Истирающе-режущие долота (дир)

Истирающе-режущие долота могут быть от­несены к лопастным, но от последних отличаются тем, что, как правило, имеют разновысокие лопасти, армированные мелкими твердосплавными резцами.

Такое долото формирует ступенчатый забой и в зависимо­сти от свойств проходимых пород может работать как режу­щее долото, т.е. по всей длине лопасти снимать слой с забоя, или как истирающее, когда каждый мелкий резец обособлен­но взаимодействует с забоем и скалывает очень мелкие час­тицы горной породы.

Предложены различные конструкции истирающе-режущих долот. Наиболее распространены две конструкции: долота ДИР, разработанные Азинмашем, и ДФЛ, разработанные ГрозНИИ. Нормалью ОН 26-02-88 — 68 предусмотрено 15 ти­поразмеров долот диаметром от 76 до 269 мм с шифром ИР и ИРГ. Шифр ИРГ присваивается долотам с гидромонитор­ными насадками.

ШАРОШЕЧНЫЕ ДОЛОТА

Шарошечным долотом называется такой по-родоразрушающий инструмент, у которого основным рабо­чим органом является шарошка — стальная конусообразная деталь, свободно посаженная на ось и несущая на своей по­верхности иденторы — зубцы, штыри (рис. 2.3). Оно пред­ставляет собой своеобразный механизм, у которого враще­ние его корпуса преобразуется во вращательное движение шарошек вокруг их оси, в результате чего происходит пора­жение забоя зубцами, периодически вступающими с ним в контакт.

Долото может иметь от одной до трех и более шарошек. Наиболее распространены трехшарошечные долота; одно- и двухшарошечные долота производят в ограниченном количе­стве. Одношарошечные долота предназначены для бурения твердых неабразивных пород на больших глубинах, двухша­рошечные — в основном для бурения на небольших глуби­нах в мягких породах с пропластками пород средней твердости.

Рис.2.2. Шарошечное долото: 1 - корпус с резьбовой головкой;2 - лапа с опорой; 3 - шарошка;

 

Каждая шарошка снабжена множеством резцов, которые располагаются венцами. Венцы соседних шарошек располо­жены таким образом, что позволяют разрушать породу по всей поверхности забоя. Применяют два способа оснащения шарошки зубцами: фрезерование зубцов из тела шарошки с последующей наплавкой зерненого твердого сплава (релита и т.п.) или установка твердосплавных штырей (резцов) в гнезда методом холодного прессования. У одного и того же долота шарошки могут различаться по виду. Так, у некоторых трех-шарошечных долот только первая шарошка имеет полный

конус, а две (вторая и третья по ходу часовой стрелки с тор­ца) имеют форму усеченного конуса.

Шарошечные долота выпускаются в соответствии с ГОСТ 20692 — 75. Этим документом предусматривается изготовле­ние шарошечных долот 39 различных номинальных диамет­ров — ÓÚ 46 ‰Ó 508 ÏÏ.

Промышленностью производятся шарошечные долота многих типов, различных по вооружению и по конструкции опоры. По вооружению они отличаются друг от друга кон­фигурацией и расположением шарошек, размером и формой зубцов, их размещением на шарошке, использованием твер­дого сплава для армирования шарошек.

Характер взаимодействия зубцов шарошки с забоем, а следовательно, и специфика разрушения горных пород на за­бое зависят от размеров и плотности размещения зубцов в венце, а также от конфигурации шарошек и расположения их осей.

АЛМАЗНЫЕ ДОЛОТА

В настоящее время алмаз широко применяет­ся в технике как режущий инструмент и высокоабразивный материал. Его абсолютная твердость в 150 раз превышает твердость кварца. Плотность алмазов колеблется в пределах 3100 — 3520 кг/м³. Масса алмазных зерен измеряется в кара­Ú‡ı (1 кар = 0,2 „).

