Zawieszenia traktatu z Schengen

W związku z Mistrzostwami Europy w piłce nożnej Austria zawiesiła czasowo układ z Schengen, przywracając tym samym kontrole graniczną w okresie od 2 czerwca do 1 lipca 2008 roku.

• W związku z Mistrzostwami Świata w piłce nożnej w Niemczech w 2006 roku Niemcy zawiesiły czasowo układ na swoich granicach (granice z państwami będącymi wówczas członkami układu).

• Również Portugalia w 2004r. podczas odbywających się Mistrzostw Europy w tym kraju zawiesiła na czas mistrzostw swoje członkostwo w układzie.

• W związku ze szczytem NATO od 20 marca do 5 kwietnia 2009 r. Niemcy przywróciły kontrolę na swoich granicach lądowych, powietrznych i morskich.

2. Zasady funkcjonowania współpracy w systemie Schengen
Najważniejsze postanowienia Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen

• Tytuł I definiuje pojęcia:

Granice wewnętrzne (między stronami Układu)

Granice zewnętrzne (pozostałe granice stron)

Kraj trzeci (niebędący członkiem UE)

Cudzoziemiec z kraju trzeciego

Cudzoziemiec bez prawa wjazdu (obywatel kraju trzeciego, któremu odmówiono wjazdu na podstawie SIS)

Wniosek o azyl (pisemne lub ustne prośby obywatela kraju trzeciego zgłoszone na granicy zewnętrznej lub na terytorium strony o przyznanie statusu uchodźcy)

Osoba ubiegająca się o azyl, rozpatrywanie wniosku o azyl

• Tytuł II Ruch osobowy – zajmuje się kwestiami jednolitych zasad kontroli na granicach oraz sprawami dotyczącymi wiz i udzielania azylu

- Zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych UE dla wszystkich osób, które przekroczyły granicę zewnętrzną Unii, w tym dla obywateli państw trzecich przebywających na terytorium Wspólnot

- Wprowadzenie wspólnej granicy zewnętrznej, która wymaga kontroli przekraczania granicy i spełnienia określonych wymogów formalnych przez obywateli państw trzecich (dokument tożsamości, wiza wjazdowa, sprawdzenie, że nie jest to osoba niepożądana i nie stanowi zagrożenia dla spraw publicznych, bezpieczeństwa czy stosunków międzynarodowych danego kraju, w pewnych przypadkach może być wprowadzony wymóg okazania odpowiednich środków finansowych na pobyt i powrót

 

• Polityka wizowa – państwa zobowiązują się do harmonizacji swoich polityk wizowych, państwo może odstąpić od wspólnych regulacji dot. wiz w odniesieniu do obywateli państw trzecich w wyjątkowych sytuacjach ze względu na ważne powody polityki narodowej wymagające podjęcia pilnej decyzji

- Wiza turystyczna uprawnia do jednego lub więcej wjazdów, udzielana jest na 3 miesiące

- Wiza tranzytowa uprawnia jej posiadacza do przejazdu przez terytoria umawiających się stron w drodze na terytorium państwa trzeciego, pod warunkiem że tranzyt taki nie przekracza 5 dni

Osoby, będące obywatelami państw, od których wymagana jest wiza, jeżeli otrzymały wizę w jednym kraju, mogą swobodnie poruszać się po terytorium państw Schengen, nie dłużej jednak niż trzy miesiące w ciągu półrocza od daty pierwszego wjazdu

• przyznawanie azylu

Włączenie aquis z Schengen do prawa UE oznaczało, że jej przepisy zostały zastąpione aktami prawa wtórnego Unii, przyjmowanymi przez instytucje wspólnotowe.

Wspólne zasady dot. uchodźców oparte na Konwencji Genewskiej z 28 lipca 1951 roku, oraz regulowane przez Konwencje dublińską z 15 czerwca 1990 r. w sprawie załatwiania wniosków azylowych, ustanawiająca właściwość jednego państwa (wydającego zgodę na wjazd na terytorium Unii Europejskiej, bądź też takiego, przez którego granicę zewnętrzną dana osoba przedostała się na obszar UE); konwencja ta należy do prawa wspólnotowego i jest uzupełniona o rejestr danych daktyloskopijnych (Eurodac).

