Беларускі друк аб эканамічных рэформах 60-х гг.

Пасля ХХ з’езда КПСС перыядычныя выданні больш увагі пачалі ўдзяляць пытанням эканомікі, гаспадарчага будаўніцтва. Узрастала рля друку ў асвяленні сацыялістычнага спаборніцтва, эканамічнага стымулявання.

У гады сямігодкі “Советская Белоруссія” ўвяла рубрыкі “Гавораць удзельнікі спаборніцтва”. “Праблемы сямігодкі”, “На кантролі – якасць”, “Эканамічная рэформа і прадмрыемства”.

На старонках газет друкаваліся эканамічная агляды, арганізоўваліся завочныя эканамічныя школы, эканамічныя лекторыі і г.д. У газетах з’явіліся рубрыкі “Расказы аб сямігодцы”, “Лічбы сямігадовага плана”, “Твой сябра эканоміка”.

Перад журналістамі, якія пішуць на сельскагаспадарчыя тэмы, паўсталі новыя праблемы, і сярод іх важнейшая – навучыць думаць эканамічна.

Друк Беларусі глыбока асвятляў падрыхтоўку і затым святкаванне 50-годдзя БССР і КПБ.

Генаральны сакратар ЦК КПСС Л.І. Брэжнеў дай высокую ацэнку сродкам масавай інфармацыі ў справаздачным дакладзе. У выніку яшчэ больш узрасло іх уздзеянне на развіцце эканомікі, навукі і культуры, на ўсе грамадскае жыцце.

Газета “Беларуская веска”.

Рэдакцыя «Беларускай вёскi» друкавала шмат інфармацыi

аб падзеях у дзяржаве, вёсцы, горадзе, а разам з гэтым аналiзавала усе цыклы сельскагаспадарчай вытворчасцi, справядлiва лiчачы, што тэта «навука гаспадарання».

Дзеля таго, каб інфармацыя газеты даходзiла да сельскага адрасата, прымалiся канкрэтныя захады па падтсцы на газету, у тым лiку i калектыунае набыццё «Беларускай вёскi», а таксама па арганізацыi масавага чытання у

клубах i хатах-чытальнях. Акрамя таго, друкавалiся парады, як чытаць, як пiсаць у газету. Рэдкалегія аб'ядноувала вакол сябе не толькi спецыялiстау, вучо-ных, але i аутарскi актыу з сялян-вытворцау. Наладжвалася жывое i непасрэднае абмеркаванне важнасцi умацавання сельскiх Саветау i неабходнасіц калектыунага земляробства, стварэння партыйных i камсамольскiх ячэек, падтрымкi сельскай беднаты праз камбеды. Другi даволi шырокi блок шфармацыi уключау праблемы аховы здароуя, арганізацыi

культурнага ладу жыцця, дзе асаблiвая увага удзялялася адукацыйным праблемам: лiквiдацыi непiсьменнасцi, бу-дауніцтву школ, арганiзацыi навучання дзяцей i забеспячэнню сельскіх навучальных устаноу настаунікамi.

Адлюстраванне жыццядзейнасцi сяла у газеце было настолькi поуным, што яе аутарытэт вельмi хутка узрастау, павялiчвауся тыраж, вакол выдання аб'ядноувалася вялікая колькасць селькорау, на вёсцы яе лiчылi лепшай газетай.

На гэтай падставе газета хутка стала аутарытэтным выдан-нем. Чытачы у сваiх лiстах паведамлялi у рэдакцыю, што 3 тыс. экземплярау «Беларускай вёскi» на 3 млн вяскоуцау - гэта вельмi мала. А пытанне аб зямлi хвалюе ycix. Таму

асаблiва зiмой сяляне жадаюць вучыцца, чытаючы сваю газету, рыхтуючыся да веснавой сяубы i працоунага лета.

