Палітыка генацыду і яе рэалізацыя на Беларусі

У межах рэспублікі было арганізавана 260 лагераў смерці, іх філіялаў і аддзяленняў, з якіх мала хто вярнуўся жывым. Мінску і яго ваколіцах было размешчана 5 такіх лагераў, адзін з якіх – Малы Трасцянец – па колькасці знішчаных людзей стаяў на трэцім месцы пасля Асвенціма і Майданака. За гады акупацыі ў Беларусі разам з жыхарамі спалена 628 вёсак, 186 з якіх так і не адноўлены пасля вайны.

 

8.Калабарацыянізм: вытокі, сутнасць. Дзейнасць калабаранцкіх арганізацый ў Беларусі.

 

Да калабарацыяністаў адносяць супрацоўнікаў інстытутаў мясцовага самакіравання і паліцыі, у іх ліку Беларускай народнай самапомачы (БНС), Беларускага корпуса самааховы (БКС), Саюза беларускай моладзі (СБМ), Беларускай цэнтральнай рады (БЦР) і Беларускай краёвай абароны (БКА). Па розных звестках, калабарацыянісцкі рух на Беларусі налічваў каля 100 тыс. чалавек, значная колькасць з якіх была вымушана далучыцца да яго акупантамі і іх памагатымі шляхам прымусу. Калабарацыянізм: вытокі, сутнасць. Дзейнасць калабаранцкіх арганізацый ў Беларусі. Актыўную працу сярод моладзі праводзіў Ф.Акінчыц, які стварыў у Берліне Беларускую нацыянал-сацыялістычную партыю.

 

9. Беларуская Праваслаўная Царква, Рымска-каталіцкі Касцёл у перыяд Другой сусветнай вайны.

У час Другое сусьветнае вайны нямецкія акупацыйныя ўлады (асабліва Вільгельм Кубэ) праводзілі ў дачыненьні да Каталіцкай Царквы ў Беларусі палітыку лавіраваньня. Беларускія каталікі ў 1942 у лісьце да Кубэ прасілі дазволу, каб правесьці беларусізацыю Каталіцкай Царквы. У час акупацыі Беларусі нямецкімі войскамі ў 1942 г. адноўлена 6 епархій: Мінская, Віцебская, Гродзенская, Магілёўская, Навагрудская і Смаленская. Девятнадцатого января 1945 года архиепископ Василий обратился к председателю Совета Народных Комиссаров БССР П.К. Пономаренко с просьбой разрешить открыть церковный завод.

 

10.Стварэнне і дзейнасць падпольных партыйных арганізацый і партызанскіх атрадаў на акупіраванай тэрыторыі Беларусі (чэрвень 1941 – май 1942 гг.).

Первый этап включает в себя период с июня 1941 по ноябрь 1942 года. Образование отрядов и соединений

С самых первых дней войны начали образовываться партизанские отряды. 22-23 июня 1941 года появились первые донесения опартизанских вылазок и диверсий против немецких войск в западных районах Белоруссии. Одним из первых партизанских отрядов стал отряд «Красный Октябрь» под командованием Ф. И. Павловского и Т. П. Бумажкова. За время первого этапа на территории Белоруссии действовало свыше 56 тыс. партизан, состоящих в 417 отрядах, имелось 150 тыс. партизанских резервов.

За 1941 году были подготовлены и направлены в Белоруссию отряды, организаторские и диверсионные группы, насчитывавшие свыше 7200 человек.

11. Арганізацыйная структура савецкага партызанскага руху. ЦШПР і БШПР, іх роля ў арганізацыі партызанскай барацьбы.

На вясну-лета 1942 г. прыпадае ўздым партызанскага руху ў Бел., у асаблівасці, усходняй яе часткі. Гэты ўздым звязаны з паступова растучым разуменнем важнасці правільнай і дакладнай арганізацыі і кіравання падпольным і партызанскім рухам. Але толькі 20 сакавіка 1942 г. была створана Паўночна-Заходняя аператыўная група пры штабе фронту, і толькі пазней, ў маі 1942 г. будзе створаны Цэнтральны штаб партызанскага руху (ЦШПР) пры Стаўцы Вярхоўнага Галоўнакаманд. На чале ЦШПР быў пастаўлены кіраўнік ЦК КП(б)Б П.К.Панамарэнка. У верасні 1942 г., разумеючы важнасць беларускай складаючай партызанкі, ствараецца Бел. штаб партызанскага руху (БШПР) (кіраўнік - сакратарЦК КП(б)Б П.З.Калінін). Цэнтрам партызанскага руху ў Магілёўскай вобласці з вясны 1942 г. стаў Клічаўскі раён. 20 сакавіка 1942 г. партызанскія атрады пасля напружанага 12-гадзіннага бою авалодалі раённым цэнтрам Клічаў і завяршылі поўнае вызваленне раёна ад акупантаў. Створаная структура прафесійных дыверсанцкіх групаў і атрадаў – гэта касцяк будучага ўсенароднага супраціўлення.

 

12 Дзейнасць партызанскіх фарміраванняў і падпольных арганізацый (чэрвень 1942 – жнівень 1944 гг.).