Тип алмазного долота определяется формой торцовой час­ти и конструкцией промывочных каналов. Форма рабочей поверхности алмазного долота зависит от условий бурения. По форме алмазные долота подразделяются на спиральные, радиальные, ступенчатые с торовидными выступами.

Рис.6.19.Алмазное долото: I - корпус; 2 матрица; 3 - алмазные зерна;

 

Наиболее распространенная и совершенная технология изготовления алмазных долот в настоящее время базируется на методах порошковой металлургии. В качестве исходных материалов для матрицы используют вольфрам, карбид воль­фрама и медь. По этой технологии смесь порошков исход­ных материалов засыпают в пресс-форму, на дне которой предварительно в определенном порядке разложены зерна алмазов, и производят холодное прессование до давления 30 — 50 МПа, а затем форму помещают в вакуумную или во­дородную печь, где при температуре около 1100°С порошки спекаются.

На изготовление алмазного долота диаметром 141,3 мм расходуется около 40 — 45 г алмазов, диаметром 188,9 мм — 65 — 80 г, диаметром 214,3 мм — 80 — 90 г, диаметром 267,5

 

Контрольные вопросы:

1.Что такое абразивность?

2.Классификация горных пород

3.Для бурения каких пород предназначены лопастные долота?

4.Конструкция алмазного долота.

 

Литература

1. Ангелопуло O.K., Подгорнов В.М., Аваков Б.Э. Буровые растворы для осложненных условий. — М.: Недра, 1988.

2. Аскеров М.М., Сулейманов А.Б. Ремонт скважин: Справ, пособие. —: Недра, 1993.

3. Броун СИ. Нефть, газ и эргономика. — М: Недра, 1988.

4. Броун СИ. Охрана труда в бурении. — М: Недра, 1981.

5. Булатов А.И., Аветисов А.Г. Справочник инженера по бурению: В 3 т.: 2-е изд., перераб. и доп. - М: Недра, 1993-1995. - Т. 1-3.

6.Булатов А.И. Формирование и работа цементного камня в скважи­на, Недра, 1990.

7.Варламов П.С Испытатели пластов многоциклового действия. — М: Недра, 1982.

8. Геолого-технологические исследования в процессе бурения. РД 39-0147716-102-87. ВНИИпромгеофизика, 1987.

9. Геолого-технологические исследования скважин / Л.М. Чекалин, А.С. Моисеенко, А.Ф. Шакиров и др. — М: Недра, 1993.

10. Городнов В.Д. Физико-химические методы предупреждения осложне­ний в бурении. 2-е изд., перераб. и доп. — М: Недра, 1984.

 

Дәріс 4

Тема: Бұрғылау қондырғылары мен құрал-жабдықтары

План: 1. Тұтас ұңғымен және керн алу арқылы бұрғылауға арналған қашау.

2. Бағаналық бұрғылауға аранлған снарядтар.

3. Арнайы мақсаттағы бұрғылау қашаулары.

 

1. Тасбағанды таңдау арқылы және тұтас забой арқылы бұрғылауға арналған қашау. Геологиялық барлау, барлау, іздеу және параметрлік ұңғымалар құрылысы процесінде керналу үшін әртүрлі бұрғылағыштық басы керналу құралдарымен біріктірілген керналу құралдары қолданылады. Олар шарошкасыз, шарошкалы және алмазды.

«Бұрғылау техникасы» мамандары керналу құралдарының комплексін және сериясын таңдап, кернқабылдағыш құралды және бұрғылағыштық бастарды құрастырды. Ол құралдар тау жыныстарының физика химиялық қасиеттері және бұрғылау жағдайлары бойынша әртүрлі интервалдарды қамтитын әртүрлі бағыттағы мұнайлы және газды ұңғымаларды бұрғылауға арналған. Бұрғылау кезінде керналу құралын барлық ТМД елдеріндегі мұнайгазды аймақтарда қолданды.

