Ocena integracji dla polskiego rolnictwa

4.4.1 Korzyści dla polskiego rolnictwa wynikające z członkostwa

 

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza, w perspektywie zależnej od wyniku negocjacji, uzyskanie pełnego dostępu polskich producentów rolno-spożywczych, (którzy spełnią unijne normy i standardy fitosanitarne i weterynaryjne) do unijnego rynku liczącego niemal 400 mln. konsumentów.

 

Efektywni i konkurencyjni producenci i ekspor­terzy uzyskają możliwości rozwoju swoich przedsiębiorstw przez zwiększenie skali produkcji i obniżenie kosztów jednostkowych. Badania wykazały wysoką konkurencyjność polskich producentów i eksporterów wielu towarów rolno-spożywczych na rynku UE. Porównanie poziomu protekcji rolnej w Polsce i w Unii Europejskiej mierzonego przy pomocy PSE (w %)[54] pokazuje, że przeciętnie wsparcie producentów rolnych w UE jest prawie dwukrotnie wyższe niż w Polsce.

Według danych OECD, w 1999 r. PSE w ujęciu wartościowym w przeliczeniu na osobę zatrudnioną w rolnictwie wyniosło w Unii Europejskiej 16 tys. euro oraz 780 euro w przeliczeniu na hektar użytków rolnych.[55]

Polska nie jest w stanie sfinansować takiego systemu protekcji rolnictwa, jaki obecnie funkcjonuje w UE.

Wynika to z niskiego poziomu PKB w Polsce, znacznego zatrudnienia w rol­nictwie (27%) oraz z dużego udziału wydatków na żywność w budżetach domowych (34%). W przeliczeniu na osobę zatrudnioną w rolnictwie w Polsce w 1999 r. dopłaty były na poziomie 1 tys. EURO oraz 167 EURO w przeliczeniu na hektar ziemi rolniczej. Było zatem odpowiednio 16 razy i prawie pięć razy niższe niż w Unii. Subwencje eksportowe w ramach Wspólnej Polityki Rolnej mogą stworzyć szansę większego eksportu na rynki krajów trzecich, w tym odzyskania rynku wschodniego. [56]

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej i objęciu polskiego rolnictwa systemem dopłat bezpośrednich, średni poziom wsparcia naszego rolnictwa istotnie się zwiększy co doprowadzi do poprawy sytuacji ekonomicznej gospodarstw. Wsparcie dotyczyć to będzie przede wszystkim producentów zbóż, mleka i wołowiny. Spadnie natomiast wsparcie producentów wieprzowiny i jaj.

Istotą dopłat jest to, że ich kwota przypadająca na gospodarstwo rolne jest tym większa, im większy jest obszar gospodarstwa - zatem wprowadzenie dopłat będzie czynnikiem stymulującym przemiany agrarne w Polsce. Gospodarstwa najmniejsze będą zainteresowane sprzedażą bądź dzierżawą ziemi, ponieważ wzrośnie jej cena.

Mogą też powstawać grupy producentów, ponieważ taka forma integracji rolników jest charakterystycznym dla Unii rozwiązaniem.

Ponieważ uzyskanie dopłat na sztukę bydła związane jest z odpowiednim obszarem paszowym (limit obsady na hektar powierzchni paszowej), również z tego powodu pojawi się zainteresowanie powiększaniem obszaru gospodarstw. Będą to procesy powolne, lecz dopłaty bezpośrednie do hektara upraw i sztuki zwierząt będą temu sprzyjać. Ponadto zgodnie z zasadami WPR ceny rolne będą bardziej stabilne i gwarantowane, czego nie można powiedzieć o rolnictwie polskim, w którym panuje kompletny nieporządek w tych sprawach.

Integracja z UE przyspieszy proces restrukturyzacji polskiego rolnictwa – przy efektyw­nym wykorzystaniu funduszy unijnych jako dofinansowania działań krajowych i rozwoju nowoczesnej, ekologicznej gospodarki żywnościowej oraz poprawy infrastruktury gospodarczej na obszarach wiejskich.

