Праспрагайце наступныя дзеясловы:

Тлумачальная запіска

       Трэніровачная кантрольная работа па курсе “Беларуская мова (прафесійная лексіка)" прызначана для студэнтаў ФЗН усіх спецыяльнасцяў і маець на мэце: а) праверыць студэнтамі свае веды ў гэтай лінгвістычнай дысцыпліне; б) падрыхтавацца да аўдыторнай кантрольнай работы ў выглядзе тэсту; в) паглыбіць і замацаваць веды па ўсіх раздзелах дысцыпліны; г) узбагаціць прафесійны слоўнікавы запас будучых спецыялістаў; д) развіць моўную (пісьмовую) кампетэнцыю студэнтаў у вучэбна-прафесійнай сферы дзейнасці.

 

       Узор подпісу кантрольнай работы:

                                                      Кантрольная работа

                                                      па беларускай мове (прафесійнай лексіцы)

                                                      студэнта (-кі) ФЗН групы № 115

                                                      Івановай Ірыны Мікалаеўны

 

       Пры выкананні трэніровачнай кантрольнай работы рэкамендуецца карыстацца наступнай вучэбнай літаратурай:

1. Азарка, В.У. Беларуская мова: спецыяльная лексіка / В.У.Азарка, А.С.Васілеўская, М.М.Круталевіч. – Мінск: ВВЦ БДПУ, 2004. – 207 с.

a. Беларуская мова: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Лексікаграфія. Фразеалогія. Марфемная будова слова. Словаўтварэнне. Марфалогія. Сінтаксіс. Пунктуацыя: Вучэб. дапам. для педагагічных ВНУ / Г.Ф. Андарала, В.А. Бекіш, С.К. Берднік і інш.; Пад рэд. Л.М. Грыгор’евай. – Мінск: Выш. шк., 1994 – 367 с.

2. Сучасная беларуская мова: вучэб. дапам. / Л.М.Грыгор’ева [і інш.]; пад агул. рэд. Л.М.Грыгор’евай. – 4-е выд., выпр. – Мінск: Выш. шк., 2011. – 622 с.

3. Сямешка, Л.І. Курс беларускай мовы / Л.I.Сямешка, 3.I.Бадзевіч, I.Р.Шкраба. – Мінск: Універсітэцкае, 1996. – 654 с.

4. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: у 5 т. – Мінск: БелСЭ, 1977–1984. – Т.1. – 608 с.; Т.2. – 768 с.; Т.3. – 672 с.; – Т.4. – 768 с.; Т.5. Кн. 1. – 783 с.; Т.5. Кн. 2. – 608 с.

 

       Можна выкарыстоўваць і іншую вучэбна-метадычную літаратуру.

           

Заданні для трэніровачнай кантрольнай работы складзены ў чатырох варыянтах. Выбар варыянта залежыць ад парадкавага нумара студэнта ў спісе акадэмічнай групы.

 

Пры выкананні трэніровачнай кантрольнай работы неабходна кіравацца наступнымі патрабаваннямі:

1. Трэніровачная кантрольная работа павінна быць прынесена на практычныя заняткі і будзе разбірацца падчас сесіі.
2. У пачатку трэніровачнай кантрольнай работы ўказваецца нумар варыянта.
3. Перад кожным заданнем павінна быць поўнасцю прыведзена яго ўмова.
4. Трэніровачная кантрольная работа выконваецца на камп’ютары. Шрыфт Times New Roman, памер шрыфта – 14 пункт, інтэрвал палутарны. Палі верхнія і ніжнія – 2 см, левае – 3 см, правае – 1,5 см. Забараняецца скарачаць словы. Абзацны водступ абавязковы. Пасля коскі павінен быць прабел, выкарыстоўваюцца “-“ (дэфіс) і “ – “ (працяжнік) як розныя графічныя знакі.
5. У канцы работы неабходна прывесці спіс выкарыстанай літаратуры (гл. афармленне ў тлумачальнай запісцы).

Кантрольная работа па беларускай мове
для студэнтаў-завочнікаў

Варыянт 1

1. Падбярыце і перакладзіце навуковы тэкст на беларускую мову па сваёй спецыяльнасці (0,5 старонкі кнігі звычайнага фармату, прыкладна 100 слоў). У перакладзеным варыянце падкрэсліце словы-тэрміны (да перакладу абавязкова дадайце ксеракопію тэксту-арыгінала з усімі выходнымі дадзенымі).