 

Рис. 2.1. К сериялы керналу құралының жалпы түрі: 1 — реттегіш басы; 2 — айналсоқ (подшипник) торабы; 3 — корпусы; 4 — кернкүйреткіші баркернқабылдағыш құбыр

Кернді алу үшін жынысты күйреткіш құрал

Забойда таужыныстарын қирату сипаттамасына қарай жаппай және калонкалы бұрғылау деп бөлінеді. Жаппай бұрғылау кезінде таужыныстарын қирату забойдың барлық алаңы бойынша жүріледі. Колонкалық бұрғылау ұңғыма биіктігінің кейбір бөлігіндегі цилиндр тәрізді керндерді жою мақсатында айнала отырып таужыныстарын қиратуды қарастырады. Кернді алудың көмегі арқылы таужыныстарының қасиеттерін, құрамын және құрылымын, сонымен қатар флюид жыныстарының құрамын және оның қаныққандығын білуге болады.

Колонкалық бұрғылау ұңғымадан таужыныстарының үлгісін (керн) алу мақсатында жүргізіледі. Керн ұңғыма забойында жыныстарды қирататын құраладармен ұңғыманы тереңдетіп қазған кезде пайда болады. Сақина бойынша айналған кезде құбыр ортасында бұзылмаған жыныс қалып қояды. Сондықтан забойда таужыныстарын қарқынды қирату жұмысын ғана емес керннің түзілген кезде формасының сақталуын және оның кернқабылдағыш құбырға түсуін қамтамасыз ету керек. Кернді алу бұрғылаудың барлық әдістерінде қолданылады. Ол үшін бұрғылау кароннасын. Бұрғылау каронасы төменгі жағында және бүйір беттерде орналасқан кескіштері бар сақина тәрізді құрал.

Мұнай және газ ұңғымаларын бұрғылаған кезде колонкалық құралдарды қолданады. Ол бұрғылау басынан, корпусынан және кернқабылдағыш құбырдан тұрады. Бұрғылау басы забой перифериі бойынша жынысты бүлдіре отырып калонка забойында жынысты (кернді) қалдырады, ол ұңғыманың тереңжері арқылы кернқабылдағыш құбырға түсіп отырады. Калонкалық корпус жиынтығы бұрғылау басы мен кернқабылдағыш құбырды және оны механикалық бүлінуден сақтайтын бұрғылау калонкасын қосып тұрады. Кернқабылдағыш құбыры кернді қабылдауға және оны бұрғылау, бетіне шығару кезінде формасын сақтауға бағытталған. Осы функцияларды орындау үшін кернқабылдағыш құбырдың төменгі жағына кернбөлгіштер және кернұстағыштар орнатылады, ал жоғарғы жағына құбырдың кернмен толтырылуына байланысты кернқабылдағыш құбырдан кернді шығарып тұруға арналған шартәрізді қақпақ орнатылған. Корпустағы кернқабылдағыш құбыр айналмалы және айналмайтын, төмен түсірілетін және төмен тұспейтін болуы мүмкін.

Кернді алу арқылы бұрғылау технологиясын жасаған кездегі басты мақсат — ұңғымадан шығарылатын керндік материалдың жоғары сапасын қамтамасыз ету. Жоғары сапалы керн таужынысы туралы толық мәлімет бере алады. Мысалы, коллектр түрінің құрылысы, тексерілетін интеервал, оның жыныстармен қаныққандығы және қабаттық флюидтердің құрамы туралы.

Керн алу арқылы бұрғылау технологиясы колонкалық бұрғылау курсында да қарастырылады. Онда көбінесе мұнай және газ ұңғымаларын бұрғылаған кезде кернді алу үшін қолданылатын құралдар қарастырылады.

С.А. Волков, С.С. Сулашкин, И.И. Барабашкин және т.б. зерттеулері бойынша барлық тау жыныстарын керналу қиындығына байланысты бірнеше категорияға бөледі. Оларды бөлу оның бұзылмауына, тау жыныстарының вибрацияға тұрақтылығына, жуғыш сұйықтықтардың әсерінен эрозияның пайда болу қаупіне, тау жыныстарының ерігіштігіне байланысты болады. Тау жынысының осы және басқа категорияларға қатысы кернді алу әдісін, калонкалық құралды және оңтайлы технологиялық режимді таңдауға мүмкіндік береді.

