Подход, основанный на распространении информации об

Экстремизме и организациях экстремистского толка.

Данный подход является наиболее распространенным типом превентивных стратегий. Он базируется на предоставлении информации об экстремистских организациях и об опасности их религиозных, националистических, политических идей. Несмотря на то, что информационные программы способствуют повышению

уровня знаний, они могут лишь дать толчок к отвращению, всякого рода нетерпимости. Большинство таких программ не включают в себя задач, направленных на изменение поведения молодежи, формирование у них толерантности, национал- и веротерпимости, и не отвечают на вопрос, как может самореализоваться молодой человек в настоящее время.

Подход, основанный на аффективном обучении.

В основе этого подхода лежит теоретическое положение о том, что проявлять нетерпимость к «другим» начинают, прежде всего, люди с недостаточно развитой эмоциональной сферой, воспитанные в семьях, где существовал запрет на выражение эмоций. Аффективное (интенсивное эмоциональное) обучение базируется на понимании того, что нетерпимость чаще развивается у личностей с трудностями в определении и выражении эмоций, имеющих так называемые интерперсональные факторы риска - низкую самооценку, неразвитую способность к сопереживанию (эмпатию). Кроме того, люди с неразвитой способностью открыто проявлять свои эмоции, обычно недостаточно общительны, скованы в проявлении чувств, низко оцениваются сверстниками и поэтому готовы любой ценой, даже посредством преступлений, включиться в группу сверстников и быть там принятыми. Социальные работники при этом подходе должны учить клиентов управлять рационально своими эмоциями.

Подход, основанный на влиянии социальных факторов.

Данный подход базируется на понимании того, что влияние свер- стников и семьи играет важную роль, способствуя или препятствуя зарождению экстремистских идей. С точки зрения данного подхода важнейшим фактором развития человека является социальная среда как источник обратной связи, поощрений и наказаний. Наиболее по- пулярными среди таких программ являются тренинги устойчивости к социальному давлению. Одним из важных подходов втакого рода программах является работа с молодежными лидерами — подрост- ками, желающими пройти определенное обучение, для того чтобы в дальнейшем осуществлять профилактическую антиэкстремистскую деятельность в своей школе, в своем районе.

Подход, основанный на развитии деятельности, альтерна-

Тивной экстремистской.

Этот подход предполагает необходимость развития альтернатив- ных социальных программ для молодежи, в которых могли бы быть в социально нормативных рамках реализованы стремление к риску, поиск острых ощущений, повышенная поведенческая активность, столь свойственные молодым. Данное направление является попыт- кой развития специфической активности с целью уменьшить риск проявления экстремистской агрессии.

В заключении важно, чтобы мусульманская молодежь воспиты- валась на традиционных исламских ценностях. Путем развития и расширения мусульманских культурных и научно-просветительских центров. Целью, которых является объединение мусульман, и пере- дачи им духовных, культурных и нравственных идей и знаний, кото- рый присущ традиционному исламу в нашей республике.

КУЛАНЧИН А.Ю.

ассистент кафедры башкирского языка и методики его преподавания Факультета башкирской филологии

БГПУ им. М. Акмуллы

ИСЛАМ ДИНЕН ТЕРРОРИЗМ МЕНӘН БӘЙЛӘҮҘЕҢ СӘБӘПТӘРЕ

Һуңғы ун йыллыҡта донъяла һәм Рәсәйҙә ислам терроризмы тигән терминдар барлыҡҡа килде. Шул сәбәпле халыҡтың да ислам диненә ҡарашы үҙгәрҙе: яулыҡ ябынған мөслимә ҡатын-ҡыҙҙар һәм һаҡал үҫтергән мосолман ирҙәр именлеккә хәүеф янаған кешеләргә әйләнде. Ислам диненә бындай ҡараш тыуыуҙың сәбәбе нимә һуң?

