Першабытнае грамадства на тэрыторыі Беларусі.

Этнічныя працэсы на беларускіх землях у VI – пачатку XVII стст. Фарміраванне беларускай народнасці.

Народнасць – форма моўнай, тэрыт-й, эк-й і культурнай супольнасці людзей, якая ўтвараецца гістарычна ў выніку кансалідацыі, зліцця плямён. ФАКТАРЫ складвання бел.народнасці:  Палітычныя. У межах ВКЛ была ліквідавана сістэма мясцовых княжанняў і створаны інстытут намесніцтваў, арганізавана адзінае дзяржаўнае кіраванне, уведзена адзінае закандаўства- складванне сістэмы палітычна-прававой цэнтралізацыі ў краіне.  Сацыяльныя. Далейшае развіццё феадальных адносін, паступовае ўсталяванне прыгоннага права садзейнічалі кансалідацыі шматлікіх катэгорый насельніцтва: у сац.групы: шляхецкае саслоўе, духавенства, прыгонных сялян і мяшчан.  Канфесійны. вера сваеасаблівая прыкмета народа, а барацьба за веру з’яўлялась часткамі барацьбы за самабытнасць.  Дзяржаўна-тэарытарыяльнае адзінства рассялення усх.славянскіх насельніцтваў. Ядро этнічнай тэрыторыі бел.народнасці ў асноўных рысах адпавядала арэалам рассялення яе старажытных продкаў-крывічоў, дрыгавічоў, радзімічаў. На тэрыторыі Беларусі існаваў даволі кампактны арэял рассялення усх.славянскіх насельніцтваў.  Мова. На аснове старажытнарускай мовы развіваліся спецыфічныя рысы беларускій гаворкі. Фарміраванне асноўных этнічных прыкмет. Матэрыяльная і духоўная культура усх.славянскага этнасу базіравалася на шэрагу элементаў: *атрыманых ад старажытных часоў; *новаўвядзенні, якія закранулі сямейны і абшчынны побыт, навуку і асвету, фальклор, звычаі; *элементы, запазычаныя ў суседніх народнасцей. ЭТНІЧНЫЯ ПРЫКМЕТЫ:  Новыя тыпы пасяленнаў: мястэчка, фальварак, засценак, ваколіца. Змянілася планіроўка некалькіх тыпыў пасялення, асабліва вёсак.  Прылады працы:саха, драўляная частаплеценная барана, матыка, серп, цэп.  Для захавання ўраджаю: клеці, свірны, гумны, ёўні, піўніцы.  жорны, ветраныя і вадзяныя плыны.  Адзенне: саматканыя суконныя спадні-цы з клятчастай ці паласатай тканіны, яркія безрукаўкі, світкі, упрыгожаныя кажухі.  Дух-ная культура новага этнасу: быліны аказалі ўплыў на чарадзейныя казкі; абрадавая паэзія, купальскія песні (язычн.). Песні суправаджалі беларусаў ад нараджэння да смерці, гучалі на ўрачыстасцях, у час працы і адпачын-ку. Новы этнічны жанр-гістарычныя песні і паданні. Узнікае народны лялечны тэатр-батлейка, дзе разам са свецкімі сюжэтамі, нар.песнямі і танцамі выкарыстоўваліся і хрысціянскія міфалагічныя тэмы. Новыя муз.інтрументы-скрыпка, цымбалы, ліра, дудка.  Самасвядомасць. У ВКЛ жыхар бел.зямель адрозніваюць сябе ад іншых народаў. Значна пазней беларусы пачалі адрозніваць сябе ад рускіх. Значны час насельніцтва бел.тэрыторыі ВКЛ называла сябе рускімі і сваю мову рускай. Гэта абумовіла тую акалічнасць, што самасвядомасць і саманазва беларусаў фарміравалася пазней за іншыя этнінчыя прыкметы. У 13-15 ст. працягваўся працэс фарміравання новай этнічнай супольнасці-бел.народнасці. Склаліся асноўныя прыкметы гэтай супольнасці: тэрытарыяльнае адзінства, адносная агульнасць мовы, культ, пэўныя гаспадарчыя сувязі, этнічная самасвядомасць і саманазва.

Рэлігійнае становішча на беларускіх землях у XIV–XVIII ст.

