XIX/XX w. - koncepcje geopolityczne

XIX/XX w. - koncepcje geopolityczne

Karl Haushofer: koncepcja pan-regionów o cechach jak:

1. Wspólne granice
2. Więzi kulturowe
3. Synergiczne oddziaływanie w ramach regionu

Przykłady pan-regionów: Ameryka Płn / Płd, Niemcy, Chiny, Japonia

Pakt Ligi Narodów – Uznanie roli regionów dla bezpieczeństwa międzynarodowego.

Samuel Cohen -koncepcja regionów geostrategicznych.

Krytyka Nicholasa Spykmana (teoria Rimlandu) i Harolda Mackindera (teoria Heartlandu).

 

Area studies (Studia Regionalne, AS / SR)- rozwój

Rozwój po II WŚw, wynikał z rywalizacji zimnowojennej.

L’ 40. i 50. – tworzenie się AS w USA -> departament stanu fundusze ze względu na zimną wojnę zapotrzebowanie na badaczy: społecznych, gosp., polit. znających poszczególne regiony)

Odwrót w latach 90, - wiedza badaczy nie obejmowała TSM itp.

Powrót ® po pojawieniu się zagrożeń asymetrycznych - nowy interdyscyplinarny charakter SR

Integracja europejska - Początek studiów w latach 50. Teorie integracji europejskiej:

1. Neofunkcjonalizm

2. Spillover – Efekt rozlewania skutków integracji – Korzyści, które uzyskały państwa uczestniczące w integracji, tworzą zachętę dla innych, by zacząć współpracę w wybranych obszarach.

Pytanie o przydatność teorii integracji poza Europą.

 

Fale regionalizmu

1. I fala -Lata 60.-70.

· Liczne ugrupowania regionalne

· Kwestie liberalizacji handlu, niezbyt określone idee

· Hasłowość ugrupowań regionalnych – rzucanie haseł, a nie walka o własne idee

· Rozbieżne interesy państw rozsadzały inicjatywy integracyjne

Kryzys – ok 1975-85

o Zastój integracji europejskiej – skupienie się państw na problemach wewnętrznych

o Seria kryzysów światowych: (a) energetyczno-surowcowy, (b)żywnościowy, (c) zadłużeniowy

’86 – nowy etap integracji gosp – JAE

Koniec syst. Bretton Woods ’71 i wystąpienie Nixona ® GLOBALIZACJA
procesów ekonom i rynków finan.

2. II fala regionalizmu – od 1991 r.

o Koniec Zimnej Wojny - upadek dwubiegunowości, nowe niedwubiegunowe rozwiązania

o Bardziej spontaniczny proces integracji regionalnej, nie narzucony przez rywalizację mocarstw

o Otwarty charakter regionalizmu – celem jest zwiększenie udziału w gospodarce światowej, a nie budowa bezpieczeństwa militarnego.

o Kompleksowy charakter integracji - wielowymiarowa

o Pojawienie się aktorów niepaństwowych, choć państwa nadal pozostają najważniejsze

Pojęcia

Region

część większej całości zdecydowanie się z niej wyodrębniająca

- wydzielony,

- stosunkowo jednorodny obszar,

- odróżniający się od terenów przyległych cechami naturalnymi lub nabytymi.

wyróżniki – element charakt. np. dla geografii, etnografii, gospodarki, polityki, kultury

Region W SM

grupa państw wyodrębniona na podst. określonego kryterium, np. geogr., ekonom., polit. itp.

Nye

ogr. liczba państw, połączonych geograficzną bliskością i pewnym stopniem wzajemnej współzależności. Kryteria wyodrębnienia: (a) poziom i zakres wymiany, (b) formalna organizacja, (c) polit. współzależność

Łoś – Nowak

· obszar państw współpracujących ze sobą w bliskim sąsiedztwie +

· wspólnota dziedzictwa kulturowego, ideałów politycznych, interesów gosp i społ

· = tworzy szczególną świadomość społeczną.

 

Regionalizacja

Proces wyodrębniania się regionu na podst okr kryteriów + polityka regionalna danego ugrupowania:

- eliminowanie barier dla współpracy

- kreacja podstaw prawnych wsp (umowy)

- tworzenie struktur dla wsp (organizacje)

Regionalizm

Jedna z najbardziej charakterystycznych tendencji rozwojowych w SM przełomu XX i XXI w (H). odzwierciedlenie realnych procesów i zjawisk wyrażających się w dążeniach państw do poszukiwania najbardziej efektywnych form współpracy.

· wszelkie formy zrzeszania się i wsp. (sojusze, związki integracyjne) ograniczonej liczby państw wg kryterium geogr. (położonych blisko siebie) o wspólnych celach jęz., kultur., wsp. tradycji, ideologii itp. Sąsiedztwo + podobieństwa (ustojowe, gosp, kulturowe, religijne)

w celu: poszukiwania najefektywniejszych form wsp. (H)

· sposób realizacji PZ p. w regionie geogr, max. realizacji interesów p. (bezp., suweren, rozwój) ® prymat interesu narodowego + przekonanie, że P. samo nie może ich zrealizować (H)

· ruch zmierzający do organizowania władzy politycznej w obrębie naturalnych regionów

· ruch w kierunku budowy wspólnot kt czł są złączeni historycznymi więzami wynikającymi z przynależności do mniejszych grup powiązanych wspólną przestrzenią geograficzną (Symonides)

· wsp. mn państw związanych wspólnotą interesów (Osmańczyk)
dążenie do zaspokojenia tychże w obszarach: bezp. rozwoju, prestiżu itp.

Źródło Regionalizmu: Stale rosnące interesy p. ® coraz nowe formy wsp. (vide ETAPY Regionalizacji)

Podłoże: czynnik geogr + czynniki integrujące (kult, społ, hist, polit, ideolog, relig)

Państwa gł. podmiotami zjawiska ® przez swoją zewnętrzną aktywność go inicjują i kształtują.

Cel państwa: dążenie do realizacji interesów (rozwój, bezp, suwerenność rola mn).

Efekt przekonania, że państwo samodzielnie nie jest w stanie zaspokoić swych potrzeb i interesów i nie jest to możliwe przez współpracę globalną ® regionalizm = antyteza autarkii i globalizmu, pośrednie ogniwo wsp mn.

Funkcje regionalizmu w SM:

· integrująca – powstaje wspólnota interesów

· porządkująca - utrzymywania równowagi przez struktury i normy

· przymuszająca - nakłanianie P. do określonego zachowania, kt. może być sprzeczne z interesem narod.

· dynamizująca - region jako uczestnik SM jest źródłem nowych powiązań

 

Regionalizm – Początki (od końca XIX w.)

