Вайна 1812 Г. На тэрыторыі Беларусі і яе вынікі.

12.06.1812г. войскі Напалеона, які марыў аб сусветным панаванні, пераправіліся праз Нёман і пачалі вайну супраць Расіі. Вялікая армія мела ў пагранічных раёнах амаль трохразовую перавагу над Рас.мі войскамі. Яна складалася з прадстаўнікоў многіх пакораных Францыяй народаў Еўропы. 3 імі ішлі таксама палкі, сфарміраваныя з перашэдшых на бок Н. шляхцічаў з Літвы і Б.. Так, напрыклад, князь Дамінік Радзівіл за свае грошы выставіў 3тыс. армію, якая першай святочна ўступіла ў Вільню. Выкарыстоўваючы значную перавагу ў сілах, Напалеон імкнуўся знішчыць 1-ю і 2-ю рускія арміі, якія былі размешчаны асобна (адна-пад Вільна, 2-пад Валкавыскам). У чэрвені-ліпені адбыліся цяжкія баі пад Кобрынам, Мірам, Полацкам. Дзякуючы бліскучаму манеўру Баграціёна-камандуючага 2-й арміяй рускія войскі не трапілі ў варожае акружэнне. Н. не ўдалося іх разбіць паасобку. Каля Смаленска дзве рускія арміі аб'ядналіся. Але адступленне з мэтай захаваць сілы працягвалася.

Амаль усю захопленую тэрыторыю Б. кантралявала французскае ваеннае камандаванне. Н. знайшоў тут нямала прыхільнікаў з боку тых шляхцічаў, якія шчыра паверылі ў абяцанні Н. аднавіць іх былую дзяржаўнасць і вярнуць землі, страчаныя падчас падзелаў РП. Таму яны сустракалі Н. як вызваліцеля ад Рас.х захопнікаў. Быў створаны Часовы ўрад ВКЛ. Ад яго патрабавалася ў першую чаргу забяспечваць усім неабходным і нават папаўняць рэкрутамі французскую армію, што расчаравала шляхту ў адносінах да Н. Частка шляхты працягвала па-ранейшаму арыентавацца на Рас. імператара Аляксандра I.

Жыхары Б. змагаліся ў складзе як Рас.х, так і французскіх войскаў. Бел. сяляне выступілі супраць акупантаў. Пачалася партызанская в-на супраць французскай арміі на Б.. Актыўна дзейнічалі партызанскія атрады вёскі Трасцені, атрад сялян з вёсак Барысаўскай воласці. Некалькі дзесяткаў тысяч беларусаў у складзе Руск. арміі прымалі ўдзел у Барадзінскай бітве.

Другі раз в-на прайшлася па Б. ў час адступлення французскіх войск. Рашаючая бітва адбылася каля в. Студзёнкі пад Барысавам. У Смаргоні Н. пакінуў армію і ад'ехаў у Парыж. 14 лістапада 1812 г. рускія войскі занялі без бою Гродна.

Вынікамі в-ны былі масавая гібель людзей. Пасяўныя плошчы скараціліся болып як напалову. У грашовых адносінах страты Б. ад в-ны склалі амаль 52 млн. руб. серабром. Імператар Аляксандр I дараваў здраду мясц. памешчыкам, якія пайшлі на службу да Н., але нічога не зрабіў для сялян, нават тых, хто змагаўся ў партызанскіх атрадах на баку Рас.х войскаў. Наадварот, сялянскі прыгон і свавол памешчыкаў у беларуск вёсках пасля в-ны 1812 г. рэзка ўзмацніўся.

15.Грамадска-палітычны рух на беларускіх землях у першай палове ХІХ ст. Паўстанне 1830-1831 гг.

Вызваленчы рух на Б-і ХІХ ст. Р.П. – шляхец дзярж. Шляхта ганарылася сваім паходжаннем. У Расіі такога не было. Шляхта хацела вярнуць сваю дзяржаву. да шляхты далучалася вышэйшае кола мяшчанства, адукаваная частка насельніцтва, навучэнская моладзь. Усе былі супраць Р.І. а вось гараджане і с\насельн. Не вельмі сумавалі па былой РП. Агранізацыя “Віленскія асацыяцыі”. Мэта- адраджэнне былой дзяржавы. Створана ў 1796г., а ў 1797 – разгромлена.