На шляху да рэлігійнай еднасці народаў РП было шмат перашкод: да сяр. 16 ст. Нас-цтва Польшчы і ВКЛ мела розныя веравызнанні. У Польшчы пануючай рэлігіяй быў каталіцызм, а ў ВКЛ -праваслаўе і пратэстантызм (Літва).

Праваслаўе да 1385 г. было амаль дзярж. рэлігіяй. Але пасля Крэўскай уніі пануючай рэлігіяй у ВКЛ стала каталіцтва. На пач. 16ст. каталіцкая рэлігія ўвайшла ў паласу крызісу. Сутнасць яго зводзілася да крытычных адносін шляхты як да каталіцкага культу, так і да арг-цыі касцёла і яго палітыкі.

Рэфармацыя - рух, накіраваны супраць катал. царквы як ідэйнай асновы феадалізму. У Рэфармацыі можна выдзеліць тры напрамкі:

1) каралеўска-княжацкі, які абараняў інтарэсы манархаў і свецкіх феад. ва ўмацаванні сваёй улады і захопе зямельных багаццяў царквы;

2) буржуазны з яго пропаведдзю "мірскога аскетызму" і рэспублік. ўладкавання царквы;

3) народны, які патрабаваў ліквідацыі царквы, феад. прыгнёту і ўзаконення роўнасці.

Шляхту і заможных гараджан Рэфармацыя прывабіла магчымасцю падарваць магутнасць царквы, якая ўшчымляла іх правы.

Найбольшае пашырэнне ў княстве атрымаў кальвінізм. На тэрыт. Б. было арганіз больш за 50 кальвінісцкіх абшчын, а пры іх - цэрквы, школы, друкарні. Найбуйнейшымі рэфармац-мі цэнтрамі на Б. сталі Бярэсце, Віцебск, Новагародак і інш. Вакол іх групаваліся выдатныя вучоныя, прапаведнікі, пісьменнікі, кнігавыдаўцы.

У 60-я гг. 16 ст. на Б., у Літве і на Украіне з кальвінізму вылучыўся больш радыкальны напрамак - арыянства. Яго ідэолагі (Сымон Будны, Васіль Цяпінскі і др) асуджалі прыгонніцтва, прапаведвалі агульнасць маёмасці, што прывяло іх да канфлікту з кальвінісцкай шляхтай. У сяр. 16I ст. члены арыянскіх абшчын былі выгнаны з РП. У 2 пал 16I ст. пад ударамі Контррэфармацыі Рэфармацыя сыходзіць з гістарычнай арэны.

Папства зрабіла стаўку ў выратаванні катал. царквы на ордэн езуітаў. У ВКЛ езуіты з'явіліся на наступны год пасля Любл. уніі, выкліканыя віленскім біскупам для барацьбы з Рэфармацыяй. Галоўным ідэолагам Контррэфармацыі стаў Пётр Скарга. Правячыя колы РП надзялялі езуітаў вялікімі зямельнымі ўладаннямі. Езуіты ўзялі ў свае рукі адукацыю - адкрылі акадэмію ў Вільні, пакрылі яе сеткай сваіх касцёлаў, заняліся дабрачыннай дзейнасцю. Адноўлены і ўзмоцнены каталіцызм пачаў выціскаць пратэстанцкія абшчыны. К канцу 17ст. Контррэф. ў княстве перамагла. Да сяр. 17ст. - польскія каралі практычна падпарадкавалі сабе правасл царкву.

Новы накірунак хрысц. - уніяцтва - быў аформлены на Берасцейскім саборы 6-9 кастрычніка 1596г. Ён прадугледжваў захаванне праваслаўнай абраднасці, царкоўна-славянскай мовы ў набажэнстве, але прызнаваў вяршэнства папы рымскага, каталіцкае веравучэнне. Але замест спакою унія стала крыніцай раздораў: закрыццё правасл цэркваў, перадача іх і манастыроў уніятам. Па Б. пракацілася хваля антыуніяцкіх выступленняў. Першай акцыяй стала паўстанне Севярына Налівайкі (1595 - 1596). З пач. 17ст. усё большую вагу пачалі набываць казакі. У 1648 г. на барацьбу з прыгнятальнікамі ўзнялося запарожжа на чале з Б.Хмяльніцкім, з патрабаваннем ліквідацыи уніяцкай царквы.

