Тэма 2. 1. Міжнародныя адносіны на заключным этапе першай сусветнай вайны. Пачатак фарміравання новай сістэмы міжнародных адносін.

Першая сусветная вайна як выява крызісу індустрыяльнай цывілізацыі. Рэвалюцыя 1917 г. ў Расіі – яшчэ адна выява гэтага крызісу. Пашырэнне пацыфісцкіх ідэй, ідэі права народаў на самавызначэнне, як рэакцыя на цывілізацыйны крызіс. Уступленне ЗША ў вайну. Спробы пераадолення крызісу шляхам сістэматызацыі сусветнай палітыкі. “14 пунктаў” В. Вільсона.

Кастрычніцкая рэвалюцыя і выхад Расіі з вайны. Ідэя сусветнай рэвалюцыі ў палітычнай практыцы бальшавікоў. Пытанне аб экспарце рэвалюцыі. Брэст-Літоўскія мірныя перагаворы. Брэсцкі мір і яго міжнародныя вынікі. Адпадзенне ад Расіі Украіны, Прыбалтыкі, Фінляндыі і Закаўказзя. Дадатковы дагавор паміж Савецкай Расіяй і Германіяй (жнівень 1918 г.). Пачатак інтэрвенцыі дзяржаў Антанты ў Расіі.

Ваенная кампанія 1918 г. і пералом у ходзе сусветнай вайны на карысць дзяржаў Антанты. Выхад з вайны саюзнікаў Германіі. Распад Аўстра-Венгрыі. Камп’енскае перамір’е. Ануляванне Савецкай Расіяй Брэсцкага мірнага дагавора.

 

Тэма 2.2. Утварэнне Версальскай сістэмы міжнародных адносін. Версальская сістэма як незавершаны, пераходны тып сістэмы міжнародных адносін.

Падрыхтоўка і адкрыццё мірнай канферэнцыі ў Парыжы. Пазіцыі дзяржаў па пытаннях пасляваеннага мірнага ўрэгулявання. Утварэнне Лігі Нацый. Ідэалогія яе статута. Германскае і польскае пытанні на канферэнцыі. Версальскі мірны дагавор. Мірныя дагаворы з саюзнікамі Германіі – Аўстрыяй (Сен-Жэрменскі), Венгрыяй (Трыанонскі), Балгарыяй (Нэйіскі), Турцыяй (Сеўрскі). Утварэнне новых дзяржаў у Еўропе. Праблема іх граніц. Месца новых дзяржаў у Версальскай сістэме. Германія і Савецкая Расія (СССР) у Версальскай сістэме. Змена еўрапейскай палітыкі ЗША пасля Парыжскай канферэнцыі.

Сусветны характар Версальскай сістэмы. Спробы спалучэння маральных і палітычных крытэрыяў у яе структуры і дзейнасці. Слабасці механізма выканання Статута Лігі Нацый.

Фактары інтэграцыі і дэзінтэграцыі Версальскай сістэмы. Яе няўстойлівы характар.

Тэма 2.3. Эвалюцыя Версальскай сістэмы ў сярэдзіне 1920-х гадоў.

Суадносіны сіл у Еўропе пасля Парыжскай мірнай канферэнцыі. Усходнееўрапейскія (“тылавыя”) саюзы Францыі. Рурскі крызіс 1923 г. і яго вынікі. Пачатак крызісу Версальскай сістэмы. Змена суадносін сіл паміж яе суб’ектамі. Страта Францыяй лідзіруючага становішча. Яе залежнасць ад Велікабрытаніі, пераход да кансерватыўнай абарончай палітыкі.

“План Дауэса” 1924 г. Барацьба Германіі за аднаўленне статуса вялікай дзяржавы. Палітыка двайных стандартаў заходніх дзяржаў адносна Заходняй і Ўсходняй Еўропы. Лакарнская канферэнцыя 1925 г. і яе рашэнні. Рэйнскі гарантыйны пакт. Уваходжанне Германіі ў Лігу Нацый.

 

Тэма 2.4. Заходні свет і Савецкая Расія (СССР) у еўрапейскай палітыцы ў першай палове 1920-х гадоў.

“Мірная перадышка” Савецкай Расіі ў пачатку 1920-х гадоў (мірныя дагаворы з Эстоніяй, Латвіяй, Літвой і Фінляндыяй). Польска-савецкая вайна і аднаўленне экспарту рэвалюыі. Рыжскі мір 1920 – 1921 гг. Адыход РСФСР ад палітыкі дзяржаўнага экспарту рэвалюцыі. Роля Камінтэрна. “Двухкаляёвая” знешняя палітыка савецкай дзяржавы ў 1920-я гады.

Праціўнікі і партнёры СССР па еўрапейскай палітыцы. Генуэзская канферэнцыя 1922 г. Гаагская канферэнцыя. Рапальская палітыка ў кантэксце Версальскай сістэмы.

