Strategie przy tworzeniu instytucji

• Legitymizacja nowo tworzonych instytucji w wizji przeszłości własnego społeczeństwa (np. risorgimento)
• Szukanie nadających się do powielania modeli

a) Rzeczywisty proces tworzenia instytucji często czymś zupełnie innym niż powielanie reguł, jedynie jest za taki przedstawiany-> projektujący zrzucają z siebie w ten sposób odpowiedzialność za zmiany instytucjonalne

b) Idealne kopie działają inaczej niż pierwowzory

c) Naśladownictwo potężnym motorem innowacji na polu instytucji

d) Zastosowanie retoryki uczenia się od innych

· Tuszowanie różnic między państwami i sektorami

· Tworzenie złudnej jasności, co do istnienia oczywistego, lepszego rozwiązania (to co zadziałało w jednym sektorze/państwie zadziała i w innym)-> zdobywanie poparcia

· Ukrycie twórczych zmian modelu wyjściowego

 

Na wiarygodność i sukces w działanie nowo tworzonej instytucji nie wpływa dobrze sytuacja, gdy są one postrzegane jako twory rzeczywiście będące w fazie projektowania:

1) Podejrzenia o narzucanie własnych partykularnych interesów, normatywnego punktu widzenia (traci wiele na obiektywności, ma swojego twórcę)

2) Zmiany instytucjonalne postrzegane jako wytwór ludzki nabierają w oczach społ. charakteru przypadkowego

3) Zakorzenienie w historii lub naśladownictwo budzą wiarę w ich zdolność do pełnienia funkcji

 

Dyskurs prowadzony przez instytucje na ich temat:

· Gdy zasługę stworzenia przypisuje się pojedynczym osobom (rzadki przypadek) przypisuje się im cechy szczególne i charyzmatyczne

· Najczęściej unikanie pojęcia intencjonalnego tworzenia, próby ukrycia pochodzenia związanego z celowym działaniem jednostek - przedstawiane instytucji jako rezultatu tradycji, ich powstawania jako powolnego stopniowego procesu

 

Paradoks kapitalizmu autorskiego (P. K.)

• Paradoks kapitalizmu autorskiego - widoczne wprowadzanie projektowanych innowacji podważa zaufanie do instytucji, narażając na konieczność wprowadzania coraz większej liczby doraźnych poprawek; zbyt szybkie i w zbyt szerokim zakresie reformy instytucji mogą szybko wyczerpać poparcie lub zawieść oczekiwania
• Zwiększenie paradoksu gdy zmianom gospodarczym towarzyszy wprowadzenia demokracji oraz zmiana definicji państw terytorialnych
• Powodzenie i zdolność przetrwania nowo budowanych instytucji zależy bardziej od zaufania społeczeństwa, jego gotowości dostosowania się i cierpliwości, z jaką ponosi koszty transformacji, niż od jakości sposobu zaplanowania samych instytucji.
• Powszechne przekonanie, że decyzje dotyczące instytucji będą miały wpływ na pozycję ekonomiczną jednostek- instytucje postrzegane jako zagrożenie
• ->P.K.- sytuacja, w której szybkie wprowadzenie nowych instytucji polit. i gosp. najpilniejszą potrzebą, ale brakuje kogoś, komu można by powierzyć ich stworzenie, albo kto mógłby narzucić je z zewnątrz oraz brak powszechnie akceptowanego modelu

 

Zmiany w państwach postkomunistycznych:

Przywódcy państw postkomunistycznych twierdzą, że powaga sytuacji ekonomicznej zmusza do podejścia instrumentalnego i zorientowanego na wynik, dlatego odgórnie narzucają zachodnie modele instytucjonalne. Podejście to stara się „obejść” okres powstawania i powolnego dojrzewania instytucji, w wyniku czego kopiuje się coś, co w rzeczywistości różni się od oryginału, żadna z zach. Instytucji nie powstała bowiem by wyrwać grupę społeczeństw z warunków socjalizmu zachodniego. Instytucje skopiowane i przeniesione, którym brakuje infrastruktury moralnej i kulturowej, na jakiej opierała się oryginalna instytucja, mogą przynieść bardzo różne wyniki, nierzadko sprzeczne z oczekiwaniami. Powoduje to jeszcze bardziej gorączkowe modyfikacje i patologie.

