Statki o specjalnej charakterystyce

ü Statki o napędzie jądrowym

ü Statki przewożące szkodliwe substancje

ü Zbiornikowce i chemikaliowce przewożące substancje ciekłe luzem; państwa mogą wprowadzić ograniczenia ich przepływu przez morze terytorialne

CIEŚNINY MIĘDZYNARODOWE

Cieśniny łączą morza i oceany – drogi wodne łączące dwie części morza otwartego

1. W 1958r. skodyfikowano normy zwyczajowe na temat przejścia przez cieśniny
2. Według zwyczaju w zależności od szerokości cieśniny obowiązują wolności morza otwartego i prawo nieszkodliwego przepływu

 

SPRAWA CIEŚNINY KORFU – WYROK MTS Z 1949R.

• Potwierdzenie norm zwyczajowych
• Miało miejsce zdarzenie z 1946r. – uszkodzenie dwóch torpedowców brytyjskich podczas przepływu przez morze terytorialne Albanii, gdzie śmierć poniosło kilkunastu marynarzy

STANOWISKO MTS

Albania naruszyła powszechne normy prawa obowiązującego w cieśninach, łączących dwie części morza otwartego.

Cieśnina Korfu stanowi jednak terytorium Albanii i jej rozminowanie było czynnością zbędną dla przepływu, a więc naruszeniem suwerenności Albanii.

 

ZMIANY WPROWADZONE PRZEZ KONWENCJĘ Z MONTEGO BAY:

1. W wyniku wprowadzenia 12milowego morza terytorialnego wiele cieśnin znalazło się w obszarze terytorium państwowego
2. Rozróżnione cieśniny terytorialne i cieśniny używane do żeglugi międzynarodowej.

REŻIMY CIEŚNIN:

5. Cieśniny, których status regulują odrębne umowy międzynarodowe

6. Cieśniny szersze niż 24mile morskie

7. Cieśniny używane do żeglugi międzynarodowej, na których przysługuje prawo przejścia tranzytowego

8. Cieśniny terytorialne, na których przysługuje prawo nieszkodliwego przepływu

9. Cieśniny lokalne

CIEŚNINY UŻYWANE DO ŻEGLUGI MIĘDZYNARODOWEJ

Cieśniny „pomiędzy jednym obszarem morza otwartego lub wyłącznej strefy ekonomicznej a drugim obszarem morza otwartego lub wyłącznej strefy ekonomicznej” (Art. 37 KMB)

PRAWO PRZEJŚCIA TRANZYTOWEGO (Art. 38 KMB)

• Korzystają z niego wszystkie statki morskie i powietrzne
• Wyłącznie w celu szybkiego i nieprzerwanego tranzytu przez cieśninę
• Nie można mu stawiać przeszkód
• Nie powinno być zawieszone (Art.. 44 KMB)

OBOWIĄZKI STATKÓW MORSKICH I POWIETRZNYCH (Art. 39 KMB)

1. Przechodzić bez zwłoki przez cieśninę lub ponad nią
2. Powstrzymywanie się od groźby lub użycie siły przeciwko suwerenności, terytorialnej integralności lub politycznej niezawisłości państwa położonego nad cieśniną i od naruszenia w inny sposób zasad prawa międzynarodowego zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych (przechodzić pokojowo)

 

 

1. Powstrzymywanie się od wszelkich innych poczynań nie związanych ze zwyczajnym sposobem szybkiego i nieprzerwanego tranzytu, chyba że konieczność takich poczynań została spowodowana przez siłę wyższą lub krytyczne położenie

OBOWIĄZKI PAŃSTWA POŁOŻONEGO NAD CIEŚNINĄ (Art. 44 KMB)

• Nie powinny stawiać przeszkód przejścia tranzytowego
• Powinny podawać w należyty sposób do publicznej wiadomości informacje o każdym, znanym sobie niebezpieczeństwie dla żeglugi w cieśninie lub przelotu nad nią

 

Status uregulowany w odrębnych umowach międzynarodowych posiadają:

• Cieśniny Bałtyckie
• Cieśniny Czarnomorskie
• Cieśnina Magellana

CIEŚNINY BAŁTYCKIE /DUŃSKIE

• Mały Bełt
• Duży Bełt
• Sund

· Łączą Morze Północne z Morzem Bałtyckim

· Nie należy ich mylić z Cieśniną Duńską, która leży między Grenlandią a Islandią

STATUS PRAWNY

o Traktat kopenhaski z 14.03.1987r.

