Маркова И.В., Неженцев М.В. Фармакология. С-Петербург. 2001. – 415 б.

Қосымша:

1. Машковский М.Д. Лекарственные средства. Издание пятнадцатое. - М.: Новая волна, 2007. т. 1-2. – 1206 б.

2. Гудман Г., Гилман Г. Клиническая фармакология. Перевод 10-го издания. М. «Практика». 2006. - 1648 б.

3. Клиническая фармакология. /под ред. Зупанца И.А., Налетова С.В., Викторова А.П./ изд. НФаУ «Золотые страницы», 2005 ж. т 1-2. 844 б.

4. Аляутдин Р.Н. Фармакология. Учебник. Москва. Изд. Дом «ГЭОТАР-МЕД». 2004.-591 б.

5. Клиническая фармакология и фармакотерапия. /Под ред. В.Г.Кукеса, А.К.Стародубцева. –2-е изд.,испр.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2004. – 640 б.

6. Справочник врача общей практики. Издание Москва ЭКСМО – ПРЕСС, 2002. т. 1-2. – 926 б.

7. Лоуренс Д.Р., Бенетт П.Н. Клиническая фармакология. – М.: Медицина, 2002, т.1-2. – 669 б.

8. Л.В.Деримедведь, И.М. Перцев, Е.В. Шуванова, И.А.Зупанец, В.Н. Хоменко «Взаимодействие лекарств и эффективность фармакотерапии» -Издательство «Мегаполис» Харьков 2002 - 782 б.

9. Бертрам Г. Катцунг. Базисная и клиническая фармакология (перевод д.м.н., проф. Э.Э. Звартау.) - Санкт-Петербург, 1998.- 1043 б.

 

6. Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1. Бактериялық менингитте қандай антибиотиктер қолданылады?

2. Мидың қабаттарының қабынуында антибактериялық терапиядан басқа қандай топтың препараттары қолданылады?

3. Бактериялық менингиттің асқынуы нәтижесінде дамитын басішілік қысымның жоғарылауында қандай препараттар қолданылады?

4. Менингитте тырысудың алдын-алу және емдеу үшін қандай препараттар қолданылады?

Дәріс №2

1. Тақырыбы: «Негізгі нейропротективті заттар. ОЖЖ регенераторлы-репаративті үрдістерді жақсартуға бағытталған препараттар».

2. Мақсаты: регенераторлы-репаративті үрдістерді жақсартуға бағытталғантерапияданейропротекция үшін, ишемиялық және геморрагиялық инсультті емдеуде қолданылатын заттардың жіктелуі, әсер ету механизмі және сипаттамасымен студенттерді таныстыру»

 

3. Дәрістің тезистері

Шұғыл жағдайларға сәйкес базисті терапия синдромды және нейропротективті болады.

Синдромды интенсивті терапияда жүргізілетін шаралар бір кезеңде және мүмкіндігінше жылдам жасалуы қажет. Мидың қан айналымының бұзылыстарында алдын алу шаралары аса тиімді: АҚ төмендету және сәйкес ұстап тұру, қандағы липидтердің деңгейін қалыптастыру; дене салмағын төмендету; тромб түзуілу қаупі бар науқастарға дезагреганттарды, қажет болған жағдайда антикоагулянттарды қолдану. Сонымен қоса қосымша ауруларына емдеу жүргізу.

Инсульт — мидың қан айналымының жедел бұзылысы.

Мидың қан айналымының жедел бұзылысының дифференциялық терапиясының негізгі бағыты — ишемия ошағын және ишемиялық жартылай көлеңкеленген ошақты шектеу, қанның реологиялық және ұю қасиеттерін қалыптастыру, церебропротективті терапия – нейрондарды ишемияның зақымдаушы әсерінен қорғау және нерв тіндерінде репаративті үрдістерді ынталандыру.