Pierwowzory regionalizmu politycznego:

(a) sojusze wojskowe, (b) doktryna Monroe (1823) – pierwsze podejście regionalne – (c) Mitteleuropa,
(d) narzędzie zapewnienia pokoju i bezp (mdzy-wojnie) – synergia narzędzi regionalnych i mn

 

Regionalizm w ujęciu politycznym

Wszelkie formy wsp mn (umowy, sojusze,) państw położonych blisko siebie.

Rozwiązując problemy działa na rzecz bezpieczeństwa eliminując źródła sporów

Regionalizm w stosunkach międzynarodowych

Rozwija się z założenia, że państwo samodzielnie nie może zaspokoić swoich potrzeb i interesów. Przeciwdziałają temu: (a) inne państwa i ich interesy, (b) globalizm

Łatwiej znaleźć wspólnotę na mniejszym obszarze, w tym sensie R jest przeciwieństwem G.

Jako przeciwieństwo G niweluje (usuwać różnice) skutki G w SM.

Proces skutecznej realizacji problemów globalnych w skali regionu

 

Regionalizm ekonomiczny

Prowadzona na preferencyjnych warunkach gosp kooperacja i integracja państw z danego obszaru. Ma na celu ułatwienie swobodnego przepływu towarów i usług i koordynację zagranicznej polit gosp państw czł. Oznacza eliminację barier taryfowych i pozataryfowych pomiędzy czł z utrzymaniem ich wobec p. trzecich.

Forma RE – regiony transgraniczne (w UE – tzw. euroregiony).

 

Regionalizm w ujęciu socjologicznym – Powstanie tożsamości regionalnej. Przywiązanie do regionu.

 

Regionalność

stopień wyodrębnienia regionu

1. przestrzeń,

2. wspólne oddziaływanie na zewnątrz,

3. istnienie regionalnego społeczeństwa/ społeczności,

4. poziom instytucjonalizacji

Spór między neoliberalizmem i neorealizmem – Neoliberałowie uważali regionalizację za element porządku postwestfalskiego, neorealiści obawiali się negatywnego wpływu na bezpieczeństwo międzynarodowe.

 

Wykład 2 26.02.15

Terminologia CD. Kształtowanie się procesów G/R i wpływ na stosunki polityczne i gosp

 

REGIONALIZM jako PROCES (wg Haliżaka)

· jedna z najbardziej charakterystycznych tendencji w Integracji Regionalnej?

· odzwierciedla realne procesy poszukiwania efektywnych form realizacji interesów,

· uwarunkowane racją stanu (interesem polit, ekonom) państwa

· państwo

o główny podmiot REG i aktor Integr. Region. (korporacje nie integrują się / regionalizują wspólne gosp)

o dąży do zaspokojenia potrzeb i interesów - siły, bezp, suweren, rozwijania i rozbudowy funkcji międz.

o inicjuje REG dla rozszerzenia swoich wpływów – geogr i przedmiot. (wzmacnianie pozycji)

REGIONALIZM

· efekt przekonania, że państwo nie jest wstanie samodzielnie zaspokoić swoich interesów

· -akceptacja synergii (współdziałanie różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddzielnych działań – sumarnyj efekt) i antyteza (przeciwstawienie) autarkii (cel polityki gospodarczej, prowadzonej przez państwo lub grupę państw, dążące do zaspokojenia wszelkich potrzeb gospodarki, zarówno konsumpcyjnych, jak i produkcyjnych, w ramach własnych możliwości)

· wszelkie formy wsp mn –sojusze, zw integracyjne państw położonych blisko geograficznie realizm - bliskość powinna być zachowana

konstruktywizm - konieczne podzielanie idei i przesiąkanie (zbiegać się) ich do innych warstw społ.

· dodatkowe kryteria: (a) zbliżenie gospodarek krajów, (b) komplementarność gospod,
podobieństwo (c) ustrojów społ – gosp, (d) kultury, (e) tradycji, (f) historii.

· zdolność do samorozwoju ® państwa celujące w budowę własnego ugrupowania rozwijają się.

 

Etapy rozwoju REGIONU:

I poziom - pojawienie się świadomości regionalnej

· elity - nośniki nowych idei w regionie® świadomość, że można podzielać wspólne potrzeby, cele

· świadomość wspólnych: (a) obszaru zamieszkiwania, (b) celów, (c) wartości, (d) doświadczeń historycznych, (e) dziejów (np. Grupa Wyszehradzka: odwoływanie do histor. spotkania Węgier, Czech i Polski w XVI w), (f) postrzegania świata (np. społeczeństwa otwarte vs nacjonalistyczne)

II poziom - wspólnota potrzeb i celów

· świadomość regionalna buduje wspólnotę potrzeb i celów

· powstają wspólne: koncepcje, doktryny, przedsięwzięcia, ruchy regionalne (np. Europejscy Federacjonaliści eur.: hasło unii narodów po II WŚw - Spinelli, Monet, Schuman, Churchill. Adenauer ® powojenne procesy integracyjne E Zach na tym oparte)

III poziom – potrzeba regulacji nowej współpracy

· Warunki dla efektywnej współpracy ® tworzenie systemów: (a) stałe konsultacje i konferencje regionalne, (b) na wyższym etapie - początek tworzenia wspólnych norm prawnych,
(c) kształtowanie się instytucji regionalnych

· Funkcje instytucji: (a) stabilizacyjno – legitymizująca działań państw (przekonują SM, że region ma legitymację do działania w tej formie), (b) popychanie do przodu integracji

IV – Integracja (Uwaga: integracja to nie regionalizacja)

· organizowanie się państw wobec wspólnych, konkretnych celów

· najbardziej zaawansowana forma regionalizmu

Haas - DF. integracji politycznej

· proces, w toku którego uczestnicy życia politycznego danego ugrupowania zobowiązują się do przekazania lojalności, działań na poziom ponadnarodowy do nowego centrum którego instytucje przejmują zwierzchnią jurysdykcję nad państwami narodowymi.

· wykształcenie się nowego centrum politycznego = wspólnota polityczna powstała w wyniku kompromisów (wypracowanie wsp interesów na bazie najmniejszego wspólnego mianownika) eliminujących różnice mdzy stronami

· instytucjonalizacja wspólnoty interesów ® formalno-prawne międz. porozumienie ®dowód integracji

Proces integracji politycznej® długotrwały, o indywidualnej dynamice wymaga by państwa porzuciły koncepcję pełnej samodzielności na rzecz bycia częścią całości – wspólnoty regionalnej

 

Podejścia do tworzenia wspólnoty mn

pluralistyczne – najniższy poziom instytucjonalizacji, oparcie o tradycyjne układy i dyplomację –
efekt: współpraca niepodległych państw

funkcjonalne – wspólpraca pozapolityczna gdzie łatwiej o porozumienie (np. wspólna polityka rolna itp.)

neofunkcjonalne – tworzenie wsp. instytucji przejmujących kompetencje państwa na rzecz wspólnoty

federalistyczne - likwidacja p. narodowego i zastąpienie go regionalnym p. o federacyjnej strukturze.