Беренсенән, ислам динен терроризм менән бәйләүгә до- нъя кимәлендә алып барылған сәйәсәт сәбәпле. Америка Ҡушма Штаттарының арзан хаҡҡа нефть һатып алыу теләге бөтә донъяға мосолмандарҙы – террорист, ә нефткә бай мосолман илдәрен шул мосолман террористарҙы яҡлаусы дошман тип таныттырҙы. Әлеге Сүрийә Ғәрәп Республикаһында барған һуғыштың да төп сәбәптәре шул ҙур сәйәсәткә ҡайтып ҡала.

Икенсенән, үрҙә телгә алған ҙур сәйәсәттең төп ҡоралы булған киң мәғлүмәт сараларының эшмәкәрлеге ислам терроризмы тигән төшөнсәне халыҡ аңына һеңдерҙе. Улар тарафынан барлыҡҡа килтерелгән “ислам терроризмы”, “шәһит” кеүек терминдарҙы әлеге көндә бөтә кеше тик кире яҡтан белә. Бигерәк тә “ислам террориз- мы” тигән һүҙбәйләнеште халыҡ иң төп ҡурҡыныс сығанаҡ тип ҡабул итә. Ә ысынында “ислам” һүҙе ғәрәп теленән “тыныслыҡ” тип тәржемә ителһә, ә “террор” һүҙе латин теленән “ҡурҡыныс, хәүефле” тигәнде аңлата, йәғни “ислам терроризмы” тигән һүҙбәйләнеш “ты- ныс, именле ҡурҡыныс, хәүеф” тигән мәғәнәғә эйә. Күреүебеҙсә, филологик юғары белемле журналистар үҙҙәре нимә һөйләгәнен дә аңлап етмәй.

Өсөнсөнән, мосолмандарҙың барыһы ла яҡшы, тип әйтеп булмай. Боронғо көнсығыш әйтемендә былай тиелә: “Әгәр карауан кирегә

боролһа, уның алдында аҡһаҡ дөйәләр булыр”. Ысынлап та, ниндәй генә йәмғиәтте алып ҡараһаҡ та, унда “аҡһаҡ дөйәләр” бар. Әгәр ҙә был йәмғиәтте кире яҡтан күрһәтергә кәрәк булһа, уны кирегә бо- роу ғына етә. Шуның кеүек ислам динендә лә яңылыш юлдан киткән төркөмдәр бар. Улар тураһында Мөхәммәт пәйғәмбәр үҙе лә хәбәр иткән ине. Бер нисә сәхәбәнән тапшырылған хәҙистәрҙә пәйғәмбәр: “Йәһүдтәр – етмеш бер, ә насранийҙар етмеш ике төркөмгә тарҡалды, ә минең өммәтем етмеш өс төркөмгә тарҡалыр. Шуларҙың етмеш икеһе – тамуҡта, тик берүһе генә – ожмахта”, - тине. Ислам тари- хынан белеүебеҙсә, Мөхәммәт пәйғәмбәрҙең вафатынан һуң ислам динендә төрлө ялған төркөмдәр барлыҡҡа килде. Мәҫәлән, үҙен пәйғәмбәр тип танытыусы Түләйхә, Сәджәкә, Мөсайлама кеүек ялғандар. Аҙаҡ Ғабдулла ибн Саба исемле кеше артынан эйәргән фетнәселәр хаҡ хәлиф Ғосман ибн Аффанды, аҙашҡан хәрәжиттәр пәйғәмбәрҙең кейәүе, ике туған ҡустыһы хаҡ хәлиф Ғәли ибн Әбү Талипты үлтерҙе. Күп ваҡыт та үтмәй хаҡ сәхәбәләрҙе насарлаған һәм диндең күп мәсьәләләрендә яңылышҡан шиғәләр (шииттар) барлыҡҡа килде. Ғәббәситтәр осоронда антик фәлсәфә нигеҙендә килеп сыҡҡан яңылыш фекерҙәр мөғтәзилиттәрҙең формалашыуына килтерҙе. Шулай итеп, пәйғәмбәр әйткәнсә, мосолмандар тиҫтәләгән төркөмдәргә бүленде.