Геологиялық жағдайлардың әртүрлілігі калонкалық құралдар санының түрлерін таңдауды ұсынады. Жуғыш сұйықтықтардың циркуляциясын пайда болдыру схемасы және әдісі бойынша екі класқа бөлуге болады. Әрбір класс керннің бетіне шығу және арнайы конструктивтік әдісі бойынша бірнеше түрге бөлінеді. Бұрғылаған және кернді бетіне шығарған кезде керндік материалды ұстап тұру, сақтау қаншалықты қиын болса, соншалықты дәрежеде бұрғылау технологиясын және колонкалық құралдардың күрделілігін нақты тексеру қажет болады. Егер монолитті таужыныстарының мөлшері көп болса кернді шығару біртекті колонкалық снарядты қолдану арқылы іске асырылады. Жарығы бар, бөлшектенген, коллекторлы және бұзылған жыныстар айналмалы немесе айналмайтын кернқабылдағыш құбыры бар қос колонналы снарядты қолдануды талап етеді.

21949 — 76 МемСТ бойынша «Кернқабылдағыш құралы» бұрғылау әдісіне байланысты кернқабылдағыш құралдың екі түрін шығаруды қарастырады: роторлы бұрғылау үшін – Р типі, ал забойлық қозғалтқышпен бұрғылау үшін —Т типі.

Роторлы бұрғылауда бұрыннан бері КД11 М-164/80 шифрімен бекітілген колонналық снаряд қолданылып келеді. Оның сұйықтықтың жуғыш патогынан кернді оқшаулайтын ішкі кернқабылдағыш құбыры болады. Осы снарядтардың базасында СКУ1-122/52, СКУ-138/67, СКУ1-203/100 типті снарядтар жасалды.

Ұнтақ борпылдақ, үгілгіш жыныстарды эластикалы қабықшасы бар қос калонналы снарядпен қабылдауға болады. Оны барлық жағдайларға төзімді резинадан немесе жұмсақ созылғыш материалдан жасайды. Алдымен созылғыш бөлігі керн алу құбырына бір немесе бірнеше қабатталып кигізіледі. Кернді бұрғылаған кезде керн қабылдағыш құбырдың астыңғы бөлігі арқылы оның ішіне тартылады және керн құбырға енеді. Созылғыш бөлігін ішке енгізу бұрғылау калоннасы мен жуғыш сұйықтықтың гидравликалық қысымында айырмашылық пайда болған кезде жүргізіледі. Бұл типтегі калонналық құралдарды «Плутоний» деп атады.

Терең бұрғылаудың барлық жағдайларында кернннің шығынын болдырмау үшін рейстің жүрісін азайтуды талап еткенде ұңғыманың астына түспей ақ грунтондық құрылғымен кернді көтеруге болады. Біздің елімізде ондай әдісті турбиналық бұрғылауда қолданады. Онда колонналық турбоқашаудың КТДЗ және КТД-4 сияқты екі түрлі сериясы қолданылады.

Терең ұңғымаларда ұңғымадан кернді құралмен көтерген кезде оны сақтап қалу басты мақсат болып табылады, сондықтан қайта жуғышы бар калонналық снарядтар және кернді жинақтау магазині қолданылады.

Кернді алу жағдайының қиындауы ұңғыма тереңдігінің артуына және қисық бағыттағы ұңғыманың көлемінің артуына байланысты болады. Осы жұмыстардың барлығы кернді алу үшін техникалық құралдарды және оны алу технологиясын жетілдіруді талап етеді.