 

Kolejnym czynnikiem przemawiającym za integracją jest przewidywany wzrost nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich o około 240 tys. z tytułu wykorzystania środków SAPARD oraz z faktu znalezienia przez bezrobotnych rolników zajęcia gospodarce wiejskiej ale nie stricte rolniczej.[57]

4.4.2 Koszty i negatywne skutki członkostwa w UE

 

Łączne koszty dostosowania do wymogów UE oraz niezbędnych działań modernizacyjnych oszacowano w okresie 1999-2004 na ok. 24,5 mld zł. Z kwoty tej 13.635 mln zł wyniosą koszty dostosowania i modernizacji w okresie przedakcesyjnym (1999-2002). Budżet z tego tytułu powinien wydatkować sumę około 4,2 mld w okresie najbliższych czterech lat.

Sektor prywatny (gospodarstwa rolne i firmy przetwórcze) powinny ponieść koszty w wysokości 7,2 mld zł w okresie przedakcesyjnym.

Najbardziej kosztowne dostosowania muszą nastąpić w sektorze mleczarskim. Szacuje się, że mogą one łącznie wynieść w okresie 2000-2004 ok. 15,5 mld zł.

Występuje obawa, że ze względu na wysokość nakładów niezbędnych na dostosowanie sektorów mleczarskiego i mięsnego do norm unijnych, Polska może nie sprostać w okresie przedakcesyjnym zbyt wysokim kosztom niezbędnych restrukturyzacji.

 

Zatem w wielu gospodarstwach nie dysponujących odpowiednimi zasobami pieniężnymi pogłębiać się będą trudności finansowe, ponieważ zwiększone nakłady i wydatki będą z opóźnieniem rekompensowane potencjalnym wzrostem dochodów. W najtrudniejszej sytuacji znajdują te sektory naszego rolnictwa, w których wystąpi wzrost kosztów, natomiast nie wystąpi wzrost przychodów (np. drób, wieprzowina).

W takiej sytuacji niezmiernie ważne jest objęcie polskich rolników systemem dotacji bezpośrednich, co w poszczególnych gospodarstwach może niwelować skutki wzrostu kosztów produkcji rolniczej.

Obecnie ceny środków produkcji (m.in. materiału siewnego, nawozów, środków ochrony, energii) i koszty (usług, pracy najemnej i dzierżawy ziemi) są w Polsce niższe niż w krajach UE. W latach poprzedzających integrację Polski z UE, w wyniku wyrównywania się cen, wzrosną w Polsce koszty produkcji rolniczej, w początkowym okresie członkostwa będą one jednak nadal niższe o około 15% od przeciętnych w UE.

Przewidywany wzrost kosztów produkcji będzie mieć wpływ przyjęcie regulacji unijnych dotyczących np. kwot mlecznych (koszty dzierżawy i zakupu indywidualnych kwot mlecznych). Dodatkowe koszty poniosą również konsumenci. Należy bowiem liczyć się ze wzrostem kosztów produkowanej żywności o 5,6 mld zł, co doprowadzi do wzrostu cen żywności o 6,6%. Najbardziej wzrosną ceny mleka i żywca wołowego i niektórych zbóż, spadną zaś ceny produktów drobiarskich.

Całkowity wzrost wydatków konsumpcyjnych ludności będzie jednak niewielki, wyniesie bowiem zaledwie 1,4%.[58]

 

Wśród negatywnych skutków członkostwa rolnictwa polskiego w Unii Europejskiej wymienić można to że:

· wykorzystanie środków wymagać będzie wniesienia wkładów finansowych przez samych producentów rolnych, bądź innych środków niż budżetowych, a także znajomości unijnych przepisów prawnych i procedur ubiegania się o te środki,

· restrukturyzacja w sektorze rolno-spożywczym pociągnie za sobą likwidację wielu mniej efektywnych przetwórni mleka oraz rzeźni; z tego tytułu straci pracę ok. 50 tys. osób,

· część rynku krajowego zostanie bezpowrotnie utracona, kiedy wejdą na niego producenci z innych krajów piętnastki, a konkurencja z nimi będzie niezwykle trudna i kosztowna. Członkostwo pociągnie za sobą skutki w ograniczeniu produkcji niektórych towarów (np. mleka i cukru), co jest nieodzownym wymogiem w procesie kontraktacji umówionych przez kraj ilości produktów które znajdą się na rynkach krajów UE. [59]

 

Tablica 9. Koszt dostosowania sektora rolno-spożywczego w okresie

przedakcesyjnym w latach 1999, 2000, 2001 i 2002 / w mln.zł i w % /

LATA	ŁĄCZNIE	W TYM Z BUDŻETU
mln zł	dynamika	mln zł	dynamika
	1.756	100%		100%
	2.720	155%		249%
	4.122	235%	1.361	455%
	5.018	286%	1.766	590%

Źródło: Rocznik Statystyczny 1998, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1999.