 

Słabości projektowania instytucji i ich neutralizowanie:

• Hiperracjonalność

· idealna sytuacja, gdy brak otwartej potrzeby konstruowania czegokolwiek, istnieje natomiast bogaty zestaw odziedziczonych wzorów instytucjonalnych, akceptowanych przez zainteresowane podmioty

• Zaprojektowane instytucje następczyniami innych instytucji - wpływ śladów i pozostałości dawnych rozwiązań instytucjonalnych, w obliczu których nowe instytucje nie mogą funkcjonować właściwie

· apatia, zanik więzi społ., bierność, niechęć do brania odpowiedzialności, atomizacja społ. itp. jako pozostałość po instytucjach socjalizmu państwowego

· Elementy infrastruktury kulturowej, na jakich muszą się opierać instytucje wymagają nie tylko dłuższego czasu do konsolidacji, ale podobnie długiego czasu by zostać wyeliminowane

· Weber – duch instytucji czyli zestaw standardów, zobowiązań i oczekiwań wobec instytucji

· Idealna sytuacja, gdy dawne reguły postępowania są wyraźnie unieważnione

 

Wyzwania, rozpad, strategie przetrwania

Czynniki rozpadu instytucji (ale ich obecność wcale nie musi do niego prowadzić):

1) Instytucje mogą nie być w stanie zaszczepić norm i preferencji, które stanowią warunek lojalności członków- utrata sensu w oczach członków, utrata poparcia i legitymizacji

a. Skandale, korupcja - drastyczne przypadki utraty wiarygodności

b. Powolne zmiany kulturowe (np. sekularyzacja)

2) Instytucje mogą chylić się ku upadkowi ze względu na pojawienie się alternatyw, pozwalających na zaspokojenie potrzeb i pełnienie funkcji, w stosunku do których instytucja miała wcześniej monopol.

3) Instytucje mogą ulegać rozpadowi w skutek oczywistej niemożności pełnienia funkcji, za które odpowiadają. Efektem jest rozpad konkretnych przypadków tych instytucji (np. państwo nie będące w stanie bronić swoich granic) lub instytucji jako takich. Punkt graniczny, w którym ilość stwierdzalnych empirycznie aktów porzucenia danej instytucji zaczyna podważać legitymizację całego wzorca na jakim się ona opiera, jest trudny do określenia ex ante może się zmieniać w zależności od instytucji.

Strategia przetrwania - zmiana celów, klienteli lub stosowanych środków; mogą jednak podważać sens istnienia bronionych instytucji

Wyjaśnienia przyczyn upadku komunizmu:

1) Nieadekwatne – ignorują pytanie dlaczego struktury organizacyjne reżimów umożliwiły coś takiego

a. Siły zewnętrzne

b. Rozpad spowodowany przez jedną osobę - Michaiła Gorbaczowa, lub jego popleczników

2) Podejście koncentrujące się na instytucjach - 2 warianty:

a. Upadek socjalizmu państwowego nastąpił na skutek niezdolności jego instytucji do stworzenia spójnego systemu motywacji lub przynajmniej ograniczenia niespójności istniejącego systemu - niezdolność do wszczepienia poczucia lojalności, wierności i obowiązku względem jego instytucji.

i. Instytucje socjalizmu są niezdolne do wytwarzania spójnych motywacji u swych najważniejszych podmiotów strategicznych. Próby kompensowania niemożności osiągnięcia współpracy przez represyjne środki komplikują tylko problem.

b. Upadek socjalizmu nastąpił również z powodów systemowych, na poziomie integracji systemu. Ustrój ten nie funkcjonuje wystarczająco dobrze jako system ekonomiczny, po części dlatego, że brakuje mu mechanizmu rynkowego, pozwalającego na sprawne, ciągłe, anonimowe eliminowanie nieefektywnych czynników produkcji

i. Niemożność minimalizowania strat

c. Ułomność na jednym z tych obszarów może być kompensowana przez drugi np. brak wyników równoważony jest przez duży zapas lojalności. Prawdopodobnie jednak i ten obszar zawiedzie prowadząc do ujawnienia braku równowagi między dwoma funkcjami instytucji.

