Туулдум казагымдын даласында

 

Туура келип тагдырдын бир буйругу,

Туулдум казагымдын даласында.

Наристе бала кезим өткөн экен,

Нагашым[2] казактардын арасында.

 

Мектептин босогосун аттап кирип,

Мен өстүм кичи мекен—Таласымда.

Беш жыл окуп жогорку билим алдым,

Фрунзе (Бишкек) борбор калаасында.

 

Артынып аркалаган өнөрү көп,

Абдыштын Казакбайдай баласында.

Казактын касиеттүү кең даласы,

Казакеңдин сакталуу санаасында.

 

Жүлжүйтүп бир жак көзүм ачып көрсөм,

Жүргөнсүйм Ала-Тоонун арасында.

Экинчисин ачканда баскансыймын,

Ээн жаткан казактын даласында.

31.12.2010

ТЫНЧ КОЙОЛУ ЖАЙЫНА

 

Өзүбүздүн кемчиликти жашырып,

Өлгөндөргө бүт күнөөнү жабабыз.

Өлдү–көмдүк, эми аны жамандап,

Биз ошодон эмне пайда табабыз?

 

Өтүп кетти Алла Таала колуна,

Өзү берет эми анын жазасын.

Өз иши да, баш оорутуп не керек,

Иргеп алуу күнөлүүсүн, тазасын.

 

Өлгөн өлдү, кете берсин көрүнө,

Балким чыгар бейишинин төрүнө.

Балким түшөр, эгер болсо жазыгы,

Тозогунун кан кайнаган көлүнө.

 

Өз алдынча тагдыры бар буйруган,

Өлгөндөргө койгон болбойт күнөөнү.

Андан көрө ар бир күндү кадырлап,

Тирүүлүктүн кымбаттыгын билели.

 

ЧАБАН ДОСКО

Онду бүтүп, кой артынан сен кеттиң,

Окуймун деп Фрунзеге[3] мен кеттим.

 

Ар бир койду байлап бактың семиздеп,

Ар жыл сайын алар төлдөйт эгиздеп.

 

Койлоруңду өз кол менен куудурдуң,

Көп балдарды аялыңа туудурдуң.

 

Өзүң болдуң соцэмгектин Баатыры,

Өмүр жарың—Энелердин Баатыры.

 

Жатасыңар элдин малын көбөйтүп,

Жатасыңар элдин санын көбөйтүп.

 

Менин жарым төрөп берди экини,

Андан кийин бала орду бекиди.

 

Бекиди эмес, бууп салды каналын,

Урук жетпей уясына баланын…

 

Баккан малың жалкы козу туубасын,

Алган жарың бала ордун буубасын.

 

ЧАЛДЫН ӨЛҮМҮ

Чал жатат, өтө кары жүзгө чыккан,

Жалгыз үйдө салынган төшөгүндө.

Туралбайт, кесел аны чалып жыккан,

Жөтөлүп койот күрс-күрс кезегинде.

 

Чалкасынан бир жатса оодарылбайт,

Жамбашын аз да болсо эс алдырып.

Эрте өлсөм дейт, бирок да жан кыйылбайт,

Тиктей берет шып жакты көз талдырып.

 

Катын-калач тургузуп, башын жөлөп,

Кашык менен ууртатып ашын берет.

Көтөрүп аны даарат ушатканы,

Көңүлү жок эркектер басып келет.

 

Уялып дал ушинтип жашагандан,

Уу коргошун ичти да, өлүп калды.

Ушуну өлтүргөндөр өздөрү деп,

Уругу ушак-айың кепке калды.

ШОПУРЛАР

 

Шуулдаган бир калк бар шопур деген,

Тыңдап тур айтып берем таржымалын.

Чымын-куюн жүрүшөт таңдан кечке,

Чимирилтип дөңгөлөк–«аргымагын».

 

Үйүнөн эрте кетип, кеч кайтышат,

Бирде ач, бирде ток жолдо болуп.

Ач болгондо аймап жейт кургак нанын,

Рулдун дөңгөлөгү колдо болуп.

 

Бүткөн бою талыкшып узак жолдо,

Бүрүшүп кабинада уктап алат.

«Окустап» машинасы сынып калса,

Ошо бойдон ал байкуш жолдо калат.

 

Жүрмөйдөн жүктү күтүп турмайы көп,

Айласыз чылымына күчү чыгып.

Кетирген убакытты кайрыганга,

Кеч болсо да кан жолго түнү чыгып.

 

Кайткан жолдо салганга жүк табылбай,

Кечигишет, рейсте кармалышат.

Жулуңдаган шопурлар аял жандуу,

Жүгү туруп, «жупкеге» арбалышат.

 

Шопурлардын ишинин сырын билбей,

Бардыгын баштан аяк шылуун дейбиз.

Ошолор ташып берген аракты ичип,

Ошолор ташып берген нанды жейбиз.

ЭДИЛ

 

Эдил деген бирөө бар,

Кийинип жүрөт зыңкыйып.

Сырын сыртка чыгарбай,

Көп сүйлөбөйт зымпыйып.

 

Бир көргөн киши мыкты дейт,

Карап тышкы көркүнө.

