэннем дзейнасці гэтых выданняў стала грамадска-палітычная і літаратурная газета "Окраина", якая выходзіла з ліпеня 1906 г. у Мінску.

Першы нумар легальнай штотыднёвай газеты "Наша доля" на беларускай мове выйшаў 1 верасня 1906 г.(першае беларускае выданне). Значную ролю ў рэдакцыі выконвалі браты І. і А. Луцкевічы, паэтэса А.Пашкевіч (Цётка) і інш. Упершыню ў газеце выступіў К.М.Міцкевіч, які пад псеўданімам Якуб Колас надрукаваў верш "Наш край".Рэдакцыя выступіла на баку рэвалюцыйных нацыянальных сіл і, як указвалася ў перадавым артыкуле першага нумара, была разам з народам. Ідэя змагання за сацыяльную справядлівасць была галоўнай у новай беларускай публіцыстыцы і фактычна стала асновай эстэтыкі ў рэалістычнай беларускай літаратуры. "Наша доля" рашуча асуджала рэпрэсіўную, каланіяльную палітыку ўлад і заклікала чытачоў, народныя масы да рашучых выступленняў супраць прыгнёту.

13. "Наша ніва"

Першы нумар легальнай газеты "Наша ніва " выйшаў у Вільні 10 лістапада 1906 г. У склад рэдакцыйнай калегіі ўваходзілі Я.Купала, В.Ластоўскі, Я.Драздовіч, А.Луцкевіч, І.Луцкевіч.

Газета пачала барацьбу дэмакратычных сіл за нацыянальнае і дзяржаўнае самавызначэнне беларускага народа.

"Наша ніва" можна падзяліць на тры характэрныя перыяды:

1) 1906–1910 гг. – ішло затуханне рэвалюцыйных выступленняў і ўзмацненне рэпрэсій з боку ўладных структур, апрабаванне сацыяльна-палітычнай дзейнасці дэмакратычнага друку ў новых умовах росту нацыянальнай свядомасці.

2) 1910–1914 гг. – рэдакцыя канчаткова перайшла на пазіцыю вызначэння нацыянальнага развіцця беларускага грамадства на аснове народна-дэмакратычнай ідэалогіі і агульначалавечых маральна-этычных прынцыпаў.

3) 1914–1915 гг. – "купалаўскі" перыяд – самы карысны і прадуктыўны ў дзейнасці рэдакцыі.

Рэдакцыя "Нашай нівы " разгарнула выдавецкую дзейнасць. З 1910 г. яна выпускала "Беларускі каляндар ", разлічаны на вясковага чытача. У 1912 г. сельскагаспадарчы аддзел газеты быў ператвораны ў самастойны часопіс "Саха ". У той жа час у Мінску пры падтрымцы нашаніўцаў выходзіў літаратурны месячнік для моладзі " Лучынка". Яны ўдзельнічалі таксама ў выпуску грамадска-палітычнага альманаха "Маладая Беларусь", які арганізавала ў 1912 г. суполка "Загляне сонца і ў наша ваконца!"(Эпiмах-Шыпiла)

14. Беларускі друк у час лютаўскай рэвалюцыі 1917 г.

Перад рэвалюцыяй 1917 г. на тэрыторыі Расійскай імперыі абвастрыліся знешнепалітычныя і сацыяльна-эканамічныя адносіны. Адной з галоўных прычын сацыяльнага напружання была імперыялістычная вайна, якая сфарміравала ў грамадстве ўстойлівае незадавальненне, супрацьстаянне розных слаёў насельніцтва.

Часовы ўрад у шэрагу заканадаўчых актаў дэмакратычнага накірунку распрацаваў " Правілы друку" і зацвердзіў іх у красавіку 1917 г.

Напрыклад, вельмі шырока былі прадстаўлены на палітычнай арэне выданні нацыянальных меншасцей: польскіх і яўрэйскіх.

У рэвалюцыйны час шырокае распаўсюджанне атрымаў друк на яўрэйскай мове. Найбольш вядомая мінская газета "Дэр Веккер" ("Рабочы").

Арыгінальным выданнем былі " Известия Выборных Особой Армии " – штодзённая газета Камітэта Заходняга фронту, якая пачала выходзіць у канцы жніўня 1917 г.

Газета " Фронт " – орган Выканаўчага камітэта З'езда салдацкіх, рабочых і сялянскіх дэпутатаў Заходняга фронту.

Беларускія " Известия " актывізавалі сваю працу восенню 1917 г., калі Саветы ў асноўным сталі бальшавіцкімі.

Газеты меншавікоў "Минский голос", "Луч", "Рабочая мысль", "Оршанский вестник"

27 ліпеня 1917 года выйшаў першы нумар газеты "Звезда" – органа Паўночна- Заходняга камітэта РСДРП. У гісторыі беларускага перыядычнага друку – гэта важны палітычны факт.

 

Друк беларускай дыяспары.