Керн бойынша газмұнаймен қаныққандығын анықтаудың нақтылығын арттыру үшін арнайы калонналық снарядтар жасалды және қолданылуда, олар ұңғыма забойындағы кернді герметизациялайды және құрал жоғары көтерілгенше забой қысымын сақтап тұрады. Кернқабылдағыш құбырдың ішкі жағында олефильді полиуретанды жабынмен қапталған калонналы снаряд болады. Ол керннен бөлінген мұнайды жинап алады. Кернді және олефильді материалды зерттеу нәтижелері бойынша жыныс коллектрында жиналған мұнайдың құрамын зертханада анықтайды.

Колонналық снарядтардың кейбір конструкцияларында алмастың орнына шыны талшықтары тәрізді құбырлар қолданылады. Оларды қатты пролимер матреиалдармен қаныққан шыны талшықтарынан жасайды. Шыны құбырдың ішкі жағы өте майда болады, сондықтан оның қажалу коэффиценті төмен болады. Ол керннің сыналануына өарсылық білдіреді. Шыныталшықты құбырдың жоғарғы жағы снарядтан керн арқылы босатылады және оны қақпағы жабылатын бөлімдтерінің ұзындығы бойынша бөледі. Содан кейін ол зерттеу үшін зертханаға жіберіледі.

Бұрғылау технологиясын арттыратын аймақта шайғыш сұйықтықтардың жаңа рецептуралары бойынша жұмыстар жүргізіледі, олар керннен сүзгіштері арқылы ерекшеленеді. Колонналық снарядтың ішкі жағы қабықпен қапталған кернді талшықтандыратын консистентті жағармайға қарсылық көрсетеді.

Тікелей забойдағы мұнай белгілерін анықтау үшін ұңғыманың техникалық құралдары дамуда. Өлшегіш құралдардың қатарына люминесценттік анализатор жатады.

 

2. Калонкалық бұрғылауға арналған снарядтар.

Калонкалық бұрғылау ұңғымадан тау жыныстарының үлгілерін (керндерді) алу мақсатында жүргізіледі. Керн ұңғыманың забойында жынысты қирату құралдарының көмегімен оны тереңдету процесі кезінде пайда болады. Ол таужыныстарын забойды айнала отырып қиратады және ортасында бұзылмаған жынысты қалдырады. Калонкалық бұрғылауға арналған жынысты қирататын конструкцияның ерекшелігі, оны жан жағында керн түсуге арналған бос орындар қалдыра отырып айналмалы түрде ұоз,алатындай етіп жинау.

Рис. 2.7. Біржақты колонкалық снаряд

 

Ұңғымадан үлгілердің бүлінбей бүтін шығу міндетін жыныстарды қирататын қосымша талаптар арқылы анықтайды. Ол забойда жынысты қарқынды қиаратуды ғана қамтамасыз етіп қоймайды, сонымен қатар керннің дұрыс сақталуын және керналу құбырына түсуін қамтамасыз едеді.

Калонкалық жыныстарды қирататын құралдардың негізгі сипаттамаларының бірі — керніріктеу коэффициенті κ_ірік, ол керн диаметрінің d_k құралдың сыртқы диаметріне D_қ қатынасына тең болады:

 

κ_отб = d_k / D_қ: (2.3)

 

Кернді арнайы колонкалық құралдардың жинағымен (колонкалық снаряд) және әртүрлі типтегі грунт тасымалдағыштармен жинап алады. Қарапайым колонкалық снаряд 1 суретте көрсетілген. Ол 4 корнкадан, 3 кернкескіштен, 2колонкалық құбырдан және ауыстырғыштан 1 тұрады.

БҰРҒЫЛАУ КОРОНКАЛАРЫ

Бұрғылау корнкасы кескішпен қосылған, төменгі жағында және жанында кесетін кескіштері бар сақина тәрізді құрал. Жыныстарды бұрғылау үшін қаттықұрыштан жасалған (өткір, ұсақтап кесетін және өз өзінен қайралатын) және алмазды (ұсақ алмазды, импрегнирленген) бұрғылау коронкалары қолданылады.