 

Rozbieżność terminów integracja: (a) polityczna, (b) ekonomiczna

(a) jw. (b) pełna liberalizacja wsp gosp, swoboda wymiany t, u, k + koordyn./ unifikacja polit gosp.

Różne tempo (a) i (b) – różnica korzyści, zaangażowanie problemu bezpieczeństwa w integrację polit

Bez zaadresowania problemu bezp R nie zachodzi W procesie ® wzajemne oddziaływanie sfery E i P.

 

REGIONALIZACJA jako proces międzynarodowy

· ma cechy dwu sfer: (a) polit wewnętrznej (pochodzi od państw) i
(b) polit zagranicznej (jak państwo reaguje na otoczenie mn)

· idea wspólnych interesów pozostaje kluczowa, często służy realizacji interesów narodowych

· Podejście instrumentalne ® dający się wyodrębnić system działań (w przypadku UE procedur), nakierowanych na osiągnięcie celów polit zagr państwa w danym regionie geograficznych.

· Potencjał państwa i możliwość odgrywania roli w Integracji Region. określają jego gotowość i możliwość kreowania form integracyjnych w regionie i Polit. Zagr. jako takiej.

Regionalizm

o działania na rzecz tworzenia środowiska sprzyjającego realizacji własnych interesów w regionie przez tworzenie instytucji wokół wartości, celów

o kształtuje nowy ład w regionie w formie prointegracyjncych sojuszy, porozumień funkcjonalnych wobec własnych potrzeb i interesów w regionie

o alternatywa dla ładu globalnego ® łady regionalne funkcjonują obok ładu globalnego

Regionalizm w Polityce Zagranicznej ® państwo podporządkowuje PZ budowie strefy wpływów. FORMY:

o regiony przygranicznej wsp (Euroregiony, Azja Pd i Pd-Wsch – mn integracja gosp, luźne kontakty gosp bez czynnika instytucjonalizacji i formalizacji)

o środek prowadzenia polityki przez mocarstwa (np. Koncert Mocarstw, III Zimna Wojna, regionalizm w polit. USA ® przystosowanie globalnej strategii do specyfiki regionu) ® tworzenie stref wpływów przez tworzenie ugrupowań regionalnych (np. CEFTA, wpływy w Am Pd). Różnorodność podejść regionalnych wyznacznikiem mocarstwowej pozycji

o regionalizm narzędziem PZ (typowe w USA), Niemcy, Japonia, Australia – analogicznie

 

Podsumowanie - REGION

wymaga		Narzędzie
- zestawu idei, zasad - wspólnych interesów i celów - wspólnego programu (pozwala na instytucjonalizację i kooperację) - jednorodnej strategii działania	de iure(zasady, normy, reżimy, instytucje) (EU) de facto– wsp nieformalna (ASSEAN)	- kształtowania przyjaznego śr międz. - pomocy w realizacji własnych celów - budowy prestiżu, - instytucjonalizacji wsp

GLOB - proces top-down (państwa / elity narzucają) (???) REGION –proces oddolny (???)

 

R jako regionalny kompleks bezpieczeństwa (RKB) - subsystem – powiązany interesami bezp.

Morgan, Leik – szerokie podejście - wspólna percepcja zagrożeń godzących w interesy
(np. przekroczenia połowów)

proces tworzenia regionów – bardzo różnie ujmowany

Szkoła kopenhaska

Buzan „Regions and Powers,. The structure of International Securirty” 2003

Katzenstein A Worls fo Regions – Asia & Europe in the American Imperium, Core States

- bezpieczeństwo regionów określonych geograficznie.

– grupa państw o zbliżonej/powiązanej percepcji Bezp., nie mogą go zapewnić samodz.

- przejaw regionalizacji bezpieczeństwa narodowego i mn.

- subsystem mn o określonej strukturze wewnętrznej.

Zależności:

(a) pozytywne – współpraca gospodarcza, wspólne interesy;

(b) negatywne - brak zaufania, podejrzliwość, rywalizacja.

 

 

Gdy przewaga:

- negatywnych integracji ® dominacja zagrożenia i rywalizacji (odbicie w regionie anarchii SM) ® ryzyko konfliktu rośnie

- pozytywnych interakcji® zawiązuje się wspólnota bezp. eliminując konflikty wewnątrz regionu

W zależności od stopnia instytucjonalizacji i rodzaju relacji mdzy uczestnikami ® FORMY RKB:

(a) równowaga sił ® (b) strefy wpływów (hegemoniczny przymus), ® (c) koncert państw, ® (d) pluralistyczna wsp. bezp., ® (e) hegemon. przywództwo oparte o porozumienie, ® (f) wspólnota bezp

końcowy etap ® instytucjonalizacja bezp ® system bezp. zbiorowego

Działania org regionalnych wobec konfliktu:

(a) jednolite stanowisko, (b) tworzenie norm regionalnych, (c) budowa stabilnego środowiska regionalnego, (d) strategia izolacji konfliktu + mediacji.

(a) – kluczowe dla skuteczności działań dla zapewnienia regionalnego bezp.

Funkcja RKB:

(a) gwarantują Bezp. / stabilność wewnątrzregion, (b) udział w mechanizmach budowy zaufania (CSBM) (c) przełamywanie stereotypów (d) wspólne działanie p-ko zagrożeniom (e) wspólne standardy

Funkcja RKB wobec SM:

(a) sworznie regionalnej wsp, (b) współzależność mdzy regionami (wobec zagrożeń o skali globalnej)

ale: znacząca rola globalnych mocarstw w większości RKB

Analizę Bezp. można ograniczyć do interakcji w regionie. Zależności zachodzą pomiędzy podmiotami w regionie, rzadko pomiędzy regionami Zagrożenia – generalnie występują regionalnie. np.: Afryka – problemy etniczne, walka o surowce / Azja – walka o terytoria / dominację. Regiony powinny być traktowane jako mini systemy mn; RKB nie mylić z regionalizmem. (kultura itp. nie mają znaczenia).

