Народнагаспадарчае значэнне метэаралогіі і кліматалогіі

Нягледзячы на шырокае развіццё навукова-тэхнічнага прагрэсу, залежнасць чалавека і яго дзейнасці ад надвор’я і клімату не змяншаецца, а павялічваецца.

Атмасферныя працэсы ўздзейнічаюць на людзей і на ўсялякую гаспадарчую дзейнасць. Больш за ўсё надвор’е і клімат уплываюць на сельскую і водную гаспадарку, на работу транспарта, рыбалоўлю, энергетыку, будаўніцтва, камунальную гаспадарку, здароў’е чалавека.

Вялікую шкоду народнай гаспадарцы прычыняюць неспрыяльныя з’явы надвор’я: паводкі, засухі, буры, лавіны, прымаразкі, селі, градабой, завірухі, завеі, галалёдзіца, туман. Яны прыносяць вялікія страты грамадству. З-за дрэнных умоў надвор’я вялікія страты нясе транспарт: авіяцыя, сухапутны і марскі транспарт.

У апошнія дзесяцігоддзі віноўнікам пагодных анамалій, якія ахапілі ўсе кантыненты Зямлі, стаў гідраметэаралагічны фенамен Эль-Нін’ё — Паўднёвае хістанне. У перыяд развіцця гэтага фенамена ўзнікаюць гідраметэаралагічныя катастрофы, якія аказваюць адмоўны ўплыў на стан сусветнай эканомікі. Паводле дадзеных амерыканскіх спецыялістаў, за перыяд з 1982 па 1998 гады, эканамічныя страты ад наступстваў Эль-Нін’ё—Паўднёвае хістанне склалі 37 млрд долараў. У перыяд самай інтэнсіўнай з’явы Эль-Нін’ё ў 1982-1983 гг. ад паводак, засух і іншых стыхійных бедстваў загінула звыш двух тысяч чалавек, а матэрыяльныя страты склалі больш за 13 млрд долараў.

У сувязі з негатыўнай дзейнасцю чалавека ў апошнія дзесяцігоддзі ўзмацніліся анамаліі клімату, якія адмоўна паўплывалі на эканоміку шматлікіх краін, што прывяло да ўскладнення міжнародных адносін. Вядома, што развіццё і пагібель старажытных цывілізацый у Афрыцы і на Блізкім Усходзе былі абумоўлены змяненнямі клімату. Гібель пасяленняў вікінгаў у Ісландыі таксама тлумачыцца рэзкім пахаладаннем клімату.

Задачы метэаралогіі і кліматалогіі

Асноўнымі задачамі з’яўляюцца:

1) стварэнне прагнозаў надвор’я рознай працягласці. Авіяцыйныя прагнозы складаюцца на перыяд ад дзесяткаў хвілін да некалькіх гадзін; кароткатэрміновыя прагнозы – на 1–3 сутак; сярэднетэрміновыя – на 4–10 сутак; доўгатэрміновыя – на месяц, сезон, год, некалькі гадоў. Такім чынам, прагноз надвор’я – галоўны вытворчы прадукт гідраметслужбы, у якім зацікаўлены шматлікія гаспадарчыя спажыўцы.

2) забеспячэнне інфармацыяй аб клімаце і мікраклімаце сельскай, лясной і воднай гаспадаркі, а таксама прамысловасці, будаўніцтва, транспарта, медыцыны, курарталогіі, спорту і турызму.

3) стварэнне прагнозу змянення клімату пад уплывам прыродных і антрапагенных фактараў. Пры гэтым патрэбна ацэнка ўздзеяння паліўна-энергетычнай прамысловасці, росту канцэнтрацыі СО₂ і іншых газаў, аэразоляў, змяненняў уласцівасцей падсцілаючай паверхні на стан атмасферы ў будучыні.

4) ацэнка ўздзеянняў кліматычных змяненняў на гаспадарчуюдзейнасць і распрацоўка спосабаў адаптацыі народнагаспадарчага комплексу да больш цёплых сучасных кліматычных умоў. Гэта вельмі складаная і цяжкая праблема. Для яе вырашэння патрабуюцца намаганні не толькі метэаролагаў, але і энергетыкаў, эколагаў, эканамістаў, аграномаў і г.д.

5) адной з асноўных задач метэаралогіі з’яўляецца актыўнаеўздзеянне на атмасферныя працэсы.

 

Кліматычныя рэсурсы

Да кліматычных рэсурсаў адносяць усе кліматычныя элементы, а таксама ўсе працэсы і з’явы, якія адбываюцца ў атмасферы і выкарыстоўваюцца чалавекам для сацыяльна-эканамічнага развіцця.

У сучасны момант кліматычныя рэсурсы вывучаюцца не як набор вядомых кліматычных паказчыкаў. Усё часцей пад кліматычнымі рэсурсамі разумеюць запасы розных відаў энергіі, рэчыва і інфармацыі, якія ўтрымліваюцца ў атмасферы і могуць быць выкарыстаны для розных патрэб чалавека.

Пры вывучэнні прыродных умоў любой тэррыторыі патрэбны рэсурсны падыход, асабліва неабходны ўлік клімата ў развіцці эканомікі і асобных яе галін. Кліматычныя рэсурсы павінны ўваходзіць у комплексную ацэнку прыродных рэсурсаў, якія з’яўляюцца матэрыяльнай і духоўнай асновай развіцця грамадства.

Вывучэнне ўплыву пагодна-кліматычных умоў на эканоміку і сацыяльную сферу ўяўляе сучасную актуальную праблему. Надвор’е і клімат могуць спрыяць эканамічнаму развіццю краіны, а могуць перашкаджаць. Напрыклад, на Беларусі вялікую шкоду эканоміцы і насельніцтву прыносяць замаразкі і засухі, буры, ураганы, смерчы, паводкі, ліўні і іншыя з’явы. Таму ў сучасных умовах кліматычныя рэсурсы патрэбна ўключаць у эканамічны аналіз раёна, вобласці, краіны.

Розныя галіны вытворчасці па-рознаму рэагуюць на адны і тыя ж кліматычныя ўмовы. Таму сфарміравалася галіновае выкарыстанне кліматычных рэсурсаў. Адпаведна галіновага выкарыстання кліматычныя рэсурсы падзяляюцца на наступныя групы: агракліматычныя, біякліматычныя, энергапаліўна-кліматычныя, будаўніча-кліматычныя, транспартна- і камунальнагаспадарчыя, гандлёвыя і іншыя.