Фарміраванне беларускай дыяспары – складаны працэс. За межамі нашай краіны пражывае каля 3,5 млн. беларусаў. На працягу ўсёй гісторыі розныя, аб’ектыўныя і суб’ектыўныя абставіны вымушалі нашых суайчыннікаў пакідаць сваю Радзіму і шукаць прытулак у розных кутках свету. Пасля далучэння беларускіх зямель да Расіі (у выніку падзелу Рэчы Паспалітай 1722, 1793, 1795 гг.) было пераселена ў асноўным у Сібір, Туркестан (цяпер Казахстан) каля 500 тыс. беларусаў. 2) У тых краінах, дзе для вялікай колькасці беларусаў-эмігрантаў створаны спрыяльныя грамадска-палітычныя ўмовы для захавання нацыянальнай адметнасці, нашы суайчыннікі робяць арганізацыйныя захады для згуртавання, адраджэння айчынных традыцый, у тым ліку і праз арганізацыйную падтрымку з гістарычнай Радзімай. У міжваенны перыяд грамадска-палітычную дзейнасць вялі беларускія эмігранты ў Чэхаславакіі, Аргенціне, ЗША, Францыі, Літве, Латвіі і

іншых краінах. Там былі створаны культурныя аб’ яднанні, выдавецтвы, арганізацыі, якія наладжвалі выпуск газет, часопісаў, бюлетэней. На першым этапе, у пачатку 20-х гадоў, цэнтрам палітычнага аб’яднання спрабаваў стаць эмігранцкі ўрад БНР. 2) У 1923 г. у Празе выдаваліся два часопісы беларускіх студэнтаў – «Перавясла» і «Беларускі студэнт». Можна вызначыць тры найбольш акрэсленыя ў

змесце часопісаў праблемы: арганізацыя студэнтаў-беларусаў вакол справы адраджэння, вывучэнне вопыту ўдзелу моладзі ў грамадска-палітычным жыцці і знаёмства чытачоў з падзеямі ў Савецкай і Заходняй Беларусі. Часопісы «Перавясла» ( выйшла два нумары – першы ў 1923 г., другі – ў 1924 г.) і «Беларускі студэнт» (выйшла сем нумароў) асаб лівую ўвагу звярталі на слабае развіццё

беларускай школы ў Заходняй Беларусі, на недастатковую працу польскай улады і грамадскасці ў вырашэнні праблем беларускай культуры.

24. Адлюстраванне планаў пабудовы сацыялізму.

«Першая пяцігодка завершана! Няхай жыве другая пяцігодка!» – пад такім лозунгам выйшла «Звязда» 1 студзеня 1933 г. Заканчэнне першай пяцігодкі дазволіла савецкай краіне перайсці на новы сацыяльна-эканамічны ўзровень. Намаганнямі савецкага народа была створана прамысловасць: пабудаваны заводы, фабрыкі; падрыхтаваны кваліфікаваныя кадры рабочых і тэхнічная інтэлігенцыя ў вышэйшых навучальных установах. Развіццё прамысловасці было асновай магутнага навукова-тэхнічнага патэнцыялу сацыялізму. «Звязда» пісала, што асноўныя фонды беларускай прамысловасці павялічыліся ў 3,5 разы. Пабудаваны новыя прадпрыемствы: Белдрэс імя Сталіна, Гомсельмаш, Бабруйскі і Гомельскі дрэваапрацоўчыя заводы, Магілёўская фабрыка штучнага валакна. Як адно з важнейшых дасягненняў газета падкрэслівала факт, што рабочы клас рэспублікі павялічыўся з 240 да 500 тыс. чалавек. 2) У калгасах і саўгасах створана буйнатаварная сельскагаспадарчая вытворчасць, забяспечаная тэхнікай, кадрамі спецыялістаў.Аблічча вёскі набывала сучасныя рысы: будаваліся школы, клубы, новыя дамы, пачалі развівацца электрафікацыя і радыёфікацыя. *У калгасах і саўгасах створана буйнатаварная сельскагаспадарчая вытворчасць, забяспечаная тэхнікай, кадрамі спецыялістаў.Аблічча вёскі набывала сучасныя рысы: будаваліся школы, клубы, новыя дамы, пачалі развівацца электрафікацыя і радыёфікацыя

3)! І тым не менш, перыядычны друк і радыё рэспублікі ўжо да часу зацвярджэння планаў другой пяцігодкі сталі ідэалагічным стрыжнем сацыялістычнай эканомікі. Гэта быў найбольш значны пласт грамадскай інфармацыі, які, у сваю чаргу, складаўся з двух напрамкаў абмеркавання. Спачатку газеты аналізавалі, «даводзілі» да чытачоў кантрольныя лічбы або паказчыкі эканамічных дасягненняў, затым вёўся пошук, як дасягнуць гэтых

вынікаў.

25. Рабселькораўскі рух у Беларусі.