Tzw strefy / państwa buforowe izolują regiony, np.:

- Afganistan między Bliskim Wschodem i Azją Południowo-wschodnią

- Linia Polska-Węgry-Jugosł oddzielała blok wschodni od zachodniego (zimna wojna).

Regiony

1. nieustrukturalizowane –interakcje nie stworzą struktur bezp. (gł. problemy wewnętrzne)

2. RKB – ustrukturyzowane – jest ich 11

a. scentralizowane wokół jednego globalnego mocarstwa: Am Pn, Europa, Rosja

b. RKB Wielkich mocarstw – Azji Wschodniej

c. standardowe – bez global level power (Azja Pd, BW, Afryka: Zach, Pd, Pn, Wsch, Śr, Róg)

Powstały w oparciu o współzależn. w ramach RKB. Bezp wiąże się z bliskością geogr i poczuciem bezpieczeństwa.

 

***

 

Zmiana układu sił w systemie (strukturalna zmiana)

1. Jednobiegunowść Wohlforth

1. Pax Americana?
2. Inny hegemon (państwo, organizacja)
3. Rząd światowy?

2. Jedno-wielobiegunowść Huntington

Sojusze powstałe na bazie ideologii i układów między supermocarstwami ustępują miejsca przymierzom określanym przez kulturę i cywilizację. (…) uskoki między cywilizacjami stają się głównymi liniami konfliktów w polityce globalnej

3. Wielobiegunowość

1. Nowy koncert mocarstw narodowych (wielobiegunowa równowaga sił)
2. Międzybiegunowy (interpolarny) – wielobiegunowy kooperacyjny (w ramach systemu ONZ?)

4. Bezbiegunowść Haass

chaotyczna dystrybucja siły – dyfuzja siły

Anarchia strategiczna (wycofanie się USA, izolacjonizm, walka o spadek pohegemonistyczny; spadek znaczenia państw narodowych i zmierzanie do neośredniowiecznej anarchii – zalążki rewolucji globalnej)

Idealna społeczność międzynarodowa (samorząd światowy?)

5. Asymetryczna wielobiegunowość – Ney – 3 wymiary gry międzynarodowej

- globalny (1. top level – siła wojskowa jest jednobiegunowa:

- międzypaństwowe stosunki ekonomicznej – świat wielobiegunowy;

- dyfuzja potęgi- (bottom level) – transnarodowe stosunki, działalność NGOs itp.

6. Mahbubani – szkoła singapurska „ The new asian hemishepre ”

– zwmocnienie grupy „reszty” bo wykorzystała wartości zachodu

– adaptacja RD, wolny rynek, rządy prawa, pragmatyzm

Strategia adaptacji, beneficjent, brak alternatywnej koncepcji porządku mn.

7. Amsden „The rise of the rest”

– kryzys finansowy wzmocnił grupę reszty wobec obszaru euroatlant

 

Wykład 3 05.03.15

 

Globalizacja jako proces w Int.Reg. Podręcznik G –a SM – Haliżak, Kuźniar, Symonides

Unikać skrajności: - nie banalizować G w Integr. Region. – bez determinizmu G w IR (przenikanie IR przez G)

Koncepcja R. funkcjonalnego - KLUCZOWE

1. Ogólne pojęcie G

GLOBALIZACJA jako:

Termin: pojawił się w Webster's Dictionary w ‘61, wcześniej używany był termin "globalny”

Ideologia: integracja /unifikacja narodów, państw w skali globalnej.

Proces: budowa, poszerzanie, pogłębiania powiązań i współzależ gosp, polit, kult, nauk, relig.

intensyfikacja wszystkich sfer (nawet przestępczości)

Istota: przekształcenia rodzące strumienie wzajemnych oddziaływań

wzrost: (a) powiązań między podmiotami życia międz. (strumienie handlu, inwestycje, finanse, migracje kulturowe), (b) odziaływań (lokalne wydarzenia na inne części i cały świat)® zanikanie: (a) granicy lokalne – globalne, (b) barier politycznych, (c) różnic kulturowych, (d) różnic w systemach prawnych, (e) znaczenia geografii i dystansu ® świat „one place”.

Zjawisko: złożone, wielowymiarowe, wykracza poza ekonomię i finanse, obejmuje: polit, bezp, ekologię, kulturę, religię – wszystko co składa się na Int.Region.

Najczęściej używane w odniesieniu do: zaawansowanej formy dział gosp realizowanej równocześnie na płaszczyźnie: (a) mn, (b) rynków, sektorów i przedsiębiorstw,

 

(Haliżak – ekonomia jest polityką)

Historia G

· nie jest zjawiskiem nowym: wczesne cywilizacje – wymiana handlowa – początek procesów G rozumianych jako wzrost mn wymiany handlowej

· nowożytnie XVIII / XIX – początki (Wallerstine – od odkryć geogr – protoglobalizacyjne ruchy)

· zjawiska przygotowawcze powodują wzrost zamożności jednostek- pojawiają się potrzeby ponad egzystencjalne daje podstawę dla światowych rynków finansowych.

· Rozwój G przypada po II WŚw, (Początki " Ery G. " ® powstanie systemu Bretton Woods ’44 (powojenny ład gosp).) w l’ 60. i 70. XX w. (Rozwój G. ® l’70 i wzrost roli kapitału: (a) tania energia i transport + (b) nowe technologie _ (c) finansowa deregulacja (post-Bretton-Woods).

· W l’ 90 G nabiera tempa i charakteru, przyczyniają się: (a) rewolucja naukowo-techniczna, (b) liberalizacja przepływów finansowych, (c) działalność korporacji transnarodowych (KTN).

Faktyczna G. ® ekonomia + kult masowa, edukac, nauka, badania (wszystkie dziedziny życia).

 

5. Czynniki kształtujące proces G:

siły i procesy kt. doprowadziły do powstania firm mn, a następnie globalnych (przygotowanie G):

technologiczne:	społeczne:	polityczne:	ekonomiczne:
-rewolucja przemysłowa XVIII w. -rewolucja transportowa -produkcja masowa	-konsumpcja -ujednolicanie się upodobań konsumentów	- redukcja barier handlowych -prywatyzacja -standardy techniczne	-handel światowy -wzrastające dochody indywidualne -światowe rynki finansowe.

