Вопрос 6: Культура белорусских земель в составе Великого княжества Литовского. Русского и Жемойтского.

Беларусь во второй половине 13-14вв. участвовала в создании ВКЛ в составе которого в последнее период и происходит формирование народности. Бел. народность складывалась в пределах территории в к-ых проживали потомки дреговичей, радимичей частично древлян, северян. С к. 14 в до сер. 17в для белорусов наступает время становления. Развития и подъема – время форм. Бел. народности. В 15-16 в. сформировался целый комплекс признаков народности: 1. Сложилась этническая территория. 2. рост товар.-денежн. отношений и развитие внутреннего рынка укрепило внутр. связи внутри ВКЛ и в границах этничн. террит. Беларуси. 3. Рост городов и местечек, появл. белорусский язык, особенности хоз. и общ. быта, материальной и дух. культуры. Все православные наз. русскими. Название «русские» было объединяющим для населения Беларуси, России,Украины, части Литвы. В 17-18 вв. название Беларусь стало применяться к землям Беларуси, жители стали наз. белорусами. В большинстве европейских гос-в в 14-16 вв наступает новый этап в развитии их истории и культуры – Ренессанс. Во всех областях жизни Европы происходили революционные изменения, особенно заметные в соц. экономической и культурных сферах: - зарождались капиталические отношения, - возрастала роль городов, - складывалась новая соц. структура общества в замен сословной, - складывалась светская культура. Идеологи Ренессанса поставили в центе своего мировоззрения человека – гуманиста. Результатом Рен. стало развитие национальных языков,рост самосознания, интенсивное становление нац. культур, расцвет всех направлений культуры. На Беларусь Ренессанс пришел в к. 15 в в этот период происходило возвышение городов, как центров ремесла торговли, общ.-полит. жизни наблюдается политическая гос-провавая стабилизация общества. Основателям белорусского и востокославянского книгопечатания стал ученый и писатель, доктор философии и медицины с города Полоцка Франциск Скорина, продолжателем культурно-научных традиций Скорины стал Семен Будный – церковный, общ..-полит. деятель.

Реформация – это широкое oбщ.-полит. направление в Западной Бел. в 16в, который был направлен против каталитической церкви и носил антифеодальный характер. Особенностью реформации на Бел. было то, что в отличии от Европы она тут не стала народной, а охватила только высшие слои общества. Реф. Способствовала расширению культуры, активизации духовной жизни общества. При общинах строились школы, книгарни.

 

Вопрос 7: Утварэнне РП i палажэнне бел. зямель у яе саставе. Крызiс РП i яе падзелы ý другой палове 18 ст.

У 1569г. была заключана Люблiнская унiя – пагадненне аб дзяржаýна-палiтычным саюзе ВКЛ з Польшчай, паводле якога ýтварылася федэратыýная дзяржава – Рэч Паспалiтая. На карце Еýропы з’явiлася новая дзяржава – адна з самых вялiкiх i магутных. Прычыны ýтварэння РП.

1. Унутрыкласавыя супярэчнасцi ý пануючым шляхецкiм саслоýi. Яны заключалiся ý тым, што магнаты валодалi вялiкiмi правамi ý кiраваннi дзяржавай, а шляхта не мела нiякай рэальнай улады. Такога нельга было сустрэць у суседняй Польшчы, дзе шляхта мела вялiкi ýплыý на ýнатраную i знешнюю палiтыку. Падтрымлiваючы iдыю ýнii, яна меркавала заняць такое ж вызначальнае становiшча ý сваёй дзяржаве, як польская шляхта ý сваёй.

2. Цяжкае знешнепалiтычнае становiшча ВКЛ. На пачатку 60-х гг. 16ст. баявыя дзеяннi ý Лiвонскай вайне, што пачалася памiж Маскоýскай дзяржавай i ВКЛ у 1558г., перанеслiся на тэрыторыю Княства, на беларускiя землi.Маскоýскiя войскi стаялi ля сцен Вiцебска, Оршы, Шклова, у 1563г. быý захоплены Полацк. Вайна выцегнула са скарбу ýсе сродкi. Неадкладна патрабаваýся саюзнiк. Позiрк адразу быý кiнуты на Захад, таму што Княства мела значны вопыт дагавораý з Польскiм каралеýствам яшчэ ад часоý Ягайлы.

3. Польшча сама дамагалася вунii: па-першае, польскай шляхце стала цесна ý каралеýстве, яна сквапна паглядала на княжацкiя землi, якiя б далi новыя багаццi, новыя пасады, узнагароды; па-другое, польшча з‘яýлялася самым магутным каталiцкiм бастыёнам ва ýсходняй Еýропе, а таму ёй Ватыкан адводзiý галоýную ролю ý пашырэннi каталiцызму на ýсход (на беларускiя, украiнскiя, рускiя землi).