Бирок маалим эмеспи—

«Кыздын сыры төркүнгө».

 

Өндүрүшкө жолобой,

Өйдө жакка кол создуң.

Институтту бүттүң да,

Министрликке орноштуң.

 

Элдир-селдир күн көрүп,

Эптеп айлык аласың.

Ээлеп алдың мекендеп,

Эт менен челдин арасын.

 

Демилге деген сенде жок,

Кыбыраган бир жансың.

Көөпай адам экениңди,

Көргөндөрдөн ким тансын?

 

Канча жолу айтышты,

Өндүрүшкө барбадың.

Отура берип бир жерге,

Геморрой болуп калбагын.

 

 

ЭКИ ЖИГИТ

 

Бар эле бир айылда эки жигит,

Башынан мүнөздөрү келишпеген.

Акылбек—акылы бар, намысы бар,

Оңолбек—оңой жерден жем издеген.

 

Акылбек Оңолбектин бетине айтып,

«А-а» дегенге оозун ачырчу эмес.

Өзгөлөрдүн катасын көрө калбай,

Өзүнүн да жаманын жашырчу эмес.

 

Акылбектин жашоодо кемчилиги—

Аялы арак ичет арбак уруп.

Тууп берген балдарын кыя албай,

Тутантып келе берет турмуш куруп.

 

Бир күнү эле Оңолбек Акылбекке,

Сөз катты тайманбастан көзүн карап:

–Тез барып, катыныңды куткарып кал,

Жолбун ит жаткан эле «этин» жалап.

 

Чын болду Оңолбектин айткан сөзү,

Ичип алган аялы түзгө барган.

Ошо бойдон турууга алы келбей,

Абийирин жаппастан уктап калган.

 

Өзүнүн көргөнүнө өзү ишенбей,

Акылбек терс айланып көзүн жумду.

Ошол замат үйүнө барды дагы,

Жипке асылып, муунуп өлүп тынды.

ЭРЕЖЕНИ ӨЗДӨШТҮР

 

Жол жүрүү эрежеден жаңылышат,

Жолдо болгон кырсыкка кабылышат.

Катуу кетип бараткан машиналар,

Карса-күрс бир-бирине кагылышат.

 

Ажал таап эрлери жол кырсыктан,

Аялдар кара жоолук салынышат.

Баштагыдай ата жок эркелеткен,

Балдары куса болуп сагынышат.

 

Айрымдар жол кырсыктан жарат алат,

Арданат мунжу болгон өзүн карап.

Жан таттуу, кыя албайсың өз жаныңды,

Жашай бермей бирөөнүн көзүн карап.

 

Өмүрдү кыска кылып ченебесин,

Өздөштүр жолдо жүрүү эрежесин.

Өз күнөөңдөн атасы каза тапса,

Өмүр бою балага бересесиң.

АРНОО САПТАРЫ

АЙТМАТОВ ЧЫҢГЫЗГА

 

Согуштан кайткан жигитти,

Сонуркай жандап баскан ким?

Үйүлгөн саман түбүндө,

Үйүнө барбай жаткан ким?

Чынжырын үзүп эскинин,

Чын сүйүүсүн тапкан ким?

Баштагы эрин калтырып,

Башка менен качкан ким?

Качырып ийип жеңесин,

Көзүнөн жашы аккан ким?

Жалындуу сүйүү баяны,

«Жамийланы» жазган ким?

Бул повестти жазам деп,

Өз бактысын ачкан ким?

Түркүн чыккан китебин,

Дүйнө эли окуп жаткан ким?

 

Айтпаса деле белгилүү—

Ал Айтматов Чыңгыз да.

Талаша турган киши жок,

Таластан чыккан кыргыз да.

 

Чыңгыз кетти кыдырып,

Чыгыш менен Батышты.

Орусу да, кыргызы,

Ондогон мактоо жазышты.

Интервью алмакка,

Кезитчилер шашышты.

Изилдеп чыгармаларын,

Илимий эмгек жазышты.

Жазмасынан Чыңгыздын,

Жаңылыктар ачышты.

Толуп жаткан адамдар,

Доктор болуп жатышты.

Китептерди ал жазган,

Кино кылып тартышты.

Анын жазган китебин,

Арбын-арбын сан менен,

Ар кайсы тилде басышты.

Дүйнөлүк форум, жыйынга,

Чыкем барып катышты.

Күн жаагандай куюлтуп,

Гүл дестелер чачышты.

Алып жатты көптөгөн,

Сыйлык менен алкышты.

Акырында Баатыр деп,

Алтын медаль тагышты.

“Кыргызбай” жөн жүрчүбү,

Кыйын болуп кетти деп,

Кыртыйып ичи ачышты.

Кылгылыкты кылсак деп,

Кычышкан жерин кашышты.

Чыдамы жетпей акыры,

Чыңгызга «согуш» ачышты.

Кылычын сууруп кыргызга,

Кыргыздын наамын сатышты.

Колдорунда жарак жок,

Көздөрү менен атышты.

Тайгак болсун жолу деп,

Табактап майдан чачышты.

Сыйыртмак салып мойнуна,

Сыртынан «дарга» асышты.