· postęp naukowo-techniczny – „napędza” G. i jednocześnie jest przez nią napędzany np. przez działalność KTN, które intensywnie tworzą i efektywnie wykorzystują innowacje techniczne;

· zmiany w konkurencji mn – zmiany w zakresie popytu (częściowe ujednolicanie potrzeb, dynamizacja zapotrzebowania na nowoczesne towary i usługi), podaży (zasięg, elastyczność) i warunków działania przedsiębiorstw na rynku mn;

· polityka ekonomiczna państw – oddziałuje pozytywnie na przebieg G. dzięki usuwaniu przeszkód i zniekształceń rynków i stymulowaniu ich sprawnego działania, otwieranie gospodarki na integrację z gospodarką światową i reformy rynkowe (liberaliz., dereg, prywat)

· stały postęp w liberalizacji handlu światowego – znoszenie barier w przepływie towarów;

· liberalizacja przepływów kapitałowych i deregulacja rynków finansowych.

Sprzyjające G - przemiany polit i instytucjonalne, w skali świata i pojedynczych krajów: (a) upadek systemu komunistycznego i koniec zimnej wojny, (b) liberalizacja obrotów handlowych i kapitałowych, proces masowej prywatyzacji i deregulacji wielu branż gosp.

 

Definicja G

Różne df zwracają uwagę na różne aspekty, zależnie od dziedziny i płaszczyzny działania G.

Wspólne ® G to zwiększanie się znaczenia wzajemnych międzynarodowych powiązań.

 

Df aspekt ekonomiczny

· proces pogłębiania powiązań ekonom. Mdzy krajami, regionami i ugrupowaniami na skutek:
(a) liberalizacji, (b) postępu technicznego ® swoboda i szybkości zawierania i realizacji transakcji mn, przepływów dóbr/usług i czynników produkcji (kapitał, wiedza, praca, inform.) (c) innowacji, (d) ekonomii wiedzy ® rozwój i upowszechn. instyt. i mechanizm. rozw. gosp.

· klient globalny + liberalizacja rynków = Ýwymiany i obrotów handlowych, ß kosztów,
Ý transnarodowej konkurencji

Gospodarka globalna: globalne spoiwo >> nie jest prostą sumą, tylko systemem powiązań

 

Df Mn Stos Gosp

G. gosp światowej ®proces (a) poszerzenia i pogłębienia współzależności mdzy krajami /regionami wskutek rosnących przepływów mn. i działalności KTN ® tworzy jakościowo nowe powiązania firm, rynków, gospod.

(b) realnego scalania gospodarek narodowych (dynamiczny wzrost obrotów handl, mn. przepływy kapitału / usług, tendencja do traktowania całego świata jako rynku zbytu przez rosnącą liczbę przeds).

 

Cechy G

· wielowymiarowość – przebiega jednocześnie w wielu dziedzinach życia społ. (polit społ-kult);

• scalanie (łączyć w jedną całość) działalności podmiotów na różnych poziomach (gospodarek, rynków i KTN) ® łączenie funkcjon. rozproszonych na świecie podm. poprzez powiązania handl., umowne, inwest-prod.

· mn. współzależność – wzajemne mn. powiązania podmiotów na różnych poziomach ® umożliwia koordynowanie działania zintegrowanych mn. systemów. 2 formy:

§ działalność gospodarcza za granicą

§ jednostronna zależność od zagranicznego silniejszego partnera lub światowego systemu

· silny związek z postępem nauki, techniki i organizacji – rozwój środków transportu i komunikacji służące wytwarzaniu nowych produktów, wdrażaniu elastycznych, wydajnych metod produkcyjnych, zarządzania, organizacji, dystrybucji;

· kompresja czasu i przestrzeni – zjawisko „kurczenia się świata” poprzez wspólne uczestnictwo w wydarzeniach na całym świecie, globalna oferta towarów;

· wielopoziomowość – proces przebiega równolegle na poziomie gałęzi gospodarki, rynków lokalnych, regionalnych, światowych. Największe znaczenie ma G. na poziomie KTN.

· wymykanie się (зникнення) klauzuli suwerenności państwa – władza nie ma na nią wpływu ® dokonuje się poza kompetencją suwerenności czy państwa motorem G? (sporne!)

· granice stają się przepuszczalne, deterytorializacja ® transnarodowa

· dialektyczny charakter – w procesie G. ścierają się powiązane subprocesy i zjawiska, mające często przeciwstawny charakter. Np. globalizacja – regionalizm, integracja – dezintegracja;

Sprzyjające G - przemiany polit i instytucjonalne, w skali świata i pojedynczych krajów: (a) upadek systemu komunistycznego i koniec zimnej wojny, (b) liberalizacja obrotów handlowych i kapitałowych, proces masowej prywatyzacji i deregulacji wielu branż gosp.

 

5. Wymiary globalizacji:

· ilościowy –wielkość, intensywność szybkość przepływów (tow/usł, kapit, technol, inform);

· jakościowy –współzależności/powiązania strukturalno-technolog. rynków /gospodarek

· gospodarczy – światowe rozszerzanie się systemu kapitalistycznego + transformacja lokalnych
gospodarek w jeden "globalny" system.

G. finansowa + technologie IT elektronicznego przepływ śr. fin. + transakcje gosp. na całym świecie w czasie rzeczywistym + szybki rozwój KTN.

· kulturowy turystyka, migracje, komercjalizacja kultury, konsumeryzmu + marketingu mn KTN + rozwój masowych środków komunikacji („makdonaldyzacja”).

· polityczny –normy i org mn (Grupa, WTO) ® wpływ na gosp świata + ograniczanie niezależność państw narodowych.

6. Mechanizm działania procesów G

Rynki

· finansowe: (a) globalne, autonomiczne (postęp technolog) i (b) niestabilne i powiązane
à grożą stabilności i trwałości systemu (efekt domina)

· towar i usług (a) b stabilny, (b) poszerza się przedm. i podmiotowo, (c) G usług fin, transp itp
® wpływa na polityczne funkcji państwa (np. Schell a p. ropowe)

· pracy (a) mniej zglobalizowane, (b) praca zdalna (rewolucja informatyczna),
(c) zglobalizowane rynki regionalne (np.Unia Europejska)

G. dział gosp- zniesienie barier handlu / przepł. kapitału + możliwość dział. gosp na całym świecie BIZ KTN dążących do min. kosztów i max. zysków w skali globalnej. Największe zn. ® dział KTN, kt mają największe zdolności do dostosowania się do ery globalizacji i kształtowania tego procesu.

 

Konkurencyjność -nowa, globalna konkurencja, kt wzmaga presję na megafuzje i przejęcia firm.

G. prod przemysł. -sieć powiązań firm świata zmienia sposób dział. ® specjalizacja i G. strategie

G. wiedzy i technologii - postęp techn transport /telekomunik natychmiast dociera do wszystkich.

G. współzależności i oddziaływań -wysoki stopień powiązań i współzal. ® zjawiska w jednych krajach i regionach oddziałują na inne kraje i regiony.

