Беларусь у складзе Расійскай дзяржавы

Рэлігійная палітыка царызму. Прымусовы перавод уніятаў у праваслаўе. Прыхільныя адносіны да езуітаў. Адкрыццё Полацкай езуіцкай акадэміі.

Адміністрацыйны падзел Беларусі. Мяжа яўрэйскай асед­ласці. Пачатак навуковага вывучэння тэрыторыі Беларусі. Палітыка царызму ў сістэме адукацыі. Віленскі ўніверсітэт і Віленская вучэбная акруга. Дзейнасць А.Чартарыйскага па ўзмацненні польскага ўплыву ва ўстановах адукацыі. Ужы­ванне беларускай мовы ва ўніяцкіх школах.

Расійска-французскія адносіны і палітычная сітуацыя ў беларускіх губернях напярэдадні вайны 1812. Праект аўта­номіі Вялікага Княства Літоўскага ў складзе Расіі (М. Кл. Агінскі).

Ваенныя дзеянні на тэрыторыі Беларусі летам 1812 г. Аба­рончыя баі каля мястэчкаў Мір і Клясціцы і вёскі Салтанаўка. Спадзяванні беларускай шляхты на аднаўленне Вялікага Княства Літоўскага. Палітыка французскіх акупацыйных улад. Метады партызанскай барацьбы беларускага насельніц­тва. Адступленне французаў і пераправа цераз раку Бярэзіну. Заканчэнне вайны і яе вынікі для Беларусі.

Эканамічнае развіццё беларускіх губерняў у першай пало­ве ХІХ ст. і іх уключэнне ў агульнарасійскі рынак. Спецыя­лізацыя ў сельскай гаспадарцы, распаўсюджанне тэхнічных культур і іх значэнне для з’яўлення новых галін вытворчасці. Люстрацыя дзяржаўных маёнткаў і інвентарызацыя памеш­чыцкіх маёнткаў. Значэнне названых рэформ. Развіццё гара­доў і мястэчак. Узнікненне купецкіх мануфактур і першых фабрык. Крамны гандаль і кірмашы. Пашырэнне ўнутранага рынку.

Захаванне рэвалюцыйных настрояў сярод беларускай шляхты. Тайныя таварыствы моладзі: прамяністыя, філама­ты, філарэты. “Дэмакратычнае таварыства”. Ф. Савіч. “Саюз свабодных братоў”. Паўстанне 1830 – 1831 гг., яго мэты, сацы­яльны склад, ход і значэнне. Наступствы паўстання для Беларусі. Зараджэнне беларускага нацыянальна-культурнага руху. Дзейнасць Я. Чачота,Т. Зана, Я. Баршчэўскага, В. Дуні­на-Марцінкевіча.

Неабходнасць адмены прыгоннага ладу і ажыццяўлення рэформы сельскай гаспадаркі. Падрыхтоўчы этап рэформы і пазіцыя землеўласнікаў Паўночна-Заходняга края. Маніфест 19 лютага 1861 г. Механізм правядзення рэформы ў памеш­чыцкіх гаспадарках беларускіх губерняў. “Агульнае палажэн­не” і “Мясцовыя палажэнні”, асаблівасці іх выкарыстання ў заходніх і ўсходніх частках Беларусі. Надзяленне сялян зям­лёй на ўмовах пастаяннага карыстання, розныя варыянты сялянскіх надзелаў. Часоваабавязаны стан і павіннасці сялян. Сутнасць выкупной аперацыі. Прычыны з’яўлення ў беларус­кіх губернях царскага загада ад 1сакавіка 1863 г. і яго змест. Значэнне рэформы 1861 г.

Землеўпарадкаванне дзяржаўных сялян у 1867–1876 гг. Рэформы дзяржаўнай структуры: судовая, цэнзурная, школь­ная, гарадская, ваенная. Асаблівасці правядзення земскай рэформы ў беларускіх губернях.

Адмоўная тэндэнцыя ў развіцці сельскай гаспадаркі. Структура землеўладання ў Паўночна-Заходнім краі. Прабле­ма сервітутаў. Першыя прыкметы пранікнення капіталізму ў сельскую гаспадарку. Уплыў аграрнага крызісу канца ХІХ ст. на сельскую гаспадарку Беларусі.

Праблемы аграрнага сектара эканомікі ў пачатку ХХст. Сталыпінская аграрная рэформа як комплекс мер па пераво­дзе сельскай гаспадаркі на капіталістычны шлях. Новыя фор­мы гаспадарання. Вынікі сталыпінскай аграрнай рэформы.