2. Напішыце 20 слоў-тэрмінаў па сваёй спецыяльнасці, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіх не супадае з вымаўленнем.

 

 

3. Напішыце словы па-беларуску:

проездной, почтальон, радиопередача, эмоциональный, аккордеонист, необразованный, жизнерадостный, добросовестный, немилосердно, восемнадцатый, аппарат, периодика, реакция, территория, ориентация, идеалы, отголосок, примадонна, специальность, театральный, интеллект, бессмертие, специфика, фойе.

 

4. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары:

камп..ют..р, ф..льклор, ф..ртэпіяна, з..мправізаваць, кал..ндар, “П..сняры”, д..рыжор, раз..сціся, ц..рымонія, адна..менны. дэз..нфармацыя, спец..нструмент, канферанс..е, інтэрпр..тацыя, к..нцэртмайстар, н..жыццяздольны, энц..клапедыя, мен..джар, сальфеджы.., ф..награма, р..петыцыя, пасляслоў..е, абан..мент, інт..л...генцыя, мец..нат, в..ртуоз, сп..вак, бал..рына.

 

5. Раскрыйце дужкі:

а) з апішыце, дзе трэба, вялікую літару. Калі ёсць варыянты ў напісанні, трэба напісаць абодва (напрыклад, 9 Мая (свята), 9 мая (дата)):

(Дз,дз)ень (П,п)ерамогі, (Л,л)аўрэат (Дз,дз)яржаўнай (П,п)рэміі, (П,п)алеская вёска, мікрараён (З,з)ялёны (Л,л)уг, (З,з)аслужаны (Дз,дз)еяч (К,к)ультуры (Б,б)еларусі, (Г,г)рамадзянская (В,в)айна, (В,в)ялікдзень, (Г,г)рунвальдская (Б,б)ітва, (З,з)аходняя (Б,б)еларусь, (К,к)анстытуцыя (Р,р)эспублікі (Б,б)еларусь, сузор’е (В,в)ялікай (М,м)ядзведзіцы, (П,п)олаччына, (Б,б)еларускі (Дз,дз)яржаўны (Ў,ў)ніверсітэт (К,к)ультуры і (М,м)астацтваў;

б) з апішыце словы разам, асобна, праз дэфіс:

(аўдыя)візуальны, (экспрэс)выставы, (даведачна)бібліяграфічны, (канкурэнта)здольнасць, (супер)вокладка, (шмат)кроп’е, (па-за)праграмаю, (высока)адукаваны, (добра)вядомы, (значна)палепшаны, (філасофска)гістарычны, (агульна)(усходне)славянскі, чаму(сьці), (паў)краіны, (агульна)адукацыйны, (тэле)пастаноўка, як(небудзь).

 

6. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову (для назоўнікаў агульнага роду запішыце два варыянты перакладу):

она была лучшей исполнительницей народных песен, просить о помощи, игрушка из клёна, встреча с коллегой Шурой, комментарии к переводу на французский язык, написано красными чернилами, пропустил индивидуальное занятие, перечень произведений печати, часть научно-справочного аппарата издания, войти в открытую дверь, вход по пригласительным билетам, древняя рукопись, керамическая посуда, вокальное пение, объявление о встрече одноклассников.

 

7. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:

книга интереснее телеэкранизации, крыжовник крупнее красной смородины, Западная Двина шире и длиннее Припяти, в незнакомом тексте, музыкальная грамота, музыкальный слух, музыкальный театр, сестра старше брата на пять лет, благородный поступок, июльские ночи теплее сентябрьских, мои наилучшие пожелания, убедительная просьба, студенческие строительные отряды, уникальная область художественной деятельности.

 

8. Запішыце колькасныя лічэбнікі словамі і раскрыйце дужкі:

2(адыграныя спектаклі), 3(міжнардныя дамовы), 17 (прачытаныя нумары часопіса), 8 (знаёмыя мужчыны), 14 (сучасныя камп’ютары), з 500 (тысяча рублёў), з (сямёра) капірайтарамі, паміж 2 (блізкія людзі), каля 700 (кіламетры ад Брэста), 33 (падручнікі па беларускай літаратуры), 2 (прахожыя), перад 867 (навучэнцы), звыш 60 (аркушы), 2 (дзверы), 5 (доўгія дні), 24(студэнты ІІ курса), 50 (годдзе), з 9 пісьменнікамі, 5,3 (даход), 9 (ягняты).