Кожны дзень у рэдакцыю прыходзiла да 30 тсем з сяла!. Вяскоуцы прапаноувалi ператварыць «Беларускую вёску» у самастойную газету i выпускаць яе штодзённа, асаблiва адзначалi змястоунасць рубрык «Сельская гаспадарка», «Як жыве веска?». «Беларуская веска» глыбока вывучала

сялянскае жыццё, змяшчала шмат каштоунага матэрыялу. «Там, у вёсцы, газетучакаюць».

Такая характарыстыка сучаснiкау дзейнасцi «Беларускай вёскi» заслугоувае увагi, тым больш што яна адпавядае аб'ектыунай дзейнасцi рэдкалегп. Важна адзначыць, што поспех газеты быу бы яшчэ болыпым, каб яна друкавалася на беларускай мове. Тады можна было б пазбегнуць некаторай палггычнай наiунасцi, спрошчанасцi меркаванняу. Сельскае насельнiцтва рэспублікi з'яулялася носьбiтам роднай мовы i, пэуна ж, чакала газету на сваей мове.

Раздваенне метадау прапаганды i яе мэт, зразумела, пашырала эфектыунасць дзейнасцi газеты. I яе лозунг - зварот да чытачоу «Чытайце, крытыкуйце, пiшыце» хоць i гучау канкрэтна i надзённа, аднак прымушау чытаць i шсаць з цяжкасцю па-руску, думаць па-беларуску, таму штo большасць сельскага насельніцтва увогуле была непiсьменная.

 33. Маладзежные выданні 20-30 гг. (8 вопрос)

Заснаванне студэнцкага друку - з'ява асаблiвая. Не толькi тамy, што друк адлюстроувау жыццё найбольш адукаванай часткi беларускай моладзi. Газеты i часопісы вышэйшых навучальных гстаноу закладвалi падмурак фармiравання

важнейшых рыс нацыянальнай iнтэлiгенцыi савецкага часу.

У першыя гады пасля Грамадзянскай вайны актывiзавалася храца па аргашзацыi дзіцячага руху. У 1922 г. была створана усесаюзная тянерская арганізацыя, якая пачала выпускаць свае лазеты i часошсы. У Беларусi у 1921-1922 гг. пад

рэдакцыяй 3. Бядулi выдавауся дзіцячы часогас «Зоркi». Гэта была невяліка кніжка з каляровай вокладкай. У ей змяшчалiся творы для дзяцей. Я. Купала, М. Чарот, 3. Бядуля i іншыя найбольш часта друкавалiся у часопісе. У першым нумары прапанавау чытачам свае першыя лiтаратурныя вопыты Мiкалай Раманоускi - Кузьма Чорны: верш «К дзеткам» i апавяданне «Гузік». У 1923 г. газета «Звезда» выпускала дадатак «Юный строитель» - орган