Фарміраванне прыкмет капіталістычнай эканомікі ў пра­мысловасці. Асаблівасці прамысловага перавароту ў беларус­кіх губернях. Галіновая структура прамысловасці. Рост гара­доў. Развіццё транспартнай сістэмы, сродкаў сувязі, гарад­ской інфраструктуры. Знешні і ўнутраны гандаль. Грашовая сістэма. Банкі. Прыток замежнага капіталу. Фарміраванне бур­жуазіі і рабочага класа, асаблівасці іх нацыянальнага складу.

Зараджэнне рэвалюцыйна-дэмакратычнай плыні ў асярод­дзі беларускай шляхецкай моладзі. Дзейнасць К. Каліноў­скага па стварэнні рэвалюцыйнай арганізацыі на Гродзен­шчыне. “Мужыцкая праўда”, Літоўскі правінцыяльны камітэт (1862) і падрыхтоўка да паўстання. Тры плыні (белыя, чырво­ныя правыя, чырвоныя левыя) нацыянальна-вызваленчага руху, агульнае і асаблівае ў іх праграмах. Пазіцыя К. Калі­ноўскага па нацыянальным і аграрным пытаннях. Пачатак паўстання 1863 г. і барацьба ў яго кіраўніцтве. Баявыя дзеян­ні паўстанцкіх атрадаў. Сацыяльны склад паўстанцаў. Падаў­ленне паўстання. Палітыка царскага ўрада пасля заканчэння паўстання. Наступствы паўстання.

Пачатак адраджэння рэвалюцыйнага руху ў 1870-х гг. у форме народніцтва. Народніцкія гурткі ў Беларусі і іх арыен­тацыя на “Чорны перадзел”. Вядомыя беларускія нарада­вольцы І. Грынявіцкі, А. Бонч-Асмалоўскі, С. Кавалік і інш.

Першыя рабочыя хваляванні ў 1870–1880-х гг. Зараджэнне сацыял-дэмакратычнага руху і першых марксісцкіх гурткоў.
І з’езд РСДРП. Утварэнне БУНДа, СДКПіЛ, ППС у Літве, Партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў (эсэраў). “Паліцэйскі сацыялізм”. Уздым рабочага руху ў пачатку ХХ ст.

Прычыны і пачатак рэвалюцыйных выступленняў у сту­дзені–верасні 1905 г. Масавыя выступленні сялянства. Ства­рэнне кааліцыйных саветаў і камітэтаў. Царскі Маніфест ад 17 кастрычніка 1905 г. “Курлоўскі расстрэл” у Мінску. Выба­ры ў Дзяржаўную думу. Дэпутаты ад Беларусі ў І і ІІ Дзяр­жаўных думах і іх пазіцыя па зямельным пытанні. Земская рэформа 1911 г.

Прадвеснікі беларускага нацыянальнага руху Ян Чачот, В. Дунін-Марцінкевіч, К. Каліноўскі. Гурткі студэнтаў-вы­хадцаў з Беларусі ў Пецярбургу і іх выданні з абгрунтаван­нем існавання самастойнага беларускага этнасу. Дзейнасць братоў І. і А. Луцкевічаў у Мінску і стварэнне студэнцкага “Гуртка беларускай народнай асветы” ў Пецярбургу і арга­нізацыі “Беларуская рэвалюцыйная грамада” (БРГ). Праграма БРГ. Уплыў рэвалюцыі 1905–1907 гг. на беларускі нацыя­нальны рух. Газеты “Наша доля” і “Наша ніва”. Сацыяльны склад беларускага нацыянальнага руху. Беларускія дыяспары і нацыянальна-культурныя суполкі ў Пецярбургу і іншых расійскіх гарадах.

4. Станаўленне беларускай дзяржаўнасці. Усталяванне савецкай грамадска-палітычнай сістэмы ў Беларусі

Стаўленне нацыянальных арганізацый да Кастрычніцкай рэвалюцыі. І Усебеларускі з’езд (снежань 1917 г.) і пазіцыя органаў савецкай улады. 1-я Устаўная грамата Выканкама Рады Усебеларускага з’езда 21 лютага 1918 г. і стварэнне Народ­нага Сакратарыята. 2-я Устаўная грамата. Рада БНР. 3-я Устаў­ная грамата. Дзейнасць Рады БНР ва ўмовах нямецкай акупацыі.