Реперфузиялық терапия инсульттің патогенетикалық сипатымен анықталады. Ми қан тамырларының тромболитикалық және эмболиялық зақымдалуларында емдеу тромболизиске бағытталған. Бұл жағдайда плазминогеннің рекомбинантты тіндік активаторы (rt-PA), анкорд, гепаринді қолдану тиімді болар еді. Транзиторлы ишемия алған науқастарға антикоагулянттарды қолданады, қайталануды болдырмас үшін антиагреганттар – аспирин тағайындалады,

Антикоагулянттар мен тромболитикалық терапия гемморагиялық инсульт алған науқастарда қарсы көрсетілген, оларды қолдану артериялық гипертензиясы бар науқастарда шектелген, одан басқа олар тек алғашқы тәулікте ғана тиімді.

Ишемиялық инсульт алған науқастарда антиагрегантты әсері бар, микроциркуляцияны жақсартатын заттар қолданылады. Мидың ісіну белгілері болған жағдайда терапия басішілік қысымды төмендетуге бағытталады (осмостық диуретиктер).

Нейропротективті терапияны шартты түрде біріншілік және екіншілік нейропротекция деп бөледі, біріншілік нейропротекция глутамат-кальцийлік каскадты тез бұзуға бағытталған, екіншілік нейропротекция нейрондардың өлуін тоқтатуға — АФК артық өндірілуін, оксидативті стрессті, цитокиндердің дисбалансын болдырмауға, иммундық ауытқулардың, трофикалық дисфункциялардың, апоптоздың болуына кедергі жасауға бағытталған.

Біріншілік церебропротекцияда ең жиі қолданылатын заттарға - потенциалға тәуелді L-типті кальций каналының антагонисттері — дигидропиридиннің туындылары: нимодипин (аса жақсы зерттелген) – субарахноидалды қан құйылғанда қантамырларының спазмын болдырмайды, фибринолизді күшейтеді, бос радикалдардың тотығуын тежейді және ишемиялық инсульттен кейінгі өлім жиілігін төмендетуі мүмкін.

Екіншілік нейропротекцияда жасушалардың баяу өлу механизмдерін тежейтін заттар: антиоксиданттар, нейропептидтер, қабынуға қарсы цитокиндердің блокаторлары, нейротропты факторлар, ноотропы: глицин, пирацетам, фенотропил, пикамилон қолданылады.

Ноотропты заттарды транзиторлы ишемиялық атакасы бар науқастарға, геморрагиялық және ишемиялық инсульт алған науқастарға да қолдануға болады. Ең жиі қолданылатын - пирацетам, ақыл ой қабілетін ынталандырады (ойлау, оқу, есте сақтау), антигипоксиялық әсер көрсетеді, ми тінінің гипоксияға тұрақтылығын жоғарылатады, және тырысуға қарсы аздаған әсер көрсетеді. Әсері баяу дамиды.

Нейропротекцияның маңызды бағытына нейропептидті және антиоксидантты терапия жатады. Нейропротективті әсер көрсететін антиоксиданттарды шартты түрде бірнеше топқа бөлуге болады: 1. АФК және бос радикалдардың «Қақпаны»; 2. Антиоксидантты ферменттер және табиғи антиоксиданттар; 3. Нейродеструкция кезінде АФК түзілуінің ингибиторлары. Препараттар: Карнозин, тирилазид, оксипиридиннің туындылары: эмоксипин және оның янтарлықышқыл тұзы мексидол, селеннің туындылары — натрий селениті, деметеон, неоселен, эбселен. Ноопент гидроксилді радикалдардың «қақпаны» болып табылады.

Соңғы жылдары нейропептидтердің арасынан белсенділігі жоғары нейропротекторларды іздестіру қарқынды жүруде. Нейропептидтерді зерттеудің жаңа бағытына апоптозды реттеудегі ролін анықтау, сонымен қатар ерте дамитын гендердің экспрессиясына – препараттары: цереброкурин, кортексин, семакс әсерін анықтау болды.

Көрнекі материал: мультимедиялық дәрістің электрондық үлгісі (студент кафедрадан алады)

5. Әдебиет:

Негізгі:

1. Харкевич Д.А., Фармакология, Мемлекеттік тілдегі аудармасы, Алматы, 2004, 604 б.

