Govardhana bhaṭṭa gosvāmī
Rūpa-Sanātana-stotram
ratnaṁ kecid avāpya santu suditā muktendra-nīlādikaṁ brahmānanda-parā bhavantv iha pare kecit pareśonmukhāḥ | śrī-vaiyāsaki-citta-sampuṭa-gataṁ gaurānugodghāṭitaṁ rādhākāñcanarekhikaṁ marakataṁ cinme vayaṁ gokule ||1||
rādhābhāvābhipūrṇaṁ vraja-rasa-dhayanodbhūtaghūrṇaṁ sutūrṇaṁ nṛtyantaṁ bhakta-madhye nirūpama madhure kīrtane kṛṣṇa-nāmnām | varṣantaṁ prema-sindhuṁ parama-karuṇayā plāvayantaṁ trilokīṁ vande caitanyadevaṁ parijana-sahitaṁ cārucāmīkarābham ||2||
śrīcaitanya-harer viyoga-vikalo yaḥ kṣetra-sannthāplavān apyārāt parihṛtya dhāma jagatāṁ nāthasya paścād yayau | varṣan prema-payonidhi jayati yo govindapādābjayoḥ vande śrīla-gadādharaṁ purudayaṁ taṁ rādhikārūpiṇam ||3||
śrīgovindāṅghrikañjāruṇa-ruci-niratān rādhikā-dāsya-sindhau magnān śrutvā purāṇoccayamadhi-hṛdayaṁ niścitātmeśatattvān | durbodhān duṣṭavṛndair vrajapatitanayāsakta-bhaktātimānyān vande’nanta-prabhāvānaparimitakalāpūritāṁs tīrthapādān ||4||
prāṇotkrāntikaphāvarodhasamaye śrīrāsa-līlotsavaṁ vaṁśī-gīta-mati-pramoda-sahito yo yugma-gītaṁ tathā | prākarṇyāmala-kṛṣṇa-nāma vadane gāyan vane mādhavaṁ dṛṣṭvotthāya jahāvasūn svapitaraṁ taṁ naumi śikṣā-gurum ||5||
śrīvṛndāvipinañca gokulabhuvaṁ gopīgaṇaṁ rādhikāṁ govindaṁ sakalañca vaiṣṇavamataṁ nānāgameṣu sthitam | mando veda yadīyayaiva dayayā caitanya-devānugaṁ dīnoddhāra-viśāradaṁ namata taṁ rūpāgrajaṁ santatam ||6||
mūḍho’haṁ viṣayābhilāṣa-valitaḥ saṁsāra-mārge bhraman kva śrīmad-vṛṣabhānujācaraṇayor dāsyotsavo vā kva ca | kintu tvat karuṇānadīṁ suvipulāṁ viśvaṁ punantīṁ valād ācāṇḍāla mimāṁ vicārya mudito rūpāgraja tvāṁ bhaje ||7||
yo rājyaṁ parihṛtya pūrvajayuto niṣkaṇṭakaṁ svecchayā śrī-caitanya-padāravinda-yugalaṁ dhṛtvā manasyunmadaḥ | āgatya vrajabhūmivāsamabhito varṣan rasāmbhonidhīṁś cakre śrīyutarūpa sa tvam adhamaṁ māṁ svīyam aṅgīkuru ||8||
granthālīṁ lalitāṁ mahojvala-rasāṁ gāndharvikāmādhava krīḍābhir valitāṁ kavīśvaranutāṁ caitanyadevājñayā | viśvaṁ mohaghanāndhakārapatitaṁ vīkṣyānukampāyutaḥ śrīrūpaḥ prakaṭīcakāra yamunā-tīre kuṭīre sthitaḥ ||9||
yatkāvyaṁ hṛdayāntarālamilita-śrīgauracandreritaṁ rādhā-kṛṣṇa-vilāsa-sañcayacitaṁ vṛndāvanaśrībhṛtam | śrutvā nandatanūjabhaktanikarāḥ kampāśruromāñcitāḥ ughūrṇanti luṭhanti mattamanasaḥ kurddanti nṛtyanti ca ||10||