 

Варыянт № 2

1. Падбярыце і перакладзіце навуковы тэкст на беларускую мову па сваёй спецыяльнасці (0,5 старонкі кнігі звычайнага фармату, прыкладна 100 слоў). У перакладзеным варыянце падкрэсліце словы-тэрміны (да перакладу абавязкова дадайце ксеракопію тэксту-арыгінала з усімі выходнымі дадзенымі).

2. Напішыце 20 слоў-тэрмінаў па сваёй спецыяльнасці, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіх не супадае з вымаўленнем.

 

 

3. Напішыце словы па-беларуску:

жемчужный, исследование, обелиск, сымпровизировать, гениальный, индивидуум, высокообразованный, своевременно, льготы, мгновение, аудитория, в университете, немилосердный, студенческий, бесхарактерный, дирижер, Ширвиндт, Полесье, сюрреализм, на обложке, отсутствие, писатель, уменьшить, двести, деканат, пьедестал.

 

4. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары:

д..лікатны, канц..лярыя, ц..р..монія, менедж..р, вас..мнаццаць, ц..жкаваты, ап..кун, Васн..цоў, без..дэйны, за..нтрыгаваць, кр..дытаздольнасць, спецы..ліст, вогн..ўстойлівы, ла..рэат, цянь-шан..скі, д..ктафон, па..танцоўка, салаў..іныя, Іл..я, камп’ют..р, дэз..нфармацыя, кантрас...ны, сям..юдзесяццю, пра..люстраваць, лід..р, супер..інтэлект.

 

5. Раскрыйце дужкі:

а) з апішыце, дзе трэба, вялікую літару. Калі ёсць варыянты ў напісанні, трэба напісаць абодва (напрыклад, 9 Мая (свята), 9 мая (дата)):

(Б,б)еларускі (Д,д)зяржаўны (Ў,ў)ніверсітэт (К,к)ультуры і (М,м)астацтваў, (К,к)оласаўскі стыль, (Д,д)зень (П,п)ерамогі, (К,к)раіны (Б,б)алтыі, (Б,б)еларускае (Б,б)арока, (А,а)хілесава пята, (М,м)ележаў раман, газета “(Л,л)ітаратура і (М,м)астацтва”, (Д,д)акастрычніцкі перыяд, Людвіг (В,в)ван Бетховен, (Б,б)ожы (Х,х)рам, (Б,б)елавежская (П,п)ушча, (К,к)урган (С,славы), (К,к)анстытуцыйны (С,с)уд РБ, (З,з)аслужаны (Дз,дз)еяч (К,к)ультуры;

б) запішыце словы разам, асобна, праз дэфіс:

(усходне)славянскі, (даведачна)бібліяграфічны, (літаратурна) мастацкі, Рэч (Паспалітая), (востра) сюжэтны, (паў) аркуша, (паў) Беларусі, (фонда) сховішча, (віцэ) прэзідэнт, (сарві) галава, (на) памяць, (па) майстэрску, (давыд) гарадоцкі, (розна) каляровы, толькі (што), (сацыя) культурны, (відэа) апаратура, (акета) інтэрв’ю, 1000 (гадовы).

 

6. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову (для назоўнікаў агульнага роду запішыце два варыянты перакладу):

старинная рукопись, душевная боль, старая шинель, способный ребенок, цинковые белила, хорошее поведение, белорусская живопись, бесконечные хлопоты, манная крупа, набрал полную грудь воздуха, открытая дверь, проявления гуманизма, аплодировали коллеге, говорили со старостой группы Валерой Кравченей, шить из шелка, на берегу реки, как с гуся вода, под тенью дуба, во время переписи населения, писать синими чернилами, рисовать акварелью, бояться собственной тени.

 

7. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:

последнее издание словаря полнее прежних; этот сценарий интереснее предыдущего; крупнейший в Европе университет; наш язык не хуже других; твой рисунок красивее моего; чьи-то вещи, творчество этого художника гораздо ярче и оригинальней; Нарочь – красивейшее озеро Беларуси; прочитал Степкино сочинение; у нового солиста голос более приятный и звонкий; на конференции выступили наиболее способные студенты; ярчайший образец белорусского изобразительного искусства.