Қаттыбалқымалы коронкалар вольфромкобальтты (ВК) балқымалардан құйылады және олар бұрғыланғыштығы бойынша VIII—IX категорияға жататын жұмсақ жыныстардан бастап қытты жыныстарға дейін бұрғылауға арналған.

ВК құймасын ұнтақ вольфрам карбиді мен кобальтты қосып пісіру арқылы алады. Құрыштың шифрі кобальттың мөлшері бойынша анықталады. Мысалы ВК8 құймасында кобальттың мөлшері 8% болады. Кобальттың мөлшері артқан сайын оның қаттылығы және тығыздығы төмендейді.

Коронканың басында коронналық сақина орналасады, оны 30, 35, 40 маркалы материалдардан жасайды. Оның сыртқы диаметрі D 74, 90, 109, 129 и 149 мм тең.

Коронналы айналымдағы жуғыш сұйықтықтың айналысын жеңілдету үшін тоңазытқыштың шетіне және жуғыш каналдың жанынан ойқтар жасайды. Ең сыртқы қабаттың ішкі жағына қатты құрыштан жасалған кескіштерді орналастырады.

Ісінгіш жұмсақ және жабысқақ жыныстарды қирату үшін қабырға тәрізді салалы коронкаларды қоланады. Олар ұңғыманың диаметрін үлкейтуге көмектеседі. Соның нәтижесінде колонкалық снаряд пен ұңғыма қабырғасы арқылы жуғыш сұйықтықтың оңай өтуіне жағдай жасалады. Коронканың диаметрін үлкейту үшін оның корпусына сыртынан құрыш пластинасы жолағын жапсырады. Жолақтардың саны — коронканың конструкциясы мен диаметріне байланысты үштен алтыға дейін болады. Жолақтардың жанынан қатты құрыштан жасалған үлкен пластиналы кескіштерді орналастырады.

Жолақты коронкалардың жоғарғы жағы жолақты болып келеді. Ондай коронка сатылы забой пайда болдырады, ол жынысты қирату процесін жылдамдатады және жуғыш сұйықтықтың айналысқа түсуін жеңілдетеді.

Қаттылығы VI—VIII категорияға жататын жыныстардан бұрғыланғыштығы және жаңа абразивтілігі бойынша жақсы нәтиже алу үшін ұсақтап кесетін коронкалар қолданылады. Оларды призматикалық квадратты кескіштермен және сегізжақтауы бір бірімен қиылысатын кескіштермен толықтырады. Кейбір конструкцияларда кескіштер әртүрлі биіктікте орналасады, ол сатылы забойдың пайда болуына көмектеседі.

Қаттылығы VIII—IX категорияға жататын жақсы бұрғыланатын және орташа абразивті жыныстарға өздігінен қайралатын коронкалар қолданған ыңғайлы. Олардың артықшылығы арнайы кескіш конструкциясының арқасында жұмыс жасаған уақытында коронкаларын ауыстырмады. Өздігінен қайралатын кескіштердің коронкалары қатты құймадан құйылған орнатқыш пен құрыш штабиктен тұрады. Штабиктің екі түрі қолданылады: диаметрі 1,5 — 2,0 мм болатын инелі қатты балқымаға қосылған цилиндрлі; қалыңдығы 0,7 мм болатын қатты балқымадан жасалған пластинамен ұосылған призматикалы.

Штабик забойдың бет жағында жұмыс жасаған кезде оның матрицасына тез киіледі және кескіштің формасы штабик төмен тұскен сайын сақталады.

БҰРҒЫЛАҒЫШ БАСТАР

Мұнайлы және газды өнеркәсіптерде колонкалық снарядтарды колонкалық жиынтықтар немесе колонкалық қашаулар деп атайды (сурет. 2.8), ал бұл жағдайдағы жынысты қирататын құрал — бұрғылағыш бастар деп аталады.

Бұрғылағыш бастардың үш түрі бар: қалақты, шарошкалы және алмазды.

