Матэрыяльнае становішча насельніцтва. Вырашэнне сацыяльных праблем (другая палова 1940-х – першая палова 1950-х гг. ).

 

Более 3 миллионов человек оказались без крова. Их необходимо было обеспечить жильем, питанием, медицинским обслуживанием, создать условия для учебы. За ко­роткий срок было создано 252 детских дома, в них воспитывались около 27 тысяч детей. Более 31 тысячи сирот разместили в семьях. К середине 50-х годов в основном по многим показателям был достигнут довоенный уровень жизни народа.

 

23 Аднаўленне і развіццё адукацыі, культуры, навукі (другая палова 1940-х – першая палова 1950-х гг.).

ўжо ў 1945/46 навучальным годзе ўвесці ў дзеянне 80 % ад даваеннай колькасці школ. У 1950/51 навучальным год школьная сетка ў рэспубл перавысіла даваенную. Але колькасць вучняў была меншай, чым у перадваенныя гады -вынік страт у вайне.У пачатковыя школы прымалі дзяцей да 15-гадовага ўзросту. Не ўсе школы, размясціліся ў нармальных памяшканнях.Некаторыя працавалі ў прыватных дамах і у зямлянках. ўжо ў 1946 г. колькасць настаўнікаў у Бел. звыш 80% ад даваеннай. А на працягу 1949—1952 гг. уводзілася абавязковае сямігадовае навучанне.Ствараліся ўмовы для адукацыі моладзі, якая працавала - адкрываліся школы рабочай і сельскай моладзі. Была ўведзена здача экзаменаў у 4-х і 7-х класах,а ў 10-м класе — экзамен на атэстат сталасці.У да сярэдзіны 1950-х г. пераход да ўсеагульнага сямігадовага навучання (замест 8г.) У зах. абл Бел грамаце было навучана больш за 370 тыс. непісьменных і звыш 500тыс. малапісьменных.                                       У час акупацыі прыпынілі сваю дзейнасць вышэйшыя і сярэднія спецыяльныя ўстановы. Працягвалі дейнічаць у эвакуацыі толькі Бел дзярж універ, і Мінскі медыцынскі інстытут. ў першай палове 1950-х гг. былі адкрыты новыя ВНУ: Гродзенскі сельскагаспадарчы інстытут, Беларускі інстытут інжынераў чыгуначнага транспарту ў Гомелі, Бел інстытут механізацыі і электрыфікацыі с/г ў Мінску, а таксама Брэсцкі, Мазырскі і Полацкі педагагічныя інстытуты. У выніку выпуск спецыялістаў з ВНУ у 1955 г. перавысіў даваенны амаль у 2,5раза.

 

24Развіццё беларускай літаратуры, тэатра, музыкі, выяўленчага мастацтва і архітэктуры (другая палова 1940-х – першая палова 1950-х гг.).

У 1945 г.у складзе Саюза савецкіх пісьменнікаў БССР налічвалася ўсяго 47 чалавек. Пераход да мірнага жыцця спрыяў таму, што ў літ. прыйшлі новыя таленты. Ужо ў 1950 г. каля 120 чалавек. Сярод іх І.Мележ, І.Шамякін, А.Макаёнак, Я.Брыль. Былі беспадстаўна арыштаваны і асуджаны У.Дубоўка, С. Грахоўскі. Бел літаратура пасляваенных гадоў была прысвечана пераважна вайне. Асэнсаваннем вайны раман «Млечны Шлях» К.Чорнага— роздум пра лёс народа ў час вайны. Ваенныя падзеі выяўлены ў рамане М. Лынькова «Векапомныя дні». І.Шамякіна за партызанскі раман «Глыбокая плынь» быў узнагародж Дзярж прэміяй СССР. Аперацыі «Баграціён»,прысвечаны раман І.Мележа «Мінскі напрамак»- у ім рэальныя гіст асобы І.Д.Чарняхоўскі. У творах адлюстраване гераізма,настрой народа-пераможцы, які мірнага жыцця.Я.Колас у 1947г.выйшла паэма «Рыбакова хата». Ужо ў сезоне 1944/45 г. у Беларусі працавала 12 тэатраў. Пры тэатрах імя Я.Купалы і імя Я.Коласа былі створаны студыі для падрыхтоўкі акцёраў.Рэпертуар тэатраў у гэты час складалі лепшыя спектаклі мінулых гадоў і спектаклі ваеннага часу. У 1945 г. у Купалаўскім тэатры пастаўлена п’еса А. Кучара «Заложнікі» пра Бацьку Міная. Ставіліся п’есы «К.Заслонаў» А.Маўзона, «Брэсцкая крэпасць»К.Губарэвіча. У 1952 г. быў створаны новы музычны калектыў-Дзяржаўны акадэмічны народны хор БССР на чале з Г.Цітовічам. мастакоў Бел. Карціны «Палонных вядуць» А.Шыбнёва, «К.Заслонаў» У.Хрусталёва. Зайцаў палатно «Абарона Брэсц крэпасці ў 1941г». Адлюстр гераічнага духу сав народа карціна «За родную Бел» У. Сухаверхава. Моманту сустрэчы насельніцтвам Мінска воінаў Сав.Арміі палатно В.Волкава «Мінск. 3ліп1944 г».