У 17-18ст. на Б. ўзмацнілася дзейнасць каталіцкіх і уніяцкіх манаскіх ордэнаў: францысканцаў, дамініканцаў і др. Яны праводзілі гвалтоўнае акаталічванне Бел. нас-цтва. Абаронцамі праваслаўя сталі праваслаўныя брацтвы, якія ўзніклі ў 16ст. Галоўны напрамак іх дзейнасці - захаванне чысціні правасл. вучэння, богаслужэння і царкоўнага кіравання.

Такім чынам, на працягу ўсяго існавання РП беларускі народ вымушаны быў весці цяжкую барацьбу за сваю веру, мову, культуру.

Першабытнае грамадства на тэрыторыі Беларусі.

Чал-к больш за 2 млн гг. назад. ў Афрыцы. на тэр Бел. 100-35 тыс.гг. назад. прылады працы з крэменю, каля вёсак Падлужжа, Абідавічы, Свяцілавічы. неандэртальцам. 20 тыпаў прылад працы, умеў карыстацца агнём, рабіць шалашы. Прыкладна 40-35тыс.гг. назад на тэр-рыі Еўропы краманьёнцы, або “чал-к разумны сучасны”. Паселішчы на берагах рэк – Прыпяці, Дняпра, Сожа. Самая стараж стаянка (2 млн – 6 тыс.гг. назад) каля в.Юравічы на Гомел. Яна існавала 24тыс.гг. да н.э. Другая стаянка адкрыта на беразе Сожа каля в.Бердыж Гом вобл. родавай абшчынай па 20-40 чал-к у шалашах. прылады працы з крэменю. паляванне на мамантаў, насарогаў, аленяў, мядзведзяў і інш. збіральн і рыбал. Апошні ледавік адступіў з тэр-рыі Бел. 15-13тыс.гг. назад.. Паляўнічыя плямёны пераходзілі да аселага жыцця. Іх паселішчы размяшч на берагах рэк, азёр ці пясчаных пагорках. Такіх стаянак на Бел. вядома каля 100. На іх людзі будавалі драўлянае жыллё. лук са стрэламі. рагавыя і каменныя сякеры. зерняцёрку. Звыш 6 тыс.гг. назад пачаўся выраб глінянага посуду. Людзі не ведалі земляробства, жывёлагадоўлі. спажывецкім. роды аб’ядноўваліся ў плямёны (на Бел. – 12-7тыс.гг. назад). Бронзавы век ў ІІ тыс.годдзі да н.э. У гэты час з’яўл. вырабы з медзі і волава, сплаў якіх утварае бронзу. прыручаць жывёл, а потым развядзення. сабаку, свіння. Пераход да жывёлагадоўлі 3тыс.гг. да н.э. Ад збіральніцтва земляроб. Спачатку матычным, а потым – падсечна-агнявым. ворыўнае. Вырошчвалі пшаніцу, ячмень, проса, гарох, бабы, лён і інш. пераход ад спажывецкай гаспадаркі да вытворчай. Пры вытворчым тыпе гаспадаркі людзі ўласнай працай выраблялі неабх. ім прад-ты, якіх не існавала ў гатовым выглядзе ў пры-родзе. Узрастае роля мужчынскай працы. На змену матрыярхату прыходзіць патрыярхат. Жалезны век на тэр-рыі Бел. ў VII-VІстст. да н.э. Людзі навучыліся здабываць жалезную руду і атрымліваць з яе жалеза ў невялічкіх печах-домніцах. З’яв-лася многа жалезных прылад працы і зброі: сярпоў, нажоў, стрэл. Развіваліся розныя рамёствы. з дрэва і косці. Удасканаленне прылад працы прывяло да з’яўлення лішкаў прадуктаў і ўзнікнення маёмаснай няроўнасці сярод людзей. Паміж імі пачынаюцца су-тычкі. Так узнікаюць войны. Для абароны людзі буду-юць умацаваныя паселішчы – гарадзішчы. Чал-к верыў у існаванне душы, якая здольна жыць асобна ад цела нават пасля смерці. Ён пакланяўся фетышу (амулету), татэму (свяшчэннай жывёле). Вялікая залеж-насць ад прыроды і прывяла яго да веры ў надзвыч сілы, да з’яўлення рэлігіі.

2 .Беларускія землі ў раннім сярэдневякоўі (VI – сярэдзіна ХІІІ стст.)