 

Gorbaczow- kosmetyczne zmiany i poprawki w systemie instytucjonalnym pod hasłami wielkich przemian wywołały panikę elit ekonomicznych i politycznych, co spowodowało jeszcze większy chaos i stagnację

-> W pewnych warunkach największą szkodą jaką można wyrządzić systemowi instytucjonalnemu jest podjęta publicznie próba przeprowadzenia działań naprawczych na szeroką skalę.

 

Krytyka

1) Krytyka pozwala podważyć moc wiążącą zobowiązań i w ostatecznym wyniku zniszczyć społeczną i moralną infrastrukturę instytucji powodując ich rozpad.

2) Najłatwiejsze są te instytucje, których obrońcy posługują się argumentami natury empirycznej w rodzaju „wszyscy inni ludzie” „zawsze istnieje taki ład”

3) Trudniejsze do obalenia są te z argumentów, które powołują się na moralny obowiązek, bądź powszechnie uznawane wartości i rezultaty

 

Rodzaje krytyki odpowiadające formom rozpadu instytucji:

· Próbować zakwestionować przesłanki normatywne, na jakie powołuje się instytucja

· Starać się wykazać ze owe przesłanki normatywne, jeśli zachowują ważność, mogą również być realizowane przez alternatywne rozwiązania instytucjonalne

· Dowodzić, że rezultaty, na jakie powołują się zwolennicy danego schematu instytucjonalnego nie są, po rozważeniu wszystkich za i przeciw, tak bezwarunkowo pożądane, jak to przedstawiają obrońcy

 

Krytyka jest przyczyną presji, która rozpoczyna poszukiwania jak najlepszego porządku instytucjonalnego.

 

Rozpad instytucji:

1) Zakwestionować przesłanki normatywne

2) Wizja alternatywna, konkurencyjność

3) Instytucje nie są w praktyce funkcjonalne.

Zniszczenie instytucji nie jest trudne, ale czasochłonne.

 

 

2) Witold Morawski – Zmiana systemowa w kategoriach instytucjonalnych

• Polityka, gospodarka, społeczeństwo

1) OGÓLNY MODEL ANALIZY

Teoria średniego zasięgu - zmiana jako proces ewolucyjny a nie rewolucyjny w którym następuje konfrontacja teorii i norm z zachowaniami ludzi i systemów. Świat realny w części tworzony jest przez idee. Zmiana społeczna zachodzi poprzez interakcje systemów więc rezultat odbiega od oczekiwań. Wzory instytucjonalne zwane systemami wyłaniają się powoli bo zmiana zachodzi metodą prób i błędów. Inicjatorzy zmian muszą się dostosować do wielości zadań i różnorodności środowiska. Realizacja postulatu społeczeństwa samorządnego może być dziełem samego społeczeństwa. Musi być ono jednak na tyle dojrzałe by wiedzieć jak skutecznie zadbać o swoje wartości i interesy.

Analiza instytucjonalna pokazuje drogę od nowych reguł do dojrzałości i bariery w realizacji projektu.

1. Nowe reguły

Zmiana systemowa – proces tworzenia się nowych reguł w ujęciu całościowym: instytucjonalizacja polityczna (dążenie do liberalnej demokracji), rynkowa (do gospodarki rynkowej) i społeczno kulturowa (do społeczeństwa obywatelskiego).

2. Wewnętrzne źródła zmiany

W Polsce ukształtował się splot negatywnych sprzężeń zwrotnych między polityką, gospodarką i społeczeństwem, wkład Solidarności był znaczny ale był to przejaw rozkładu socjalizmu jako całości.

3. Logika strukturalnej adaptacji do otoczenia zewnętrznego

Socjalizm upadł dopiero na skutek przegranej z systemem zachodnim. Celem zmiany systemowej jest więc budowa kapitalizmu na wzór zachodni z uwzględnieniem własnego wkładu intelektualnego – adaptacja innowacyjna do Europy Zachodniej, do gospodarki światowej (rynkowej), rewolucji naukowo technicznej i globalizacji kulturowej. Adaptacja polega na dobrowolnej imitacji rynkowej, oddziaływaniach normatywnych i stosowaniu prawnego przymusu państwowego.