 

Tablica 3 przedstawia koszt dostosowania sektora rolno-spożywczego w Polsce w okresie przedakcesyjnym lat 1999, 2000, 2001 i 2002. Koszt ten rośnie w tempie kilkudziesięciu procent rocznie, zaś jego przewidywana wysokość wyniesie w roku na przestrzeni lat 1999-2004 około 24.5 mld. złotych.

Rozdział 5. SAPARD

Geneza Programu SAPARD

SAPARD -Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development - Specjalny Program Akcesyjny dla Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, jest programem pomocy finansowej dla krajów starających się o członkostwo w Unii Europejskiej. Ma on na celu wspieranie działań, mających na celu poprawę sytuacji w rolnictwie w dziesięciu krajach - kandydatach. SAPARD to program wieloletni obejmujący okres 2000-2006. Wysokość środków przyznawanych Polsce zależy od kryteriów przyjętych przez Komisję Europejską (między innymi od liczby ludności rolniczej, powierzchni użytków rolnych, produktu krajowego brutto w przeliczeniu na mieszkańca, specyfiki sytuacji terytorialnej).

Program SAPARD jest jednym z trzech programów przedakcesyjnych (obok ISPA i PHARE) mających wesprzeć kraje Europy Środkowej w procesie integracji z UE.

Jest on programem celowym i jest w całości skierowany na rozwój wsi i rolnictwa. Dzień 25 stycznia 2001 r. przybliżył nasz kraj do rozpoczęcia wdrażania programu SAPARD w Polsce. W tym dniu została podpisana w Brukseli Wieloletnia Umowa Finansowa między Polską a UE w sprawie finansowania programu SAPARD. Jest to kolejny krok, po zaaprobowaniu przez Komisję Europejską polskiego Programu Operacyjnego SAPARD, do przekazania środków finansowych na współfinansowanie inwestycji w ramach tego programu.

Podstawą realizacji programu w każdym kraju jest przygotowany przez władze i zatwierdzony przez Komisję Europejską dokument zwany Programem Operacyjnym.

Przygotowanie i negocjacje polskiego Programu Operacyjnego trwało 1,5 roku. Program ten był w dniu 13 września 2000 r. przedmiotem posiedzenia Komitetu STAR w Brukseli (komitet doradczy Komisji Europejskiej ds. struktur rolnych obszarów wiejskich, który wyraża stanowisko krajów członkowskich). Komitet jednogłośnie pozytywnie zaopiniował polski Program Operacyjny jako jedną z pierwszych propozycji złożonych przez kraje kandydujące do członkostwa. Następnie Komisja Europejska decyzją z dnia 18 października 2000 r. zatwierdziła przedstawiony jej Program Operacyjny SAPARD dla Polski.[60]

 

Rozpoczęcie finansowania w ramach programu SAPARD nastąpi po spełnieniu pozostałych warunków: podpisaniu wieloletniej umowy finansowej, rocznej umowy finansowej oraz wydanie przez Komisję Europejską decyzji zatwierdzającej akredytację Agencji SAPARD. Program SAPARD, skierowany do 10 krajów Europy Środkowej (Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Węgry, Rumunia, Słowacja i Słowenia), miał zostać uruchomiony od początku 2000 r. Jak do tej pory Polska nie otrzymała żadnych środków w ramach programu SAPARD.

Opóźnienie w rozpoczęciu wdrażania programu SAPARD spowodowane jest z jednej strony opóźnieniami w zatwierdzaniu aktów prawnych przez instytucje UE i brak akredytacji ze strony Komisji Europejskiej dla Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, czyli zaakceptowania przez nią wszystkich procedur związanych z wdrażaniem i płatnościami w ramach programu. Akredytacja dla ARiMR spodziewana jest w „najpóźniej w maju” 2002 roku jak twierdzi Ministerstwo Rolnictwa i komisarz Unii Europejskiej do spraw rolnictwa Franz Fischler. Druga przyczyna leży w wysokich wymaganiach stawianych krajom kandydującym przez Komisję Europejską. Program SAPARD ma być wdrażany w oparciu o zasady stosowane w Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Gwarancji i Orientacji w Rolnictwie. Wiąże się to z niezwykle skomplikowanymi procedurami wdrożeniowymi.

