Падкрэсліце пераходныя дзеясловы адной рыскай, а непераходныя дзвюма.

 

1. Ісцi па ўзараным полі няпроста.

2. Развязаць мяшок у цемнаце так і не ўдалося.

3. “Чакаю таварыша”, – адказаў Міхаська.

4. Хлопцы паспрабавалі адамкнуць дзверы ключом.

5. На занятках мы вучымся перакладаць вершы.

6. Маці папрасіла дачку нарэзаць хлеба.

7. “Трэба ж было так закахацца ў дзяўчыну!” – абаралася маці.

8. Сябрам захацелася выпiць квасу.

 

3. Укажыце спражэнне дзеясловаў.

 

абедаць		гаварыць		Ходзiш		гаманiць
сустракацца		пусцiць		Ляжым		полеш
ненавiджу		сесцi		Мыю		гнаць
выкошваць		аднесці		Гудзець		аб'iнець
прыцягнуць		даiць		Прыбегчы		паесці
пацягнула		даць		сцямнела		званіць
пахаладала		узнялася		трымцела		магчы

 

Падкрэсліце безасабовыя дзеясловы, якiя абазначаюць магчымасць,

Неабходнасць дзеяння.

 

Змяркаецца, спатрэбiлася, грукацела, калоцiць, зацерушыла, давялося, пашчаслiвiла, працуецца, шанцуе, падмарозіла.

 

5. Якi з прыведзеных нiжэй марфалагiчных разбораў дзеяслова правiльны?

 

На прысыпанай свежым снегам траве стаялi чатыры стажкi ( В.Быкаў ).

 

а) стаялi – пачатковая форма – стаяць, незакончанае трыванне, пераходны, незваротны, незалежны стан, 2 спражэнне, у абвесным ладзе, прошлым часе, 3-яй асобе, множным лiку.

б) стаялi – пачатковая форма – стаяць, незакончанае трыванне, непераходны, незваротны, залежны стан, 2 спражэнне, у абвесным ладзе, прошлым часе, 3-яй асобе, множным лiку.

в) стаялi – пачатковая форма – стаяць, незакончанае трыванне, непераходны, незваротны, незалежны стан, 2 спражэнне, у абвесным ладзе, прошлым часе, 3-яй асобе, множным лiку

г) стаялi – пачатковая форма – стаяць, незакончанае трыванне, непераходны, незваротны, незалежны стан, 1 спражэнне, у абвесным ладзе, прошлым часе, 3-яй асобе, множным лiку.

 

Запішыце па-беларуску.

	взламывать			принадлежал
	расчесывать			вооружать
	смеётесь			метете
	осмотрись			подсушивал
	исследовать			вы едите
	идёте			несёте

 

Дзеепрыметнік

 

Падкрэсліце дзеепрыметнікі.

 

Узмыленыя (конi), павалены (слуп), напiсанае (сачыненне), абсыпаны (дол), зроблены (з дошак), абжытая (хата), дапушчаныя (памылкi), загарэлы (твар), неўмiручы (подзвiг), адрамантаваны (тэлевiзар), прышыты (гузiк), павесялелы (твар), пачарнелы (бульбоўнiк), вядомы (мастак), настылае (паветра), любiмы (твор), узяты (напракат).

 

2. Зрабіце марфемны і словаўтваральны разбор дзеепрыметнікаў.

 

Стомлены
Увагнуты
нерасквiтнеўшая
Пачарнелы
Праспяваны

 

3. Якія прызнакi дзеяслова прысутнічаюць ў дзеепрыметніка?

 

1.	пераходнасць/непераходнасць	4.	трыванне	7.	асобу
2.	зваротнасць/незваротнасць	5.	час	8.	лiк
3.	здольнасць кiраваць назоўнiкамi	6.	стан	9.	род

 

Дзеепрыслоўе

 

1. Раскрыйце дужкi, устаўце, дзе трэба, прапушчаныя лiтары i

знакi прыпынку. Выпішыце з тэксту дзеепрыслоўі і зрабіце іх марфалагічны разбор.