25Грамадска-палітычнае жыццё ў рэспубліцы. Дзейнасць партыйных, савецкіх, прафсаюзных, камсамольскіх арганізацый (другая палова 1940-х – першая палова 1950-х гг.).

Бел было вывезена каля 380 тыс. чалавек,24тыс. з іх дзеці. Першым сакратаром ЦК КП(б)Б у пасляваен г. з’яўляўся Панамарэнка. Пасля Панамарэнкі у1947—1950 г. М.І.Гусараў, а ў 1950—1956г.М.С.Патолічаў, якіх накір ў БССР з Масквы. Прафсаюзы Бел ўносілі свой уклад у аднаўленне эканомікі.У 1950г. у БССР наліч звыш 11 тыс. прафсаюзных арганіз,=92% рабочых і служачых рэспубл. У жыцці моладзі вызнач ролю адыгрываў Ленінскі Камуністычны Саюз Моладзі Беларусі. Ён 1945г. быў узнагароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга за мужнасць,праяўлен у гады ВАв.

26Выхад Беларусі на міжнародную арэну. Удзел БССР у стварэнні ААН, ва ўстанаўленні савецка-польскай граніцы, абмене насельніцтвам паміж СССР і ПНР.

30 августа 1945 г. Президиум Верховного Совета БССР ратифицировал Устав ООН. Делегации БССР с первых дней деятельности ООН принимали активное участие в работе сессий ее Генеральной Ассамблеи, последовательно защищали принципы устава этой международной организации. В результате значительно вырос международный авторитет Беларуси, расширились ее политические и культурные связи. В 1946 г. делегация Беларуси участвовала в работе Парижской мирной конференции. В феврале 1947 г. БССР подписала мирный договор с Болгарией, Италией, Румынией, Венгрией и Финляндией. Всего с 1944 г. по 1955 г. БССР подписала более 30 междунар. Па стане на 31 кастрычніка 1946 г. з Польшчы ў СССР перасялілася каля 518 тыс. чал., а з СССР у Польшчу — каля 1090 тыс. чал.

 

27 Антысавецкія падпольныя арганізацыі ў заходніх абласцях БССР. Рэпрэсіўная палітыка органаў НКУС – МДБ.