Różny poziom korzystania przez kraje z G ® lepiej rozwinięte więcej korzystają (zdolność p. do dostosowania się do wyzwań G i przemian polit kt pociąga za sobą G)

 

7. Pokrewne pojęcia:

· internacjonalizacja gospodarki – w tradycyjnym rozumieniu oznacza rozwój stosunków mn. między względnie niezależnymi gospodarkami oraz przedś. Narodowymi (w zasadzie proces ilościowy dotyczący wzrostu handlu zagr). Gdy G. jest procesem jakościowym i poza poszerzaniem zasięgu stosunków gospodarczych zawiera w sobie funkcjonalną integrację rozproszonych po całym świecie działań - oznacza nową jakość internacjonalizacji gosp.

· transnacjonalizacja gospodarki – oznacza stopień powiązań gospodarki z gospodarką światową głównie poprzez działania KTN. Proces ten dokonuje się drogą transferu i alokacji zasobów (kapitału, technologie, metod organizacji) z jednej gospodarki do drugiej.

· „działanie na odległość” – współzależność i wzajemne przenikanie się zdarzeń lub działań w życiu poszczególnych ludzi i w skali globalnej. Na etapie globalizacji zdarzenia i działania w jednej części świata mają znaczenie dla indywidualnych podmiotów i społeczeństw.

· globalizacja przemysłu – pozycja konkurencyjna danego przedsiębiorstwa na jednym rynku jest kształtowana w dużym stopniu pod wpływem jego pozycji na innych rynkach i odwrotnie.

· globalizacja działalności KTN – rozszerzanie i pogłębianie działań przedsiębiorstw zmierzające do wytwarzania i sprzedawania produktów i usług na większej liczbie zagranicznych rynków. Globalnie konkurujące KTN optymalizują efekty w układzie ogólnoświatowych i jednocześnie dostosowują się do wymagań rynków lokalnych.

· W ramach KTN zachodzi również proces „integracji korporacyjnej” ® włączanie nowych jednostek (zagr. filii) do struktur organizacyjnych KTN (rozbudowa systemów korporacyjnych). Scalanie działań w różnych jedn. org. oznacza się terminem „integracji funkcjonalnej”.

 

8. Cechy/następstwa G,:

1. Mobilność i jej wartość 2. Uwolnienie kapitału i decyzji od miejsca

4. Segregacja przestrzenna 5. Wykluczenie 6. Bezcielesność władzy

7. Kurczące się czas i przestrzeń 8. Nieustanny ruch 9. proces nieodwracalny (?)

G. nie znosi istniejącego porządku mn. (państwa, pr, org, inst) ®nadaje mu nowy sens.

Trudno ocenić co jest skutkiem G. a co się dzieje niezależnie (dawna internacjonalizacja, integracja)

Zmiana roli, pozycji i funkcji państw (granice, migracje, ludność, prawa i swobody, przepływ inform.)

 

Globalizacja – PROCES

· stosunki społeczne o światowym zasięgu ® łączą lokalności ® wydarzenia oddziałują na siebie w sali globu

· wzajemne warunkowanie się tego co globalne i lokalne, niezależnie od położenia w przestrzeni

· odterytorialnienie zjawisk i procesów społecznych: analogiczne zjawiska ekon, polit, demogr, społ, kultu, niezależnie od kontekstu geogr i gospod.

· wykształcenie się transnarodowej przestrzeni społecznej (ujednolicanie się świata) ® całość wzajemnie powiązanych elementów gosp i wspólnej kultury.

· ujednolicanie się wartości, zwyczajów i technologii

· wizja świata jako „jednego miejsca” (single place)

Istota

· Wzrost znaczenia pozapaństwowych uczestników życia mn: org. mn., NGOs, KTN, medi

· nowe regulacje mn: zasada nieproliferacja broni atomowej, R2P(respons.to protect)

· Wzrost pluralizmu aktorów SM - Multi level governance w UE - rządzenie na poziomie lokalnym, regionalnym itp.- różne podmioty, które działają w ramach gosp. światowej usiłujemy włączyć w to rządzenie, poziom bogactwa i rozwoju poszczególnych państw i regionów

G. jest jednocześnie: procesem, dyskursem (forma organizacji języka), stanem i teorią.

 

*** G. aspekty teoretyczne ***

w l’60 zaczęto używać pojęcia G

pierwsze koncepcje z XIX w dotyczyły wąskich powiązań - Mocarstwo Bryt a jego kolonie.

Koncepcje teoretyczne oparte na klasycznych teoriach ekonom wolnego handlu (Smith itp.)

Pierwszy dowód na obecność G w Integr.Region- Mc’ Luhan ‘66 „globalna wioska” –opisał efekt G

Świat staje się „single place” – bariery geogr, polit, migracji ludności uległy zniesieniu

Kompresja czasu i przestrzeni, zanik odrębnych jednostek państwowych ® 1 wspólnota / miejsce.

 

Teorie podkreślające:

1. dążenia do ujednolicenia: (a) systemu-świata - Wallerstein, (b) makdonaldyzacji – Ritzer

2. różnorodność: (a) globalizacji - Huntington, (b) globaljnej ekumeny – Hannerz, (c) globalnego obszaru – Robertson, (d) glokalizacji – Bauman

I fala G –wiek XIX – 1870 – do 1914

Zjawiska

· wzrost wolumenu wymiany mn

· zmiana postrzegania relacji mdz krajami ® liberalizacja relacji

· Europa otwiera się na handel, przestano go postrzegać jako grę o sumie „0”

· Pax Britanica

o silne mocarstwo mn + siła by narzucić własne reguły gry w układzie mn,

o kształtuje SM + doktryna gosp laissefaire ® przebudowała stos polit i ekon świata

§ protoG miała wymiar lokalny, ograniczony, zahamowany

· konwergencja polit i ekonom na skalę co najmniej transatlantycką ® novum w SM

· efekt – wyrównanie się standardów życia w krajach dotkniętych tymi procesami
(choć np. Indie się nie załapały, w logikę G jest wpisana nierówność)

 

Mechanizm I Fali G ODDOLNY:

1. postęp naukowy ® 2. modernizacja produkcji i zatrudnienia ® 3. skokowy wzrost produkcji (konsumpcjonizm i ujednolicanie gustów odbiorców) ® 4. wzrost dochodu grup społ ® 5. społeczna legitymizacja systemu ® 6. dążenie do pozyskania rynków zbytu ® 7. współpraca polit i gosp państw® 8. przyspieszone różnicowanie poziomu rozwoju państw

Wywodzi się nie z woli polit państw (przekraczanie kompetencji suwerenności państwa)

Efekty bezpośrednio ich dotyczył ® różnice mdzy państw. narastały coraz szybciej (nie tylko ekon)

Odcisnęła się na formułowaniu polit mn: przepływ kapitału ® integracja finansowa ® zbliżanie się celów politycznych.Brytania była pierwszym motorem procesów. Przyśpieszyła podpisanie traktatu o strefie wolnego handlu – Fr – Brytania w 1860 r - początkowo 2-str, z czasem dołączały inne państwa ® Szwecja, Dania, Holandia (dopuszczono, na innych warunkach).