Беларускі нацыянальны рух у буйнейшых цэнтрах РСФСР. Дзейнасць Беларускага нацыянальнага камісарыята і Цэнт­ральнага бюро беларускіх секцый РКП(б) на працягу 1918 г. Роля А. Чарвякова і Дз. Жалуновіча ў падрыхтоўцы стварэн­ня савецкай рэспублікі ў Беларусі. Пазіцыя кіраўніцтва Аблвыканкамзаха па гэтым пытанні. Рашэнні VІ Паўночна-Заходняй канферэнцыі РКП(б) 30 снежня 1918 г. Маніфест Часовага ўрада БССР ад 1 студзеня 1919 г.

Прычыны і працэс утварэння Літоўска-Беларускай ССР (Літбел). Пазіцыя кіраўніцтва БССР па гэтым пытанні. Літбел ва ўмовах польскай інтэрвенцыі.

Пачатак польскай інтэрвенцыі ў лютым–сакавіку 1919 г. Стабілізацыя фронту ў верасні 1919 г. па р. Бярэзіна. Акупа­цыйны рэжым і барацьба з ім. Стварэнне Беларускага паў­станцкага камітэта (БПК). Пачатак баявых дзеянняў на са­вецка-польскім фронце ў красавіку 1920 г. Контрнаступленне Чырвонай Арміі ў ліпені 1920 г., вызваленне Мінска. Пры­няцце Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці Савецкай Са­цыялістычнай Рэспублікі Беларусь. Праявы Грамадзянскай вайны на тэрыторыі Беларусі. Умовы Рыжскага мірнага дагавора ад 18 сакавіка 1921 г.

Эканамічнае і сацыяльна-палітычнае становішча ў Бела­русі пасля заканчэння Грамадзянскай вайны. Праблема раз’яднанасці беларускіх зямель. Удзел Беларусі ў стварэнні СССР. Узбуйненне БССР.

Сутнасць нэпа. Мерапрыемствы нэпа ў сельскай гаспа­дарцы. План ГОЭЛРО. Рэформы ў кіраванні прамысловасцю. Пачатак разгортвання індустрыялізацыі. Суадносіны дзяр­жаўнага і прыватнага капіталу. Грашовая рэформа, увядзенне чырвонца. Станоўчыя вынікі, супярэчнасці і недахопы нэпа. Прычыны згортвання нэпа.

Грамадска-палітычнае жыццё ў 1920-я гг. Дзейнасць саве­таў, камсамола, нацыянальных, жаночых арганізацый. Ума­цаванне ўлады бальшавікоў, згортванне дзейнасці іншых пар­тый, усталяванне манаполіі на ідэйнае жыццё, фарміраванне партыйнай эліты. “Ленінскі заклік” у партыю і змяненне яе сацыяльнага складу. Барацьба за ўладу пасля смерці У. І. Ле­ніна. Палітыка КП(б)Б у адносінах да інтэлігенцыі і па на­цыянальна-культурным пытанні.

Крыніцы, мэты і кірункі палітыкі беларусізацыі. Мерапры­емствы ў галіне адукацыі, дзяржаўнага кіравання, культуры, дзяржаўных моў і інш. Культурнае жыццё ў перыяд белару­сізацыі. Стварэнне Інбелкульта і яго дзейнасць. Беларуская навука ў 1920-я гг. Развіццё літаратуры. Станаўленне бела­рускага тэатра. Выяўленчае і музычнае мастацтва. Барацьба з рэлігіяй і ўзмацненне ідэалагічнага ціску ў культурным жыц­ці. Палітыка і культурная работа ў вёсцы і горадзе. Згорт­ванне беларусізацыі і яе прычыны.

Зацвярджэнне сталінскай мадэлі будаўніцтва сацыялізму. Прыняцце першага пяцігадовага плана і яго карэкціроўкі. Сутнасць, асаблівасці і сродкі правядзення савецкага варыян­та індустрыялізацыі. Асаблівасці правядзення індустрыялі­зацыі ў БССР. Змены ў грамадстве і сацыяльная палітыка дзяржавы. Вынікі першай пяцігодкі і прыняцце другога пяці­гадовага плана і мерапрыемствы па яго выкананні. Суадно­сіны планавання і рэальных паказчыкаў. Усталяванне рэпрэ­сіўных метадаў кіравання эканомікай і спалучэнне іх з пра­цоўным энтузіязмам. Вынікі першых пяцігодак.