Курс Камінтэрна на распальванне рэвалюцыі ў Германіі ў ходзе Рурскага крызісу. Правал гэтага курсу і яго ўплыў на міжнародную палітыку СССР. “Паласа прызнання” СССР заходнімі дзяржавамі (1924 г.). Адыход СССР ад палітыкі “расшывання” польскай дзяржавы па нацыянальных швах. Адносіны з іншымі заходнімі суседзямі. Берлінскі дагавор 1926 г.

 

Тэма 2.5. Фарміраванне Вашынгтонскай сістэмы міжнародных адносін і яе эвалюцыя да пачатку 1930-х гадоў.

Змена суадносін сіл на Далёкім Усходзе на карысць Японіі ў выніку Першай сусветнай вайны. Далёкаўсходняе пытанне на Парыжскай мірнай канферэнцыі. Япона-амерыканскія супярэчнасці. Вашынгтонская канферэнцыя 1921 – 1922 гг. і яе рашэнні. Дагаворы чатырох і пяці дзяржаў. Дагавор дзевяці дзяржаў. ”Рускае пытанне” на Вашынгтонскай канферэнцыі. Уключэнне Далёкаўсходняй Рэспублікі ў склад РСФСР.

Палітыка Савецкай Расіі – СССР адносна Кітая як фактар дэстабілізацыі Вашынгтонскай сістэмы. Нацыянальная рэвалюцыя ў Кітаі 1925 – 1927 гг. і палітыка неўмяшання заходніх дзяржаў. Абвастрэнне савецка-кітайскіх адносін, іх разрыў у 1927 г. Узброены канфлікт на КВЖД (1927 г.).

Палітыка Японіі на Далёкім Усходзе. “Мемарандум Танакі” (1927 г.). Абвастрэнне палітычнай барацьбы ў Японіі па пытаннх знешняй палітыкі ў канцы 1920-х гг. Пераход да экспансіянісцкай палітыкі. Агрэсія Японіі ў Кітаі (Маньчжурыя) і ўтварэнне дзяржавы Маньчжоу-Го.

Версальская і Вашынгтонская сістэмы як звёны сусветнай сістэмы міжнародных адносін.

 

Тэма 2.6. Міжнародныя адносіны ў Еўропе ў паслялакарнскі перыяд (1926 – 1932 гг).

Лакарнскі працэс у другой палове 1920-х гадоў. Германскія планы тэрытарыяльнай рэвізіі Версальскага дагавора. Вяртанне Велікабрытаніі да палітыкі баланса ў міжнародных адносінах. Падтрымка ёю рэвізіянісцкіх планаў Германіі. Тэндэнцыя да вырашэння еўрапейскіх праблем па-за Лігай Нацый.

Праблема раззбраення ў міжнародных адносінах. Пацыфісцкі рух. Пакт Брыана – Келага 1928 г. Канферэнцыя па раззбраенні. Дэкларацыя пяці дзяржаў 1932 г. Пан’еўрапейскі рух. План “Пан-Еўропы” А. Брыана і яго правал.

Барацьба Германіі за адмену рэпарацый. “План Юнга”. Датэрміновы вывад заходнімі дзяржавамі акупацыйных войск з Рэйнскай зоны. Мараторый Гувера і адмена рэпарацый.

Тэрытарыяльна-нацыянальныя праблемы і Ліга Нацый. Пытанне аб “польскім калідоры” ў міжнароднай палітыцы. План Роберта Хэнкі.

Рапальская палітыка ў кантэксце Лакарна, яе затуханне на мяжы 1920-х – 1930-х гадоў. Змена геапалітычнага становішча СССР (Далёкі Ўсход, Польшча, Германія). Дылема “Германія – Антанта” ў сусветнай палітыцы СССР. Пачатак паварота ў савецкай знешняй палітыцы.

Крызіс Версальскай сістэмы.

 

Тэма 2.7. Ад палітыкі калектыўнай бяспекі да блокавай палітыкі (сярэдзіна – другая палова 1930-х гадоў).

Прыход да ўлады ў Германіі нацысцкай партыі, яе знешнепалітычная праграма, метады і этапы яе рэалізацыі. Прает пакта чатырох дзяржаў 1933 г. Паглыбленне крызісу Версальскай сістэмы. Выхад Германіі з Лігі Нацый. Тактычны паварот ў яе адносінах з Польшчай. Польска-германская дэкларацыя ад 26 студзеня 1934 г.

Курс СССР на збліжэнне з Захадам як тактычны паварот у савецкай знешняй палітыцы. Яго поліварыянтны характар. Дагаворы аб ненападзенні з Францыяй і з суседнімі еўрапейскімі дзяржавамі. Канвецыя аб вызначэнні агрэсара 1933 г. Праект сістэмы калектыўнай бяспекі ў Еўропе (“Усходні пакт”) і яго правал. Уступленне СССР у Лігу Нацый. Яго двухбаковыя дагаворы аб узаемнай дапамозе з Францыяй і Чэхаславакіяй 1935 г.