Рабселькораўскі рух – гэта масавая грамадска-палітычная і культурная арганізацыя. Ён узнік з працэсу ўсведамлення, асабліва моладдзю, рэвалюцыйных пераўтварэнняў у нашай краіне. Устанаўлівалася двухбаковая сувязь паміж мясцовымі карэспандэнтамі і газетай, што рабіла цікавым яе змест, дапамагала росту адукацыйнага і палітычнага ўзроўню юнака або дзяўчыны.* Пагэтаму рэдакцыі і распачалі арганізацыйную і адукацыйную працу са сваімі няштатнымі карэспандэнтамі. На старонках газет была заведзена рубрыка: «Рабкор і селькор»,рэдакцыі тлумачылі, як і пра што пісаць у газету, праводзілі сходы, семінары і нарады сваіх актывістаў. Першай падтрымала рабселькораўскі рух«Звезда». 2) Пацвярджэннем палітычнай асновы рабселькораўскага руху стала Усесаюзная нарада, праведзеная ў кастрычніку 1923 г. рэдкалегіяй газеты «Правда». Адно тое, што нарада рабкораў праходзіла ў сталіцы СССР, надавала яму незвычайную важнасць. Асноўнымі ж на сходзе былі задачы, якія сталі сутнасцю дзейнасці карэспандэнтаў: рабкор – гэта грамадскі дзеяч, перадавы рабочы, актыўны праваднік палітыкі партыі ў пабудове сацыялістычнага грамадства. Пасля Усесаюзнай нарады рабселькораўскі рух набывае масавасць і яшчэ большую арганізаванасць. 3) 21 верасня 1924 г. адкрыўся І з’езд рабселькораў Беларусі. У парадку дня

стаялі наступныя праблемы: міжнароднае і ўнутранае становішча краіны; развіццё беларускага друку; чарговыя задачы рабселькораў; распаўсюджанне газет і часопісаў. У рэзалюцыі з’езда былі сфармуляваны асноўныя задачы рабселькораў: аказваць усямерную дапамогу ў будаўніцтве сацыялізму, аналізаваць работу прадпрыемстваў для павышэння вытворчасці працы, канцэнтраваць сваю ўвагу на недахопах у дзеяннях калектыва і ўстановы, асвятляць пытанні развіцця культуры рабочых і сялян.

 

Друк Заходняй Беларусі.

З 1921 па 1939 год Заходняя Беларусь з’яўлялася каланіяльным прыдаткам Польшчы. Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускай тэрыторыі і насельніцтва «усходніх крэсаў» было вельмі складаным. Заходняя Беларусь знаходзілася на паўваенным становішчы. Там дзейнічалі партызанскія атрады, якія змагаліся за вызваленне беларускіх земляў. Заходняя тэрыторыя была аддзелена ад БССР мяжой і партызанскія атрады былі пазбаўлены ваеннай падтрымкі. Тым не менш, вядомыя іх арганізатары і кіраўнікі К. Арлоўскі, В. Корж і іншыя разгарнулі баявыя аперацыі па ўсёй заходнебеларускай зямлі. На падставе актыўнай узброенай барацьбы ў 1922 г. была створана падпольная Беларуская рэвалюцыйная арганізацыя (БРА). Яе мэты былі наступныя: кіраўніцтва рэвалюцыйным рухам, партызанскай барацьбой і разгортванне агітацыі і прапаганды сярод насельніцтва. 2) Для выканання гэтых задач БРА арганізавала выпуск газет, лістовак і іншай агітацыйна-прапагандысцкай літаратуры. Найбольш вядомыя выданні «Наш сцяг», «Вольны сцяг», «Змаганне» – выходзілілегальна і шырока распаўсюджваліся сярод чытачоў. Фактычна гэта адна газета, якая часта мяняла сваю назву з-за цэнзурных пераследаванняў. Асабліва шырока пытанні рэвалюцыйнай барацьбы асвятляліся ў газеце «Змаганне». Яе тэматыка адпавядала палітыка-эканамічным падзеям, якія разгортваліся ў Польшчы і Заходняй Беларусі.

 

Старажытнае летаписнае слова

Кнігапісанне на Беларусі ўзнікла ў Х ст., як вынік эвалюцыі славянскай культуры феадальнай эпохі. Грамадскае жыццё таго часу характарызавалася высокім узроўнем развіцця гаспадаркі, горадабудаўніцтва, унутранага і знешняга гандалю. Былі ўзведзены велічныя помнікі: Полацкі сабор Сафіі (1066), Ефрасінніна царква ў Полацку (1156) і інш. Вусная народная творчасць: быліны, 14 прымаўкі і прыказкі, фальклорнае песеннае мастацтва і музыка стваралі аснову для ўзнікнення твораў арыгінальнай літаратуры.

Асноўным старажытным летапісным творам з'яўляецца "Аповесць мінулых гадоў" (пачатак ХІІ ст.). Аўтар засяроджвае ўвагу на найбольш важных падзеях, піша пра жыццё і дзейнасць асветнікаў Кірылы і Мяфодзія, заснаванне Кіева і рассяленні славянскіх народаў.

Вяршыня старажытнага славянскага літаратурнага мастацтва – "Слова аб палку Ігаравым", напісанае ў XII ст. невядомым аўтарам