taṁ rādhā-padapadmasevana-rataṁ caitanya-deva-priyaṁ vṛndāraṇya-vilāsa-rakta-manasaṁ gopāṅganābhāvinam | kṛṣṇā-tīra-kuṭīravartimamalaṁ rūpaṁ samāśritya yo vartteta prasabhaṁ tadīya hṛdaye bhaktir narī-nṛtyate ||11||
tāvad ghora-kalivyathākula-hṛdastāvacca karmāturā stāvadyogakalākalāpavalitāstāvacca naiyāyikāḥ | tāvadbrahmaratā bhavanti manujāḥ granthāḥ na gaurapriyāḥ yāvatkarṇapathaṁ prayānti tarasā śrīrūpa-vaktrodgatāḥ ||12||
śrīmadrūpamukhāmbujādvigalitaṁ caitanyadevecchayā rādhākṛṣṇarasāmbudhiṁ niravadhi premonmadā bhūtale | citraṁ bhaktajanāḥ pibanti satataṁ ye kumbhajātāyitās teṣāṁ hā dviguṇībhavatyanudinaṁ tatraiva tṛṣṇā punaḥ ||13||
tuṇḍe tāṇḍavinīti mukhya-lalitaślokāvalīṁ yatkṛtāṁ muktābhānyatulākṣarāṇi ca harigauro vilokyonmadaḥ | ghūrṇan bhaktavṛto nanartta sahasā yaṁ sapramodaṁ stuvan ko rādhāpadadāsyam atra labhate taṁ rūpasaṅga vinā ||14||
yenāśeṣam idaṁ jagad vraja-rasāmbhodhau samāplāvitaṁ yannāmāpi niśamya kṛṣṇacaraṇe prāpnoti bhakti janaḥ | so'yaṁ yasya manasya-mandakṛpayā caitanyadevo hariḥ svaṁ sarvasvamaṇiṁ dadhau vada sakhe ! rūpātparaḥ ko bhuvi ||15||
aṭan kūle kūle taraṇiduhitur nirvyadhiraṭan vrajendornāmāni kvacid api naṭan premavivaśaḥ | likhan rādhānandātmajalalitakeliṁ kvacid api smaran gauraṁ śṛṇvan kvacid api ca rūpo vilasati ||16||
kanyāmekāṁ dadhānaḥ karakayutakaro rādhikā-kāntalīlāṁ gāyan dhyāyan samodaṁ drumatalavasatiḥ kṛṣṇanāmāni gṛhan | kurvan rolamba bhikṣāṁ kvacidapi paramād brāhmaṇāt sthūlavṛttiṁ rūpo nīcastṛṇebhyas tarur iva sahano rājate kānanāntaḥ ||17||
gāndharvāpadapadmadāsya-nirataś caitanyadeva-priyaḥ śrīgovinda-kṛpāvalokanaparo vṛndāṭavīkāmukaḥ | bhakta-prīti-kṛdanvahaṁ nataśiro bhūtāvalīmānanaḥ pīyūṣādhikabhāṣito vijayate rūpānuyāyī janaḥ ||18||
durdāntendriya-sañcayo'pi vihitānantāparādhopyasat saṅgenojjhita-mādhavo'pi kalitānyastrīprasaṅge'pi ca | caitanya priyapārṣadottamanutaṁ kāruṇya-pūrṇāntaraṁ śrīrūpaṁ paricaryā paryaṭati kaḥ saṁsārapāthonidhau ||19||
kecid ghorakaliprabhāvavijitāḥ pāṣaṇḍa-mārge gatāḥ kecit karmaratāḥ pare'vakalita-jñānādhvaviśrāntayaḥ | kecid bhakti-vibhūṣitāḥ suviralāstatrāpi kṛṣṇātsukāḥ śrīrādhāpadadāsya lampaṭa-hṛdaḥ ke santri rūpaṁ vinā ||20||