МемСТ 21210 — 75 бойынша қалақты бұрғылағыш бастың М типі жұмсақ, болбыр жыныстарды бұрғылау үшін ұолданылады. Олардың үш және одан да көп қалақшасы болады.

Қалақша тәрізді басы басы бар қашаулар қаттылығы бойынша орташа жыныстарды бұрғылауда көп қолданылады. Ондай бастың корпусы қалақшалармен жерді қазады. Сондықтан қалақтары қатты балқымалардан жасалған кескіштермен қапталады және оларды корпусқа шойын және болат арқылы дәнекерлейді. Тісшелер мен қалақтың алдыңғы жағының арасындағы жігін қатты балқымаларды құйып бітейді.

Рис. 2.8. Колонкалы қашау

1— бұрғылағыш бастар: 2 — керн; 3 — кернқабылдағыш құбыр; 4 — колонкалы қашаудың корпусы; 5 — шар тәрізді қақпақ

 

Кей жағдайда қалақтардың биітігін әртүрлі орналастырады, ол кезде сыртқа шығып тұрған қысқа қалақтар ұңғыма бағанын калибрлеуге ұолданылады.

Кернді өңдеу үшін оның ішкі жағына қатты балқымадан жасалған кескіштер бекітеді. Ол үшін корпусқа канал пайда болдырады, ол жуғыш сұйықтықтарды керннен бөліп забойға қарай бағыттайды.

Жұмсақ жыныстарда қалақты басы бар қашаулар көпке дейін жұмыс жасай алады. Жұмсақ жыныстарды бұрғылағанда ешқандай кедергілер болмайды, сондықтан оны бұрғылаған кезде кернді алу қиындық тудырмайды.

Шарошкалы бұрғылау бастары физика механикалық қасиеттері әртүрлі жыныстарды бұрғылауға арналған. МемСТ 21210 — 75 бойынша төмендегідей шарошкалы қашаудың типтері қарастырылған: МСЗ — қаттылығы бойынша орташа немесе жұмсақ жыныстарды бұрғылауға арналған; СЗ — орташа қаттылықтағы жыныстар үшін; СТ — қаттылығы ортша немесе қабаттар бойынша қатая беретін жыныстарды бұрғылауға арналған; ТЗ — қатты жыныстар үшін; ТКЗ — қатты абразивті жыныстарды бұрғылауға арналған.

Шарошкалы бұрғылау басы бар қашаулар дәнекерленуші корпусы мен кескіш басынан тұрады.

Қаттылығы бойынша орташа жыныстарды шарошкалы басы бар қашаумен бұрғылаған кезде қңғыма тереңдеген сайын оған күш түседі. Ол кернді жинап алуға қиындық тудырады.

Алмазды бұрғылағыш басы бар қашаулар терең ұңғымалардан кернді жинап алу үшін қолданылады. Олар қатты және орташа қатты жыныстарды бұрғылауға арналған. Оларды жарқышақталған жыныстарды бұрғылауға қолдануға болмайды.

Алмазды бұрғылағыш басы бар қашаулар алмазбен қанықтырылған кескіші және матрицасы бар құрышты корпустан тұрады. Кернді жуғыш сұйықтықтардың ағынынан сақтау үшін оның корпусының ішіне ішкі канал орнатылады. Ол канал арқылы сұйықтық забойға бағытталады. Забойдан шламды шығару үшін және шеткі бөлігін суыту үшін матрицалар бірнеше секторларға бөлінеді. Жуғыш сұйықтықтар сол секторлардың арасы арқылы өтеді. Каналдардың формасы бойынша бұрғылағыш бастарды радиалды және спиралды (шиыршықты) деп бөледі.

Алмазды бұрғылағышбасы бар қашауларды ары бері еркін өтетін етіп орналастыру керек. Жұмыс дұрыс жүргізілген жағдайда олар ақаусыз жұмыс істейді, ал дірілдек пайда болған кезде ол қызметін дұрыс атқармайды және керннің дұрыс сақталуына мүмкіндік болмайды.