Адбыв. Змена этничнага становишча пачын праникаць славяне-асимиляция балтау. З’яўляюцца крывічы, дрыг-чы, радзімічы. Старажытныя гарады ўзніклі у 9-10ст.адрозніваліся ўмацаваннямі, былі адміністратыўнымі цэнтрамі, рэзідэнцыямі князёў. Пры апісанні падзей 9-13ст.летапісы, хронікі называлі 35 гарадоў на тэр.Беларусі. Полацк-862г., Віцесбск-974, Тураў-970. Функцыі: *гандлёва-рамесніцкая; *аграрныя; *адміністратыўна-фіскальныя; *ваеннаабарончыя; *культурныя; *рэлігійныя. Планіроўка-дзяцінец, гандлёвая плошча і пасад вакол яе. Побач з дзяцінцам-вакольны горад, абнесены валам і рвом. Рамеснікі-асноўнае насельніцтва горада.У 10-11 ст.рамяство і абмен развіты слаба. З 12-13ст.атрымлівае развіццё кавальнае, ганчарнае, ювелірнае, бондарскае, гарбатна-шавечкае рамёствы. Знешні гандль: з Кіева-шкляны посуд, з Прыбалтыкі-бурштын, з поўдня-соль, амфары з віном, ці аліўкавае масла. У 9-10ст.імпарціраваліся з Візантыі і Бліжняга Усхода-прадметы роскашы: каштоўныя каляроўныя тканіны, шкляныя пасудзіны, распісаныя золатам, грэцкія арэхі. Прычыны феод.раздробленасці: з’яўленне і распаўсюджване феод.земле-карыстання, узнікненне баярскіх сёл; рост гарадоў, якія станавіліся менш залежнымі ад Полацка. У палітычным жыцці Полацкага княства пэўнае значэнне мела Веча-агульны сход палачан для вырашэння розных пытанняў. У пач.12ст.роля веча ўзрасла настолькі, што яно актыўна вырашала патынні вайны і міру, запрашала на трон у Полацк князёў і нярэдка праганяла іх з горада. Веча абмяжоўвала ўладу князя, але не знішчала яе. У Тураве існавала пасада ТЫСЯЦКАГА (узначальваў полк); ПАСАДНІКА. Аб існаванні пасадніка і Полацку звестак няма. На Берасцейскай зямлі ўлада ў горадзе належала мясцоваму вечу (самастойнасць), з якім лічыліся як валынскія, так і польскія князі. 980г. прынняцце хрысцианства.

Первые гос. институты в Бел.

Поло. княж. - в ср. течен. З.Двины(10-11в) на землях кривичей. Сущ своя княж. династия:Рогволод-Изяслав(внук до1001г)-Брячислав(до1044)-Всеслав (до 1101г). При Всеславе Брачиславиче кн-во наиб. мощное.После распада КР (1132) Пол. кн-во распалось на Пол., Мн, Друцк., Заслав., Логойс., Вит. Власть князя ослабла (вече ограничивало)Туров. кн-во - дриговичи. Возн в к. 10в, (Тур). 12в - частично потеряло незав-ть, б. в сост. КР. Особен-ть тур кн-ва: туровские князи могли перейти на трон в Киеве, при этом Тур кн-во подчинялось посаднику. Посадник продолжал д-ть даже по возвращении князя= в Т. прав. кн.+посадник. Берестейские земли объед. вокр. Берестья (по берегам З.Буга) ранее – дриг-чи и волыняне. Тут не образ своей династии. В к.12в Б. - в сост. гал.-волын. кн-в. В н.13в. врем. под властью Поль. Пасожжа (смолен. Черниг. кн-ва)Смол.- центр кн-ва (смол. кривичи). С 1180г Мстис.- центр. кн-ва (Мстислава Романович из рода Владимира Мономаха). В 12в – он смол. кн.,  присоед. Мстис к Смол. Черниг. кн-во 12-13в. (Гомель, Чечерск, Речица). Гом. – 1142.