hitvā rūpapadāmbujaṁ bhavati yo rādhāṅghri-dāsyotsukas tuṅga gehamasau tanoti na kathaṁ ramye sthale saikate | bāhubhyāṁ tridivaṁ spṛśennahi kathaṁ no vā kathaṁ cchādayet tūrṇaṁ bhūrirajobhirambaramaṇi paṅguṁ na kiṁ cālayet ||21||
gopībhāva-taraṅga-ranjita-manāś caitanyadevo haris teṣāmeti kathaṁ hṛdaṁ kva ca kathā rādhāpadāmbhojayoḥ | vṛndākānana-mādhurī śrutigatā teṣāṁ vidūre nṛṇāṁ śrīrūpāṅghri sarojabhaktim iha ye kurvanti no durmadāḥ ||22||
śrīgovindapadāravinda-yugalaṁ kālāhi-tāpāpahaṁ vṛndākānanabhūṣaṇaṁ vraja-vadhū-netrālibhiḥ pūjitam | śrīrādhākucakuṭūmalāntaragataṁ dhyeyaṁ rasajñottamaiḥ ko loke vidadhāti locanapuro rūpaṁ dayāluṁ vinā ||23||
kaḥ śrībhāgavatasya tattvam amalaṁ boddhuṁ kṣamo bhūtale ko vṛndāvanamādhurīṁ kalayituṁ vaktuṁ ca dhatte matim | goṣṭhendrātmaja-rūpamadbhūtatamaṁ ko vā nayenmānasaṁ śrīmantaṁ karuṇākaraṁ guṇa-nidhiṁ rūpaṁ sabandhuṁ vinā ||24||
śrīgovarddhana-ghaṭṭa-vartmamilitāṁ rādhāṁ puro mādhavenāruddhāṁ kuṭilabhruvaṁ viracitānandādhipūrāplavām | ālokyāmita-vāg-vilāsamabhitaścakruḥ pramodena yaṁ sakhyastaṁ jagati sphuṭaṁ kathayitu rūpaṁ vinā kaḥ kṣamaḥ ||25||
yo nāṭye rādhikāyā vyattanuta paramāṁ premapāthodhisīmā mudghūrṇā-citra-jalpādi-kavi-kṛticitāṁ kṛṣṇa-rūpārti-rūḍhām | gūḍhāṁ mūḍhair manuṣyākṛtipaśunivahair nādṛtāṁ gauravedyāṁ sa śrīrūpaḥ kadā māṁ nija-jana-gaṇanāntaḥ kariṣyaty anātham ||26||
rādhāyāḥ pūrvarāgaṁ vrajapati-tanayasyāpy asādhāraṇa yaṁ gāyanty aśruplutākṣāḥ pulakita-vapuṣaḥ svedino bhaktavaryāḥ | mānaṁ kṛṣṇa-pravāsaṁ praṇayaca yacitāpāra-sambhogabhedā nāviścakre kṛpāluḥ kalimala nivahadhvaṁsanaḥ śrīla-rūpaḥ ||27||
vairāgyaṁ vidhi-rāga-bhaktimamalānnānā rasān dvādaśa premānaṁ vrajavāsināṁ śuka-mukhair-vipra-rṣibhiḥ saṁstutam | gopīnāṁ paramāṁ lasatpara-mahābhāvāṁ samarthāṁ ratiṁ rādhāyām iha mādanaṁ vada sakhe ko vetti rūpaṁ vinā ||28||
śrīgovarddhana-yajña-vaibhava-bharaṁ śrī-rāsalīlotsavaṁ śrīrādhābhisṛtiṁ kṛta-vraja-vadhūnmādāṁ pramodānvitām | gītālīṁ lalitāṣṭakaṁ nirūpamaśrīkṛṣṇanāmastutiṁ rūpaḥ svīya kṛte dayālumukuṭaḥ prāduścakāra prabhuḥ ||29||