Ажосу деп коктунун,

«Асабага» басышты.

Абайлабай түшсүн деп,

Алдына аңгек казышты.

 

Казыпсың мага аңгек деп,

Кандекти пил какпады.

Казылган ошол аңгекке,

Пилдин өзүн мындай кой,

Бир эле буту батпады.

Пилдин коркуп сүрүнөн,

Жашынам деп аңгекке,

Өз боюн кандек таштады.

Пил болсо аны байкабай,

Таптаза кылып тегиздеп,

Таманы менен таптады.

Андан ары кебелбей,

Акырын басып пил кетти.

Аңдап билип турасың,

Айтылып жаткан бул кепти.

 

Үргөнүн сезбей кандектин,

Чыңгыздын ошол пилдиги.

Мансабың менен иши жок,

Жазуучулук тирлиги.

Ар кандайлар жаралат,

Акылманбы, жиндиби.

Эли менен бааланат,

Эр жигиттин кимдиги?

Келип-кетип жүрөр да,

Кең Талас деген жер экен,

Кесилген анын киндиги.

Чет элде жүргөн Чыкемдин,

Кыргыздагы үйүнүн,

Түрүлөр бир күн түндүгү.

Жыл

АТАМБАЕВ АЛМАЗБЕККЕ

Жан дүйнөдөн жалкоолукту айдаган,

Жан дүйнөңдө иштемчилдик кайнаган.

Себеп кылып бирдемени калп эле,

Сен адамсың кур алакан жайбаган.

 

Сен айкөлсүң, абийириңди сатпаган,

Чедирейип курсак сылап жатпаган.

Сен адилсиң, мээнеткечти барктаган,

Жатып ичер жалкоо киши жакпаган.

 

Сен чынчылсың, акыйкатты жактаган,

Бирөөлөрдү бекеринен какпаган.

Бир тыйынды ысыраптап чачпаган,

Беш-он сомун кайырчыга таштаган.

 

Эмгектенбей ашык тыйын албадың,

Эл мүлкүнө беш колуңду салбадың.

Мындан аркы жашап өтөр жолуңда,

Мына ушул жүрүшүңдөн танбагын.

 

Арамы жок өмүр сүрүп келесиң,

Акыл-эстүү сенин берген кеңешиң.

Салттуу, баштуу Ала-Тоонун кыздары,

Сага окшогон уулдарды төрөсүн.

 

Кадимки эле көрөм сени инимдей,

Каамыт илген чарба атынын бириндей.

Калкыбыздын жүгүн тартып келесиң,

Катуу баскан арышың да билинбей.

 

Көп адамдын милдети аз, өчү көп,

Көрсөтүшкөн кызматы аз, сөзү көп.

Сиңире бер эмгегиңди элиңе,

Сыймыктансын орус, казак, өзүбек...

 

Минген атың дайым болсун күлүктөр,

Жүргөн жериң дайым болсун бийиктер.

Эл оозуна сөзгө алынсын ар качан,

Эр-азамат өзүңө окшош жигиттер.

 

Иштен башка эчтемени билбедиң,

Иномарка машиналар минбедиң.

Убагында жүрдүң түркүн кызматта,

Уурдамай жок, эл мүлкүнө тийбедиң.

 

Туу катары токтоолукту кармагын,

Турмушуңда көчтө артта калбагын.

Түшсө эгер өз башыңа кыйындык,

Түйшүгүңдү башкаларга таңбагын.

 

Аман жүрсүн ак никелүү алганың,

Анан дагы аман болсун балдарың.

Калыс сөзүм, чын ниеттен кааларым –

Калкыбыздын каарына калбагын.

 

Көтөрбөгүн жемдүүлөрдүн чачпагын,

Көзүн карап, кулу болбо акчанын.

Чекеңе да такап турса тапанча,

Чечкиндүүлүк сапатыңдан жазбагын.

 

Байлык, бийлик бирде келет адамга,

Байып алып көөп кеткен жаман да.

Бит-сиркеси көзүн басар элинин,

Бийлик тийип калган болсо жаманга.

 

Жаш кезиңден түз жолуңдан бурулбай,

Жашап келдиң арамы жок кымындай.

Чыйрак жүргүн ден соолукка кам көрүп,

Чың буралган комузумдун кылындай.

 

Мага жагат, Алмаз, сенин шардыгың,

Маалкатпай айтып салган бардыгын.

Арбын-арбын болсун деймин сендейлер,

Алып жүрчү акыйкаттын жардыгын.

11.11.2011

АКМАТАЛИЕВ ТҮЛӨНГӨ

(70 жашта)

Жылжып аккан сууга окшоп билинбей,

Жамандыкты өз боюңа сиңирбей,

Калк ичинде өмүр сүрүп келесиң,

Катардагы адамдардын бириндей.

Желдей сызып, көз ирмемге токтобой,

Жетимиш жыл артта калды билинбей.

 

Алдуулардын көтөрбөдүң чачпагын,

Айла менен арам акча таппадың.

Азгырылбай жин-шайтандын жолуна,

Абийириңди, ыйманыңды сактадың.