Па рашэнні НКУС СССР па справах ваеннапалонных і арыштаваных у красавіку – маі 1940 г. былі расстраляны 21 857 чалавек, у тым ліку 14 700 тых, хто знаходзіўся ў лагерах для ваеннапалонных у Казельску, Старабельску, Асташкаве, і 7305 – у іншых лагерах і турмах Заходняй Беларусі і Заходняй Ўкраіны. 5 снежня 1939 г. СНК СССР прыняў сакрэтную пастанову аб высяленні з заходніх абласцей Ўкраіны і Беларусі асаднікаў і работнікаў лясной аховы. 1940 г., у якой удзельнічала 16 279 чалавек аператыўна-каманднага саставу, было рэпрэсіра-вана 9584 гаспадаркі 50 732 чалавекі. У красавіку было рэпрэсіравана 26 777 чалавек. 29 чэрвеня 1940 г. органы НКУС БССР правялі трэцюю аперацыю, на гэты раз па высяленні бежанцаў з заходніх абласцей. У 1939 – 1941 гг. на тэрыторыі заходніх абласцей існавалі польскія падпольныя арганізацыі Саюз барацьбы за незалежнасць Полыпчы, Саюз узброенай барацьбы, Саюз польскіх патрыётаў, Стральцы, Сокал, Вызваленцы, Партызанка і інш. Яны назапашвалі зброю, мелі радыёпрыёмнікі, пісалі і распаўсюджвалі антысавецкія лістоўкі, у якіх заклікалі палякаў да супраціўлення акулантам-бальшавікам, да падрыхтоўкі ўзброенага паўстання за аднаўленне Польшчы, у складзе якой яны бачылі і Заходнюю Беларусь. За перыяд з кастрычніка 1939 г. па ліпень 1940 г. было раскрыта і ліквідавана 109 падпольных арганізацый, якія абядноўвалі 3231 чалавека. У гэты час былі арыштаваны 5587 членаў партыі ППС, Бунда, Стронніцтва народова, ПОВ і інш. У ноч з 19 на 20 чэрвеня 1941 г. была праведзена аперацыя па арышце ўдзельнікаў паўстанцкіх арганізацый і выяўленні членаў іх сямей.

 

28 Агляд айчыннай і замежнай гістарыяграфіі, крыніц па перыядзе “Беларусь у перыяд спроб рэформаў і крызісу адміністрацыйна-каманднай сістэмы (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.).

Больш актыўна распрацоўвалася гісторыка-партыйная тэматыка, прыярэтэт якой у тых умовах быў відавочным. Перш за ўсё яна датычылася ідэалагічнай дзейнасці кампартыі Беларусі,у тым ліку яе кіраўніцтва культурным будаўніцтвам. У рэчышчы гісторыка-партыйных даследаванняў важнае месца займала тэма камсамола. У надзвычай аб’ёмным выданні ўтрымліваецца вялікі дакументальны матэрыял, які шырока адлюстроўвае станоўчыя бакі жыцця беларускага народа. Цяжкасці аднаўлкння гаспадаркі і наступнага развіцця грамадства паказаны фрагментарна. Курс на дэмакратызацыю, галоснасць прывёў да выбараў на альтэрнатыўнай аснове,пераадолення аднапартыйнасці і як вынік-да прыпыння дзейнасці КПСС-КПБ, распаду СССР і усяго сацыялістычнага лагера.

 

29Грамадска-палітычнае жыццё. Дзейнасць партыйных, савецкіх, камсамольскіх, прафсаюзных арганізацый (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.). «Хрушчоўская адліга», ХХ з'езд КПСС /1956 г./ з яго выкрываннямі культу асобы выклікалі глыбокія змены ў грамадска-палітычнай свядомасці.Пасля ХХ з'езд КПСС на Беларусі пачалася рэабілітацыя ахвяр сталінскіх рэпрэсій. З 1956 па 1962г. у рэспубліцы было рэабілітавана 29 012 чалавек. У 1957 г. у СССР была ажыццеўлена перабудова кіравання прамысловасцю и будаўництвам. Змест сістэмы міністэрстваў, арганізаваных па галіновым прынцыпе, для кіраўніцтва народнай гаспадаркай была створана сістэма саўнаргасаў, пабудаваных на тэрытарыяльнай аснове. У 1965 г. саўнаргасы былі скасаваны. Замест іх зноў пачалі стварацца агульнасаюзныя, саюзна – рэспубліканскія і рэспубліканскія галіновыя міністэрствы і ведамствы Кастрычніцкі /1964 г./ пленум ЦК КПСС абраў першым сакратаром партыі Л.І. Брэжнева (з 1966 г. – генеральны сакратар ЦК КПСС). Пры ім партыя ўмацоўвала сябе як вядучае звяно адміністратыўна – каманднай сістэмы. Завяршыла гэту палітыку замацаваная ў 6 –ым артыкуле Канстытуціі СССР, прынятай ў 1977 г.. палажэнне аб кіруючай ролі КПСС у грамадстве. Рэальная паўната ўлады знаходзілася ў руках партыйных органаў.Першым сакратаром ЦК КПБ з 1965 па 1980 гг. з'яўляўся П.М. Машэраў. Колькасць членаў прафсаюзаў узрасла з 350 тыс. у пасляваенны час, да 5 млн. у сярэдзіне 1980-х гг, членаў ЛКСМБ адпаведна з 200 тыс. да 1,5 млн. чалавек.Адміністратыўныя метады кіравання не спрыялі дынамічнаму развіццю грамдства. Пачатак пошукаў выхаду з такога становішча быў зроблены пасля лістападаўскага (1982г.) пленума ЦК КПСС, які выбраў Ю.У. Андропава генеральным сакратаром ЦК КПСС. Аднак пасля смерці Андропова ў лютым 1964 г. на пасаду генеральнага сакратара ЦК КПСС быў абраны К.У. Чарненка, які стаў звяртаць дзейнасць партыі і савецкіх органаў улады да часоў Л. Брэжнева.