§ Dania nie może zatrzymywać statków i nie pobiera żadnych opłat za przepływ

§ Jedyne ograniczenia dotyczą okrętów wojennych (liczba okrętów oraz czas przejścia) – reguluje prawo wewnętrzne Danii i Szwecji

CIEŚNINY CZARNOMORSKIE

• Cieśnina Bosfor – łączy Morze Czarne z Morzem Marmara
• Cieśnina Dardanele – łączy Morze Marmara z Morzem Egejskim
• Konwencja z 1936r. z Montreaux (Szwajcaria) potwierdza swobodę żeglugi w cieśninach dla statków handlowych i wojennych (pod pewnymi warunkami) w czasie pokoju

CIEŚNINA MAGELLANA

Ø Odkryta przez F. Magellana w 1520r.

Ø Łączy Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym

Ø Leży między Ameryką Południową a wyspami Ziemi Ognistej

Ø Status prawny określa traktat zawarty między Argentyna a Chile w 1881r. – neutralizacja i demilitaryzacja cieśniny, swoboda przepływu

KANAŁY MORSKIE

Sztuczne połączenie dwóch otwartych dla żeglugi morskiej obszarów morskich

 

ABY KANAŁ BYŁ MIĘDZYNARODOWY:

• Suweren musi na to wyrazić zgodę
• Umową międzynarodową ustanawia się na nim swobodę żeglugi dla statków morskich i okrętów wojennych wszystkich bander

KANAŁ SUESKI

• Wykopany w latach 1859 – 1869
• Kanał głębokowodny dla statków morskich
• Łączy Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym
• Długość: 161km; szerokość: 160 – 200km (miejscowo poszerzany)
• Status prawny:
• 1888r. – traktat w Konstantynopolu – otwarcie dla pokojowej żeglugi
• Po wojnie sueskiej (1956) – 05.06.1975r. nastąpiło ponowne otwarcie Kanału Sueskiego i udostępnienie dla żeglugi

KANAŁ KILOŃSKI

· Łączy Morze Północne z Morzem Bałtyckim

· Wybudowany w latach 1887 0 1895

· Długość: 99,5km; szerokość: 104km; głębokość: 11,3m

· Umiędzynarodowiony w Traktacie Wersalskim w 1919r.

(sprawa parowca Wimbledon – 1923r.)

KANAŁ KORYNCKI

1. Wybudowany w latach 1882 – 1893
2. Łączy Morze Egejskie z Morzem Jońskim
3. przecina Przesmyk Koryncki, oddzielając tym samym półwysep Peloponez od głównej części Grecji, czyniąc go faktycznie wyspą
4. suwerenność i zwierzchnictwo sprawuje Grecja – warunki korzystania z Kanału określa prawo wewnętrzne Grecji i kilka umów międzynarodowych

 

WYKLAD 10

OBSZARY PODBIEGUNOWE. PRZESTRZEŃ POWIETRZNA I KOSMICZNA

ARKTYKA:

1. obszary wokół Bieguna Północnego
2. obejmuje:

· Morze Arktyczne

· Ocean Lodowaty Północny

· Przylegające morza wraz z wyspami

Zasoby naturalne Arktyki (gaz ziemny, ropa naftowa) nie podlegały eksploatacji z przyczyn naturalnych – gruba warstwa lodu i pokrywa śniegu. Ocieplenie klimatu sprzyja jednak dążeniom państw do uzyskania dostępu do tych złóż.

Status prawny Arktyki.

• nie jest uregulowany w żadnej umowie międzynarodowej
• teoria morza otwartego – wolność żeglugi tak, jak na morzu otwartym
• teoria sektorów – wysunięta przez Kanadę w 1925r.; państwa leżące wokół obszaru arktycznego rozciągają swoje władztwo na obszary Arktyki przylegające do ich terytorium (tzw. sektory) = teoria przylegania (USA, Rosja, Norwegia, Kanada, Dania) – stanowi normę zwyczajową PM, ponieważ praktyka państw nie została zakwestionowana i w ten sposób utrwaliło się prawo państw podbiegunowych do sektorów terytorialnych w Arktyce

W 1966r powstała Rada Arktyczna (skład: Kanada, Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia, Rosja, Szwecja, USA)

• charakter regionalny stanowi forum współpracy w zakresie tematyki związanej z trwałym i zrównoważonym rozwojem regionalnym Arktyki

ROSYJSKA WYPRAWA „ARKTYKA 2007”

• wbicie flagi rosyjskiej w okolicy Bieguna Północnego; Rosjanie przeprowadzili badania dna morza – Arktyka należy do Rosji, bo jest połączona z Rosją szelfem kontynentalnym

# Dania – zbiera dowody potwierdzające jej roszczenia wobec Arktyki

 

Komisja ds. granic szelfu kontynentalnego

1. działa w ramach ONZ
2. rozstrzyga roszczenia państw poza ich 200 milowy pas szelfu
• Rosja, Norwegia – złożyły swe roszczenia
• Dania, Kanada – zbierają dowody

20.11.2008 – UE przyjęła komunikat „UE i Region Arktyczny”

i. Ochrona środowiska naturalnego Arktyki i jej wolności

ii. Badania

iii. Prowadzenie zrównoważonego korzystania z zasobów Arktyki

 

ANTARKTYKA

• Obszary wokół Bieguna Południowego
• Obejmuje:

ü Antarktydę

ü Ocean Lodowaty Południowy

ü Część Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego na południe od 60 równoleżnika szerokości geograficznej południowej

Status prawny Antarktyki.