Кара баштын гана камын ойлобой,

Кайгысына ортоктошсуң башканын.

 

Калп шаттанып, дүңгүрөтпөй барабан,

Калем чийип көп иштерге жараган.

Жетимишти таштап коюп артына,

Сексен жаштын кадамдарын санаган.

Кете берсин ийри-буйру жол менен,

Кебелбестен өгүз чеккен арабаң.

 

Жетимишке чыккандарга окшобойт,

Жигит сымал азыр сенин турушуң.

Ташбакача кыбыр басып жүрө бер,

Ташбаканын жашап өтөр жолу узун.

Сексен жылдык тоюңдагы шарапка,

Малынса дейм менин дагы мурутум.

15.12.2008

АЛКАНОВ РАЙКАНГА

 

Түркүн адам чыгат ар бир улуттан,

Түйтөлөктөп ар ким менен урушкан.

Калп күлүшүп, көрсөтүшөт жүздөрүн,

Ай өңдөнүп чыга калган булуттан.

Бийик-бийик бийлик ордун ээлешип,

Билгизбестен эл байлыгын куруткан.

 

Өлө-тала каны-жанын үрөшкөн,

Өз камы үчүн, өз жаны үчүн күрөшкөн.

Жанталаша ары-бери жүгүрүп,

Жалаң акча табуу менен күнү өткөн.

Өмүр бою кошоматка кой союп,

Өз катынын чоңу менен түнөткөн.

 

Сен Раке, андай эмес башкасың,

Булуту жок сенин таза асманың.

Сексен жашка келсең дагы чамалап,

Сергек-чыйрак жаш жигиттей басканың.

Түйшүк чыгып, дүрбөлөңгө түшүрсө,

Түк билинбейт карбаластап шашканың.

 

Ала-Тоолук кыргыз кызын жактырбай,

Алгач көрдүң орус кыздын денесин.

Кырктан өтүп, элүү жашка кеткенде,

Кыргыз кызын жубай кылып келесиң.

Экөөнүн даамдуусу ким экен,

Э, Раке, качан айтып бересиң?

 

Арак деген азгырыкка кирбедиң,

Ар ким менен жакалашып жүрбөдүң.

Жаш кезиңде болуптурсуң «атаман»,

Башкалардан жеңилүүнү билбедиң.

Көчө балдар «атаманы» болсоң да,

Көп кыздарга жакчу эле жүргөнүң.

 

Көп тартпадың жашоо-турмуш азабын,

Бир топ жылдар Москвада жашадың.

Тоолук кыргыз конок болуп барганда,

Толуп турду тамак-ашка казаның.

Кызмат өтөп совет өкмөт тушунда,

Кыргыз үчүн көп иштерди жасадың.

 

Тарых ачты жаңы заман барагын,

Элге келди эгемендүү заманың.

Башты иштеткен өзүңө окшош иштерман,

Бөксөртпөдү ашка толгон табагын.

Жарым курсак мага окшогон акындар,

Жазып жатат жорголотуп каламын.

 

Арам тамак, алдым-жуттум адамдар,

Акырындап басып келет жер үстүн.

А сен болсоң ашык тапкан акчаңдан,

Болушунча башкаларга бериштиң.

Берген адам эки эселеп алат дейт,

Бере бергин, беришкин да, бөлүшкүн!

 

Эми, Раке, жакшы тилек айтайын:

Аман жүргүн, аман болсун жарың да.

Көп жакшылык кылганыңды унутпай,

Уланта бер өмүрүңдүн барында.

Сага окшогон пейли кенен адамдар,

Жай алышат бейиштин кең багында.

14.09.2010

АБДРАСИЛОВ АБДРАХИМГЕ

Эр жигит ак пейилин байлык тутуп,

Эгерим өз жанынын камын көрбөйт.

Өзгө үчүн аш ордуна сууну жутуп,

Өлсө өлөр, бирок анын пейли өлбөйт.

 

Калдайып караандары төр башында,

Карылардын акылман сөзү керек.

Камын жеп, дайым болуп эл башында,

Кайратман жигиттердин өзү керек.

 

Эр жигит кызматынан түшсө бүгүн,

Колуна кетмен алат, жарак алат.

Көр жигит ич күйүтүн басыш үчүн,

Дүкөндөн басып барып арак алат.

 

Абдрахим бир сырдуу жүргөн жигит,

Ажайып бир керемет күлгөн жигит.

Абайлап турмуш сырын билген жигит,

Акылман сөзгө кулак түргөн жигит.

 

Арак албай оозуңа, чылым чекпей,

Акыл-эс, ден-соолугуң түздөп келдиң.

Көп жылдар автоунаа кызматында,

Көшөрө көк беттене иштеп бердиң.

 

Жылдар жылып, алмашты заман дагы,

Мүнөздөр да өзгөрдү адамдагы.

Иним болсо келатат бир калыпта,

Илинбестен жип-шууга кадамдары.

 

Жаңы келген замандын тилин билди,

Жашоо-шарттын башкача түрүн билди.

Анын деле сыры жок түшүнбөгөн–

Акыл менен эмгектин биримдиги.

 

Ойдогуну айта албай, жаза албай,

Оозду эски заман төөнөп келди.