 

8. Запішыце колькасныя лічэбнікі словамі і раскрыйце дужкі:

284 (новая кніга); 25 (карцін); у 1995 годзе; з 8 аднакурснікамі; няма і 1,5 (год); на 1,5 старонках; з 53 падручнікамі; 1/3 (заданне); праз 1,5 (стагоддзе); 7,3; каля 10 старонак; з 14 да 18 гадзін; каля 55 працэнтаў; ¼ (усё дарослае насельніцтва); 3 (лепшы малюнак); абодва (мастак-авангардыст); 72 (экземпляр); абедзве (знакамітая актрыса), 782 старонкамі.

 

9. Праспрагайце наступныя дзеясловы:

афармляць, брацца, пець, даваць, даць.

 

10. Ад дзеясловаў утварыце нарматыўныя формы дзеепрыметнікаў і вызначце суфіксы:

аплаціць, назапасіць, спаліць, вымыць, выбраць, вынесці, злучыць, аправіць, выткаць, сплесці, змалоць, адкарміць, прагледзець, ссячы, пасівець, заінець, памаладзець, пастарэць, зарасці.

11.Перакладзіце на беларускую мову дзеепрыметнікавыя спалучэнні:

заинтересовавшийся человек, вышедший на сцену, открывшаяся выставка, стимулирующее средство, приносящий прибыль, танцующая балерина, пользующийся привилегией человек, почитаемый коллега, поющий конферансье, угрожающее положение, установившиеся отношения, замёрзшее озеро.

 

12.Утварыце магчымыя формы дзеепрыслоўяў ад наступных дзеясловаў:

браць, спяваць, праспяваць, жыць, ехаць, развівацца.

 

13.Перакладзіце словазлучэнні, улічваючы асаблівасці кіравання ў беларускай мове:

поблагодарили преподавателя, послали за музыкантом, женился на однокурснице, внимательный к друзьям, простите меня, посмеяться над собой, видела своими глазами, в трех километрах от города, встречались по пятницам, пойти в лес за черникой, заведующий кафедрой, жить с родителями, больной гриппом, похожий на мать, писать по старому адресу, стоять у рояля.

 

14.Падбярыце беларускія сінонімы да наступных слоў:

арфаграфія, вернісаж, генацыд, гігант, гласарый, гуманны, дысгармонія, дэфект, ілюзорны, кампактны, карпарацыя, карэктывы, манускрыпт, прыярытэт, соцыум.

Варыянт 3

1. Падбярыце і перакладзіце навуковы тэкст на беларускую мову па сваёй спецыяльнасці (0,5 старонкі кнігі звычайнага фармату, прыкладна 100 слоў). У перакладзеным варыянце падкрэсліце словы-тэрміны (да перакладу абавязкова дадайце ксеракопію тэксту-арыгінала з усімі выходнымі дадзенымі).

2. Напішыце 20 слоў-тэрмінаў па сваёй спецыяльнасці, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіх не супадае з вымаўленнем.

3. Напішыце словы па-беларуску:

компьютер, балерина, семнадцать, деликатес, виртуоз, азиатский, приоритет, рассердиться, бессмертный, мушкетёр, лидировать, компактный, милосердный, меццо-сопрано, иметь льготы, множество, Рембрандт, себялюб, расчистить, расщедриться, носитель, слезами, Обью, многоступенчатый, сверхидейный, пединститут, арпеджио.

 

4. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары:

р...знакаляровы, сал...марэзка, фалькл...р, сальфеджы..., ш...сцьсот, адр...с, ц...рымонія, поч...рк, кал...ндар, фе...рверк, аксі...ма, ідэ...лаг, між...нстытуцкі, за...мацца, спад...лба, пра...нфармаваць, жыцц...радасны, п...ўнаўладны, ф...таграфія, пр...цілеглы, шт...тыднёвы, ст...тысячны, ліпен...скі, тайван...скі, будз...це, ледз...ве, хрэс...біны, дз...весц..., Ул...яна, ін...шы, супер…нтэлект.