Цэнтральнага бюро дзіцячых камуністычных труп iмя У. I. Леніна пры Белбюро ЦК РКСМ. Газета выходзша адзш раз на тыдзень i рассылалася бясплатна у пiянерскiя i камса-мольскія арганізацыi. Можна лiчыць, што вышэйназваныя дзiцячыя перыядычныя выданні падрыхтавалi аснову для стварэння часопіса «Беларускi пiянер» у студзні 1924 г. Перад рэдкалегiяй ставiлася задача маральна-палiтычнага умацавання пiянерскага руху. «Для гэтага „Беларускi шянер" будзе друкаваць на сваiх старонках матэрыялы, якiя дапамогуць тянерам актыуна удзельнiчаць у барацьбе i працы, пазнаёмяць з лепшымi творамi пралетарскіх пісьменшкау, а таксама творчасцю юных піянерау», - гаварылася у звароце да чытачоу. Для тых, хто уступау у піянеры, часопiс уключау цшавыя матэрыялы аб тым, як у гэтых арганiзацыях дзейнiчае мастацкая самадзейнасць, праходзяць літаратурныя вечары, пiянерскiя зборы, лінейкi, паходы. Гэта было новае цшавае жыццё, i яно прыцягвала да сябе дзяцей. Амаль у кожным нумары рэдкалегiя падкрэслiвала патрабаванне часу школьнага узросту павiнна абавязкова вучыцца. Часотс адводзiу свае старонкi для матэрыялау аб арганiзацыi шэфства, рабоце хатчытальняу, сустрэчах з вядомыми людзьми у № 3 часопiса за 1925 г. змешчаны іцкавы фотаздымак - Я. Колас чытае вершы пiянерам. У Гомелi 6 чэрвеня 1924 г. пачала друкавацца газета «Искра Ильича». 3 часам яна стала папулярным дзіцячым выданнем. Калi першы нумар выйшау тыражом 2,5 тыс., трыццаць другi ужо быу надрукаваны у 8 тыс. экземплярау. Газета выходзiла да 1926 г. 3 1925 г. з'явiлася магчымасць выдаваць піянерскую яурэйскую газету. Гэта быу «Юнгер піянер» («Юны піянер»), якi выходзiу як дадатак да партыйнай газеты «Векер» («Будзiльнiк»). Га-зета выпускалася на чатырох старонках адзш раз на тыдзень. У 1928 г. «Шянер векер» стау дадаткам да «Дэр Юнгер арбетэр», а у 1929 г. зноу была створана самастойная газета «Юнгер ленінец» («Юны ленінец») - орган ЦК ЛКСМБ. Яна выдавалася да 1938 г. Дзіцячы друк Беларусi быу першым звяном у сiстэме партыйна-савецкага друку. У наступныя перыяды гiсторыi пiянерскiя газеты i часошсы набудуць устойлiвасць, масавасць, а журналiс-ты выпрацуюць асаблiвае майстэрства весцi штодзённы дыялог з самымi юнымi чытачамi. У патрыятычным, маральна-этычным выхаваннi пiянерскi друк меу несумненныя здабыткi.

Такiм чынам, да 1925 г. у Беларусi была створана разгалша-ваная сiстэма перыядычнага друку, якая адпавядала патрабаван-ням разнастайнага кола чытачоу. Яна абатралася таксама на марксiсцкую iдэалогiю i была зарыентавана на будаунiцтва сацы-ялiзму. Гэтай мэце падпарадкоувауся i партыйна-савецкi друк. Свабоду слова вышэйшае кiраунiцтва здзяйсняла адзіным партыйным «правiльным курсам». Таму свабода журналiста знаходзiлася у пазiцыi станоучых i крытычных адносiн толькi у плане паспяховага выканання задач партыi i урада. Для большай часткi журналiстау такое становiшча было асабiстым перакананнем, i таму змест перыядычнага друку супадау з патрабаваннямi i інітарэсамi асноунай часткi чытачоу.

Газеты i часотсы поступова пачалi пераходзiць на беларус-кую мову. Гэта яшчэ больш наблiзiла усе дзяржауныя i грамадскiя інстытуты да чалавека; яшчэ глыбей у масы насельнiцтва пранiкалi iдэi, якiя маглi забяспечыць матэрыяльны дабрабыт i Духоунае развiццё людзей. Да супрацоуніцтва у перыядычным друку запрашалiся усе, хто сацыялiстычную рэчаiснасць зрабiу сэнсам свайго жыцця. Перыядычны друк адкрыу крытцу нацыянальнага мастацтва, праявiу творчыя здольнасцi новага пакалення стваральнiкау, чым паскорыу фармiраванне беларускай нацыі.

 

37. Перыядычныя выданні на мовах нацыянальных меншасцяў (20-30 гг).