Жан-дүйнөңдө болгонду жаза бер деп,

Жаңы заман эркиндик, мээнет берди.

 

Калкына тартуулаган ыр саптарын,

Акындын жоор болгон колу тура.

Жетпесе эл-журтуна ошол ырлар,

Акындын айыкпаган шору тура.

13.02.2011

АБДЫКАДЫРОВ ЭМИЛБЕККЕ

 

Абдан эле мактанам, сыймыктанам,

Айылдык сендей иним бардыгына.

Асмандагы кудайга ыраазымын,

Акыл-эсти мол берген тагдырыңа.

 

Токтосун математикадан кыйын эле,

Толуктап жардам сабак алып жүрдүм.

Иштеп жүрүп үч жылдай трактордо,

Илинбей политехке барып кирдим.

 

Токтосундун үйүнө барып жүрүп,

Тоту куштай эжеңди сүйүп калгам.

Көпкөлөң бирөө ала качып кетип,

Көңүлүмө айыкпас бүлүк салгам.

 

Эжекеңе ыр жазып, обон коштоп,

Эскерип ушул күндө ырдап жүрөм.

Сыдырылып канча жыл артта калды,

Сыртынан болсо дагы сыйлап жүрөм.

 

Бишкектен инженерлик кесип алып,

Борбордо иштеп калдым, өмүр сүрдүм.

Анда-санда айылга барганымда,

Арагын Токтогулдун[4] ичип жүрдүм.

 

Мырзакул[5] агабызды билген билер,

Мыкты чертчү комузда обон, күүлөр.

Али деле эсимде күү жаңырган,

Ай жарыгы төгүлгөн ошол түндөр.

 

Көчө таптап, бекерпоз баспагансың,

Кара жумуш кылгандан качпагансың.

Колуңа балка алып, шайман алып,

Эмгекти слесардан баштагансың.

 

Калп эле дүңгүрөтпөй барабанды,

Келатасың жай тартып арабаңды.

Байкоо салсам башынан жактырбайсың,

Башкалардын кабагын караганды.

 

Түйшүк толгон арабаң кете берсин,

Токтобой тоскоолдордон өтө берсин.

Салакасын салбаган эл журтуна,

Сага окшогон инилер өсө берсин!

1.01.2011

АБДЫКЕРИМОВ ҮСӨНГӨ

(Машина тоюндагы ыр)

Мурдагы кыргыз жигити,

Мыктысын тандап ат минген.

Кымызын ичип кыпкызыл,

Кыр-кырда чаап шат жүргөн.

 

Айчылык жолго кетсе да,

Алганы күтчү сагынып.

Кабагы бүркөө күйөөсүн,

Кабыл алчу жагынып.

Кыр салбай анда жарына,

Күйөөсү калчу багынып.

 

Аялы төрөп ар жылы,

Арбыткан балдар түшүмүн.

Жыйырманы тууп-түшсө да,

Жылдызы өчпөй жүзүнүн.

Төбөлөшпөй бизчелик,

Алар,

Төшөктүн көргөн үзүрүн.

 

Азыркы кыргыз жигити,

Айдаганы машина.

Кармалып калса беш мүнөт,

Катыны туруп кашына,

Жаман сөздү жаадырып,

Жаба куят башына.

 

Жулунат итче күйөөсү,

Жутуп алса арагын.

Тили өтпөй калса ал жумшайт,

«Муштум» деген жарагын.

Билинбей далай күн өтөт,

Бир-бириң келбей карагың.

 

Төшөктө деле жыргал жок,

Ушундай азыр заманың.

“Кокуй тууп койом” деп,

Кошкурук атса аялың.

Жыйрылып кирет ийнине,

Жыгачтай болгон «баягың.»

 

Тантып айткан сөзүмдү,

Тамаша деп билгиле.

Мамындай жыргал замандын,

Машинасын мингиле.

Антсе дагы айтарым,

Акыйлашпай жүргүлө.

Канчайым, Үсөн үйүндө,

Каткыргыла, күлгүлө.

Кутмандуу күндө бүгүнкү,

Кубансын ушул үй-бүлө.

 

Үсөке,

Акырында айтарым,

Машинаң сенин кут болсун,

Майын ичкен жут болсун.

Келин-кызды көп салбай,

Машинаңа,

Канчайым гана жүк болсун.

 

Бирок кээде, Үсөке,

Бизди да эске ала жүр.

Көрмөксөн болуп зуу койбой,

Көңкөңө кошо сала жүр.

Жыл

АБДЫЛДАЕВ ТУРАТБЕККЕ

 

Таластан далай сулуу көзгө урунду,

Тагдырыма туш келбей бир кызы да.

Бакытыма жазылып калган экен,

Баш коштум Жети-Өгүздүн нур кызына.

 

Кол кармашып бирге өскөн бала кезден,

Күлүйпа–Керимкандын курбусу экен.

Адептүү, анан дагы жакшы окуган,

А дагы Жети-Өгүздүн нур кызы экен.

 

Сен Турат, Күлүйпага баш кошордо,

Мен өзүм күйөө жолдош болуп баргам.