 

5. Раскрыйце дужкі:

а) запішыце, дзе трэба, вялікую літару. Калі ёсць варыянты ў напісанні, трэба напісаць абодва (напрыклад, 9 Мая (свята), 9 мая (дата)):  

часопіс “(В,в)еснік (Б,б)еларускага (Д,д)зяржаўнага (Ў,ў)ніверсітэта (К,к)ультуры”, (П,п)ятроўская (Э,э)поха, (А,а)драджэнне, (В,в)ялікая (А,а)йчынная (В,в)айна, (Д,д)зень ведаў, (С,с)усветны (Д,д)зень моладзі, (Д,д)ошка (Г,г)онару, (А,а)дміністрацыя (П,п)рэзідэнта (Р,р)эспублікі (Б,б)еларусь, (Г,г)арлахвацкія, (М,м)інчанін, (К,к)упалавец, (Р,р)усалка, 8(С,с)акавіка, сабака (Т,т)узік, (Б,б)елавежская (П,п)ушча, (С,с)авет (Ф,ф)акультэта;

б) запішыце словы разам, асобна, праз дэфіс:

 (мульты)медыйны, (паў)бяды, (дэ)юрэ, (ваен)кар, (паў)Еўропы, (высока)кваліфікаваны спецыяліст, (шчыра)выказаныя думкі, (века)помныя дні, (вышэй)сказаныя словы, (контр)ідэя, (контр)адмірал, (кіна)афіша, (фінансава)эканамічны аддзел, (цёмна)шэры, (хутка)распушчальны, (літаратурна)музычная кампазіцыя, (восем)сотых, (дваццаць)сем, (шасці)соты, (узаема)абумоўлены, (па)мойму, (як)раз, (усё)роўна, (у)адно, (у)пустую, (на)конт.

6.Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову (для назоўнікаў агульнага роду запішыце два варыянты перакладу):

играть на жалейке; по античным фрескам и мозаикам; уклад жизни; в числовом модуле; эпоха элинизма; о Петровской эпохе; строгое жюри; аппарат управления; по материальным ценностям; в области распространения; на театральной площадке; по заданию руководителя; об известном музыканте; судить по внешнему виду; работать по главному плану; изменения в репертуаре; вручить диплом Шунейко Ольге; быть современной моделью; заниматься музыкальным творчеством; вопросы к экзамену; начало спектакля; говорить с Сашей Дедюлей.

 

7. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:

нестерпимая боль; не видел Володиного друга; бабушкины секреты; он веселее всех; собственное мнение; зрительские симпатии; свободное время; подавляющее большинство; глубокое заблуждение; врожденные способности; личностные стандарты; креативное развитие; оптовая продажа; музыкальная рукопись; главная роль; обучение в университете сложнее школьного, эта статья информативнее прыдыдущей; наилучшие работы талантливого хореографа; новые улицы Минска шире старых.

Варыянт 4

 

1. Падбярыце і перакладзіце навуковы тэкст на беларускую мову па сваёй спецыяльнасці (0,5 старонкі кнігі звычайнага фармату, прыкладна 100 слоў). У перакладзеным варыянце падкрэсліце словы-тэрміны (да перакладу абавязкова дадайце ксеракопію тэксту-арыгінала з усімі выходнымі дадзенымі).

2. Напішыце 20 слоў-тэрмінаў па сваёй спецыяльнасці, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіх не супадае з вымаўленнем.

3. Напішыце словы па-беларуску:

аккордеон, церемония, мгновенно, лауреат, десятый, ремонт, черёмуха, курьер, гениальный, милосердный, устный, объект, остроугольный, миниатюра, охра, образный, Рембрандт, интервью, филиал, экспрессия, шедевр, наострить, павильон, счастливый, кутья, работодатель, шестьсот.

 

4. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары:

св…тлаваты, …вангелле, Васн…цоў, м…тровы, ал…горыя, ц…жкаваты, с…рдэчны, характ…рыстыка, ш…рсцяны, ас…нсавана, габ…лен, б…змежны, с…мнаццаць, звыш…дэйны, жыцц…дзейнасць, пера…начыць, бя…крыўдны, за…нтрыгаваць, …льготны білет, мастакі-…мельцы, індывід…ум, восен…скі, аб…інелы, мен…шы, міл…ён, бул…ён, саслоў…е, шмат…ярусны.