Як адзначалася, ЦК КП(б)Б выдавау яшчэ дзве газеты: «Млот» на польскай мове (выходзiла да 1926 г.) i «Дэр Векер» -на яурэйскай (выдавалася да 1925 г.). Польскае i яурэйскае насельніцтва складала значную колькасць у Беларусi, а таксама у шэрагах рэспублшанскай партыйнай арганiзацыi. Таму выхад партыйных газет нацыянальных меншасцей спрыяу стабiлiзацыi унутрыдзяржаунай

абстаноукi. Патрэбна помніць, што Заходняя Беларусь знаходзшася пад уладай Полынчы i партыйная газета «Млот» была рэгулюючым фактарам адносш у такiм

складаным становiшчы, выпрацоувала стратэгiю дзейнасцi камуністау-палякау па абмеркаваннi праблем уз'яднання i удзелу у савецкiм гаспадарчым будауніцтве. «Інфармацыя з Польшчы», «У савецкіх рэспубліках», «На Беларусi Савецкай», «3 жыцця сяла» i iншыя - найболып тыповыя аддзелы i рубрыкi у газеце”.

Зразумела, што партыйная прапаганда сярод палякау i яурэ-яу аказвала значны уплыу на iх палiтычныя погляды i практычны удзел у грамадскiм жыццi. Выданнi нацыянальных меншасцей былi арганізуючым асяродкам культурна-асветнiцкага i палггычнага жыцця, сродкам аналiзу нацыянальнай палітыкі. У пачатку 20-х гг. гэта iдэя мела практычнае увасабленне i давала надзею на далейшае развіццё. Адзначаючы пазiтыуныя рысы газет «Млот» i «Дэр Векер», неабходна зауважыць, што яны выходзiлi адзін раз на тыдзень невялiкiм тыражом. Попыт сярод чытачоу на гэтыя выданыi быу нязначны. Польская i яурэйская мовы не мелi шырокага ужытку, i большасць палякау i яурэяу карысталася у асноуным рускай мовай.

 

41. Газеты “Полесская правда”, “Соха і молот”, “ Изветия Витебского губкома РКП (б) и губисполкома і інш. Мясц выданні ў перыяд аднаўлення народнай гаспадаркі (1921-1925гг). (1 вопросу)

См. 31 “Беларус.веска” Цікавае выданне для вясковага чытача - «Магiлёускi селянiн», штотыднёвш акруговага партыйнага i савецкага камiтэтау, якi выходзiу на рускай i беларускай мовах вя-лiкiм фарматам на шасцi палосах з 1925 г. У газеты быу лозунг: «Жыве саюз рабочых i сялян», i рэдакцыя рабiла усе магчымае, каб наблiзiць яго сэнс да рэальнага жыцця.