Казый аба үйүнөн жоолук салып,

Түбөлүктүү жубайың болуп калган.

 

Бириңе-бириң тирек-жөлөк болуп,

Биримдик ынтымакта жашадыңар.

Үйүңөрдөн береке үзүлбөдү,

Бөксөрбөй ашка толгон казаныңар.

 

Эки кыз эгиздердей таттуу эле,

Экөөбүз жашап келдик бажа болуп.

Мамилелер эки үйдүн ортосунда,

Мөлтүрөгөн булактай таза болуп.

 

Тун баласы өңдөнтүп өзүңдү да,

Күлүйпа ак мамыкка бөлөп келди.

Энелик милдетин да так аткарып,

Эки уул жана бир кыз төрөп берди.

 

Нурдин, Нурлан жана да Айнурага,

Убакытты ченемсиз бөлгөнсүңөр.

Бала чактан мектепте жакшы окутуп,

Татыктуу тарбия-таалим бергенсиңер.

 

Кудай да берет тура берерине,

Сүңгүп кирип билимдин тереңине.

Бүт балдарың жогорку билим алып,

Жарап жатат элинин керегине.

 

Балдардын берген чайы жана наны,

Жарасын дем-күч берген дарылыкка.

Бактылуу жашооңорду уланткыла,

Баш ийбей кирип келген карылыкка.

13.02.2011

АЛАПАЕВ ОРМОНБЕК ЖЕЗДЕ МЕНЕН РЫСБҮБҮ ЭЖЕМЕ

Оңгулуктуу иш кылбай,

Оозу менен оргон көп.

Өтүгүн кийген алмашып,

Өзүнчө гений болгон көп.

Камаганга малы жок,

Каралбай калган коргон көп.

«Кадырман» болуп көрүнүп,

Калкынын канын соргон көп.

Андайларга кошулбайт,

Алапай уулу Ормонбек.

 

Айла-амал менен мансапка,

Умтулбаган адамсың.

Жулуп-жутуп жейин деп,

Жулкунбаган адамсың.

 

Манчыркап көөп кызматка,

Мактанбаган адамсың.

Аткарбай калган ишиңе,

Актанбаган адамсың.

 

Маанисиз ушак сөздөргө,

Малынбаган адамсың.

Бөрү болуп, кой тери

Жамынбаган адамсың.

 

Колуңдан келбес иштерге,

Чамынбаган адамсың,

Астыңа жайган тузакка,

Чалынбаган адамсың.

 

Көпчүлүктөн бөлүнүп,

Көрүнбөгөн адамсың.

Көпчүлүктүн ыгынан,

Бөлүнбөгөн адамсың.

 

Жармач, жетим-жесирге,

Жакшылык кылган адамсың,

Акыйкатсыз иштерге,

Каршылык кылган адамсың.

 

Апчем болот Рысбү,

Ал кызы экен чылпактын.

Жезде болор жигитке,

Жеринен эле сен жактың.

 

Дүйнөңдүн түбү түшсө да,

Бүлүнбөгөн эжемсиң.

Душманга да, тууганга,

Күлүңдөгөн эжемсиң.

 

Кээ бирөөдөй куйкаңыз,

Курушпаган эжемсиң.

Жездем менен өмүрү,

Урушпаган эжемсиң.

 

Кыз-эркеги аралаш,

Беш балалуу болдуңар.

Билимдүү кылып бардыгын,

Орду-ордуна койдуңар.

 

Элүү жыл мурда баш кошуп,

Узак жолду бастыңар.

Жетимиш алты, сексенди,

Жеңил-желпи аштыңар.

 

Жар болуп Кудай өмүргө,

Жашооңор дагы улансын.

Бар болуп элдин ичинде,

Бала-чакаң кубансын.

20.11.2008

АЛЫЙМАНОВ АВТАНДИЛГЕ

Кушчунун «Торпок» аттуу калкы болгон,

«Торпоктун» кушчу элинде баркы болгон.

Алыс барбай, өз атаң Кадыркулдун,

Атан төө көтөрө алгыс наркы болгон.

 

Мага окшоп политехке кирип алдың,

Мага окшоп инженерлик билим алдың.

Мага окшоп автоунаада кызмат өтөп,

Мага окшоп көлдүк кыздын бирин алдың.

 

Мага окшоп мансапка умтулбадың,

Мансаптууга жагынып кулпурбадың.

Мага окшоп ичип алып эстен тана,

Мас болуп башкаларга жулкунбадың.

 

Өлө ичип машинаңды айдагансың,

Өмүрдү канжыгага байлагансың.

Акылыңа келдиң да, таштап койдуң,

Ал мезгил кайда калса, айда калсын.

 

Алтының сен кыйналсаң жөлөп келди,

Ардактап ак мамыкка бөлөп келди.

Аялзаттын милдетин так аткарып,

Акыл-эстүү эки эркек төрөп берди.

 

Көлдүк кыздар болушат көтөрүмдүү,

Дос кылат туура жүргөн бөтөнүңдү.

Бөпөлөп ден соолугуң камын көрөт,

Бөлүшүп күрсүлдөгөн жөтөлүңдү.