Od działań gosp i liberalizmu do efektów politycznych i zmuszenia państw do wsp

1914 – narastanie sporów polit, I WŚw – cezura, wstrzymanie procesów G (regres)

 

II Fala G - od końca l’40 XX w odrodzenie się G

- po II WŚw

- nowy mn ład gosp + rywalizacja zimnowojenna

- wzrost znaczenia korporacji mn

- system Breton Woods

- wycofanie USD z denominacji złotem

- koniec Pax Britanica na rzecz Pax American

- wolumen handlu zwiększa i przyśpiesza

 

Mechanizm odgórny

- państwa konstruowały nowy system społ- gosp

- napędzały G projektując ją

- twórcy wierzyli, że liberalizacja handlu w oparciu na wielostronnej wsp państw – GATT/WTO będzie sukcesem- warunek konieczny wsp ekonom to wsp polit i instytucjonalna – jako gwarant bezpieczeństwa światowego

I fala – założenie max dochodów

II fala – max bezpieczeństwa światowego, pogłębianie powiązań ekonom i polit potencjały sił i współzależność zniechęcą do wypowiadania wojen

 

Projektowanie bodźców

- wzrost dochodów krajowych

- popularyzacja postępu technicznego

- modernizacja sposobów produkcji

 

wsp miały wspierać org mn – BŚw, MFW, MBOiR (IBRD) – miały porządkować zasady na jakich procesy G będą się odbywać, p. chciały utrzymać kontrolę nad G za pośrednictwem org mn

idea polit., ekonom. i powiązania gosp jako narzędzie dla zapewnienia światowego bezp.

 

podział ról mdzy nowymi org był zaprojektowany

BŚ – wsparcie rozwoju i odbudowy gosp.

MFW – zarządzanie polit kursów walut. i fin krótkorem. braku równowagi w stos płatniczych

Breton Woods – powstał GATT – reżim dla handlu mn – idea typowa dla II fali G

 

Mechanizm II F G - ODGÓRNA

1. wizja powojennego ładu światowego ® 2. udział państwa w kreowaniu rozwoju ® 3. wielostronna liberalizacja handlu ® 4. wzrost dochodów państw ® 5. dyfuzja postępu nauk. ® 5. modernizacja struktur produkcji i zatrudnienia ® 6. zmniejszanie różnic w dochodach państw ® 7. wyrównanie poziomu życia ® 8. utrzymanie pokoju na świecie

narzędzia:

- powstawanie regionalnych ugrupowań gospodarczych

– nacisk na regionalizację procesów finansowych

– zachęcanie do tworzenia regionalnych powiązań finansowych

 

G w XIX – jej porządek polityczny wynikał z dominacji Bryt w Europie a Europy na Świecie – stabilizowały one sytuację polit. dając ramy do budowy potęg gosp Niemiec i USA ® powolna destabilizacja porządku światowego z Kongresu Wiedeńskiego

 

Upadek systemu kolonialnego w Am Pd przyczynił się do zmiany politycznego wymiaru G

Podobnie jak gosp nieobecność Azji w gosp światowej (do wojny Jap- Ros)

Nowe struktury finansowania biznesu (spółki akcyjne)

 

Odwrót od G 1914- 45

załamanie budżetów na skutek wysiłku wojennego, superiflacja w Niemczech, spadek poziomu handlu mn (budowa bloków i stref wpływów),

ucieczka USA do przodu, odbudowa nacjonalizmów ® blokada dla G

konflikty graniczne w Europie, nowe państwa europejskie,

Liga Narodów jako nowy gracz, wielki kryzys w USA, przemodelowanie produkcji w USA, spadki PKB – rocznie o 8%!, nowe idee gosp (nowy ład ekonomiczny Roosevelta)

Cechy polityczne II FG

· szybkie załamanie się wsp

· umacnianie się stref wpływów – poza wsp polit w ramach G

· szybko zaczęła się okazywać, że niwelacja różnic się nie wydarzy – luka technologiczna USA z reszta świata wówczas się zaczęła (Japonia stara się doganiać)

· początek integracji europejskie ® nowy ład polit: (a) nowe instytucje + (b) nowe mechanizmy stabilizacji kursów walutowych + (c) Pax americna – pomoc dla odbudowy Europy

· zimna wojna

· wzrost znaczenia polit krajów posiadających złoża ropy naftowej

· nieobecność Chiny i Indii

· proces dekolonizacji

· G II Fali objęła głównie I świat ( I FG – obejmowała relacje W Bryt - kolonie i rozszerzała się
na inne kraje Europy)

 

Wstrząsy ekonomin – polit w II poł XX w.

· Kryzysy naftowe

· Załamanie się Systemu Breton Woods

· Embargo po Wojnie 1973 r - wzrost cen ropy z 2 do 40 USD w ciągu roku – szok naftowy – kryzys rynków fin – załamanie się rynku akcji – pokazanie słabości rynków fin

· Okres inflacji i kryzy lat ’73-’79 – fala kolejnych kryzysów ekonom, fin, żywności, przekładają się na kryzysy polit

· ’68- wojna w Wietnamie - kryzys przywództwa USA

· Afganistan – kryzys przywództwa w bloku wsch

· Rewolucja w Iranie – zaburzenie geopolityki na WB

przebudowa środowiska mn

II Fala G - jej istnienie nie jest potwierdzone

 

Wykład 4 12.03.2015

Poziom analizy regionalnej

- regionalizm i region w XX w

- nowa metodologia badań - nowe spojrzenie na teorie SM

- głos w sporze mdzy pozytywistami, racjonalistami, postpozytywistami

 

Nowy poziom analizy pozwala na lepsze zrozumienie procesów i zjawisk w SM

· początkowo – poziom globalny, teoria państwocentryczna

· l’90 – nowy poziom – pogłębienie analizy – poziom regionalny

· pojawiły się nowe zjawiska w domenie analizy SM

3 płaszczyzny analizy

· debata o tym czym są procesy regionalizmu i czym był region w okresie zimnej wojny

(dawny układ geograficzny) – bloki mocarstwowe uznane za przejaw procesu regionalizacji

badacze chcieli lepiej zrozumieć dlaczego maiła miejsce rywalizacja mdzy blokami

· dyskurs metodologiczny i ontologiczny (czym jest nauka o regionach) mdzy: pozytwist, racjon i postpozyt (jakie metody analizy są dostępne? jak badać cele, role regionu w ładzie mn?)