 

5. Раскрыйце дужкі:

а) запішыце, дзе трэба, вялікую літару. Калі ёсць варыянты ў напісанні, трэба напісаць абодва (напрыклад, 9 Мая (свята), 9 мая (дата)):

(М,м)ірскі замак, (Б,б)рэстчына, (Ш,ш)агалаўскі стыль, Леанарда (Д,д)а Вінчы, (Н,н)овы год, (Г,г)рунвальдская (Б,б)ітва, (К,к)араткевічаўскія чытанні, (Дз,дз)яды, (В,в)ялікдзень, (Б,б)ульвар (К,к)асманаўтаў, (І,і)тальянскія мастакі, сузор’е (В,в)ялікая (М,м)ядзвіца, (П,п)алата (П,п)радстаўнікоў, (М,м)іністэрства (К,к)ультуры РБ; (Г,г)анаровая (Г,г)рамата, (Д,д)ошка (Г,г)онару;

б) запішыце словы разам, асобна, праз дэфіс:

(дабра)чыннасць, (жыцце)адчуванне, (паў)метра, (паў)Беларусі, (глыбока)паважаны, (літаратурна)мастацкі, (паўночна)усходні, (па)старому, (дваццаці)мільярдны, (прынцыпова)новы, (дэкаратыўна)прыкладное мастацтва, (рэлігійна)абрадавыя элементы, (старажытна)беларуская культура, (замак)крэпасць, (прэс)сакратар.

6. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову (для назоўнікаў агульнага роду запішыце два варыянты перакладу):

портретная живопись, ручная роспись, договор с коллегой Валерой, стеклянная дверь, новая обувь, удачная охота, янтарное ожерелье, резной коромысел, серебряное кольцо, густые белила, красивое кружево, высокий потолок, чужая боль, старая собака, солдатская шинель, горькая полынь, спелая земляника, рыжий котёнок, разговор в семейной библиотеке, спелое яблоко, паркетный пол, вход по пригласительным билетам, жить при царе Николае, в период расцвета.

 

7. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:

два новых рисунка, четыре лучших ответа, красивейший город, выше друга, ещё более высокий уровень, трёхкомнатная квартира, похожий на отца, очень разговорчивый, изысканного вкуса, сравнительно молодое искусство, встреча с отцовым приятелем, нет узора более простого, чем этот; это издание интереснее прежних, прочитала Настины стихи, счастливейшие дни, Костина репродукция.

8. Запішыце колькасныя лічэбнікі словамі і раскрыйце дужкі:

5 малюнкамі; 2/3 плошчы; 60 (музычныя інструменты); 800 студэнтаў; 10-12 сантыметраў; 1-2 дэталямі; з 542 рамеснікаў; 170 фрагментаў; 72 майстрамі; 2 (сані),абодва (родныя браты), 3 (вароты), 7 (ягня), 2 (прыгожая цацка-свістулька); 3 (доўгія месяцы), 8 (выданнямі), з 336 (мільёнаў), 17 (камп’ютараў), праз 1,5 (гадзіны), 22 (цікавыя карціны).

 

Тлумачальная запіска

       Трэніровачная кантрольная работа па курсе “Беларуская мова (прафесійная лексіка)" прызначана для студэнтаў ФЗН усіх спецыяльнасцяў і маець на мэце: а) праверыць студэнтамі свае веды ў гэтай лінгвістычнай дысцыпліне; б) падрыхтавацца да аўдыторнай кантрольнай работы ў выглядзе тэсту; в) паглыбіць і замацаваць веды па ўсіх раздзелах дысцыпліны; г) узбагаціць прафесійны слоўнікавы запас будучых спецыялістаў; д) развіць моўную (пісьмовую) кампетэнцыю студэнтаў у вучэбна-прафесійнай сферы дзейнасці.

 

       Узор подпісу кантрольнай работы:

                                                      Кантрольная работа

                                                      па беларускай мове (прафесійнай лексіцы)

                                                      студэнта (-кі) ФЗН групы № 115

                                                      Івановай Ірыны Мікалаеўны

 

       Пры выкананні трэніровачнай кантрольнай работы рэкамендуецца карыстацца наступнай вучэбнай літаратурай:

1. Азарка, В.У. Беларуская мова: спецыяльная лексіка / В.У.Азарка, А.С.Васілеўская, М.М.Круталевіч. – Мінск: ВВЦ БДПУ, 2004. – 207 с.

a. Беларуская мова: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Лексікаграфія. Фразеалогія. Марфемная будова слова. Словаўтварэнне. Марфалогія. Сінтаксіс. Пунктуацыя: Вучэб. дапам. для педагагічных ВНУ / Г.Ф. Андарала, В.А. Бекіш, С.К. Берднік і інш.; Пад рэд. Л.М. Грыгор’евай. – Мінск: Выш. шк., 1994 – 367 с.