 

Кетебиз бир жагынан болуп бажа,

Силер бизге өкүл кыз, өкүл бала.

Сырыбызды бөлүшпөй анча деле,

Сыйлашып келатабыз секин гана.

 

Жолубуз тумандабай жарык болсун,

Ичер суубуз арыкка ашып толсун.

Кеткен-өткөн өмүрлөр үлгү болуп,

Келечекке кызыктуу тарых болсун.

 

Аман бол, Алтының да аман болсун,

Алдыда келер жыргал заман болсун.

Сан жеткис көп өнөрлүү Казакбайдын,

Сага арнап жазган ыры тамам болсун.

Жыл

АЛЫМКУЛОВ ЖЕКШЕНГЕ

 

Сен экөөбүз кошоктошуп жүрбөдүк,

Сен экөөбүз калган жокпуз достошуп.

Кай бир жаман адамдарга окшошуп,

Калган жокпуз кажылдашып, соттошуп.

 

Жаралгандан токтоо сенин мүнөзүң,

Жалжактабай, обу менен күлөсүң.

Кор кылбастан багып алган бүлөсүн.

Кошоматка кой сойбостон жүрөсүң.

 

Мансаптууга жагынууну билбедиң,

Мага окшогон момундарга тийбедиң.

Кай бирөөчө жанын жебей какылдап,

Качан болсо калыс сөзүң сүйлөдүң.

 

Ушак сөзгө кулагыңды түрбөдүң,

Угушумча башка менен жүрбөдүң.

Кырма мурут кырчын жигит кезиңде,

Кыздар менен чарк айлана бийледиң.

 

Жылдар жылып, кыркка чыгып алдың да,

Кол батпаган казы жатты кардыңда.

Алп мүчөлүү тулку-боюң көтөрүп,

Аял байкуш кантип жатат алдыңда?

 

Акыйкатсыз иштен кууп Кыдырма,

Ай да жаман көңүлүмдү муздатты.

“В очко попал Абдышев” деп сен айтып,

Алган элем мага жаккан кызматты[6].

 

Ручкама улам сыя сордуруп,

Ырларыма дептеримди толтуруп,

Китеп жаздым, сүрөт тарттым, күү черттим,

Он жыл бою ошол жерде олтуруп.

 

Жекшен мырза, аман болсун алганың,

Жер үстүндө аман жүрсүн балдарың.

Жүрөгүмдөн менин сага кааларым:

Жүзгө чейин түгөнбөсүн дарманың.

31.10.2011

АЛТЫНГА

Бала кезден билебиз,

Бакыраң көз Алтынды.

Аңыз кылып айтышчу,

Айчүрөктөй даңкыңды.

Кулаалысы, күйкөсү,

Кушмун деп сага талпынды.

Адырдын алгыр бүркүтү,

А дагы сага алкынды.

Айла жок тура тагдырга,

Айлыңдагы бир жаман,

Алды да биздин жан тынды.

Билимсиз түркөй жан эле,

Биле албады баркыңды.

Илгертен бери келатам,

Ичиме катып дартымды.

Кезиге албай жүрчү элем,

Келтире албай шартымды.

Кыйылып басып мен келдим,

Кылчак карап артымды.

Жашым кыркка жеткенде,

Жазайын деп жарпымды.

Ажырашпай жүргөнгө,

Азыр бергин антыңды.

Азырынча жыттайын,

Акактай болгон алкымды.

«Кожоюн» азыр уйкуда,

Койо тургун «аркыңды».

Жыл

АРЫКБАЕВ КЕНЖАЛЫГА

Оңдотконбуз «эки» болгон «үчүңдү»,

Бүт аңтартып кагаздардын бардыгын.

Бул катаны келтирбесек ордуна,

О, Кенжалы, кандай болмок тагдырың?

 

Айыл чарба институтун бүтүрүп,

Андан ары абийирдүү иштедиң.

Аралашпай аки-чүкү иштерге,

Ак эмгектен тапкан наның тиштедиң.

 

Ар кимдерге жармашпай да, кармашпай,

Акыйкатта түзүк сенин кыялың.

Тил кайрашып же болбосо бут тосуп,

Тийген жок дейм башкаларга зыяның.

 

 

Көп убакта болбос ишке кайгырып,

Жүрөктөргө тикендерди сайдырып,

Күйпүл күчүк өткөрөбүз өмүрдү,

Жашоодогу ырахаттан айрылып.

 

Адамдарды душман күтпөй, сүйө бил,

Жаратылыш кооздугун биле жүр.

Жакшылыгың колдон келген аябай,

Жармачтардын үйүнө да кире жүр.

 

Бир топ эле менден кичүү болсоң да,

Үзөңгүлөш жолдошумдай көрөмүн.

Жолугушсак жүз граммдан көтөрүп,

Күүлөр чалып, ыр-обондон төгөмүн.

 

Аман болсун алган жарың Света,

Аман болсун Аидаң да, Маратың.

Көңүлүңдү алып жүрсөң кирдетпей,

Кудай буйруп, токсон-жүзгө барасың.

6.11.2008

АТАГУЛОВ КЕНЖЕТАЙГА

Адамдын жашоодогу чоң милдети—

Артына өз тукумун таштап кетүү.