Перадумовы калектывізацыі. Кааперацыя. Хлебанарыхтоў­чы крызіс і пераход да фарсіраванай калектывізацыі. Дырэк­тыўныя і рэпрэсіўныя метады правядзення калектывізацыі. “Вялікі пералом” 1929 г. “Прышчэпаўшчына” і партыйныя чысткі ў БССР. Супраціўленне насельніцтва. Артыкул І. В. Ста­ліна “Галавакружэнне ад поспехаў” і яго наступствы. За­вяршэнне калектывізацыі і яе вынікі.

Прычыны ўсталявання таталітарнай сістэмы і культу асобы І. В. Сталіна. Ідэалагічнае абгрунтаванне рэпрэсіўнай палі­тыкі. Саюз вызвалення Беларусі. Актывізацыя рэпрэсій пасля забойства С. М. Кірава. Рэарганізацыя дзейнасці судовых органаў. Хваля рэпрэсій 1935–1938 гг. і знішчэнне апанентаў І. В. Сталіна ў ВКП(б). Прыняцце Канстытуцыі 1936 г., ме­ханізм правядзення выбараў і фарміравання дзяржапарату ў СССР і БССР. Рэпрэсіі ў БССР у адносінах да партыйнага кіраўніцтва і нацыянальнай інтэлігенцыі. Ратацыі і знішчэнне партыйнага кіраўніцтва БССР. Рэпрэсіі ў арміі. Канчатковае ўсталяванне таталітарнай сістэмы, яе асаблівасці і сацыяльна-псіхалагічная аснова. Агульныя лічбы рэпрэсій, разгляд праблемы ў айчыннай гістарыяграфіі.

Разгортванне культурнай рэвалюцыі, барацьба з непісь­меннасцю, падрыхтоўка савецкай інтэлігенцыі, згортванне беларусізацыі. Рэарганізацыя вышэйшай школы, развіццё бе­ларускай навукі і ўплыў на яе палітычных рэпрэсій. Дэна­цыяналізацыя і рэформа беларускага правапісу.

Культурнае жыццё і ўплыў на яго таталітарнай сістэмы. Творчасць Я. Коласа, Я. Купалы, К. Крапівы, П. Глебкі і інш. Рэпрэсіі ў галіне літаратуры (А. Бабарэка, М. Гарэцкі, І. Ду­боўка, Я. Дыла, С. Астрэйка, М. Лужанін і інш.).

Развіццё беларускага тэатра. Музычнае і выяўленчае мас­тацтва, архітэктура і будаўніцтва, станаўленне кіно, палітыч­ная накіраванасць культурна-асветніцкіх арганізацый. Палі­тыка дзяржавы ў адносінах да царквы і рэлігіі.

5. Заходняя Беларусь у складзе Польскай дзяржавы. Геапалітычнае становішча Беларусі ў 20 – 30-я гг. ХХ ст.

Вынікі савецка-польскай вайны і Рыжскі мір. Уключэнне заходнебеларускіх зямель у склад Польшчы. Эканамічная па­літыка польскага ўрада. Аграрнае пытанне і стан сельскай гаспадаркі. Асадніцтва. Зямельная рэформа. Палітыка нацыя­нальнай і дзяржаўнай асіміляцыі і заканадаўства польскіх улад ў галіне адукацыі. Стан асветы і культуры ў Заходняй Беларусі. Эміграцыя з Заходняй Беларусі.

Расстаноўка сацыяльна-палітычных сіл. Дзейнасць Бела­рускага пасольскага клуба і ўтварэнне Беларускай сялянска-рабочай грамады (БСРГ). Утварэнне КПЗБ. Дзейнасць кам­самола Заходняй Беларусі. Беларускія эсэры і ўтварэнне Бе­ларускай рэвалюцыйнай арганізацыі.

Дзейнасць Таварыства беларускай школы (ТБШ). Польскія і яўрэйскія партыі. Партызанская барацьба і яе сацыяльная база. Рэпрэсіўныя мерапрыемствы польскіх улад. Разгром БСРГ і дзейнасць клуба “Змаганне”.

Выступленні працоўных Заходняй Беларусі падчас сусвет­нага эканамічнага крызісу. Сялянскі рух. Стварэнне антыфа­шысцкага народнага фронту. Выданне газеты “Наша воля”. Выступленні нарачанскіх і браслаўскіх рыбакоў. Складанасці ўтварэння адзінага народнага фронту. Уплыў на вызваленчы рух у Заходняй Беларусі палітыкі Камінтэрна і палітычных рэпрэсій у БССР. Ліквідацыя КПЗБ і лёс яе дзеячаў.

6.Беларусь у гады Другой сусветнай вайны і Вялікая Айчынная вайна