Stworzenie systemu wymiany informacji o składanych wnioskach azylowych oraz kryteria i mechanizmy określania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o azyl

Rozpatrywanie wniosku odbywa się na podstawie prawa wewnętrznego każdego państwa

Jeżeli nastąpi odmowa udzielenia azylu, wnioskodawca może być, zgodnie z umowami o readmisji podpisanymi przez państwa członkowskie UE z sąsiednimi państwami, deportowany do tzw. bezpiecznego państwa trzeciego

 

Eurodac (European Dactiloscopie) – system porównywania odcisków palców

- Jego głównym zadaniem jest pomoc w określaniu, który kraj ma być odpowiedzialny za badanie wniosków o azyl złożonych w państwie członkowskim

- składa się z Jednostki Centralnej i skomputeryzowanej centralnej bazy danych

- Jednostka Centralna działa w obrębie Komisji i jest odpowiedzialna za obsługę centralnej bazy danych, w imieniu państw członkowskich (skomputeryzowany system rozpoznawania odcinków palców)

- System Eurodac opiera się na informacjach przekazanych przez państwa członkowskie

Współpraca policyjna

• Obserwacja transgraniczna to forma współpracy policji wprowadzona przez Konwencję Wykonawczą Schengen. Polega na tym, że policjant obserwujący osobę podejrzaną może kontynuować te czynność na terytorium innego państwa, jeżeli wyrazi ono na to zgodę w ramach pomocy prawnej.

• Pościg transgraniczny to forma współpracy policji wprowadzona przez Konwencję Wykonawczą Schengen. Polega na tym, że policjant ścigający osobę podejrzaną może kontynuować pościg na terytorium innej strony Układu.

Do podjęcia i prowadzenia pościgu nie jest wymagana uprzednia zgoda władz tego państwa, jeżeli jej uzyskanie jest trudne ze względu na pilność sprawy. Należy jednak nawiązać kontakt z władzami państwa, w którym zamierza się prowadzić pościg, najpóźniej w chwili przekraczania granicy (jeśli władze państwa wyrażą sprzeciw, funkcjonariusz zobowiązany jest zaprzestać pościgu; zarazem na jego żądanie władze państwa mogą zatrzymać lub aresztować ściganą osobę).

Współpraca sądowa

Pomoc prawna w sprawach karnych

Stosowanie między państwami Schengen zasady ne bis in idem - nie można dwa razy orzekać w tej samej sprawie

Ekstradycja

Europejski nakaz aresztowania (ENA) to decyzja sądowa wydana przez państwo europejskie w celu aresztowania i ekstradycji przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, a następnie przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego

 

• Państwa członkowskie Unii wykonują każdy europejski nakaz aresztowania na podstawie zasady wzajemnego uznania

Zwalczanie handlu narkotykami

Państwa członkowskie zobowiązały się w tym celu do zacieśnienia kontroli przepływu osób, towarów oraz środków transportu na swoich granicach zewnętrznych.

Obowiązek przyjęcia przepisów umożliwiających zajęcie i konfiskatę dochodów pochodzących z nielegalnego handlu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi

Ochrona danych osobowych

Wprowadzone zostały wspólne standardy ochrony danych osobowych (co najmniej równe Konwencji Rady Europy o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych z 28 stycznia 1981 r., poza tym ustalono, że dane osoby mogą być wykorzystywane przez odbiorcę wyłącznie do celów zgodnych z Układem z Schengen, pod warunkiem uprzedniego upoważnienia przez państwo przekazujące oraz z godnie z przepisami krajowymi państwa-odbiorcy).

3. Ewolucja struktur współpracy Schengen

• Zgodnie z zapisami Konwencji Wykonawczej z 1990 r. nad prawidłowym wykonywaniem jej przepisów nadzór sprawował Komitet Wykonawczy (w skład którego wchodziło po jednym reprezentancie państwa w randze ministra); decyzje podejmowane były jednogłośnie

Wraz z włączeniem acquis Schengen do Traktatu z Amsterdamu kompetencje Komitetu Wykonawczego przejęła Rada Unii Europejskiej (III filar) wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne

• wspólna polityka wizową, azylowa i imigracyjna oraz inne dotyczące swobodnego przepływu osób, a także współpraca sądowa w sprawach cywilnych włączona została do I filara UE (Rada UE podejmuje decyzje większością kwalifikowaną, działając na wniosek KE i po konsultacji PE)

Kwestie związane ze współpracą policyjną i sądowniczą pozostały w ramach III filaru, podlegając regulacjom międzyrządowym (jednomyślność).