У к.18 – пач. 19 ст. у РІ і на тэр. Бел. модна было ствараць легальныя арг-і масонскія ложы. На тэр. Бел. у1пал.18ст. дзейнічалі:

1812г. у Відзах масонская ложа “Ваенная вернасць”, яна аб’ядноўвала афіцэраў коннай гвардыі. Сам вялікі князь Канстанцін быў яе удзульнікам.

У 1 чв.18ст.на тэр Бел.налічвалася каля 500 масонаў. Ідэалогія: сэнс жыцця кожнага чал. заключ. у тым, каб пабудаваць сваё унутранае царства дабрабыту, справядлівасці і роўнасці. Паколькі зрабіць гэта не проста, то чал.павінен пераадолець знешні уплыў. Масоны параўноўвалі вых-га чал.з апрац-й дзікага каменю. На тэр.Бел.захоўв.прыгоннае права, масоны разглядалі праекты па яго адмене.яны жадалі не змяняць існуючага ладу, а рэфармаваць яго.

У 1821г. ложы на Бел.былі распушчаны.

Грам-пал жыц актывіз. Востра стаяла польск пытанне. Бел у мін час была паланізав, таму знаходз пад моцн уплыв польск нац-вызв руху. Шляхта- асярод з як выходз змагары за ўвядз капітал парадкаў і скасав перажыт феад ладу. Сваеасаб рух буржуаз – масонства.1816 – па ініц Т. Зана- “Тавар-ва філаматаў” (аматараў навук, Міцкевіч, Чачот)., 1819-“Тавар сяброў”, “Прамяністых”. 1821 – філарэты. У перш гады мэты не былі дакладна вызнач. Як і ў Еўр дэвіз: “Айчына. Навука. Госнасць”. (удаскан ведаў, маст густаў, літ творч). На сходах абмярк навук дакл. Іх дзейн аказ уплыў на грам жыццё Віл накук акругі. Атрым расп ідэі рус двар рэв-дзекабр.Выст за ліквід самадз, нацыяналіз часткі памешч зямлі, адм прыг права з надзял сялян зямлёй. 1825- “Тавар ваен сяброў” – ліквід самадз. Паўст 1830-31 гг. у Польшчы і яго водгук у Бел. Пасля разгр дзекабр – спакойна. 1828- ствар нов тайн арг- курсанты школы падхарунжых. Мэта – вызвал Польшчы ад Рас прыгн шляха узбр паўст. – Паўст (чуткі, што Мік 1 хоча выкар пол арм на падаўл паўс у Франц). – падаўл. Асн ядро паўстанц – польск або спаланіз бел шляхта. Сяляне і мяшчане – па прымусу не былі зацік. – Падаўл. Палітыка царызму. Страц давер да паланіз часткі – русіфік края. Створ следч каміс- вызнач ступень віны. Той, хто уцягн прымус і з павіннай – нічога не было, астатніх у Сібір, канфіск памесц. “Разбор шляхты”. 1832-закр Віл універ. Справавод з пол на рус. 1836 забар выклад пол мову.

1817г. у Вілен.ун-це тайная студэнцкая арг.”Філамата” (Міцкевіч, Ян Чачот, Тамаш Зан). Філаматы – любіцелі навук. У першыя гады – вывучалі літ-ру, знаеміліся з тв-цю мастакоў, абмяркоўвалі даклады. Задача: вых-не чал.адук-га, маральнага, разумнага.

Яны лічылі, што трэба стварыць новую сістэму адукацыі. Палітычна яны выказваліся за адноўл.РП 1772г. за выключэннем Бел.і Літвы. Спач.трэба аднавіць РП, а тады будзе вырашана нац.пыт.усіх народаў, якія уваз.у РП. Галоўнай сілай Філаматы ліч.шляхту.