chandobhir vividhair vrajendra-tanayaṁ kaḥ stotum atra kṣamaḥ kaḥ śauri virudāvalī-prabhṛtibhiḥ stotrair manasyānayet | jānīte madhuraṁ sagoṣṭa-vipinaṁ rādhāñca kṛṣṇaṁ mudā ko martyaḥ paramānurāganicitaṁ dīneṣu rūpaṁ vinā ||30||
pūrvācāryakṛtāḥ śruti-smṛtinutā yuktyācitāḥ karkaśair vādair bhrānti-nivārakā dṛḍhatarāḥ siddhānta-saṅghā bhuvi | santu śrīśuka-vākya-sindhum amalaṁ saṁmathya gaurājñayā svīyān rūpamṛte prapāyayati kaḥ śrīkṛṣṇa-līlāsudhām ||31||
caitanyānugṛhītavaryamatinā vṛndāṭavī-vāsinā yena prema-sudhātimatta-hṛdayaṁ viśvaṁ pracakre'dhunā | taṁ rūpaṁ śraya rādhikāpriyakathāṁ gāyan vasa tvaṁ vraje karma-jñānaparānnarān hasa sakhe vaṁbhrabhyase kiṁ vahiḥ ||32||
vidyā-rūpa-kulādi-garva-sahitaḥ saṁsāra-mārgāntare kiṁ re bhrāmyasi dārasūniratastūrṇaṁ mṛti cintaya | āgatya vraja-bhūmim unmadatamau rādhā-mukundau bhaja śrīrūpaṁ śraya gaura-candra-caraṇāmbhojaṁ manasyānaya ||33||
no janmāni gatāni te kati sakhe tīryaṅ nṛdevādikāḥ yonīḥ prāpnuvataḥ kathaṁ patasi hā mohāndhakūpāntare | tat tūrṇaṁ bhaja rūpa-pāda-yugalaṁ śrī-rādhikā-mādhavau nityaṁ cintaya mā vṛthā kṣipa paraṁ mānuṣya-ratnaṁ bhuvi ||34||
alaṁ tīrthair dānair alamahaha yogaiḥ saniyamair yamaiḥ sāṅkhenālaṁ kimu virasayā muktikathayā | aho bhogaiḥ kiṁvā vihita-bhavapātaiḥ suvitathaiḥ sadā rūpādiṣṭa-vrajamithuna-līlāḥ smara sakhe ||35||
kiṁ śāstra-vividhair mano bhramakarair dveṣādi-doṣākare saṁsāre pariṇāmato'tivirase vaṁbhramyase mohataḥ | rādhāmādhavakelivarṣavipulaṁ śrīkṛṣṇatṛṣṇākulaṁ rūpagranthacayaṁ vilokaya sakhe pathyaṁ ca tathyaṁ bruve ||36||
prāptastvaṁ maraṇaṁ bhaviṣyasi yadā kāntā tanujo'thavā bhrātā geham idaṁ dhanaṁ kimu sakhe saṅge tadā yāsyati | mā vyarthaṁ kuru cintayā vitathayā janmedṛśaṁ durlabhaṁ śrīrūpaṁ sa-sanātanaṁ śraya sadā gaurāṅgadevaṁ bhaja ||37||
durdāntendriyasañcayena rabhasādākṛṣyamānaḥ sakhe saṁsāre khalu tāvadeva niviḍāṁ prāpnoṣi pīḍāṁ muhuḥ | tāvad ghorakalivyathāvṛtamatis tvaṁ vañcito'si dhruvaṁ yāvad rūpapadāmbujātayugalaṁ nāyāti cittaṁ tava ||38||
kiṁ nityaṁ paricintayasyapi manaḥ svargaṁ yaśaś ca kṣamāṁ rājyaṁ brahma-sukhaṁ ca nirmalatarāṁ vaikuṇṭha-lokasthitim | vṛndākānana-kuñja-lampaṭa-yuva-dvandva-spṛhārtipradaṁ | śrīrūpaṁ bhaja na tyaja vraja-bhuvaṁ garvaṁ ca sarvvaṁ kṣipa ||39||