Podejmowanie decyzji przez RUE dotyczących prawa Schengen odbywa się w składzie państw, które wcześniej przystąpiły do tych porozumień

• W sprawach umieszczonych w Tytule IV TWE wiążącymi źródłami prawa wtórnego są rozporządzenia, dyrektywy i decyzje

• W kwestiach dot. współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych źródłami prawa wtórnego są: wspólne stanowiska, decyzje ramowe, decyzje i konwencje

 

4. Ogólne zasady współpracy policji – SIS I i II

System Informacyjny Schengen (SIS)

Strony konwencji zobowiązały się do stworzenia i utrzymywania systemu informacyjnego, który składa się z sekcji narodowych w każdym z krajów członkowskich oraz z układu centralnego (C-SIS) zlokalizowanego w Strasburgu, za którego stronę techniczną odpowiedzialna jest Francja

Utworzona w każdym kraju baza danych (N-SIS) jest identyczna z krajowymi bazami w pozostałych krajach.

Zawiera ona informacje uaktualniane za pośrednictwem Centralnego Rejestru (C-SIS) przez pozostałe państwa należące do Systemu. Centralny System jest jednostką koordynującą, zapewniającą sprawną wymianę i aktualizację danych przekazywanych przez poszczególne kraje.

Dostęp do informacji zgromadzonych w SIS mają wyłącznie instytucje zajmujące się kontrolą graniczną, wskazane przez władze państwowe oraz policja, służby celne i urzędy odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków wizowych

 

• W Systemie gromadzone są dane na temat osób oraz skradzionych, przywłaszczonych lub zaginionych przedmiotów (pojazdów mechanicznych, broni, dokumentów in blanco, dokumentów identyfikacyjnych itd.)

• Okres przechowywania – dane o osobach ściganych przechowuje się w zależności od konieczności, po trzech latach sprawdza się zasadność dalszego ich przechowywania; dane osób poddanych obserwacji lub celowej kontroli usuwa się po upływie roku; pozostałe informacje o osobach przechowuje się 10 lat, o banknotach i dokumentach tożsamości – nie dłużej niż 5 lat

• Każde państw zobowiązane zostało do powołania instytucji zobowiązanej za nadzorowanie i kontrolowanie tych danych.

• Największa wadą SIS było nieuwzględnienie możliwości przechowywania danych daktyloskopijnych (ograniczone możliwości techniczne, zbyt duże koszty)

SIS II

Wraz z procesem poszerzenia UE konieczne stało się przygotowanie nowego systemu, zdolnego działać na potrzeby całej Unii, podstawami prawnymi dla jego działania są:

Rozporządzenie PE i RUE z 20 grudnia 2006 r. w sprawie SIS II dla I filara

Decyzja Rady Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w sprawie SIS II dla spraw dotyczących III filara z 12 czerwca 2007 r.

SIS II ma przyczyniać się do utrzymania wysokiego poziomu bezpieczeństwa w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości UE

SIS II składa się z:

Systemu centralnego C-SIS II:

- Funkcja wsparcia technicznego (CS-SIS) zawierająca bazę danych (baza danych SIS II)

- Jednolity interfejs krajowy (NI-SIS)

Systemu krajowego (N-SIS II) w każdym państwie członkowskim, składającego się z krajowych systemów danych, które łączą się z centralnym SIS II

Infrastruktury łączności pomiędzy CS-SIS a NI-SIS, dzięki której dane SIS II mogą być przekazywane przez przeznaczoną do tego zaszyfrowaną sieć wirtualną i wymieniane między biurami SIRENE

Za zarządzanie C-SIS II odpowiedzialny jest organ zarządzający, finansowany z budżetu ogólnego UE, który współpracuje z państwami członkowskimi i dba o to, by w C-SIS II były zawsze wykorzystywane najlepsze dostępne rozwiązania techniczne, wybierane na podstawie analizy korzyści i kosztów.

 

System informacji wizowej VIS

• 8 czerwca 2004 r. RUE przyjęła decyzję w sprawie ustanowienia Wizowego Systemu Informacyjnego (VIS)

• Celem VIS jest umożliwienie upoważnionym do tego władzom krajowym wprowadzanie i uaktualnianie danych wizowych oraz elektroniczną konsultację tych danych

• Centralny system informacyjny (CS-VIS)

• Interfejs w każdym kraju członkowskim (NI-VIS), odpowiedzialny za połączenie z odpowiednimi centralnymi władzami krajowymi danego państwa członkowskiego

• Infrastruktura komunikacyjna między CS-VIS i inetrfejsami krajowymi

• Za wszystkie te elementy odpowiada KE, natomiast za rozwijanie i dostosowywanie infrastruktury krajowej odpowiedzialne są państwa członkowskie

5. Implikacje układu Schengen dla UE i Polski

• Likwidacji kontroli na granicach wewnętrznych towarzyszy wzmocnienie kontroli na granicach zewnętrznych państw UE

• współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych winna koncentrować się na tworzeniu „przyjaznej” infrastruktury regulującej przepływ osób zarówno w obrębie UE, jak też przekraczanie granic zewnętrznych przez obywateli państw trzecich. W zamierzeniach głównych instytucji europejskich: Rady Europejskiej, Komisji Europejskiej i Rady Unii Europejskiej, prowadzenie owej „przyjaznej” polityki swobodnego przepływu osób winno stać się domeną Wspólnot, zaś rządy państw członkowskich powinny stopniowo cedować swe kompetencje na rzecz środków wspólnotowych.