1. Teoria sektorowa nie przyjęła się; nie ma znaczenia
2. Traktat waszyngtoński (1959r.) – ratyfikowany w 1961r.;

9. uznający całe terytorium Antarktydy za neutralną i zdemilitaryzowaną strefę, w której zakazane są próby jądrowe i działania woskowe

10. zabrania wysuwania nowych roszczeń wobec Antarktyki i rozszerzania istniejących

11. strony mają prawo prowadzenia inspekcji w każdym czasie i w każdym obszarze

Strony układu tworzą tzw. KLUB i odbywają cykliczne spotkania (13 państw).

Polska jest stroną traktatu i posiada na terenie Antarktyki dwie stacje naukowo – badawcze:

1. im. A. B. Dobrowolskiego (nieczynna)
2. im. H. Arctowskiego (całoroczna, czynna)

1977r. – Polska przystąpiła do traktatu waszyngtońskiego

 

Ø Protokół madrycki o ochronie środowiska Antarktyki (1991r.)

Ø Konwencja o ochronie i uregulowaniu połowu wielorybów (1946r.)

Ø Konwencja o ochronie fok antarktycznych (1972r.)

Dążenie „Antarktyka jako wspólne dziedzictwo ludzkości” zostało zablokowane przez Klub.

PRZESTRZEŃ KOSMICZA

Rozwój żeglugi powietrznej – regulacja statusu prawa przestrzeni powietrznej;

Pierwszy akt prawa lotniczego – 1784r. zarządzenie regulujące loty balonem nad Paryżem (aeronauci musieli uzyskać zgodę władz na wykonywanie lotów); w ten sposób państwo kontrolowało przestrzeń powietrzną nad swoim terytorium

1898r. – I umowa lotnicza między Rzeszą a Austro-Węgrami dotycząca przekroczenia granicy za pomocą balonów wojskowych

1900r. - Paul Franchille zwraca się do Instytutu Prawa Międzynarodowego z apelem o konieczność uregulowania statusu prawnej przestrzeni

• Teoria „wolnej przestrzeni powietrznej” popierana przez Instytut prawa Międzynarodowego
• Zamknięcie przestrzeni powietrznej ze względów bezpieczeństwa – obecnie

1919r. – Konferencja w Paryżu dotycząca uregulowania statusu przestrzeni powietrznej

1919r. – Konwencja dotycząca unormowania żeglugi powietrznej

ZASADA CAŁKOWITEGO I WYŁĄCZNEGO ZWIERZCHNICTWA PAŃSTWOWEGO

„Każde państwo posiada pełną i wyłączną suwerenność nad przestrzenią atmosferyczną ponad swoim terytorium”.

POZOSTAŁE ZASADY:

1. Wymóg zgody państwa na otwarcie regularnych linii komunikacji powietrznej
2. Wolność przelotu cywilnych podmiotów prywatnych bez zgody umawiający się stron
1. Międzynarodowa Komisja Żeglugi Powietrznej
2. Konwencja iberoamerykańska (1926r.)
3. Konwencja hawańska (1928r.)

 

1. Zasada suwerenności państw do ich przestrzeni powietrznej

1. Konwencja chicagowska (obecnie) z 1944r. zastąpiła Konwencję paryską z 1919r.

Praktyka państw spowodowała, że zasada suwerenności państw w ich przestrzeni powietrznej jest powszechną normą zwyczajową PM. Konwencja chicagowska jest podstawą międzynarodowego prawa lotniczego (Polska jest jej stroną od 04.04.1945r.; łącznie 190 państw).

Państwo może ograniczyć lub zakazać lotów nad swoim terytorium w razie nagłej konieczności lub ze względu bezpieczeństwa publicznego. Według Konwencji przelot statku państwowego, wojskowego, celnego, policyjnego, samolotów bez pilota wymaga uprzedniego zezwolenia; umożliwienie tworzenia stref, w których loty będą całkowicie zakazane; prawo kabotażu zarezerwowane jest dla państwa właściwego terytorialnie.

ZASIĘG PRAW PODMIOTOWYCH

• Zwierzchnictwo państwa nad jego terytorium lądowym i morskim sięga do wysokości, na której możliwy jest lot klasycznych statków powietrznych
• Przestrzeń powietrzna nad morzem otwartym, wyłączną strefą ekonomiczną i szelfem kontynentalnym jest otwarta dla żeglugi powietrznej

PRZYNALEŻNOŚĆ PAŃSTWOWA STATKÓW POWIETRZNYCH