2. Харкевич Д.А. Фармакология. Издание десятое – М.: ГЭОТАР Медиа, 2008, 750 б.

3. Маркова И.В., Неженцев М.В. Фармакология. С-Петербург. 2001. - 415 б.

 

Қосымша:

1. Машковский М.Д. Лекарственные средства. Издание пятнадцатое. - М.: Новая волна, 2007. т. 1-2. – 1206 б.

2. Гудман Г., Гилман Г. Клиническая фармакология. Перевод 10-го издания. М. «Практика». 2006. - 1648 б.

3. Лекции по фармакологии для врачей и провизоров/ Венгеровский А.И. – 3-е издание, переработанное и дополненное: учебное пособие – М.:ИФ «Физико-математическая литература», 2006. – 704 б.

4. Клиническая фармакология и фармакотерапия. /Под ред. В.Г.Кукеса. – ГЭОТАР.: Медицина, 2004. – 517 б.

5. Аляутдин Р.Н. Фармакология. Учебник. Москва. Изд. Дом «ГЭОТАР-МЕД». 2004.-591 б.

6. Справочник врача общей практики. Издание Москва ЭКСМО – ПРЕСС, 2002. т. 1-2. – 926 б.

7. Лоуренс Д.Р., Бенетт П.Н. Клиническая фармакология. – М.: Медицина, 2002, т.1-2. – 669 б.

8. Л.В.Деримедведь, И.М. Перцев, Е.В. Шуванова, И.А.Зупанец, В.Н. Хоменко «Взаимодействие лекарств и эффективность фармакотерапии» -Издательство «Мегаполис» Харьков 2002.- 782 б.

9. Оксфордский справочник по клинической фармакологии и фармакотерапии. – М.: Медицина, 2000. – 740 б.

10. Сатоскар Р.С., Бондаркар С.Д. Фармакология и фармакотерапия, в 2 томах: Пер. с англ. – М.: Медицина, 1999 ж.

11. Бертрам Г. Катцунг. Базисная и клиническая фармакология (перевод д.м.н., проф. Э.Э. Звартау.) - Санкт-Петербург, 1998.- 1043 б.

12. Белоусов Ю.Б., Моисеев В.С., Лепахин В.К. Клиническая фармакология и фармакотерапия. - М: Универсум Паблишинг, 1997. – 529 б.

6. Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1. Инсульттің терапиясында қолданылатын дәрілік заттардың әсер ету принципі.

2. Мидың қан айналымының жедел бұзылыстарында қолданылатын заттардың негізгі дифференцирленген бағыттары.

3. Нейрометаболикалық заттар: ноотропты және церебропротекторлар.

4. Пирацетамның, глициннің, семакстің, церебролизиннің және т.б. әсер ету механизмдері.

5. Нейрометаболикалық заттардың қолданылуы мен қарсы көрстекіштері.

6. Нейрометаболикалық заттардың балаларда қолданылуы.

«Жүйке жүйесі» модулі бойынша практикалық сабаққа арналған әдістемелік нұсқаулар

№1 Сабақ

1.Тақырыбы. Ми қанайналымының жедел және созылмалы бұзылыстарында қолданылатын заттар

2. Мақсаты: Патологиялық үрдістерді реттеуге бағытталған ми қан айналымы бұзылыcы кезінде қолданатын препараттар тобының фармакокинетикалық және фармакодинамикалық ерекшеліктеріне арналған білімдерін қалыптастыру.

Когнитивті компетенция

1. Ми қан айналымы бұзылысы кезінде қолданатын дәрілік препараттардың жалпы сипттамасына арналған білімдерін меңгеру, әсер ету механизмін, заттардың негізгі фармакологиялық және жанама әсерлерін түсіну

2. Емнің тиімділігін жоғарлату мақсатында ағзаның әр түрлі мүшелерінің және жүйелерінің қызметін бағытап өзгерту үшін дәрілік заттарды таңдауға үйрену.

3. Әр түрлі патологиялық жағдайлар және аурулар кезінде дәрілік қалыптарын таңдауды, оларды қабылдау тәсілдеріне және рецептте жазу дағдыларына үйрену.