К-ра і рэлігія на бел. землях у IX-XIII cт. Хрыс-ва на КР - з Візантыі. Уладзімір Святаславіч у 988 - 989 пач. хрышч. Русі ->. 992 –утв. епархіі у Пол. Манумент. арх-ра. Сафійс. сабор (60-ягг 19ст.) строгая сіметрыя. Сцены -фрэскі + мазаіка. У XII ст. у Віц. – Дабравешч. ц.(выцяг-ць плана, 6 калон). У Пол. – Спаскі (сяр. XII) у Бельчыцах. У XII ст. у Грод. – Барысаглеб. (Калож.) ц., Крапасныя вежы, Ніж. ц. на тэр. Гродз. дзядзінца, царква ў Ваўкавыску, - гродзенск. арх. шк. Асабл-ць - маляўнічасць афарм-лення фасадаў устаўкамі з каляров.шліфаван.валуноў + спалучэнне чырвон. фону цаглянан кладкі з умураван.рознакаляров. кераміч. пліткамі. У XIII ст пач. пераваж. абаронч. збудав. (крыжакі і татары). У апош. чв. XIII ст. у Камянцы (каля Брэста) - вежа абаронч. знач. — Белая вежа. фрэскавы жывапіс - ў пол. Сафійс. і Спаскім саборах, у храмах Бельчыц. манаст., віц. Дабравеш. і гродз. ц. Сюжэты — фігуры святых, ілюстр. да еванг. і бібл.сказан. пісьм-ва. Берасцян. грам. у Віц., Мсцісл., Ноўг., Смал. належ палачанам. + Барыс. і Рагвал. камяни. К. Тураўскі (1130-1182)- філас. прытчы, словы, малітвы, каноны. Ефр. Полацкая (Прадслава). Крыж 1161 (Лазар Богша).

3.Станаўленне ВКЛ у XIІІ–XV стст.

Прычыны: 1)узмацн. працэсаў кансалідацыі княстваў-зямель як заканам. этап пасля п-ду феад. раздробленасці; 2)сац-эканам. (пераход да рынку); 3)знешняя пагроза: татара-манголы і крыжакі); 4)працэсы, звяз. з завяршэннем фармірав. бел. народнасці (этнічная кансалідацыя). 2 этапы: 1. Ад Міндоўга да Тройдзеня (30-40гг 13ст – кан.13ст); 2. Ад Віценя і Гедыміна да Альгерда (1377). 1ы этап: фармірав. ядра дз-вы вакол Наваградка => аб’яднанне Наваградка, Гародні, Слоніма, Ваўкавыска. Міндоўг у летапісе ўперш. у 1219г. 1-я сталіца ВКЛ – Наваградак. У 1253 Міндоўг каранаваўся. Становішча маладой дз-вы вельмі хісткае ў акружэнні Галіцкай зямлі, Тэўтонскага ордэна. Шляхам забойстваў б. ўбраны Міндоўг (1263) => 10-гадов. міжкняж. бар-ба => уладу захапіў літ. кн. Транята (забіты ў 1264) => Войшалк (Міндоўг (яго бацька). У 1265 далучае да Навагудка пн захад суч. Бел и частку ўсходу суч. Літвы. Гэта – пачатак утварэння ВКЛ. Войшалк забіты 1268. => Трайдзень. Правіў 12 гадоў (з 1270). У час яго праўлення ў склад дз-вы ўвайшлі землі яцвягаў. Яго княжанне – час умацавання ВКЛ. 2гі этап: Віцень(1293-1316). Правіў у Наваградку. Змагаўся за ўнутран. ўмацаванне дз-вы, дабіўся паліт. адзінства. Ад Віценя - герб Пагоня. Увядзенне княжацк. герба і агульнадзярж. пячаткі – важны цэнтраліз. крок. У гэты час далучаюцца Полацк (1307), Берасцейская зямля (1315). 1316 год можна ўмоўна прыняць за за дату завяршэн. стварэн. дз-вы. Пры Гедыміне распачаўся бурны рост новага дзярж. утварэння у геаграфічн. і палітыч. прасторы Еўропы. Перанёс сталіцу ў Вільню (1323). Кіеўскае кн-ва прызн. вярхоўн. уладу Гедыміна. Далучэнне да ВКЛ Вц, Мн, Тур. зямель + Падляш., а з 1340 – Валынь. => пры Гедым.больш.частка суч.бел.зямель – у складзе ВКЛ. Пры ўключэнні новых зямель ім гарантавалася аўтаномія і непадзельнасць тэр-рыі, захав. мясц.законаў і інш. Назва: ВКЛ і Рускае. Пашыр-е ВКЛ - мірна. Знешн. пагроза: Тэўт. ордэн => буд-ва крэпасцей у Троках, Вільні, Лідзе, Крэве. Пры Гедыміне ВКЛ дамаглося міжнар. прызнання і пачал. адыгрыв. значн. ролю ва Усх. Еўропе. Альгерд:(1345-1377): Гедымін падзяліў дз-ву п/ж сынамі: Яўнут – вялікакняж.пасада, Альгерд – Крэўскае, Кейстут – Трокскае, Жамойцк., Берасцейск. і Гарадзенск. кн-вы. => 1345 – Альг. і Кейст. напалі на Вільню і адабралі ўладу ў брата (аддалі яму Заслаўе). Альг.старэйшы => стаў вял. князем. Браты падзялілі сферы ўплыву: Кейстут – бар-ба з крыжацк. націскам, Альгерд - усх. і пд палітыка. Алгерд далучыў Пасожжа з Мсцісл. + далуч. больш.частку Укр., частку зах. зямель суч. Расіі, далуч.бел.землі па Бярэзіне, сяр. Падняпроўю і Сожу з г. Мсцісл., Прапойск, Чачэрск, Рэчыца. => пры Альгер. завяршыл. аб’яднанне суч. Бел. у складзе ВКЛ. 1363 – бітва на Сініх Водах (вызвалены Валынь і Падолле – далуч. да ВКЛ). 1368 – 1ы паход на Маскву (потым – у 1370 і 72).