strī-putrādika-bandhu-sañcayam iha tvaṁ naśvaraṁ cintaya brahmāṇaṁ dviparārddha saṁstham api taṁ kālāhivaktra sthitam | mānuṣyaṁ sura-durlabhaṁ kalaya re citta tyajānyāḥ kathāḥ śrīrūpaṁ vṛṣabhānujāṅghri nalināsaktadvirephaṁ smara ||40||
mohaṁ prāpnuhi mā kalevara-bhare viṭkīṭabhasmottare sarvagrāsipiśācikāvanitayā no vañcaya svaṁ januḥ | pārśvaṁ muñca manaḥ sadā viṣayināṁ yoṣitsu tṛṣṇājuṣāṁ rūpaṁ kiṁ na bhajasyaye vraja-yuva-dvandvāmala-prītidam ||41||
sāhaṅkāratayā bhayānvitamatir no vaiṣṇavāvajñayā gopālendratanuja-pūjana-vidhi jānāmi nāhaṁ manāk | gehe līnamatiḥ pravīṇa-manasaḥ svaṁ manyamāno'dhamaṁ kāṁ gatāsmi na vedima hanta kugatiṁ śrīrūpa saṁrakṣamām ||42||
śrīrādhe vrajarāja-sūnupadavīnyastekṣaṇe gokula- strī-rūpābhimati-pratāraṇapaṭuśrīpādapadmadyute | vṛndāraṇya-nivāsa-kāraṇadaye kāruṇya-pūrṇāntare śrīrūpāṅghrirajoniviṣṭamanasaṁ māṁ sarvadā tvaṁ kuru ||43||
tvatto'nye samavāpya santu manujāḥ pūrṇā nijābhīpsitaṁ śrīrādhā-kuca-kuṭamalāntaramaṇe govinda nandātmaja | dhṛtvā dantatale tṛṇaṁ muhur idaṁ yāce dayālo sadā dhūlisyām iha janma-janmani vibho śrīrūpa-pādābjayoḥ ||44||
kuñje mañjula-vañjule mṛdutaraṁ guñjaddvirephoccaye kekābhir virute harimaṇitale yūthībhirāmodite | rādhāgokulanāgarau pravilasatkalpadrumādhaḥ sthitau dole dolayituṁ yadīcchasi mudā tarhyāśu rūpaṁ bhaja ||45||
vṛndāraṇya-nikuñja-randhra-vilasannetraḥ sakhī-rūpavān stambha-sveda-vivarṇatāyuta-tanuḥ kampāśru-romāñcitaḥ | rādhāmādhava-keli-vāridhirasaṁ pātuṁ samutkaṇṭhase tvaṁ ced rūpa-padāmbujaṁ bhaja sakhe tarhi pratītyādṛtaḥ ||46||
rādhākuṇḍa-taṭe samañjulatame vāsantikābhir mudā | puṣpālīṁ vanamālikāviracanayācinvatīṁ kautukāt | rūndhantaṁ vata rādhikāmatitarāṁ tuṣyantamantar muhuḥ kṛṣṇaṁ bhartsayituṁ yadīcchasi sakhe tvaṁ tarhi rūpaṁ śraya ||47||
kaulaṁ dharmamatītya bhītimabhito ghorāndhakāraṁ vanaṁ kālindīṁ ca payodasaṁplutasṛtiṁ saṅkatakuñjālaye | prāptāyāḥ sarajaḥ padāmbujayugaṁ gāndharvikāyā nijaiḥ keśair mārjiyitum yadīccchasi sakhe tarhy eva rūpaṁ bhaja ||48||
caitanya-priya-pārṣadānugamatiṁ śrīkṛṣṇasevārataṁ ye svīyaṁ gurumāśritā api punas tyaktā gatā utpatham | tair grastaiḥ kalinā khalair nahi kadāppastu bhramāt saṁgatir hā śrīrūpa tathā sanātana-vibho baddhāñjaliḥ prārthaye ||49||
|