У 1820г. у Вілен.ун-це з дазволу кіраўн. створ.”Таварыства прамяністых” (Тамаш Зан). Студэнты абмяркоўв.пыт.свайго унутр.жыцця, але даходзіла і да паліт.пыт.(за РП 1772г.). калі кіраўн.зразумела, што студэнты выходзяць за рамкі дазволенага – забаранілі. Пераіменавалі у тав-ва Філарэтаў (тайнае) праіснавала да 1823г. Усе удзельн.Філаматаў у 1820 пасля забароны пераходзяць у “Тавар.прам-х”, а потым у Філарэтаў, і мэты іх перадаюцца. Удзельн.тав-ваў пакараны, высланы ў Піцер, Маскву, Урал.

У 1820 г. у Пецярб. адбыл.паўст.у Сямен. палку.супраць кам.палка. афіцэраў паўстанцаў разаслалі на аддаленныя гарнізоны. Частка на Бел. Кіраўнік Мураўёў пачаў пісаць у Віц. “Канст-ю”, закончыў у Мінску. Дзекабрысты выступл.супраць цара на Бел.у Бабр.крэпасці. план прызнаны не своечасовым.

Паўстанне 1830-1831гг.

.11.1830г. у Варшаве пач.паўст.супраць расквартэраваных рас.войск, далуч.курсанты. створаны для кіраўн.паўст.урад узнач. Чартарыйскі. Мэта: РП 1772г. у 1830г. рашэннем польскага сейма рас.цар пазбаўл.права на польск.карону. паўст.дзейн без перашкод. Кансерват.плынь – Чартар., левая – Лелявель. Намеснік цара Дзібіч накір.у Польчшу армію праз Вільню, лічыў, што усе спакойна. Мясцовая шляхта паўн.р-наў Бел падтр паўст., з іх дапам-й мясцовыя паўст-цы збіраліся узяць Вільню. Штурм прызначаны на 19.06.1831г., але падаулена. Паўст зак 08.1831г. адменена дзейн-ць СтатутаВКЛ 1588г. на тэр Віц і Магіл губ. Канфіскацыя маемасці шляхты, высылалі у сібір, не дваран аддавалі у салдаты.

1831г. чарговы разбор шляхты, калі не пдцвярджалі запісвалі у у аднадворцы ці гараджан. 1832 пры цары створ спец кам-т па справах Зах губ.. ЗАЧЫНЕНЫ Вілен ун-т. 1836г. навучанне на рус мове, польск забаронена. 1841 усе дух-ва пазбаўлена права мець зямельн уласн-ць.

16.Буржуазныя рэформы 60 – 70-х гг. ХІХ – пачатку ХХ ст. Эканамічныя працэсы ў Беларусі ва ўмовах станаўлення капіталізму.

Асн масу насельн (72,3%) скл сял, з ліку якіх звыш 53% належ памешч-м.. Крымская вайна (1853—1856 гг). у 1858—1860 гг. у Бел 40 сял выступл, 11 з якіх былі задушаны. У 01.1857 г. быў створ Сакрэтны камітэт. Пам Бел абеззямельвалі сялян, прысвойвалі лепшыя ворыўныя ўчасткі і сенажаці, а сялянам пакідалі забалочаныя або пясчаныя ўгоддзі. 19 лютага 1861 г. Аляксандр II заканадаўчыя акты («Палажэнні) і «Маніфест» аб адмене прыгон права. Гэтыя дакументы былі апублік 5.03.1861 г. На Бел рэф 1861 г. праводз на падставе Агульнага (асабістыя і маёмасныя правы сялян, парадак утварэння сельскага кіраўніцтва і выканання сялянамі казённых, земскіх і мірскіх павіннасцей). і двух мясцовых «Палажэнняў».(вызначылі парадак надзялення сялян зямлёю і выканання імі павіннасцей). сяляне былі абавязаны трымаць адведзены ім надзел і выконв— паншчыну ці аброк. У Магіл і бел паветах Віц губ землеўп-не сялян праводз па «Мясцоваму палаж для велікарускіх, новарасійскіх і бел губ». Па «Агульнаму палажэнню» сял атр асабістую свабоду і права распараджацца сваёй маёмасцю. не дала ім сапраўднай свабоды. Яны заст часоваабав-мі і ад пам. сялянскіх выступл Паволжа, Літва і Зах Бел. Ва ўсе губ былі накір надзвыч царскія ўпаўнаважаныя. Асабліва моцным сял рух быў у 03.у Брэсцкім, Слонім і Ваўкавыскім уездах Гродз губ. Навагрудскага ўезда Мін губ асаблівасцю масавасць, устойлівасць і ўпартасць. ВЫНІКІ:захавала прыгонн перажыткі (памешч землеўладанне).