Үрҙә телгә алған төркөмдәр араһында хаҡ юлдан иң тәүгеләрҙән

айырылғандарҙың береһе – хәрәжиттәр. Фетнә осоронда хәлифәт икегә бүленә: Ғәли ибн Әбү Талип яҡлыларға һәм Мүғәүйә ибн Әбү Суфян яҡлыларға. Был ике сәхәбә үҙ-ара килешергә һөйләшкәнен белгәс, бер төркөм мосолмандар, Ғәлиҙе монафиҡлыҡта ғәйепләп, унан айырылып сыға. Шуға күрә лә уларҙы “хәрәжит” (сығыусы) тип атайҙар. Аҙаҡ улар дүртенсе хаҡ хәлиф Ғәли ибн Әбү талип- ты үлтерә. Ни өсөн. Сөнки ул икегә бүленгән мосолмандарҙы берләштерергә теләй. Ғүмерендә үк ожмах вәғәҙә ителгән Ғәлиҙе үлтергән хәрәжиттәргә башҡа кешеләрҙе үлтереү бер ни ҙә тормай. Ҡыҙғанысҡа күрә, хәрәжиттәр әлеге көндә лә бар. Уларҙың төп идеологияһы – әгәр мосолман гонаһ ҡыла икән, тимәк, ул диндән сыға. Ә диндән сыҡҡандарҙы үлем язаһына ла тарттырырға була

тигән фекерҙә улар. Әлеге көндә “хәрәжит” тигән терминды жур- налистар ҡулланмай, шуға күрә лә халыҡ уларҙың тарихын, уларға хас сифаттарҙы белмәй. Хәрәжиттәрҙе “ваһабит” һәм “сәләфит” тигән терминдар менән атау ғәҙәтләшкән. Әммә был терминдар халыҡты бутауға алып килә. Мәҫәлән, “сәләфит” һүҙе иң беренсе нәүбәттә – ул тарихи термин һәм пәйғәмбәрҙән һуң осорҙа йәшәгән мосолмандарға ҡарата ҡулланыла. Шуға күрә лә мосолмандарҙы көфөрлөктә ғәйепләгән, террор ойошторған мосолмандарҙы (әгәр улар ысынлап та үҙҙәрен мосолман тип һанаһалар) хәрәжит тип атау дөрөҫ була. Был осраҡта имамдар ҙа, журналистар ҙа һәм бөтә халыҡ та хәрәжиттәрҙең тарихын, уларҙың идеологияһын өйәрер ине. Был иһә йәштәребеҙҙе уларҙың тоҙағына эләгеүҙән һаҡлар ине.

Шулай итеп, ислам динен терроризм менән бәйләүҙең бер нисә сәбәбе әйтергә була. Үрҙә әйтеүебеҙсә, мосолмандар араһында хәрәжиттәр тигән төркөм бар. Уларҙан һаҡланыр өсөн, беҙ был төркөмдөңтарихын,уларғахассифаттарҙы,уларҙыңяңылышлыҡтарын халыҡҡа аңлатырға тейешбеҙ. Сөнки “терроризм – ул насар” тип мең тапҡыр ҡысҡырыу менән халыҡ дөрөҫ исламды яңылыш исламдан айырырға өйрәнмәй. Шуға күрә лә М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының башҡорт филологияһы факульте- тында, икенсе профиль булараҡ, “Ислам” йүнәлеше буйынса уҡыған бакалаврҙарҙың программаһында “Исламда секталар һәм төркөмдәр” тигән махсус курс бар. Был дәрестә студенттар һәр бер сектаның ха- таларын тикшерә, уларҙың сектаға йәлеп итеү юлдарын да өйрәнә. Бындай курстар мәҙрәсәләрҙә, мәсет эргәһендәге киске курстарҙа, ваҡытлыса мәктәп һәм университеттар ҙа ла булырға тейеш.

ПРИЛОЖЕНИЕ 1.