 

На гаспадаровай с..дзiбе бадай што нiчога (не)зм..нiлася на тым(жа) месц.. як i заўсёды стаяць хлеў i варыўня на др..вотнiку памiж кастрамi дроў (па)ранейшаму зеўрае чорная (дзi, ды)рка, дзе Брысь хаваўся ў хвiлiны асаблiва в..лiкай неб..спекi. Ён зазiрнуў у хлеў пас..дзеў каля паветкi i страцiўшы iнт..рэс да пустых пабудоў цераз садок высуну..ся на абмежак затаi..ся тут у густым вiшняк.. жмурачы ад сонца вочы пачаў цiкаваць за сусе..чыным панадворкам. Пакуль кот вымусова бадзяжнiчаў па (не)знаёмы.. ляса.. i балота.. с..рдзiтая квактуха ўжо кiнула кур..нят таму што яны ўвачавi..кi падраслi ўзялiся ў пер'.. i зусiм перасталi слухацца мацi. Па ч..рвоных грабен..чыках у адных яны большыя (ярка)чырвоныя ў другiх грабен..чыкi ле..ь пазначылiся ўжо лё..ка было пазнаць хто бяжыць па двар.. цыбаты пеўнiк цi маладзен..кая курачка. Брысь гледзячы на б..склапотны курын..ы вэрхал сам (не)заўважыў як вочы яго налiлiся шаленствам с..рдзiта

натапырылiся..усы i ў адзiн момант як i там у лесе (цiха)мiрны кот стаў падобны на лютага драпежнiка.

(В.Гардзей. Вяртанне аблуднага Брыся.)

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

2. Якія прызнакi дзеяслова прысутнічаюць ў дзеепрыслоўя?

 

1.	пераходнасць/непераходнасць	4.	трыванне	7.	асобу
2.	зваротнасць-незваротнасць	5.	час	8.	лiк
3.	здольнасць кiраваць назоўнiкамi	6.	склон	9.	род

 

Прыслоўе

 

Што няправiльна?

 

1. Прыслоўi змяняюцца па склонах.

2. Прыслоўi спрагаюцца.

3. Прыслоўi не скланяюцца.

4. Прыслоўi змяняюцца па лiках.

5. Прыслоўi маюць ступенi параўнання.

6. Прыслоўi маюць формы ацэнкi.

 

2.Укажыце часцінамоўную прыналежнасць выдзеленых слоў: 1 – прыслоўе; 2 – слова катэгорыi стану (безаасабова-прэдыкатыўнае).

 

	Азевiч наважыўся iсцi, як сцямнее, цераз поле, мiнаючы жахлiвы той роў (В.Быкаў).
2.	Лiпа падала. I падала страшэнна марудна (А.Кудравец).
3.	Свежа i прыгожа было ў лесе (А.Чарнуш.).
4.	Пад музыку агнiста сэрца скача (М.Дукса).
5.	Маша спяшалася дамоў: пара было кармiць малога (I.Шамякiн).
6.	Даўно хацеў я ўзяцца за санет, ды ў мяне няма на гэту форму ўмення (М.Сяднёў).
7.	Хоць амаль што пуста ў чамадане, лепш няма дарогi, чым дадому (П.Макаль).
8.	Трэба дома бываць часцей, трэба дома бываць не госцем (Р.Барадулiн).

 

3. Пастаўце ў дужках адпаведную лiчбу: 1 – словы (iх часткi) пiшуцца разам; 2 – словы пiшуцца асобна; 3 – словы (iх часткi) пiшуцца праз злучок.

 

Цытаваць (па)памяцi		(па)цiху плакаць
У(рэшце)рэшт закончыць		Ступаць (па)кашэчы
Змагацца (у)адзіночку		вышыць (у)нiзе кашулi
Падзяліць (па)роўну		Гэтак(сама) патрэбны
(мала)памалу заціхла		Чытаць (на)хаду
заходзiць (па)двое		Чытаць (у)голас
(дзе)небудзь пакласці		(што)дзень прыходзіць
(у)момант усё заціхла		хадзіць (без)толку
(раз)пораз паглядаць		кiнуцца (на)ўцёкі
птушкі заснулі (на)ляту		валi дрэва (па)сiле
(усё)роўна яна прыйдзе		Забіць (крыж)накрыж

 

Часціцы

 

1. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары, раскрыйце дужкі. Растлумачце правапіс часціц.