10 студзеня 1569г. пачаýся Люблiнскi сейм, якi цягнуýся 6 месяцаý.Кожны ставiý свае ýмовы, нiхто не саступаý. Польскi бок пайшоý на дэманстрацыю сiлы. Захапiлi Падляшча, Валынь, Падолле i Кiеýшчыну.Гэта яшчэ больш паслабiла i без таго падарваную Лiвонскай вайной эканомiку Княства. Урад не мог iсцi на ваенны канфлiкт з Польшчай. Шлях быý адзiны – за стол перамоваý з Польшчай.

Умовы аб‘яднання былi наступныя:

1. Вышэйшым органам улады станавiýся агульны сейм, якi мог сбiрацца толькi на тэрыторыi Польшчы. Манарх абвяшчаýся агульным для абодвух дзяржаý.

2. Выключна да кампетэнцыi РП адыходзiла знешняя палiтыка.

3. Дазвалялася набываць маёнткi i валодаць iмi польскiм феадалам у Литве, а лiтоускiм у Польшчы.

4. У ВКЛ поýнасцю захоýвалiся былы адмiнiстрацыйны аппарат, заканадаýства i судовая арганiзацыя, войска, герб, пячатка, мова.

РП была дзяржавай абодвух народаý, у якой Княства iснавала да канца 18ст. Польшча, якая ý той час была ý лепшым палiтычным становiшчы, валодала iнiцыятывай у РП, магла ажыццяýляць вялiкадзяржаýнаю палiтыку ý адносiнах да ýсходнеславянскага насельнiцтва.

Шляхта ВКЛ жадала большай самастойнасцi. Гэтая барацьба прывяла да таго, што ý 1588г. быý прыняты Статут, якi, па сутнасцi, скасаваý многiя пастановы Люблiнскай унii. Так, напрыклад, палякi больш не маглi на тэрыторыi ВКЛ набываць землi. Статут 1588г. – збор законаý феадальнага права, доýгi час лiчыýся самым дасканалым зводам законаý у Еýропе,дзейнiчаý на беларускiх землях аж да 1840г.

Прычыны палiтычнага крызiсу РП:

1) Палiтычны лад РП. Страцiýшы са смерцю Жыгiмонта Аýгуста манархiчную дынастыю, палякi пайшлi па шляху запрашэння манарха на польскi трон з суседнiх краiн – факт iснавання глыбокiх супярэчнасцей у кiруючым стане дзяржавы. Неабмежаваная дэмакратыя губiла РП.

2) Рэлiгiйная палiтыка. У грамадскай свядомасцi больш замацавалася думка аб прынадлежнасцi бел. этнасу да расiйскага народа.

3) Спалучынне нацыянальнага i рэлiгiйнага прыгнёту з феадальным.

4) Барацьба памiж магнатамi за ýладу.

Па прапанове прускага караля Фрыдрыха II 5 жнiýня 1772г у С-Пецярбургу была падпiсана канвенцыя аб падзеле РП памiж Расiяй, Прусiяй i Аýстрыяй. Прсiя атрымала паýночна-заходнюю частку Польшы, Аýстрыя – паýднёвую частку Польшчы i частку заходн. Украiны, Расiя – Вiцебскае, Полацкае, Мсцiслаýскае, Магiлёýскае ваяводствы.

У 1778-1792гг. была зроблена другая спроба рэформ. Iх вяршыняй стала прынятая 3 мая 1791г сеймам першая ý Еýропе i другая ý свеца пасла ЗША Канстытуцыя РП. Баючыся паспаýсюджання французскай рэвалюцыi з яе iдэямi свабоды, роýнасцi, братэрства, Кацярына II накiравала войскi ý РП, якая не змагла аказаць iстотнага супрацiýлення.

23 студзеня 1793г адбыýся чарговы падзел РП памiж Расiяй i Прусiяй (да Прусii адышла частка Польшчы, да Расii – частка Украiны i цэнтральная Беларусь). 24 сакавика 1794г. пачалося паýстанне на чале з Тадэвушам Касцюшкам. Мэта паýстання – аднаýленне незалежнасцi нацыi, усталяванне усеагульнай свабоды, адраджэнне РП у межах 1772г. Для беларусау гэта азначала поýнае акаталiчванне i паланiзацыю. Паýстанне было падаулена, Касцюшка ýзяты ý палон. Расiя, Аýстрыя i Прусiя зноý пачалi дзялiць РП. У 1795г. адбыуся трэцi падзел РП. Расiя атрымала заходнюю Беларусь, усходнюю Лiтву i Украину да заходняга Буга, усходнюю Лiтву i Украiну да заходняга Буга. Аýстрыя i Прусiя захапiлi карэнныя землi, частку ýкраiнскiх i лiтоýскiх зямель.