Rozwiązania zaproponowane krajom kandydującym są na tyle nowatorskie, że nie można było w pełni skorzystać z doświadczeń krajów członkowskich, ponieważ kraje te wdrażały swoje programy na odmiennych zasadach, niż to ma miejsce w przypadku programu SAPARD. [61]

Duże uprawnienia, jakie będą miały kraje kandydujące we wdrażaniu programu SAPARD, zdecydowały o bardzo wysokich wymaganiach postawionych przez Komisję Europejską instytucjom odpowiedzialnym za wdrażanie i płatności, co przyczyniło się do tego, że do tej pory w krajach Europy Środkowej z SAPARD -u korzysta jedynie Litwa, Łotwa, Bułgaria, Słowenia i Estonia. Ta ostatnia zdecydowała się na korzystanie z Programu, mimo że wydała z własnego budżetu więcej na jego obsługę niż w jego ramach otrzymała.

Strona polska już w końcu 1999 roku złożyła w Komisji Europejskiej swoją propozycję wykorzystania funduszy w ramach programu SAPARD. [62]

 

Propozycja ta została określona w programie operacyjnym, który po wielu konsultacjach i negocjacjach ze służbami Komisji Europejskiej, został zaakceptowany i przyjęty przez Komisję Europejską w dniu 18 października 2000 r.

Polska będzie co roku otrzymywać 171,6 milionów euro (wg poziomu cen z 2000 roku), co stanowi około 30% ogólnej puli programu SAPARD. [63]

Kwota rocznych alokacji będzie co roku waloryzowana o wskaźnik inflacji w Unii Europejskiej. Połowa z tych środków zostanie przeznaczone na dostosowywanie polskiego sektora żywnościowego do wymogów UE, szczególnie poprzez poprawę jego efektywności, podniesienie jakości i standardów zdrowotnych żywności oraz zmniejszenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko naturalne. Pozostałe 50% ma być wykorzystane na rozwiązywanie najważniejszych problemów polskiej wsi, w tym na zmniejszanie bezrobocia jawnego i ukrytego. Program SAPARD ma także za zadanie przygotować polskie instytucje rządowe i samorządowe do wykorzystania przyszłych, znacznie większych funduszy przekazywanych na rozwój obszarów wiejskich w ramach Polityki Strukturalnej UE.

Każdy rolnik, grupa producentów czy gmina może starać się o pomoc w ramach programu SAPARD. Przy rozdysponowywaniu środków finansowych z tego programu władze UE przyjęły następującą zasadę. Otóż każdy kraj otrzymujący pomoc musi partycypować w finansowaniu przedsięwzięcia przynajmniej w 25%.

Zatem z funduszy unijnych zgromadzonych w programie może być na ten cel przekazanych maksimum 75% wartości realizowanego zadania. Zgłaszane projekty dzielone są na dwie grupy:

· w przypadku projektów zwiększających dochody (modernizacja zakładu, rozpoczęcie działalności agroturystycznej) pomoc wyniesie maksymalnie 50% kosztów.

· w grupie projektów nie zwiększających dochodów pomoc może przekroczyć 50% wydatków.[64]

5.2 Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa (NPPC)

Podstawą przygotowania Programu Operacyjnego SAPARD jest Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa(NPPC), w którym określone zostały m.in. priorytety dostosowania rolnictwa i obszarów wiejskich do akcesji.

Należą do nich:

· ustanowienie i wdrażanie spójnej polityki strukturalnej rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa,

· harmonizacja prawa i struktur administracji weterynaryjnej i fitosanitarnej,

· modernizacja niektórych segmentów gospodarki żywnościowej (mleczarstwo, gospodarka mięsna, przetwórstwo owoców i warzyw), ekologiczne aspekty rolnictwa oraz przygotowanie do wprowadzenia Wspólnej Polityki Rolnej.

 

Realizując zobowiązania zawarte w NPPC Rada Ministrów RP w lipcu 1999 roku przyjęła dokument strategiczny Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa formułujący następujące cele polityki krajowej wobec obszarów wiejskich i rolnictwa:

• kształtowanie warunków pracy i życia ludności wiejskiej odpowiadających standardom cywilizacyjnym i pozwalających mieszkańcom wsi realizować ich cele ekonomiczne, edukacyjne, kulturowe i społeczne,
• przebudowa struktur sektora rolnego tworząca przesłanki adaptacji rolnictwa do zmieniającej się sytuacji gospodarczej i społecznej,
• kształtowanie warunków rozwoju zrównoważonego na obszarach wiejskich, ochrona zasobów środowiska naturalnego wraz z wiejskim dziedzictwem kulturowym.