Барацьба Германіі супраць Версальскай сістэмы. Разрыў ёю абавязацельстваў, узятых па міжнародных дагаворах (ваенных абмежаванняў, дэмілітарызаванага статуса Рэйнскай зоны – 1935, 1936 гг.) Пачатак тэрытарыяльных змен у Еўропе і ў свеце. Агрэсія Італіі супраць Эфіопіі. Рэакцыя на яе заходніх дзяржаў. Пачатак італа-германскага збліжэння. Грамадзянская вайна ў Іспаніі і ўмяшанне ў яе фашысцкіх дзяржаў. Палітыка неўмяшання ў грамадзянскую вайну ў Іспаніі і пазіцыя СССР.

Пачатак фарміравання агрэсіўных блокаў: германа-італьянскае палітычнае пагадненне (“вось Берлін – Рым”, кастрычнік 1936 г., германа-японскі Антыкамінтэрнаўскі пакт - лістапад 1936 г., далучэнне да яго Італіі). Выхад Італіі з Лігі Нацый (1937 г.).

Неэфектыўнасць Лігі Нацый у міжнародных канфліктах другой паловы 1930-х гадоў. Палітыка замірэння Германіі заходнімі дзяржавамі: мэты і вынікі. Яе антысістэмны характар.

 

Тэма 2.8. Міжнародныя адносіны на Далёкім Усходзе ў 1930-я гады.

Расшырэнне Японіяй агрэсіі ў Паўночна-Усходнім Кітаі. Пазіцыя заходніх дзяржаў. Дактрына Сцімсана. Маньчжурскае пытанне ў Лізе Нацый. Выхад Японіі з Лігі Нацый (1933 г.).

Савецка-японскія і савецка-кітайскія адносіны ў пачатку 1930-х гадоў. Нармалізацыя савецка-кітайскіх адносін. Японскі фактар пры ўстанаўленні дыпламатычных адносін паміж СССР і ЗША (лістапад 1933 г.). Праект Ціхаакіянскага пакта. Пытанне аб КУЧ (КВЖД), яе продаж Маньчжоу-го ў 1935 г.

Савецка-мангольскія і савецка-кітайскія адносіны ў сярэдзіне 1930-х гадоў. Савецка-мангольскае пагадненне аб узаемнай дапамозе (1934 – 1936 гг.). Сіньцзянскае пытанне і пытанне аб Кампартыі Кітая (КПК) ў савецка-кітайскіх адносінах. Паварот КПК да супрацоўніцтва з урадам Чан Кайшы на антыяпонскай аснове.

Пачатак япона-кітайскай вайны (1937 г.). Зварот Кітая ў Лігу Нацый. Брусельская канферэнцыя і яе правал. Япона-германскае супрацоўніцтва і яго межы. Пагадненне Арыта – Крэйгі – “далёкаўсходні Мюнхен”. Савецка-кітайскае збліжэнне. Дагавор аб ненападзенні 1937 г. Абвастрэнне савецка-японскіх адносін. Узброеныя канфлікты на возеры Хасан (1938 г.) і на рацэ Халхін-гол (1939 г.), іх еўрапейскі рэзананс.

Тэма 2.9. Крах Версальскай сістэмы ў канцы 1930-х гадоў.

Аншлюс Аўстрыі Германіяй. Чэхаславацкі крызіс 1938 г., пазіцыя заходніх дзяржаў і СССР. Пазіцыя Польшчы ў сувязі з міжнароднымі канфліктамі 1938 г. Перагаворы Н. Чэмберлена з Гітлерам аб перадачы Судзецкай вобласці Германіі. Мюнхенская канферэнцыя чатырох заходніх дзяржаў і яе рашэнні. Ультыматум Польшчы Чэхаславакіі і яго прыняцце. Англа-германская і франка-германская дэкларацыі аб ненападзенні Палітычная ізаляцыя СССР.

Разрыў Германіяй Мюнхенскіх пагадненняў і ліквідацыя Чэхаславакіі. Міжнародны палітычны крызіс 1939 г. Грамадская думка ў Англіі і Францыі супраць палітыкі прымірэння з Германіяй. Адыход урадаў ад гэтай палітыкі. Гарантыі Англіі і Францыі дзяржавам Усходняй і Паўднёва-Усходняй Еўропы. Пацвярджэнне Францыяй саюза з Польшчай і заключэнне Англіяй саюза з ёю. Спроба заключэня англа-франка-савецкага саюза. Палітычныя і ваенныя перагаворы трох дзяржаў. Польскі, румынскі і прыбалтыйскі фактары на перагаворах. Неафіцыйныя англа-германскія перагаворы. Выбар СССР на карысць дагавора з Германіяй, яго падрыхтоўка і падпісанне. Сакрэтны пратакол як інтэгральная частка дагавора. Значэнне дагавора для Германіі і СССР, яго міжнародныя вынікі.

Урокі гісторыі Версальскай сістэмы.

 

 

Раздзел 3. Міжнародныя адносіны ў перыяд і пасля Другой сусветнай вайны.