судовая рэформа. Новыя судовыя уставы, якія былі прыняты 1864 г, бессаслоўны прынцып, аб'яўляўся адкрытым (публічным) і незалежным ад урада. Ва ўездах уводзіліся міравыя суды і з'езды міравых суддзяў, у губернях — акруговыя суды. Крымін справы у акруг судах разгляд з удзелам прысяжных засядацеляў. Для юрыдычнай дапамогі падсудным быў створ інстытут прысяжных павераных (адвакатаў), якія не знаходз на дзярж службе і не залежылі ад урада. Міравыя суддзі выбір-ся ўезднымі земскімі сходамі.У Белі і Літве суд рэф пач ў 1872 г. з увядзення міравых судоў. міравыя суддзі не выбіраліся, а назначаліся міністрам юстыцыі і цалкам залежылі ад яго. Акруговыя суды з прысяжн засяд-мі былі ўведзены ў зах губ ў 1882 г. Для сялян па дробных грамадз і крымін справах саслоўны валасны суд, духоўны, ваенны.Вышэйшы крымінальны суд.

Земская рэформа, прын 1.01.1864 г, прадугл стварэнне ва ўездах і губернях выбарных устаноў для кір-ва мясц гасп, нар адукацыяй, мед абслуг насельн. У Бел ў сувязі з паўст 1863 г. уводзіць выб установы царызм не адважыўся. 1911 г.,ва ўсх губ Бел былі створ земствы. Гарадская рэформа была прын ў 1870 г, ў Бел яе ў 1875 г. У аснову рэф пакл прынцып усеагульных выб органаў гар самакір — гар думы і гар управы. Выбарчае права ўсім плацельшчыкам гарадскіх падаткаў. Тры выбарчыя курыі: багатыя гар,сяр, усе астатнія. Кожная курыя выбірала трэць дэпутатаў гарадской думы. у думе больш прадст буйнай і сярэдняй бурж. выканаўчы орган — гарад ўправа на чале з гарадскім галавой.

Ваенная рэф. Пач ў 1862 п, створ 15 ваен акругоў і скароч тэрмін службы да 7—8 гадоў. саслоўны прынцып камплект арміі быў ліквід толькі ў 1874 г. ўсе мужчыны з 20 гадоў (6 г у сухап войсках і да 7 г на флоце). З выш адук 6 месяцаў, гімназіі — у 1,5 г, гар вучыл — 3 г, пач школы — 4 гады. Школьная рэф. (1864 г.) Школа абвяшч ўсесасл, павял пач школ, пераемнасць розных ступеняў навуч. Агульн сяр адук давалі класічн(лат і грэч мовы) і рэальн(матэм, прыродазн) 7-г гімназіі. Выпускнікі класічн гімн мелі права без экз паступаць ва ун-ты, а рэальных гімназій — у тэхн інст-ты. ў Бел не было земскіх школ і грамадскасць не дапускалася да кір-ва нар адук. Для Бел і Літвы былі выпр спец «Час правілы для нар школ». ў губ ствар дырэкцыі нар вучылішч з ліку чыноўнікаў, якія ажыцяўлялі нагляд за раб школ. Распар-нем Мін адук ад 6.01.1864 г. забаран размаўляць на не рускай мове. Цэнзурная рэф 1865 г. пашыр магч друку. Творы вялікіх аб'ёмаў, ўсе выданні навук устаноў маглі друкавацца без цэнзуры. У Бела не давалі дазволу на выданне незалежных ад улад газет. Першым выданнем у Бел была газета «Мінскі лісток». ВЫНІКІ РЭФ: *змен у паліт жыцці Расіі і Бел. *пераўтв феад манархіі ў ман бурж.