 

1. Я (не)магу табе дапама..чы быць (не)каханай для мяне, (не)мiлай? (С.Законнiкаў).

2. На поклiч сябра (не)папраўныя хулiганы i двое..нiкi з'явiлiся ў адзiн момант (В.Гардзей).

3. (Не)ўзабаве яму трапiлася зарос..ая панiклай травой, даўно (не)е..джаная л..савая даро..ка (В.Быкаў).

4. Раса была (не)чапанаю толькi тут, дзе ляжаў Верасоўскi (Я.Сiпакоў).

5. За гранд...знымi падзеямi, якiя гiсторыя ўвекавечыла для нашча..каў, прыцiхла, а часам i прапала з увагi тое, што было (не)маштабным, абыдзён..ым, што хвал..вала адна..о чалавека (I.Мележ).

6. Месца для стварэн..я нац...нальнага музе.. пад а..крытым небам абрана (не)выпа..кова (А.Лакотка).

7. Вiхор пранёс..я па (не)заасфальтаваным акрайку, падмёўшы яго i пакiнуўшы толькi ўтрамбаваныя ў зямлю камен..чыкi i палкi (У.Рубанаў).

8. (Не)падобны прыпяцкiя бераг.. нi на дн..проўскiя, нi на волжскiя. (В.Палтаран).

9. Васiль усё(такi) (не)ўмее разлiчваць час (I.Навуменка).

10. Якая ўсё(ж) (не)ацэнная, воля, калi за скарынку цябе прадаюць! (С.Законнiкаў).

11. Кiраваць(то) ты кiруй, ды (не)вельмi тузай (К.Крапiва).

12. (Абы)была, (абы)вяла дарога насустрач голасу твайму, жыццё! (Т.Бондар).

13. Рабiць усё трэба не (абы)як, а з толкам, ведаць час, пару (Б.Сачанка).

14. Верка, гатуючы на в..чэру што(кольвечы) з прысмакаў напалiла печ так, што Вадзiм ажно ў..макрэў (А.Рыбак).

15. Лiвень хлынуў такi, што сядзець(нават) пад навесам (не)ма..чыма (I.Навуменка).

16. Алекса нарэшце(такi) вырваўся наперад (В.Iпатава).

 

2. У якiх сказах часцiца не надае выказванню сцвярджальнае значэнне?

 

1. Не чуваць было нi лёскату машын, нi грукату матораў, нi людскiх галасоў (М.Лынькоў).

2. Жыву не без добрых людзей (Л.Генiюш).

3. Не сцiхае вецер над асеннiм полем (С.Грахоўскi).

4. Не магу не любiць, бачна, доля такая мне выпала (С.Крывец).

5. А мову ледзь не затапталi i асмяялi, як раней (П.Панчанка).

6. Чаго толькi не бачыў на сваiм вяку стары Апанас (I.Навуменка)

 

3. НЕ ці НІ? Устаўце неабходную часцiцу.

 

1. Колькi птушка ___ лятае, усё роўна сядзе (Прыказка).

2. Яна ўжо ___ аднойчы хадзiла ў гэтае мястэчка (I.Мележ).

3. У гэты цяжкi час ___ бацька, ___ сын у цуд ___ верылi (Б.Мiкулiч).

4. Без працы я ___ быў нiдзе (У.Дубоўка).

5. Якiя б ___ з'явiлiся машыны, што нават зоры ў небе зрушаць з месца, а чалавек, стваральнiк iх адзiны, кiраўнiком над iмi застанецца (У.Дубоўка).

6. Ён ляжаў з прыплюшчанымi вачамi: слухаў ___ слухаў, драмаў ___ драмаў (М.Лужанiн).

 

З якiмi словамi часцiца НЕ пiшацца разам? Падкрэсліце іх.

 

(Не)распрэжаны конь, дужа (не)цiкавы, яшчэ (не)пабелены пакой, (не)ўчора, зусiм (не)прадуманы адказ, (не)зважаючы, (не)варта глядзець, (не)навiдзiць.

 

Прыназоўнік. Злучнік