• Uwspólnotowienie pozostałych w ramach III filaru obszarów współpracy wydaje się obecnie jednak dość odległe. Utrzymujące się tradycyjne (hard-core) zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, jak terroryzm, międzynarodowa przestępczość zorganizowana czy przemyt narkotyków, zwalczane są przy użyciu wypróbowanych instrumentów i metod, właściwych odpowiednim służbom państw członkowskich, które niechętnie dzielą się swymi doświadczeniami z innymi.

• Droga Polski do Układu z Schengen rozpoczęła się już na wstępnym etapie rozmów prowadzonych z krajami ubiegającymi się o akcesję, kiedy Polska zadeklarowała, że gotowa jest wdrożyć całość dorobku prawnego (acquis communautaire) w obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, włączając w to przepisy Schengen.

• Dostosowania do unijnych standardów dotyczyły m.in.: rozbudowy infrastruktury służącej do ochrony granicy, przygotowania polskiej administracji do skutecznego egzekwowania prawa wspólnotowego oraz przyjęcia szeregu rozwiązań legislacyjnych, które to umożliwiają.

Podstawą realizacji tych działań stały się rządowe programy strategiczne: Plan

działania w zakresie wdrażania dorobku prawnego Schengen w Polsce oraz

Strategia Zintegrowanego Zarządzania Granicą.

Polska przystępując do Unii Europejskiej stała się uczestnikiem unijnego obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Zgodnie z Traktatem Akcesyjnym (normującym warunki przystąpienia Polski do UE), od dnia przystąpienia, Polska zobowiązana była do stosowania przepisów dorobku prawnego Schengen.

W Polsce kluczowym dokumentem strategicznym poświęconym kwestiom wdrażania dorobku prawnego Schengen był „Plan Działania w zakresie wdrażania dorobku prawnego Schengen w Polsce (Poland - Schengen Action Plan)”, który został przyjęty w dniu 15 sierpnia 2001 roku przez Komitet Integracji Europejskiej. Ten corocznie aktualizowany dokument, określał zarówno priorytety, jak i instrumenty wdrażania dorobku (acquis) Schengen w Polsce, wyznaczając również terminy wykonania poszczególnych działań.

Szczegółowa prezentacja projektu budowy polskiego komponentu Systemu Informacyjnego Schengen została zawarta w dokumencie: Program dla uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w realizacji tytułu IV Konwencji Wykonawczej Schengen (MASTERPLAN SIS II PL).

MasterPlan definiuje zadania, których wykonanie jest niezbędne dla pełnego stosowania przez Polskę części dorobku prawnego Schengen uregulowanego Tytułem IV Konwencji Wykonawczej.

W dniu 24 sierpnia 2007 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął „ustawę o udziale RP w Systemie Informacyjnym Schengen (SIS) i Systemie Informacji Wizowej (VIS)”. Ustawa określa zasady i tryb udziału Rzeczypospolitej Polskiej w tych systemach, w tym obowiązki organów dokonujących wpisów oraz organów uprawnionych do dostępu do danych poprzez Krajowy System Informatyczny.

Polska, która od przystąpienia do UE w dniu 1 maja 2004 roku jest odpowiedzialna za zabezpieczenie jednego z najdłuższych odcinków wspólnej lądowej granicy zewnętrznej, otrzymała na ten cel wsparcie w wysokości około 313 milionów euro z Funduszu Schengen.

 

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA WSPÓLNOTY NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW I JEGO IMPLIKACJE MIĘDZYNARODOWE (dodatkowo materiał ze strony:

http://www.osw.waw.pl/files/PRACE_26.pdf

 

Powstanie i ewolucja WNP

Organy i struktury WNP

3. Rodzaje członkostwa i praktyka funkcjonowania WNP

4. Trudności i wyzwania integracji wojskowej

5. Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym WNP

Interesy i cele GUAM

7. Interesy i cele tzw. piątki szanghajskiej