Realizacja powyższych celów wymaga działań długofalowych i zaangażowania dużych środków finansowych. Formułując cele strategiczne rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa uwzględniono gotowość przystąpienia Polski do Unii Europejskiej od dnia 1 stycznia 2003 roku, z czego wynika nasilenie działań dostosowawczych.

Cele polskiej polityki rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa są zgodne z kierunkami polityki strukturalnej UE i zaproponowanej w Rozporządzeniu SAPARD strategii przedakcesyjnej. Polska strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa realizowana będzie w oparciu o środki krajowe oraz pomocowe, dostępne m.in. w ramach programu SAPARD. Formułując strategię niniejszego programu operacyjnego skupiono się na tych dziedzinach, które wymagają największych nakładów inwestycyjnych w związku z szeroko rozumianymi przygotowaniami Polski do integracji z UE. Decydować będą także, w okresie po uzyskaniu członkostwa o żywotności obszarów wiejskich i rolnictwa w warunkach Jednolitego Rynku.

Wsparcie przedakcesyjne udzielane przez UE stanowi ważny element procesu osiągnięcia wyżej wymienionych celów, poprzez zapewnianie dodatkowych środków finansowych, przygotowanie struktur administracyjnych do podejmowania decyzji i efektywnego zarządzania, zgodnie z procedurami UE.

Zgodnie z art. 1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1268/1999, wsparcie może być udzielone w celu ułatwienia spełnienia kryteriów określonych w Partnerstwie dla Członkostwa i powinno odnosić się szczególnie do:

• wdrażania prawa unijnego w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej i polityk pokrewnych,
• rozwiązywania priorytetowych problemów dostosowania się rolnictwa i wsi w krajach kandydujących.[65]

 

5.3 Zasady przyznawania środków z Programu SAPARD

 

Strategia programu SAPARD została oparta na analizie sytuacji na obszarach wiejskich Polski i w sektorze rolno-spożywczym. Ponadto uwzględnia konieczność dostosowania do wymogów Jednolitego Rynku UE. Decyzje dotyczące wyboru celów i środków podjęte zostały w wyniku konsultacji, w tym z przedstawicielami samorządu terytorialnego.

 

5.3.1 Priorytety kwalifikacji zadań finansowych z Programu SAPARD

 

Program SAPARD w Polsce oparty jest na dwóch osiach priorytetowych:

 

• Poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego,
• Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenie miejsc pracy wspierane przez oś komplementarną.

 

Zamierzeniem głównym jest osiągnięcie równowagi pomiędzy obiema osiami priorytetowymi, zarówno w zakresie celów jak i podziału środków finansowych SAPARD.

W ramach powyższych osi priorytetowych podjęte zostaną następujące działania:

Oś priorytetowa 1: Poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego

· Działanie 1: Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych. (35% całości środków). Działania te mają głównie na uwadze realizację takich zadań jak:

¨ poprawa jakości produktów (mlecznych, mięsnych, rybnych, owocowych i warzywnych),

¨ wprowadzanie polskich produktów na rynki lokalne i zagraniczne,

¨ rozwój przetwórstwa i infrastruktury rynkowej,

¨ modernizacja zakładów przetwarzających i wytwarzających produkty rolne,

¨ stwarzanie i usprawnianie kanałów zbytu,

¨ dostosowanie się polskiego rolnictwa do wymogów Unii Europejskiej,

¨ wzrost konkurencyjności rolnictwa w Polsce,

¨ wzrost wartości dodanej produktów oraz

¨ tworzenie nowych miejsc pracy w rolnictwie.

· Działanie 2: Inwestycje w gospodarstwach rolnych: (15% całości środków). Działania te mają za zadanie:

¨ podniesienie jakości produkcji mleka do standardów UE,

¨ modernizację gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierząt rzeźnych,

¨ dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów w zakresie ochrony środowiska,

¨ modernizację produkcji rolniczej,

¨ wzrost dochodowości produkcji w rolnictwie.