2. Сучасная беларуская мова: вучэб. дапам. / Л.М.Грыгор’ева [і інш.]; пад агул. рэд. Л.М.Грыгор’евай. – 4-е выд., выпр. – Мінск: Выш. шк., 2011. – 622 с.

3. Сямешка, Л.І. Курс беларускай мовы / Л.I.Сямешка, 3.I.Бадзевіч, I.Р.Шкраба. – Мінск: Універсітэцкае, 1996. – 654 с.

4. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: у 5 т. – Мінск: БелСЭ, 1977–1984. – Т.1. – 608 с.; Т.2. – 768 с.; Т.3. – 672 с.; – Т.4. – 768 с.; Т.5. Кн. 1. – 783 с.; Т.5. Кн. 2. – 608 с.

 

       Можна выкарыстоўваць і іншую вучэбна-метадычную літаратуру.

           

Заданні для трэніровачнай кантрольнай работы складзены ў чатырох варыянтах. Выбар варыянта залежыць ад парадкавага нумара студэнта ў спісе акадэмічнай групы.

 

Пры выкананні трэніровачнай кантрольнай работы неабходна кіравацца наступнымі патрабаваннямі:

1. Трэніровачная кантрольная работа павінна быць прынесена на практычныя заняткі і будзе разбірацца падчас сесіі.
2. У пачатку трэніровачнай кантрольнай работы ўказваецца нумар варыянта.
3. Перад кожным заданнем павінна быць поўнасцю прыведзена яго ўмова.
4. Трэніровачная кантрольная работа выконваецца на камп’ютары. Шрыфт Times New Roman, памер шрыфта – 14 пункт, інтэрвал палутарны. Палі верхнія і ніжнія – 2 см, левае – 3 см, правае – 1,5 см. Забараняецца скарачаць словы. Абзацны водступ абавязковы. Пасля коскі павінен быць прабел, выкарыстоўваюцца “-“ (дэфіс) і “ – “ (працяжнік) як розныя графічныя знакі.
5. У канцы работы неабходна прывесці спіс выкарыстанай літаратуры (гл. афармленне ў тлумачальнай запісцы).

Кантрольная работа па беларускай мове
для студэнтаў-завочнікаў

Варыянт 1

1. Падбярыце і перакладзіце навуковы тэкст на беларускую мову па сваёй спецыяльнасці (0,5 старонкі кнігі звычайнага фармату, прыкладна 100 слоў). У перакладзеным варыянце падкрэсліце словы-тэрміны (да перакладу абавязкова дадайце ксеракопію тэксту-арыгінала з усімі выходнымі дадзенымі).

2. Напішыце 20 слоў-тэрмінаў па сваёй спецыяльнасці, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіх не супадае з вымаўленнем.

 

 

3. Напішыце словы па-беларуску:

проездной, почтальон, радиопередача, эмоциональный, аккордеонист, необразованный, жизнерадостный, добросовестный, немилосердно, восемнадцатый, аппарат, периодика, реакция, территория, ориентация, идеалы, отголосок, примадонна, специальность, театральный, интеллект, бессмертие, специфика, фойе.

 

4. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары:

камп..ют..р, ф..льклор, ф..ртэпіяна, з..мправізаваць, кал..ндар, “П..сняры”, д..рыжор, раз..сціся, ц..рымонія, адна..менны. дэз..нфармацыя, спец..нструмент, канферанс..е, інтэрпр..тацыя, к..нцэртмайстар, н..жыццяздольны, энц..клапедыя, мен..джар, сальфеджы.., ф..награма, р..петыцыя, пасляслоў..е, абан..мент, інт..л...генцыя, мец..нат, в..ртуоз, сп..вак, бал..рына.

 

5. Раскрыйце дужкі:

а) з апішыце, дзе трэба, вялікую літару. Калі ёсць варыянты ў напісанні, трэба напісаць абодва (напрыклад, 9 Мая (свята), 9 мая (дата)):

(Дз,дз)ень (П,п)ерамогі, (Л,л)аўрэат (Дз,дз)яржаўнай (П,п)рэміі, (П,п)алеская вёска, мікрараён (З,з)ялёны (Л,л)уг, (З,з)аслужаны (Дз,дз)еяч (К,к)ультуры (Б,б)еларусі, (Г,г)рамадзянская (В,в)айна, (В,в)ялікдзень, (Г,г)рунвальдская (Б,б)ітва, (З,з)аходняя (Б,б)еларусь, (К,к)анстытуцыя (Р,р)эспублікі (Б,б)еларусь, сузор’е (В,в)ялікай (М,м)ядзведзіцы, (П,п)олаччына, (Б,б)еларускі (Дз,дз)яржаўны (Ў,ў)ніверсітэт (К,к)ультуры і (М,м)астацтваў;