4. Қолдануға қарсы көрсетулерді анықтауға үйрену, жағымсыз жанама әсерлерін ажырата білу және оларды дер уақытында реттеу.

5. Негізгі фармакологиялық әсерлерін күшейту үшін дәрілік заттардың жұптасуын таңдауды немесе кейбір препараттардың жағымсыз жанама әсерлерін жоюды үйрену.

Операционалды компетенция

1. Дәрілік заттарды рецептте талдауымен бірге жаза білу дағдысын қалыптастыру.

2. Препараттардың бір реттік мөлшерін есептей білу дағдысын қалыптастыру

Коммуникативті компетенция:

1. Сауатты және жетік түрде сөйлеуді игеру;

2. Даулы жағдайларды шешу және оның алдын алу

3. Ұжым мүшелерінің арасындағы қарым-қатынасқа әсер етуді ынталандыру мақсатында мотивация сұрақтарын қолдану.

4. Жеке ой-пікірін жеткізе білу.

5. Тақырыптың мәселері бойынша логикалық ойлау, еркін түрде пікірталас жүргізе білу

Үздіксіз оқыту және білім беру компетенциясы:

1. Өзіндік қазіргі замандағы зерттеу әдістерін, компьютерлік технологиялар қолдану, ақпарат жинау және оларды өңдеу және талдау жасау (оқулықтар, анықтамалық әдебиет, нормативті құжаттар, ғылыми әдебиет және интернет-қоры)

2. СӨЖ-тың күрделі түрлерін орындай білу (көп деңгейлі кроссвордтарды, тесттік тапсырмаларды, презентацияларды, эссе, рефераттарды құру).

4. Хронометраж.

Сабақтың ұзақтылығы 2 сағат (100 мин)

· Ұйымдастыру кезеңі -3 мин

· Студенттердің өзіндік жұмысы -30 мин

· Студенттердің оқытушымен бірлесіп жұмысы -35 мин

· Білімнің соңғы деңгейін тексеру -25 мин

· Білімнің жалпы білімін бағалау – 3 мин

· Өзіндік жұмыс бойынша тапсырмалар орындау - 2 мин

 

5. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Мидың қанмен қамтамасыз етуін жақсартатын заттар. Жіктелуі.

2. Ми қанайналымының жедел бұзылысы кезінде қолданылатын препараттардың әсер ету принциптері. Негізгі препараттардың салыстырмалы сипаттамасыв.

3. Ми қанайналымының созылмалы бұзылысы кезінде препараттарды тағайындаудың негізгі принциптері. Негізгі препараттардың фармакологиялық тұрғыдан бағалау.

4. Ми қанайналымы бұзылысы кезінде ауруханаға дейінгі кезеңде қолданылатын заттар (базистік ем). Жіктелуі.

5. Ми қанайналымының жедел бұзылысы кезіндегі патогенетикалық емнің (ауруханалық емдеу) негізгі бағыттары

6. Нейропротективті заттар. Біріншілік нейропротекция. Емдеудің негізгі бағыты. Препараттардың әсер ету принциптері.

7. Екіншілік нейропротекция. Емдеудің негізгі бағыты. Препараттардың әсер ету принциптері.

8. Нейрометаболикалық заттар. Ноотропты заттардың әсер ету ерекшеліктері. Жіктелуі.

 

4. Оқыту әдістері: ауызша сұрау, тесттік тапсырмалар мен жағдайлық есептерді, нұсқаулықтар бойынша тапсырмаларды шешу және қорытынды беру, талдауымен және бір реттік мөлшерін анықтауымен бірге рецепт жазу, пікірталастар, кіші топтарда жұмыс жасау, көрнекті құралдармен жұмыс жасау.

 

Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Харкевич Д.А. Фармакология. Жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық. Мемлекеттік тілдегі аудармасы. Алматы, 2004-608 б.

2. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. – 10-е изд., перераб., доп. и испр. –М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008 - С 327-331, 418-435, 396-406.

3. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. – 8-е изд., перераб., доп. и испр. –М.: ГЭОТАР-Медиа, 2005 – С 320-327, 399-415, 377-387.

4. Руководство к лабораторным занятиям /Под ред. Д.А. Харкевича, Медицина, 2005.– 212-216, 276-287, 231-238 с.

5. Маркова И.В., Неженцев М.В. Фармакология. С-Петербург. 2001. – С 201-206, 184-186.

Қосымша:

1. Машковский М.Д. Лекарственные средства. Издание пятнадцатое. - М.: Новая волна, 2007. т. 1-2. – 1206 с.

2. Аляутдин Р.Н. Фармакология. Учебник. Москва. Изд. Дом «ГЭОТАР-МЕД». 2004.-591 с.

3. Гудман Г., Гилман Г. Клиническая фармакология. Перевод 10-го издания. М. «Практика». 2006. - 1648 с.

4. Лекции по фармакологии для врачей и провизоров/ Венгеровский А.И. – 3-е издание, переработанное и дополненное: учебное пособие – М.:ИФ «Физико-математическая литература», 2006. – 704 с.

5. Клиническая фармакология. /Под ред. В.Г.Кукеса. – ГЭОТАР.: Медицина, 2004. – 517 с.

6. Справочник врача общей практики. Издание Москва ЭКСМО – ПРЕСС, 2002. т. 1-2. – 926 с.

7. Лоуренс Д.Р., Бенетт П.Н. Клиническая фармакология. – М.: Медицина, 2002, т.1-2. – 669 с.

8. Л.В.Деримедведь, И.М. Перцев, Е.В. Шуванова, И.А.Зупанец, В.Н. Хоменко «Взаимодействие лекарств и эффективность фармакотерапии» -Издательство «Мегаполис» Харьков 2002.-с.782

9. Бертрам Г. Катцунг. Базисная и клиническая фармакология (перевод д.м.н., проф. Э.Э. Звартау.) - Санкт-Петербург, 1998.- 1043 с.

10. Белоусов Ю.Б., Моисеев В.С., Лепахин В.К. Клиническая фармакология и фармакотерапия. - М: Универсум Паблишинг, 1997. – 529 с.

Бағдарламалық препараттар: викасол, фибриноген, аминокапрон қышқылы, контрикал, транексам қышқылы, ацетилсалицил қышқылы, дипиридамол, тиклопидин, пентоксифиллин, абциксимаб, клопидогрель, гепарин, фраксипарин, варфарин, стрептокиназа, стрептодеказа, урокиназа, алтеплаза, фибринолизин, пирацетам, аминолон, пантогам, пиридитол, глицин, семакс, церебролизин, циннаризин, нимодипин, эуфиллин, винпоцетин, ксантинол никотинаты, кофеин, ницерголин, цитиколин

Рецепт жазуға арналған препараттар: гепарин, викасол, пирацетам, ацетилсалицил қышқылы.

8. Бақылау: тақырыптың негізгі сұрақтары бойынша ауызша сұрау, тесттік тапсырмалар мен жағдайлық есептерді шешу.

Тесттік тапсырмалар

Тест №1. Антиагреганттық қасиетке ие препарат: (4)

1.Тиклопидин.

2.Ацетилсалицил қышқылы.

3.Клопидогрел.

4.Дипиридамол.

5.Викасол.

Тест №2. Ми қанайналымының жедел бұзылысында (ишемиялық инсультте) қолданылатын препараттар: (4)

1. Гепарин.

2. Пирацетам.

3. Пентоксифиллин.

4. Церебролизин.

5. Викасол.

Тест №3Ми қанайналымының жедел бұзылысында(геморрагиялық инсультте) қолданылады: (1)

1. Гепарин.

2. Викасол.

3. Стрептолиазу.

4. Альтеплазу.

5. Фибринолизин.

Тест №4 Ми қанайналымын жақсартатын препарат, барвинок алкалоидтарының туындысы: (1)

1. Нимодипин.

2. Циннаризин.

3. Винпоцетин (кавинтон).

4. Ницерголин.

5. Пирацетам.