 

Oś priorytetowa 2: Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenie miejsc pracy

· Działanie 3: Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich: (45% całości środków). Działania te mają za zadanie:

¨ poprawę warunków życia na wsi poprzez między innymi budowę sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, uzdatnianie wody (podniesienie jakości do norm istniejących w przetwórstwie),

¨ poprawę atrakcyjności inwestycji na wsi poprzez rozwój alternatywnych źródeł energii, rozbudowę dróg lokalnych i infrastruktury telekomunikacyjnej,

¨ poprawę stanu środowiska naturalnego poprzez odpowiednią gospodarkę odpadami stałymi,

¨ wyrównywanie dysproporcji rozwoju poszczególnych regionów rolniczych kraju.

· Działanie 4: Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich: (5% całości środków). Działania te mają za zadanie:

¨ powstanie dodatkowych źródeł dochodów dla mieszkańców wsi poprzez granty na inwestycje w zakresie działalności gospodarczej poza tradycyjnym rolnictwem,

¨ rozwój sektora usług poprzez granty na małą infrastrukturę turystyczną,

¨ wspieranie działań promocyjnych i marketingowych w zakresie działalności poza tradycyjnym rolnictwem (beneficjantami będą mogły zostać organizacje pozarządowe oraz samorządy), projekty pilotażowe w zakresie zalesiania i ochrony środowiska w rolnictwie.

¨ tworzenie nowych miejsc pracy,

¨ likwidację bezrobocia oraz

¨ różnicowanie i zmianę kierunków produkcji rolniczej.[66]

· Oś komplementarna

¨ Działanie 5: Programy rolno-środowiskowe i zalesianie (projekty pilotażowe)

¨ Działanie 6: Szkolenia zawodowe

¨ Działanie 7: Pomoc techniczna [67]

5.3.2 Poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego

 

Narodowy Program Przygotowania Polski do Członkostwa w UE (NPPC) jako jeden z głównych priorytetów wymienia dostosowanie sektora przetwórstwa rolno-spożywczego, zwłaszcza branż przetwórstwa mleka, mięsa, ryb, owoców i warzyw do wymogów weterynaryjnych, sanitarnych i bezpieczeństwa produkcji żywności obowiązujących w UE.

Obecnie jedynie niewielka liczba przedsiębiorstw odpowiada wymogom UE w zakresie higieny, bezpieczeństwa i jakości żywności jak również ochrony środowiska. Dostosowanie zakładów do wymogów UE wynikających z harmonizowania prawa polskiego z przepisami unijnymi, wymaga znacznych nakładów finansowych.

 

Przeprowadzone analizy ekonomiczne wykazują, że przemysł rolno-spożywczy w Polsce generalnie charakteryzuje się niską rentownością. Brak kapitału nie pozwala zakładom na podjęcie inwestycji niezbędnych z punktu widzenia integracji z UE.

Proces dostosowania prawa polskiego do przepisów unijnych doprowadzi do restrukturyzacji przetwórstwa rolno-spożywczego i stopniowego przenoszenia potencjału produkcyjnego z zakładów, które nie będą w stanie dostosować się do wzrastających wymogów sanitarnych i weterynaryjnych w okresie przedakcesyjnym do zakładów spełniających te wymogi. Jednakże nie przewiduje się wzrostu potencjału produkcyjnego na poziomie poszczególnych sektorów przetwórstwa.

Zakłady przetwarzające artykuły pochodzenia zwierzęcego, szczególnie mleko i mięso muszą sprostać wysokim wymaganiom. Dlatego też nie przewiduje się wyłączenia ze wsparcia przetwórstwa artykułów uznanych za wrażliwe w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Jednakże wielkość produkcji tych artykułów będzie monitorowana i regularne raporty, dotyczące jej poziomu, będą składane Komitetowi Monitorującemu.

Sektor przetwórstwa rolno-spożywczego ma duże znaczenie dla polskiej gospodarki. Wynika to zarówno z wielkości produkcji oraz udziału sektora w rynku pracy, jak i wpływu kondycji przetwórstwa na sytuację producentów rolnych.

Istnieje ścisła zależność pomiędzy przetwórstwem rolno-spożywczym, a tempem modernizacji gospodarstw rolnych.

Zakłady przetwórcze wymuszają na dostawcach produktów rolnych podwyższanie jakości dostarczanego surowca. W związku z tym w istotny sposób stymulują modernizację gospodarstw rolnych.