б) з апішыце словы разам, асобна, праз дэфіс:

(аўдыя)візуальны, (экспрэс)выставы, (даведачна)бібліяграфічны, (канкурэнта)здольнасць, (супер)вокладка, (шмат)кроп’е, (па-за)праграмаю, (высока)адукаваны, (добра)вядомы, (значна)палепшаны, (філасофска)гістарычны, (агульна)(усходне)славянскі, чаму(сьці), (паў)краіны, (агульна)адукацыйны, (тэле)пастаноўка, як(небудзь).

 

6. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову (для назоўнікаў агульнага роду запішыце два варыянты перакладу):

она была лучшей исполнительницей народных песен, просить о помощи, игрушка из клёна, встреча с коллегой Шурой, комментарии к переводу на французский язык, написано красными чернилами, пропустил индивидуальное занятие, перечень произведений печати, часть научно-справочного аппарата издания, войти в открытую дверь, вход по пригласительным билетам, древняя рукопись, керамическая посуда, вокальное пение, объявление о встрече одноклассников.

 

7. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:

книга интереснее телеэкранизации, крыжовник крупнее красной смородины, Западная Двина шире и длиннее Припяти, в незнакомом тексте, музыкальная грамота, музыкальный слух, музыкальный театр, сестра старше брата на пять лет, благородный поступок, июльские ночи теплее сентябрьских, мои наилучшие пожелания, убедительная просьба, студенческие строительные отряды, уникальная область художественной деятельности.

 

8. Запішыце колькасныя лічэбнікі словамі і раскрыйце дужкі:

2(адыграныя спектаклі), 3(міжнардныя дамовы), 17 (прачытаныя нумары часопіса), 8 (знаёмыя мужчыны), 14 (сучасныя камп’ютары), з 500 (тысяча рублёў), з (сямёра) капірайтарамі, паміж 2 (блізкія людзі), каля 700 (кіламетры ад Брэста), 33 (падручнікі па беларускай літаратуры), 2 (прахожыя), перад 867 (навучэнцы), звыш 60 (аркушы), 2 (дзверы), 5 (доўгія дні), 24(студэнты ІІ курса), 50 (годдзе), з 9 пісьменнікамі, 5,3 (даход), 9 (ягняты).

 

Праспрагайце наступныя дзеясловы:

акрэсліць, бегчы, недадаць, несці, хацець.

 

10. Ад дзеясловаў утварыце нарматыўныя формы дзеепрыметнікаў і вызначце суфіксы:

укамплектаваць, сфарміраваць, адрэстаўраваць, зжаць, дамовіцца, дагледзець, прынесці, застыць, адрэпеціраваць, інкруставаць, інтэрпрэтаваць, кампіляваць, скаардынаваць, адкарэктаваць, матываваць.

 

11.   П еракладзіце на беларускую мову дзеепрыметнікавыя спалучэнні:

комплектующий отдел; цифры, показывающие динамику; лицо, заключающее договор; развивающееся сотрудничество приносит результаты; работающий с молодыми специалистами режиссер передает им свой опыт; выставка, демонстрирующая достижения страны в области культуры; оппонирующая организация.

 

1 2.Утварыце нарматыўныя формы дзеепрыслоўяў:

прысвяціць, даследаваць, знайсці, знаходзіцца, арганізоўваць.

 

1 3.Перакладзіце словазлучэнні, улічваючы асаблівасці кіравання ў беларускай мове:

удивляться удаче, болеть ангиной, определять по своему вкусу, смеяться над младшим, благодарить родителей, согласно закону, не сделать из-за лени, встречаться по вечерам, в семи километрах от города, слышал своими ушами, смотреть за собой, по случаю праздника, управляющий делами, заведующая детским садом, думать про себя, создан по образцу.

 

1 4.Падбярыце беларускія сінонімы да наступных слоў:

асартымент, аргументы, бонус, вербальны, дэ-факта, канкурэнцыя, мемуары, вакантны, пралангацыя, крэдытор, фіксаваць, білінгвізм, аўтаномнае забеспячэнне, аптыміст.