· poziom analizy umieszczony w myśli nt klasycznych i alternatywnych

Analiza regionalna - nowe narzędzie w SM

Czym jest i jak badać R.? Jak docierać do tego co powoduje, że regiony się tworzą?
Co oznacza to dla ładu mn? – transformacja ładu czy transformacja w ramach ładu mn?

Nowe podejście do teorii SM - posługiwanie się poziomem Analiz.Region w dyskusji pozytywizm-racjonalizm

Debata o poziomie analizy regionalnej trwa – pluralizm badawczy

***

Region jako poziom analizy Odwołują się do niego różne teorie TSM (klasyczne i nowe)

I Pozytywizm (i. ‘50/’60)

· rozwój badań nad regionalizmem i regionalizacją

· impuls: dostrzeżenie znaczenia Globalnego Południa dla ładu mn i SM (regionalizm państw Pd)

· by badać regionalizm Południa trzeba wyodrębnić procedury badawcze

· nowy obszar badawczy wymagał nowych kryteriów

· Kaplan: kryteria obiektywne wyodrębnienia R ® R. to subsystem

o subsystem: struktura posiadająca współzależne i będące w interakcji elementy + granice

o metody badawcze: ilościowe, systemowe, dedukcja - pochodzą z podejścia systemowego

regiony to subsystemy w ramach systemu mn

charakteryzowały się lokalną specyfiką (uwarunkowania historyczne, kulturowe itp.)

o popularne w okr. dekolonizacji: przydatne do wyciągnięcia subsystemu do badania (specyfika), łatwiejsze do analizy procesów kt prowadzą do regionalizacji

Krytyka:

Podejście systemowe do regionu (przez pryzmat bloku) jest ograniczające. Przedstawianie regionalnych subsystemów w kontekście rywalizacji mocarstw nie wyjaśnia zachowań nie-mocarstw w Regionalizm. Polityka w Regionie nie koniecznie odzwierciadla politykę mocarstw na poziomie globalnym.

Regionalne subsystemy to nie tylko strefy wpływów a dynamika ładu mn nie ogranicza się do dynamiki bipolarnej. SM są bardziej złożone i urozmaicone na poziomie subsystemów.

Proto-kryteria Regionu – pierwsze cechy określające R.:

· mniejszy podporządkowany system mn w większym systemie mn (bez aspektów ekonomicznych)

· struktura i subregiony – na wzór systemu mn (Ogólna, nadrzędna struktura SM)

model żyrandola – region

W każdym momencie jest możliwa interwencja mocarstw

Region nie miał autonomii, wyróżniany geogr., kartograficznie itp. - na ostatnim miejscu czynniki polit.

subsystem – region ®komponent systemu, duża interakcja, współzależność

subsystem – struktura kt posiada współzależne i będące w relacji elementy + granice

Region = Subsystem wg. W. Thompson’a

4 zmienne – decydujące:

· szczególnie wysoki stopień regularności i intensywności interakcji między uczestnikami regionu
(zmiana u jednego uczestnika oddziałuje na pozostałych)

· bliskość geograficzna

· uczestnicy postrzegają siebie jako subsystem

· obserwatorzy zewnętrzni akceptują, że jest to subsystem (KLUCZOWE)
(zgodnie uznają region jako teatr odrębnych działań)

· składa się z min 2 członków (mogły to być tylko państwa)

21 zmiennych określających czym jest subsystem (nie wymagane)

wprowadził pojęcie „ regionalny ” odłączając pojęcie „regionu” od kryterium geograficznego, mimo to ale powiązania miały miejsce mdzy państwami, a państwo to jednostka geograficzna. Odchodząc od determinizmu geograficznego, badał czym są wewnętrzne podmioty regionalne.

 

nadal problem z wyodrębnieniem

Początkowo kryteria ilościowe (granice, handel, interakcje)

Potem dopiero tożsamość (subiektywny sposób analizy)

Postulaty by się nie spierać ale by użyć podejścia empirycznego w identyfikacji uczestników ale gdy region wyodrębnia się w oparciu o relacje ekonomiczne itp. i pojawia się samoświadomość regionalna to kompozycja i ilość uczestników regionu nie może być ustalone w oparciu o subiektywne postrzeganie.

Zastąpienie metod dedukcji metodami empirycznymi - indukcyjne (od analizy jednego regionu wyprowadzano ogólne tezy co do charakterystyki teoretycznej regionu)

Późno zrozumiano, ze region jest zjawiskiem dynamicznym.

 

Nowe pomysły analizy regionu

LJ Cantori i SL Spiegel

Dostrzegali wartość analizy regionalnej jako takiej, a nie tylko jako narzędzie do badania SM

Wersja analizy regionalnej stricte

R. – obszar gdzie bliskie geogr państwa tworzą w sferze stos zagr. wzajemnie powiązaną jednostkę

R. - grupa państw postrzegana z zewnątrz jako region, jako całość wobec swojego środowiska

Definicja kluczem teorii:

(a) nazwanie regionu odrębnym bytem, choć nadal składającym się z państw,

(b) postrzeganie z zewnątrz jako samodzielny byt a nie tylko cząstka SM,

(c) użycie kryterium politycznego,

(d) uzupełnienie o nowe kryteria wyodrębnienia: geogr, polit. + (!) więzy: etniczne, język., społ., kulturowe, historyczne ® kształtuje się poczucie tożsamości, kt umacniają działania regionalne.

Nabiera kształtu, pojawia się samodzielność i tożsamość – robi się też bardziej skomplikowany

Części Regionu:

(a) centrum – jądro – państwo kluczowe dla R. (związki ze starym regionalizmem – model top-down, tylko państwa mają moc sprawczą w SM) - może istnieć więcej niż jedno centrum,

(b) peryferia,

(c) intruzja – obecność, wpływ państw (np. mocarstwa) spoza „macierzystego” regionu kt mogą silnie oddziaływać (np. państwa z regionu B oddziałujące na region A) - stymuluje dochodzenie do wspólnoty poglądów w regionie, wymusza myślenie o sobie per „my”

Cechy regionu

· stopień spójności (by mieć potencjał regionotwórczy), R zaczyna mieć własny interes (pochodna i suma interesów państw – najmniejszy wspólny mianownik),