КОНТРРЭФ. (1880-1890)Пасля забойства цара Ал-ра II у 1881 г. ва ўнутр палітыцы Расіі адбыліся значныя змены. рэф 60—70-х гадоў пачалі расцэньв як «памылкі». 08.1881 г. было ўведзена ў дзеянне «Палажэнне аб мерах па ахове дзярж бяспекі і грамадскага спакою», Улады мелі права канфіск маёмасць і накір вінаватых у ссылку ў аддаленыя губерні, закр навуч ўстан, прамысл прадпр, органы друку. Першыя контррэф закранулі нар адук. У 1884 г. царк-прых школы былі перададзены Сіноду, а ў 1887 г. у гімназіі было забаронена прымаць дзяцей прыслугі, возчыкаў, дробных лавачнікаў (Цыркуляр аб кухарчыных дзецях) і г. д. У 1882 г. кантроль за газетамі і часопісамі. Універ-кі статут 1884 ліквідаваў аўтаномію ун-таў у кіраванні. У 1892 г. было ўведзена таксама новае «Гарадское палажэнне», павышала маёмасны цэнз пры выбарах органаў гарад самакір і ўзмацняла над імі кантроль з боку ўрадавай адмін-цыі.

Буржуазныя рэформы на Беларусі ў п ХХ ст. 6.08.1905г. Мікалай ІІ падпісаў маніфест аб скліканні “Законарадчай” Дзярж Думы. Выбары сарваны. 17.10.1905г. Маніфест – свабода слова, друку, саюзаў, надзяленне Дзярд Думы заканад паўнамоцтвамі і пашырэнне выбарчага права. Усе выбаршчыкі дзяліліся на 4 курыі: землеўладальн-ю (памешч), гарадскую (буржуазія), сялянскую і рабочую. 1906 – І Дзярж Дума, 1906-1907 – ІІ Дзяр Дума.

1905 узніклі бурж паліт партыі КАНСТЫТУЦ-ДЭМ П (кадэты), “ САЮЗ 17 КАСТР” (акцябрысты) за канст манархію, знішч саслоўн прівілеяў, паліт свабоды. Ліквід памешч землеўл. Акцябр за падтрым манарх і захав Расіі. Кадэтаў у Бел падтр польск памешч і катал царква.

“САЮЗ РУСКАГА НАРОДА” (чарнасоценцы) 1905-п.1906г. У Мінску, Гомел, Віц. Указ 17.04.1095г. аб свабодзе веравызнання. Дамініруючая правасл. Увядзенне дэм права свабоды веравызн у Расіі. – абвастр межканфес адносін.

СТАЛЫПІН – мін унутр спраў, загінуў у 1911г. Мэта: разбурэнне сял абшчыны і ствар праслойкі заможн сялян. УКАЗ 9.11.1906г. сяляне маглі выйсці на ХУТАР. Перавезці сваю маемасць – нявыгадна. 1907-1914 – у 5-ці Зах губ толькі 12% сял двароў ствар хутар і водрубныя гаспад. Ахвотна высял на хутар заможн сял, куплялі за бясцэнак зямлю бедн і памешч. Колькасць іх зямлі павял з 8,1% да 37,3%. Перасял у Сібір, Далекі Усход, Паўн Каўказ, Сяр Азію. 1907-1914 з бел перасял 335 тыс бедн сялян. Пашыр рускага землеўл – створ спец фонд для рус пасяленцаў – сялян банк выдаваў крэдыты для куплі зямлі. Сталыпін хутарызацыя умац капіт адносін у весцы. ЗЕМСКАЯ РЭФ. У Віц, Магіл і Мін губ 17.03.1911г. уведзены земскія установы – прыцягнуць заможн сял да правядз зямельн рэф, узняць паліт ролю сял буржуазіі. Выбары у земскія установы ажыцц па “рус” і “ПОЛьск” курыях. Аднак у Бел земствы не адыгралі значнай ролі.

17.Паўстанне 1863–1864 гг. Грамадска-палітычны рух у Беларусі ў другой палове XIX – пачатку ХХ ст.