К осени 1942 года только в партизанских формированиях в Белоруссии действовали 57 тысяч бойцов.   Руководящие кадры подбирались из числа проверенных коммунистов и комсомольцев, которые знали условия Белоруссии. В январе 1942 года по решению Государственного Комитета Обороны были сформированы 3 специальные школы, где курсанты получали теоретические знания и навыки партизанской борьбы. В сентябре 1942 года начал функционировать Белорусский штаб партизанского движения (БШПД). БШПД сразу же развернул активную боевую деятельность, создавал партизанские отряды, планировал и осуществлял боевые действия партизан, совершенствовал структуру партизанских формирований. В середине 1942 года по решению ЦК партии при Ставке Верховного главнокомандования советских войск создается Центральный штаб, а на местах республиканские и областные штабы партизанского движения и представительства при военных советах фронтов и армий. В конце 1943 — начале 1944 года в Белоруссии действовало 144 — 148 партизанских бригад, объединяющих до 700 партизанских отрядов. В 1943 году для развертывания партизанской борьбы в Западную Белоруссию было направлено 9 партизанских бригад, 10 отдельных отрядов и 15 организаторских групп. Осенью 1943 года началось освобождение белорусской земли от немецких оккупантов. 10 — 30 ноября войска Белорусского фронта провели Гомельско-Речицкую операцию. В ходе операции партизаны парализовали движение на железных дорогах, освободили и удерживали до подхода советских войск 34 населенных пункта и переправу через реку Березина. С 8 по 20 января 1944 года Белорусский фронт осуществил Мозырско-Калинковичскую операцию. В период осеннего наступления Красной Армии с 25 сентября по 1 ноября проводилась вторая операция «Рельсовая война» под кодовым названием «Концерт». Решающую роль сыграли в ней белорусские партизаны. Они подорвали десятки тысяч рельсов, пустили под откос более тысячи эшелонов, уничтожили 72 железнодорожных моста, истребили более 30 тысяч вражеских солдат и офицеров. Это была одна из самых значимых и ярких операций в партизанской деятельности.». С 20 июня 1944 года до полного освобождения Белоруссии продолжался 3-й этап операции «Рельсовая война».

13 Супраціўленне насельніцтва акупантам, зрыў іх палітычных і эканамічных мерапрыемстваў.

У 1943-1944 гадах адбылася аперацыя, у якоў удзельнічалі ўсе партызанскія атрады і злучэнні. Гэтая аперацыя – “Рэйкавая вай-

на” – была распрацавана ў Маскве і была прызвана паралізаваць камунікацыі германскай арміі пад час бітвы пад Курскам і далейшага наступлення Чырвонай Арміі. Пад час правядзення “Рэйкавай вайны” вылучаецца тры этапы. 20 чэрвеня 1944 года, быў звязаны з пачаткам аперацыі “Багратыён” па канчатковаму вызваленню Беларусі. Пад час толькі першых двух этапаў было ўзарвана 200 тыс. рэек, цалкам разбурана некалькі чыгуначных ліній. У 1942 гадах на тэрыторыі Заходняй Беларусі так сама ўзніклі і польскія арганізацыя падпольнага характару. Большая частка з іх належыла Арміі Краёвай – партызанскай ваеннай арганізацыі, якая з 1943 года падпарадкоўвалася эмігранцкаму польскаму ўраду ў Лондане На пачатак 1944 года Армія Краёва налічвала на тэрыторыі Беларусі каля 10 атрадаў (1266 чэлавек), якія былі арганізаваны ў Навагрудскую акругу. Вясной 1944 года навагрудская акруга АК мела значныя сілы, арганізаваныя ў некалькі злучэнняў – “Наднёманскае”, “Поўнач”, “Захад”, “Стоўбцы”, агульнай колькасцю 7 тыс. штыкоў. 20 лістапада 1943 года камандуючы АК зацвердзіў план “Бура” – сутнасцю якога было недапусціць Чырвоную Армію за польскую мяжу 1939 года.

 

14Дзейнасць фарміраванняў Арміі Краёвай на Беларусі, яе мэты і тактыка, узаемаадносіны з савецкімі партызанамі.

У лютым 1942 на базе Саюзу ўзброенай барацьбы загадам Сікорскага была ўтворана Армія Краёва, у якую ўвайшлі раней створаныя арганізацыі, што падтрымлівалі эміграцыйны ўрад у Лондане. На тэрыторыі Беларусі існавалі тры акругі АК: Навагрудская, Палеская і Віленская, а таксама інспектарат Гродна, якія падпарадкоўваліся абшару АК Беласток.

