Вазифе: Джумлелерни кочюрип язынъыз, синтактик талиль этинъиз. Багьлайыджысыз тизмели муреккеп джумлелернинъ чешитлерини бельгиленъиз, аляметлерини анълатынъыз.

Богьазым тутулды, тилим де тутулып къалгьандай олды. (Р.М.) 2. Онъа насылдыр таныш чизгилер корюнген киби олды, о къадынны къайда корьгенини бирден хатырлап оламады. (С.С.) 3. Тимур Абдуллаевич Алименинъ эллери агъырлашкъаныны сезди, о, онынъ ап-акъ кесильген юзюни корьди. (С.С.) 4. Дагьны, ташны ель бозар, адам огълуны сёз бозар. (Ат.с.) 5. Сейдамет деде бу фикирни торунынынъ козьлеринде окъуды, Асие буны анълап шу саат куледжек олды. (Р. А.) 6. Озенчик энди бираз сакин акъмакъта, онынъ чевре-четинде отлар осип чыкъкъан. (И.) 7. Ачув – душман, акъыл – дост. (Ат.с.) 8. Адамларнынъ кольгелери айдынланды, бир аньден сонъ эр шей кене зифт къаранлыгъына чёкти. (И.П.) 9. Къызлардан базылары помидор туршусыны догърады, дигерлери отьмек ве пенир кести, чанакь-чёльмекни азырладылар. (И.П.) 10. Тама-тама голь олур, акъа-акъа сель олур. (Ат.с.) 11. Джемилевнинъ къоллары къалтырады, сесинде сертлик дуюлды. (И.П.) 12. Козьлерини ачкъанда, кунеш къонгъан, къаранлыкъ тюшкен эди. (Ш.А.)

Вазифе: Джумлелерни окъунъыз. Багълайыджысыз табили муреккеп джумлелерни язып алынъыз, чешитлерини бельгиленъиз, маналарыны анълатынъыз, синтактик талиль этинъиз.

1. Янъы къуюнынъ буравланмасына еди секиз ай вакъыт берильди, огюмиздеки яз ве кузь айлары буравджыларнынъ омюрлери шу къую башында кечеджек. (Ю.Б.) 2. Къайд этем ки, биз шимди эфсаненен яшап оламаймыз. (У.Э.). Бу джемиетте ойле бир гизли анълашылмаъъан къувет бар ки, о инсанларны озь этрафына топлай ве оларгъа кенди макъсатларына етмеге ярдым эте. (И.П.) Меракълы ери шунда ки, артометр къыскъа муддет ичинде, музыка, рессам, санат ве эдебий эсерлернинъ эксиклерини ве мусбет тарафларыны ачыкъ косьтере экен, (Р.М.) 5. Истек олсун, эллери келишкен усталар да тапылыр. (Ю.Б.) 6. Сенинъ огюнъе бойле шарт къоям: сен, ярым дакъикъа тюшюнип, бутюн уйдурмаларыны ред этерек, эр шейнинъ догърусыны айтмакъ керексинъ. (Р.М.) 7. Ибриш къапудан кирмекте эди, тёшекте яткъан, чырайы балавуз киби сараргъан Къурти акъай яваштан догърулды. (Р.М.) 8. Раатсызланма, къызым, озю де сюрип келир. (Ю.Б.) 9. Ичери кир, Сервер агъа, эписини айтып беририм. (Ю.Б.) 10. Риджа этем, машинадан тюшкен сонъ эгленип къалмасын, оны эвге озгъар. (Ю.Б.) 11. Зан этем ки, экиде-бир лабораториядан авагьа чыкъса, эвелькисидай яшларгъа къошулса, хасталыгьы да савушыр, ишке де буюк файдасы токъуныр. (Ю.Б.) 12. Чокъ кедерленме, бугунь олмаса, ярын кене аякъкъа турыр. (Ю.Б.) 13. Сен озюнъ аша, тюневин акъшам да агьызынъа ич бир шей алмадынъ. (Ю.Б.)

 

3 вазифе: Берильген джумлелерден багълайыджысыз тизме муреккеп джумлелер тизинъиз ве талиль этинъиз.

Къырымтатар халкъынынъ зиялы огълу онынъ сербестлиги огърунда сонъки нефесине къадар курешти. Энъ дешетли куньлерини халкъынен берабер кечирди. Бугунь онынъ хатырасыны анъаракъ эки-учь сёз иле сынъырланмакъ олмаз. Оларнынъ эр бириси умумхалкъ арекетининъ куреш ёлунда чокъ къыйынлыкъларгъа расткельди. Олар бу къыйынлыкъларны сабыр ве акъ бирлигинен чезмеге тырыша ве чезе эдилер. Такъдирнинъ эмиринен бир чокъ аркъадашлар бу дюньядан кеттилер. Оларнынъ ерине дигер етекчилер кельдилер. Курешимиз даа тамамы иле гъалебе къазанмады.

 

Эвге вазифе:

Джумлелерни окъунъыз. Айырыджы, тенъештирме, кенъишлетме маналарыны анълаткъан тизмели муреккеп джумлелерни тапып, талиль этинъиз, кочюрип язынъыз.

Эмектен дост артар, ошектен душман артар. (Ат. с.) 2. Ат арабада сыналыр, йигит мейданда сыналыр. (Ат.с.) 3. Лампалар янды, оларнынъ ерге тёккен нурлары чечеклерге янъы тазелик, тюс ве ренк бердилер. (Ю.Б.) 4. Эсма шимди дайысынынъ янында отура, онынъ алы пек яман. (А.О.) 5. Аш – саибинен ярашыр, гуль – япрагъынен ярашыр. (Ат.с.) 6. Я Керим аранда тахта эренделей, я да Реян пенджереге джам къоя. (А.Къ.) 7. Сен мындан мытлакъа кет, ёкъса джады сени ольдюрир. (М.) 8. Базы къоранталар пек муаббет яшайлар, базылары исе къавгъа-давадан къуртулмайлар. (И.) 9. Яхшы сёз кульдире, яман сёз куйдюре. (Ат.с.) 10. Эсма болдурды, анасы оны къучагъына ала, опе. (А.О.) 11. Тек бир Бекмуратовнынъ кулер череси денъишмеди, онынъ козьлери буллюрдай парылдады. (Ю.Б.) 12. Мурат четке чекильди, проводникке ёл берди, о, аджиз кулюмсиреди. (Э.У.) 13. Къуш ювасыз олмаз, инсан эвсиз олмаз. (Ат.с.)