Zakłady przetwórcze w coraz większym stopniu zainteresowane są dostawą dużych, jednorodnych partii surowca spełniającego odpowiednie parametry jakościowe. Warunek ten może być spełniony jedynie w przypadku dostaw z dużych specjalistycznych gospodarstw lub mniejszych gospodarstw działających w ramach grup producentów rolnych.

5.3.2.1 Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych

 

Działania mające na celu wsparcie poprawy przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych podzielić na te wspierające:

· restrukturyzację przetwórstwa i marketingu artykułów pochodzenia zwierzęcego oraz

· restrukturyzację przetwórstwa i marketingu owoców i warzyw.

 

Inwestycje wspierane we wszystkich sektorach przetwórstwa artykułów pochodzenia zwierzęcego oraz owoców i warzyw to przede wszystkim:

· rozbudowa i modernizacja budynków zakładów przetwórczych i linii produkcyjnych, zgodnie ze standardami weterynaryjnymi i sanitarnymi UE,

· inwestycje zmierzające do obniżenia szkodliwości produkcji zakładów przetwórczych i do ochrony środowiska naturalnego, oraz do zwiększenia jakości produkcji żywności,

· inwestycje we wprowadzanie nowych rozwiązań i technologii umożliwiających lepsze dostosowanie produkcji do wymogów rynku rolnego.[68]

 

Poziom pomocy we wsparciu restrukturyzacji przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych może sięgać maksymalnie od 40 do 50% kwalifikowanych kosztów. Wysokość dotacji przyznanych w okresie trwania programu jednemu zakładowi nie może łącznie przekroczyć 1 400000 EUR.

Dodatkowo zakładowi może zostać przyznana dotacja w wysokości 250 000 EUR na inwestycje dokonywane na rzecz grup producentów rolnych.[69]

Grupy producentów rolnych, rybnych oraz owoców i warzyw i ich związki grup mogą także samodzielnie ubiegać się pomoc w łącznej wysokości odpowiednio do 250 000 i 500000 EUR.

Podmiot może ubiegać się o przyznanie dotacji kilkakrotnie w okresie trwania programu. Jednakże wielkość dotacji, o którą ubiega się na realizację danego projektu, nie może być niższa niż 30 000 EUR.[70]

 

 

Tablica 10. Wartość środków programu SAPARD w Polsce na poprawę

przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych na lata 2002-2006

/ w mln.Euro i w % /

ROK	KOSZTY CAŁKOWITE	ŚRODKI PUBLICZNE	ŚRODKI PRYWATNE
OGÓŁEM	UE	KRAJOWE
	(mln EUR)	(mln EUR)	%	(mln EUR)	%	(mln EUR)	%	(mln EUR)
	173,90	86,95		65,21		21,74		86,95
	173,90	86,95		65,21		21,74		86,95
	173,90	86,95		65,21		21,74		86,95
	173,90	86,95		65,21		21,74		86,95
	173,90	86,95		65,21		21,74		86,95
Ogółem	869,5	434,75		326,05		108,7		434,75

 

Źródło: SAPARD program operacyjny dla Polski, Wydane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Warszawa, 24 listopada 2000, str.130

 

Tablica 10 przedstawia podział środków programu SAPARD w Polsce na poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych na lata 2002-2006. Jak widać kwoty pomocy są stałe, przy także stałym podziale kosztów wykorzystania programu na poziomie 25% środków krajowych i 75% środków unijnych.

 

W celu uzyskania dotacji na poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych muszą zostać spełnione następujące wymagania:

· złożenie wniosku o przyznanie dotacji z wymaganymi załącznikami, w tym planem przedsięwzięcia, oraz przedstawienie pełnej dokumentacji technicznej inwestycji wraz z wymaganymi zezwoleniami i normami sanitarno- weterynaryjnymi UE,

· projekt musi być zgodny z celami programu, określać korzyści wynikające z jego realizacji i wykazać przyszłą jego rentowność,

· na koniec realizacji projektu program dostosowawczy zakładu jest zakończony a inwestycja spełnia wszystkie postawione jej warunki.

 

Wnioski o dofinansowanie inwestycji w ramach programu SAPARD przyjmowane będą przez regionalne oddziały Agencji SAPARD dla dokonania ich oceny pod względem formalnym, technicznym i ekonomicznym. Zatwierdzanie projektów dokonywane będzie w oparciu o ich ranking rekomendowany przez Krajowy Komitet Sterujący. Ranking projektów zostanie wykonany w oparciu o zdefiniowane kryteria oceny.[71]