У 1862 г. у Варшаве быў створ Цэнтр нац камітэт (ЦНК), які ўзначальваў падрыхтоўку паўстання. палітычныя групоўкі — «белых» (за аднаўленне Польшчы ў граніцах 1772 г, без паўст) і «чырвоных» (малазям шляхта, інтэлігенцыя, афіцэры). У Вільні быў створаны цэнтр «чырвоных» для падрыхтоўкі паўстання — «Камітэт руху», які стаў Літоўскім правінц камітэт (ЛПК).Кастусь Каліноўскі, капітан ген штаба рас арміі Людвіг Звяждоўскі. Каліноўскі адстойваў погляд на паўстанне як на аграрную рэвал. Літоўскі камітэт прыняў праграму ЦНК, якая не задавальняла Каліноўскага.ЛПК наладзіў цесны кантакт з тайным таварыствам «Зямля І воля», дзеючым у Расіі. Сумесна з Ф. Ражанскім і В. Урублеўскім К. Каліноўскі засн нелегальную тыпаграфію і наладзіў выпуск першай бел газеты «Мужыцкая праўда». 3 ліпеня 1862 г. па чэрвень 1863 г. выйшла 7 нумароў, падпісаных псеўданімам Яська-гаспадар з-пад Вільні. К. Каліноўскі выступаў супраць «зліцця з Польшчай». раўнапраўе і суверэннасць. паўстанне ў Польшчы пачалося раней тэрміну. Царызм аб'яўвіў рэкруцкі набор, які праводзіўся не па жэрабю, а па раней складзеных спісах (рэвалюцыйна настроеная моладзь). 10.01.1863 г. камітэт выдаў маніфест (заклікаў да паўст і аб'яўляў усё насельн Поль свабодн і раўнапр) і 2 аграрныя дэкрэты (1 -ва ўласнасць сял перадав ўчасткі зямлі, якімі яны карысталіся. Памешч - грашы за ўступленую зямлю, 2- беззям сяляне надзяляліся 3 дзвюх дзесяцін зямлі пры ўмове іх удзелу ў паўстанні).22.01.1863 ЦНК абвясціў сябе Часовым нац урадам. Першыя атрады ў зах паветах Бел з'явіліся ў 01.1863 г. з Польш. паспяхова дзейнічаў атрад Р. Рагінскага. Ён здолеў дайсці да Слуцкага ўезда. Але разбіты, а камандзір у палон. ў Гродз губ 03-04.1863 г. У Гродне выступленне назначана на 2.03. на пасаду вілен ген-губер прызнач Мураўёў, які праславіўся сваёю жорсткасцю. Дзесяткі шляхецкіх сядзібаў былі спалены, а іх жыхары былі выселены з краю. Паводле ўказа 1863 г маёмасць і капіталы асоб, якія мелі дачыненне да паўстання, падлягалі секвестру. пакарана смерцю 128 чал, выслана 853, ў Сібір 504 ч і 825 ч з пазбаўленнем усіх правоў. Ноччу з 28 на 29.01.1864 г. арыштаваны Каліноўскі (10.03.1864 г смерць). У жніўні 1863 г. Нацыянальны ўрад у Варшаве выдаў загад аб спыненні барацьбы. Восенню арганізаваная ўзброеная барацьба на тэрыторыі Беларусі спынілася.Гістарычнае значэнне паўстання. Яно аслабіла сілы царызму. змены ў «Падажэннях» 19 лютага 1861 г. Урад адмяніў у бел-літ губ часоваабавязанае становішча сялян і панізіў выкупныя плацяжы на 20%.

Грамадска-палітычнае жыццё Беларусі ў другой палове XIX ст. было прадстаўлена трыма грамадскімі лагерамі: дваранска-манархічным, ліберальна-буржуазным і рэвалюцыйна-дэмакратычным. Народніцтва – тэорыя сялянскага сацыялізму (Герцэн, Чарнышэўскі) – лічылі, што Расія мінуе капіт стадыі разв і перайсці адразу да сацыялізму. 2 плыні: рэвалюцыйная (сялян рэвал) і рэфарматарская (да сацыял праз рэфармаванне).