У чэрвені 1943 была прынята пастанова ЦК КП(б)Б «Аб далейшым развіцці партызанскага руху ў заходніх абласцях Беларусі», а таксама закрыты ліст ЦК КП(б)Б «Аб ваенна-палітычных задачах работы ў заходніх абласцях БССР». Усё разам названае прывяло да непазбежных сутыкненняў паміж савецкімі партызанамі і акаўцамі. Паводле звестак Я.Эрдмана, з 185 баявых аперацый, праведзеных аддзеламі Навагрудскай акругі АК за перыяд з 1 студзеня 1942 па ліпень 1944, 102 былі супраць немцаў (55 %) і 81 (45 %) супраць савецкіх партызанаў. Звычайнымі былі з’явы, калі з адной вёскі частка жыхароў была ў савецкіх партызанах, а частка — у АК. Частка былых членаў АК перайшла да ўзброенай барацьбы супраць савецкай улады. У 1944-45 у Заходняй Беларусі адбываліся шматлікія напады на вайскоўцаў, савецкіх актывістаў, мясцовых жыхароў, якія падтрымалі савецкую ўладу, перасяленцаў з усходніх рэгіёнаў. Асобныя акцыі зафіксаваны аж да пачатку 1950-х гадоў.

15 Пачатак вызвалення Беларусі ў канцы 1943 – вясна 1944 гг.

Разгром нямецкіх войскаў летам 1943 г. на Курскай дузе дазволіў Чырвонай Арміі перайсці ў стратэгічнае наступленне і ўжо ў верасні 1943 г. распачаць шырокамаштабную аперацыю па вызваленню Украіны і Беларусі. 23 верасня 1943 г. часці 15-га стралковага корпуса Цэнтральнага фронту фарсіравалі Днепр і вызвалілі ад нямецкіх акупантаў першы раённы цэнтр Палескай вобласці – гарадскі пасёлак Камарын. фарсіраванні Дняпра ў раёне Камарына, было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

У ходзе правядзення Смаленскай аперацыі войскі Заходняга і Бранскага франтоў 26 верасня ўступілі на зямлю Беларусі і вызвалілі раённы цэнтр Хоцімск Магілёўскай вобласці, а праз два дні Мсціслаў. 29 верасня войскі 50-й арміі Бранскага фронту авалодалі г. Крычавам. 1 кастрычніка былі вызвалены райцэнтры Магілёўскай вобласці Чэрыкаў і Краснаполле. 6 кастрычніка 1943 г. пачалося наступленне савецкіх войскаў на Віцебскім напрамку. Ужо на другі дзень часці 3-й і 4-й савецкіх армій вызвалілі ад немцаў Невель і 320 іншых населеных пунктаў. У асенне-зімовай кампаніі 1943-1944 гг. войскі Беларускага фронту (камандуючы генерал арміі К.К. Ракасоўскі) удала правялі Гомельска-Рэчыцкую і Калінкавіцка-Мазырскую аперацыі. 1944 г. пачалася Беларуская наступальная аперацыя «Баграціён». Наступленне савецкіх войск на беларускай зямлі праходзіла ва ўмовах усеагульнай падтрымкі і дапамогі з боку партызан і ўсяго насельніцтва рэспублікі.

 

16Беларуская наступальная аперацыя “Баграціён”: падрыхтоўка, ход, вынікі, значэнне. Пасля перамогі Чырвонай Арміі пад Курскам пад час імклівага наступлення савецкія войскі ў верасні 1943 года вызвалілі першыя райцэнтры на Беларусі – Камарын, Хоцімск, Клімавічы, Касцюковічы, Крычаў. 26 лістапада быў вызвалены Гомель, а ў студзені 1944 года Мазыр і Калінкавічы. Супрацьстаялі немцам войскі 1-га Прыбалтыйскага фронту (І.Баграмян), 1-га, 2-га і 3-га Беларускіх франтоў (К.Ракасоўскі, г.Захараў, І.Чырняхоўскі). каардынавалі дзеянні франтоў маршалы А.Васілеўскі і г.Жукаў.

Аперацыя “Багратыён” пачалася раніцай 23 чэрвеня 1944 года, і ўжо 24 чэрвеня лінія абароны была прарвана. 26 чэрвеня былі вызваленя Віцебск і Жлобін, 27 – Орша, 28 – Магілёў, Шклоў, Быхаў, Асіповічы. Савецкія войскі імкліва набліжаліся да Мінска, і 3 ліпеня 1944 года ён быў вызвалены. Адначова была вызвалена Вілейка і перарэзана дарога на Брэст – шляхі адступлення для немцаў былі адрэзаны, у “кацёл” папала каля 100 тыс. салдат і афіцэраў. Першы этап аперацыі быў завершаны 4 ліпеня, група армій “Цэнтр” пацярпела сакрушальнае паражэнне, але наступленне на гэтым не спынілася. 4 ліпеня былі вызвалены Полацк, 9 ліпеня – Навагрудак, 14 – Пінск і Ваўкавыск, 16 – Гродна.

17Перамога над фашысцкай Германіяй. Уклад беларускага народа ў разгром фашысцкай Германіі і мілітарысцкай Японіі.

Уклад беларускага народа ў ВялікуюПерамогу, у справу разгрому фашызмуатрымаўпрызнанневаўсімсвеце. Улічваючыгэта, 27 красавіка 1945 г. міжнароднаяканферэнцыя, скліканая для ўтварэння ААН, прыняларашэннеабуключэнні БССР у ліккраін-заснавальніцгэтайновай і самайаўтарытэтнайміжнароднайарганізацыі, якая і сённяахоўваемір і бяспекународаў.