Абвастр. унутр. супярэч. у ВКЛ у 70-х XIV ст. ВКЛ –федэрац. зямель «Литвы» и «Руси». Пач-к– Альгерд. 1-ю пал., жыцця правеу у Пол., прыняу правасл., и спрабавау падпар., сябе Пскоу. Кали стау князем – спроба узяць Ноугарад, узяу Валынь, Бранск и Смаленск.  Ягайла. Ягайла - позирк на Польшу. Ажаниуся на пол. каралеве Ядвизе (1385 – Крэуск., вуния). П. дала трон литоуск., князю у абмен на катал. Литву, з мэтай акаталич., бел., укр., русских зямель ВКЛиР. 20.02.1387 – грамата пра неабмежав. валодання вотчынами католиками и вызв., их ад мн. павиннасцей (рус., и бел., пролетели, как фанера).  сепаратыстск., настрои. «Рускае» пыт., падым. и скарыстовали разл. групоуки. У т.л. и Витаут. Пасля вострыуск., пагадн прышоу да улады (1392) Ад Яго – прагр., стварэння самаст., «Руска – лит» каралеуства, якое бы з аднаго боку было супр., Польшы, з другога - Масквы. Саюзники – знаць правасл., веравызн., за межами – Ордэн, якому было выгадна пагаршэнне адн., памиж ВКЛ и Польшай. 1398 – пагадн., з Ордэнам (Витаут стау «кар. Л. и Р.»).1410 – сумесн. удзел у Грунв. битве вернута Жмудзь. Пасля 1413 г. (Гарадзейски прывилей) –пач. дыскрымін. правслауных (забарона шлюбу, займаць высокия пасады, абмярк., пыт., дабрабыту дзяржавы). Прывилей стау бомбай замарудж., дзеяння. Рванула пасля смерци Витаута у выгл., Грам., вайны.

пасля смерці Вітаўта – грамад. в-на аслабл. ваен.-паліт. маг-ць =>страта дзярж. суверэнітэту. У 1430 г. брат Ягайлы Свідрыгайла Альгердавіч (узраст. паліт. роля правасл. феадалаў =>1432 замах (Свідр. ўцёк ў Полацк) =>Жыгімонт-князь. => раскол княства на ВКЛ і ВКР. 15 кастр. 1432 г. у Гародні выдаў прывілей (прадстаўнікі правасл. веравызн. ўраўноўв. ў правах з феадаламі-католікамі, аднак, правасл. феад. не м. права займ. вышэйш. дзярж. пасады) => аслабіла пазіц. Свідр. Жыгімонт – прапольск. паліт., аддаў П. Падолле. 1440– забіты. -> Казімір у 1447 - прывілей у Вільні (замац. сувер-т і адасобле-насць ВКЛ: забараняў ураду раздаваць дзярж. маёмасць і пасады іншаземцам, ураўноўв. эк. і асабіст. правы правасл. і катол. феад. + юр. афарм. прыгонн. пр. ў ВКЛ – абмеж. права пераходу сялян, феадал м. права судзіць сялян).