Анан да ошол балдар болуу керек,

Алты саны аман да, акыл-эстүү.

 

Уулкан карындашым экөөңөр,

Ушул айткан милдетти кармандыңар.

Калкынын керегине жарап жатыр,

Каратал, Көктал аттуу балдарыңар.

 

Кең дүйнө өз огунан чыкса дагы,

Кенжетай, кебелбеген мүнөзүң бар.

Акыл айтып, жаңжалды жөнгө салып,

Алыш-бериш салтына жүрөсүң шар.

 

Байлык да, бакыт дагы өзү келбейт,

Бул экөө жаралышат акыл менен.

Жашоо-тирлик маанисин таразалап,

Жаралгандан өзүңдө акыл кенен.

 

Байлыгың булак болуп агып турсун,

Жаркырап шам чырагың жанып турсун.

Кенжетай, Уулканым төштөрүнө,

Эли берген «орденин» тагып турсун.

 

Дөөлөттүү карылыкты уланткыла,

Оору-кесел, кырсыктан алыс болуп.

Жармачка колдон келген жардам берип,

Жашагыла дамамат калыс болуп.

 

Эркектер курсагы ток жүргөн кезде,

Эчтемеден капарсыз иштеп келет.

Карайлап карды ачып калганында,

Карындашын алыстан издеп келет.

Жыл

 

БАБАНОВ ӨМҮРБЕККЕ

Соломондун[7] ким экенин сынаган,

Кудай келип, андан минтип сураган:

“Эмне керек, алтын, күмүш, акчабы,

Каалагандай эң бай адам кыла алам”.

 

А Соломон: “Акыл бергин, билим бер,

Акылмандын акыл айткан тилин бер.

Арамдыкты аң-сезимден арылтып,

Акак таштай таза турум-жүрүм бер”.

 

Согушу жок, элин кырк жыл башкарып,

Соломондун аты чыкты таш жарып.

Анткен себеп, Кудай берди чоң акыл,

Анын айткан суранычын аткарып.

 

Ал башкарган өлкө байып, ирденген,

Ажайып бир кооздукка түрдөнгөн.

Ага себеп, акыл менен билимди—

Абдан туура пайдалана билгенден.

 

Согушчандар элин жүдөө кылышкан

Соломонго көңүлдөрүн бурушкан.

Соксоюшуп, иши жылбай калгандар,

Соломондон акыл сурап турушкан...

 

Өмүрбегим, эл мүлкүнө кол салуу,

Өңүң эмес, түшүңө да кирбесин.

Башка жактын шылуундары, өлкөнүн

Башкасын кой, бир мыгына тийбесин.

 

Тирүүлүктө бир шанс тийди колуңа,

Түшүп калбай ыпыластык торуна.

Өгүз сымал жыла бергин, артынып,

Өлкөбүздүн оор жүгүн жонуңа.

 

Түз жүргөндү Кудай сүйөт, эл сүйөт,

Түз жүргөндүн туусу турат желбиреп.

Өлкө эли ишенимин арттырат,

Өмүрбекти өз ордуна келди деп.

 

Көрүп калгам Токтогулдай атаңды,

Көрбөйлү биз сен кетирген катаңды.

Абдыш молдо уулумун Казакбай,

Ак тилектен берип турам батамды.

4.01.2012

 

БӨРҮБАЕВ АСЫЛКАНГА

Өзүмө бир туугандай агам эле,

Өң-турпаты келишкен адам эле.

Оозунан жаман сөздөр бир чыкпаган,

Өзгөчө сыпаа мүнөз жаран эле.

 

Түрлөнтүп кийимдерди кийер эле,

Түптүз басып зыңкыйып жүрөр эле.

Жылуулук илебинин деми келип,

Жылмайып бир керемет күлөр эле.

 

Эски кесел кетпеген алың болду,

Суусардай сулуу аял жарың болду.

Үч уул, бир кыз бала төрөп берип,

Үшүтпөй сени баккан дарың болду.

 

Кыргызда тың чыкканды койот жайлап,

Кыл менен билгизбестен колун байлап.

Бир кезде Бөрүбаев Асылканды,

Бишкектен жиберишкен Ошко айдап.

 

Жакшы адамды сыйламай ата салты,

Жашынан анын артып кадыр-баркы.

Эстеринен чыгарбай сактап келет,

Элесин өчүрбөстөн Оштун калкы.

 

Өзүңө окшоп билимдүү болсом дегем,

Билимдин бийигине консом дегем.

Ошол тилек акыры аткарылып,

Жашап келдим инженер билим менен.

 

Жайсыздык кыйчалышта керек болдуң,

Жатындаш тууганымдай жөлөк болдуң.

Агалык мага айткан акылыңдын,

Азбы-көппү, акысын төлөп койдум.

 

Агабыз бул жалгандан жерге кетти,

Артындагы балдары эрге жетти.

Арасынан суурулуп ат салдырбай,

Алтайы бардык жактан өргө кетти.

22.02.2010

БӨРҮБАЕВ АЛТАЙГА

 

Алтай аттуу өз айылдык иним бар,