 

30 Развіццё прамысловасці і транспарту (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.). Рэформа 1965 г. у прамысловасці і яе ажыццяўленне ў Беларусі.

Пад час сямігодкі (1959-1965 гг.) хуткае развіццё павінна была атрымаць хімічная прамысловасць (асабліва вытворчасці мінеральных угнаенняў). Быў уведзены першы Салігорскі калійны камбінат, будаваліся другі і трэці камбінаты, азотна-тукавы завод у Гродна, суперфасфатны ў Гомелі. Пабудаваныя комплекс Светлагорскага завода штучнага валакна, Магілёўскі камбінат па вытворчасці лаўсану, Новаполацкі нафтаперапрацоўчы завод, Пінскі завод штучнай скуры, Лідскі завод па вытворчасці лакаў і фарбаў. Вераснёўскі (1965 г.) пленум ЦК КПСС прыняў пастанову “Аб паляпшэнні кіравання прамысловасцю, удасканаленні планавання і ўзмацненні эканамічнага стымулявання прамысловай вытворчасці”. Удасканальвалася сістэма планавання ў прамысловасці, скарачаліся планавыя паказчыкі. Асноўным зараз лічыўся аб’ём рэалізаванай прадукцыі, а не аб’ём валавай прадукцыі. За годы пяцігодак было ўведзена 170 буйных прадпрыемстваў, у тым ліку шынны камбінат у Бабруйску, нафтаперапрацоўчы завод у Мазыры, металургічны ў Жлобіне, сінтэтычных валокнаў у Гродна, інструментальны ў Оршы, чацвёрты калійны камбінат у Салігорску, дзесяткі прадпрыемстваў лёгкай і харчовай прамысловасці. Прадукцыя прамысловасці Беларусі ў 1985 г. павялічылася больш чым у 3 разы (ад 1970 г.), вытворчасць сродкаў вытворчасці ў 3,3 разоў, прадметаў спажывання ў 2,6 разоў.

31Развіццё сельскай гаспадаркі (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.). Рэформа 1965 г. у сельскай гаспадарцы і яе ажыццяўленне ў Беларусі. 1953 па 1958 г. павялічылася вытворчасць сельскагаспадарчай прадукцыі. Тут мелі найбольшае значэнне стымуляванне калгасна-саўгаснай вытворчасці, зьніжэньне падаткаў з аднаасобных гаспадарак.

У 1970 г. 80% таварнай прадукцыі саўгасаў і больш за 60% гэтай прадукцыі калгасаў складала жывёлагадоўчая. Адной з прычын яе нізкай рэнтабельнасці была перш за ўсё недахоп фуражнага збожжа.

1965орма касыгина.

 

32Сацыяльная палітыка і яе ажыццяўленне ў Беларусі (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.).

В 50-60-е годы повышение благосостояния народа и развитие социальной сферы осуществлялось в следующих основных формах:

1) повышение реальных доходов населения;

2) усовершенствование социального обеспечения;

3) развитие торговли и бытового обслуживания;

4) ускорениежилищногостроительства;

5) улучшениеохраныздоровья.