У той час «змычка горада з вёскай» з палггычнай сферы пе-райшла у эканамiчную. Адбудова вёскi, вучоба усяго яе насельніцтва ператваралiся у першачарговую задачу сацыялiстычнага будаунiцтва, пісала газета. Веска зарабляла грошы на стварэнне сацыялiстычнай прамысловасцi. Гэта iдэя была стрыжнем працы партыйных i савецкiх органау, жорсткай рэальнасцю для насельніцтва рэспублiкi. Праца вясковага насельнiцтва на горад, а пра-мысловых рабочых на сельскiх жыхароу i адлюстроувалася у змесце «Магілёускага селянiна». Да 1925 г. многiя палiтычныя i эканамiчныя iдэi савецкай улады былi рэалiзаваны. Галоунае, што народная гаспадарка рэспуб-лiкi, дзякуючы самаадданай працы мiльёнау нашых грамадзян, выйшла на мяжу даваеннага узроуню, а у некаторых кiрунках i пераузышла яе. Але самае галоунае, што узрос дабрабыт людзей. Насельнiцтва Беларусi адышло ад краю беднаты i жабрацтва. Зыходзячы з гэтага, кiраунiк беларускага урада А. Чарвякоу у «Звезде» сфармулявау задачы на перспектыву. Ён прапанавау сканцэнтраваць увагу на «трох кiтах» сацыялiстычнай эканомiкi: сельскай гаспадарцы, прамысловасцi i культурным будаунiцтве. Аднак у знаёмых iдэях сацыялiстычнага будаунiцтва загучалi новыя матывы. У сяле налiчвалася больш за 700 тыс. аднаасобнiкау, неабходна было накiраваць iх па сацыялiстычным шляху, гэта значыць надыходзiу перыяд калектывiзацыi. Усе большую моц набiралi сераднякi i кулакi, апоштя давалi да 30 % сельгаспрадукцыi. Ставiлася задача абмежаваць iх дзейнасць, не даць аб'яднацца з сераднякамi, а утварыць саюз сераднякоу i беднякоу. Класавая барацьба у вёсцы узмацнялася. Наблiжауся новы перыяд у развіццi грамадства. Аднак неабходна падкрэслiць своеасаблiвасць гэтага перыяду у развiццi беларускай журналiстыкi. У складаных палiтычных умовах беларускi друк стау неад'емнай часткай сацыяльнага кіравання, што спрыяла стварэнню у рэспублiцы эфектыуных органау ула-ды. Разам з гэтым друк стау арганiчным звяном гаспадарчага комплексу i на аснове прапаганды заканамернасцей новай эканамiчнай палiтыкi садзейтчау аднауленню народнай гаспадаркi i стварэнню асноу савецкай эканомікi. I нарэшце, беларускi друк умацоувау дэмакратычны падмурак нацыянальнай культуры.

У гэты адказны час у Беларусi была створана эфектыуная сiстэма перыядычнага друку. У Мінску выдавалiся: рэспублiканскiя «Звезда», «Савецкая Беларусь», «Чырвоная змена», «Млот», «Дэр Векер» i «Беларуская веска»; у буйных гарадах выходзілі акруговыя выданнi для рабочых i сялян: у Вiцебску  «Заря Запада» i «Крестьянская газета», у Магілёве - «Соха и молот» i «Магшёускi селянін», у Гомелi - «Полесская правда» i «Новая деревня». Гэтыя выданнi складалi ядро беларускай прэсы i былi у цэнтры развiцця нацыянальнай эканомшi i культуры.

 

45. Асноўныя этапы развіцця друку у Заходняй Беларусі (1921-1939гг.). (12 вопрос)

См. 16. У 1921-пачатку 1924 г. на тэрыторыі ЗБ распаўсюджваліся выданні Камуністычнай рабочай партыі Польшчы і мясцовых камітэтаў: “Громада”, “Червоны штандар”, “Глос комуністычны”, “Да валькі”.

Яшчэ ў 1923г. пры ЦК КПЗБ былі стоварны Цэнтральная рэдакцыя і Цэнтральная тэхніка, якія займаліся падыхтоўкай і распаўсюджваннем нелегальнай літаратуры.

ЦК КПЗБ у 1924 г. (вясной ў Беластоку і восеннію ў Вільні) стварыў падпольныя друкарні, у якіх друкаваліся газеты, лістоўкі, звароты. Падпольная віленская друкарня мела беларускія, рускія, літоўскія звароты.

Летам 1924 ЦК КПЗБ правеў шырокую антваенную кампанію ў связі з 10-годдзем першай імперыялістычнай вайны.

Камуністычная партыя ЗБ у 1923-1925 гг. рабіла першыя, але ўпэўненныя крокі ў выдавецкай дзейнасці.

БРА была створана ў 1922 г. Яна выдзелілася з левага крыла партыі беларускіх эсэраў у час падрыхтоўкі Польшчы да выбараў у сейм і сенат. БРА імкнулася выпрацаваць у асяроддзі сялянства свядомасць барацьбітоў, аб’яднаць яго ў класавай барацьбе. Газета БРА выс тупала таксама за павышэнне актыўнасці паслоў Беларускага пасольскага клуба.