Народнікі, уражэнцы Бел: Судзідоўскі, Кавалік, Грынявіцкі, Ісаеў. летам 1879 пецярб арг “Зямля і воля” раскал на “Нар волю” і “Чорны перадзел”, у бел падтр “Ч.П.” у Мін друкарня “Ч.П”. у 1882 арг распалась. 1.03.1881 яны забилі Ал-ра ІІ (Грынявіцкі) 1882 Паўн-Зах арган-я “Нар волі”. 1884 чл “Гоман” за аб’ядн усіх нар-кіх гурткоў. Часопіс “Гоман”, права бел мець сваю самаст дзярж.

К.19ст – марксізм. Польская партыя “Пралетарыят”(1882) – сац-дэм рух;пляханаўская гр “Вызваленне працы” (1883 у Швейцарыі). Пераход ад гуртковай прапаганды марксізму да масавай. У Мін 2 сац-дэм гр: 1-Гурвіч і Берман, 2-Трусевіч 09.1897 у Вільні утв БУНД – усеаг яўр раб саюз у Літ, Польшчы і расіі (тэррар метады барацьбы)

1895 Ленін ствар “Саюз барацьбы за вызвал раб кл” 1-3.03.1898 у Мін з’езд “Саюзаў бар”: раш аб’ядн арган у Рас сац-дэм раб парт (РСДРП), Бунд увайшоў на правах аўтаноміі. Рэвалюцыя 1905-1907гг.на Беларусі.

Мэты: звяржэнне самадзярж.,ліквідац. памешч землеул-ня,знішчэнне сасл класу,устан-не дэмакрат рэспублікі,павыш. жыц. узроуню працоун. мас, расчысціць шлях для капиталізму, дэмакратызацыі ўсіх грам.-палітыч. інстытутаў.Хар-р – бурж. Рухаюч. сілы - дэмакратычныя (шырокія пласты працоўн. мас). Кіруюч. роля - пралетарыят. Пач. рэвалюцыі - Крывавая нядзеля ў Пецярб. (студз. 1905) => Забастоўкі салідарнасці 11 - 15 студз. 1905 - Мінск, Магіл., Гом., Гродна, Смаргонь. Рабочы рух + сялянс. Ініцыятары - партыі дэмакр напрамку (РСДРП,эсеры,Бунд,БСГ).Найб. значнай на Бел б дзейнасць эсэрау (удзел у стачках салідарнасці,распаусюдж. л-ру).Арганізацыі РСДРП - на бальшавіцкіх пазіціях. III з’езд РСДРП(красавік 1905 г.)- вялікае знач. у раўнені левых сил=> стратэгія бальшавікоу у пач. р-цыі,накірав на падрыхт. узброен. пауст. з мэтай звярж. самадзяр. і уст-ня рэвал.-дэмакрат.дыктатуры пралет-ту і сял-ва,стварэн. дэмакрат.р-кі. Дзейн. БСГ -найважн.значэнне для ідэйнай кансалідацыі бел.руху=> атрымаць зямлю можна шляхам узбр. б-бы з самадзярж. => цар склікае заканадаўч. "булыгінскую” думу. Лібералы Бел падтрым гэтую ідэю, як адзіны сродак спыніць рэв-ю. Лібер-ыя памешчыкі і яўрэйск буржуазія пач. рыхт. да выбараў. Прадст-кі пануюч. класаў - гатоўнасць супрацоўніч. з самадзярж. на платформе Думы. Бунд, эсэры, БСГ,левае крыло бурж дэмак. - за байкот. Р-цыйны ўздым змёў Думу. Рост выступлен. вясн. і летам 1905, напалу ў кастр.(ўсеагульн. паліт. стачка) => царызм - паліт ўступкі. 17 кастр 1905 – маніфест цара (абвяшч. недатык-ць асобы, свабоду слова, сходаў, саюзаў+ абяцанне склікаць дзярж думу з заканад-мі правамі і допуск яе раб. працоўн.) => недавер РСДРП. => мітынгі пратэстаў ў гарадах. 1906 -р-цыя - на спад. Вясна 1906г.-байкот 1 Дзярж.Думы. Чэрвень 1907г.б апубл.маніфест аб роспуску 2 думы.=>параж.р-цыі.