4. Różnorodność warunków realizacji

Wprowadzanie nowych reguł napotyka bariery ponieważ niezharmonizowane są wartości i cele społeczne, aktorzy, metody działań (odgórne, oddolne), zasoby (finansowe, materialne, ludzkie, społeczne), przestrzeń działania (publiczna, prywatna) z okolicznościami czasu i miejsca. Nieudana instytucjonalizacja oznacza złe wybory spośród rozpatrywanych możliwości. Nowe instytucje to ograniczenia z którymi ludzie są gotowi się liczyć.

5. Mechanizmy wyłaniania się nowych systemów

Nowe wzory instytucjonalne oznaczają wyeliminowanie zbędnych źródeł niepewności.

Instytucjonalizacja polega na kształtowaniu się nowych wzorów, ograniczenia wyborów zapewniają jednocześnie motywacje, legitymizację i integrację społeczną – efektywniejsza działalność dzięki organizacji, kontroli.

Analiza zmiany systemowej to analiza procesów: rozwoju instytucjonalnego (rozszerzania reguł), dezinstytucjonalizacji (zanikania reguł), reinstytucjonalizacji (zmiana reguł), tworzenia nowych instytucji.

Zmiana społeczna nie odbywa się wedle uniwersalnej drogi, powinny się liczyć preferencje społeczne.

6. Dziedzictwo przeszłości

Stare instytucje najczęściej opóźniają wyłonienie się nowego systemu. Mechanizm ‘błędnego koła’ – kumulowanie negatywnych sprzężeń zwrotnych może też sprzyjać zmianie.

7. Efektywność instytucjonalna

Wysoka krystalizacja reguł w systemie politycznym, wzrost gospodarczy ale słabe skonsolidowanie systemu społecznego bo zmiana mentalności wymaga czasu. Najważniejszą z miar dojrzałości systemu jest postęp instytucjonalny czyli taka autonomizacja podsystemów by mogły efektywnie funkcjonować.

 

 

2) SOCJALIZM PAŃSTWOWY. WYJAŚNIENIA JEDNOCZYNNIKOWE

Analizy socjalizmu cechowały się:

- jednoczynnikowością (tłumaczono go za pomocą jednego czynnika – polityki, gospodarki lub społeczeństwa), prymat 1 elementu = prowadzi do błędnego koła.

- paralelnością myślenia (czynnikom przypisywano taką samą odpowiedzialność za zmianę w różnych krajach)

- przeciwieństwem ocen (to co w krajach socjalistycznych oceniano pozytywnie w zachodnich negatywne)

- malejącą trafnością obserwacji (siła ideologicznego oddziaływania słabła)

 

 

Model wprowadzania

socjalizmu, silna władza

Rozwój, pęd cywilizacyjny Solidarność

 

 

3) „BŁĘDNE KOŁO”

Metafora braku zmiany i zacofania utrwalających się w wyniku negatywnych sprzężeń zwrotnych między systemami gospodarki, polityki i społeczeństwem. Jedne niepowodzenia rodzą drugie jak w okresie zmierzchu socjalizmu. Prowadziło to do dezintegracji systemu. Gospodarka i społeczeństwo uniezależniały się od polityki -> ruch społeczny Solidarność.

Źródłem powstawania błędnego koła był więc brak względnej autonomii systemów.

Trzy poziomy zmiany systemowej:

1. makro (systemowy) – miejsce socjalizmu państwowego zajmują nowe reguły demokracji

2. mezo (organizacji) – sposoby adaptacji organizacji do reguł gry z poziomu makro

3. mikro (behawioralny) – zachowania racjonalnej jednostki współkształtującej to co na poziomie mezo

 

Oprócz sił innowacji uruchomionych zmianami systemowymi działają siły ciągłości. Źródła zmian w dekompozycji elementów starego systemu ale zmiana systemowa to nie tylko rekonfiguracja ale też nowe reguły tworzące nowy wzór po zinstytucjonalizowaniu.

 

 

4) TYPY BŁĘDNEGO KOŁA W POLSCE

- „uczenie się negatywne” (56-70) zaufanie społeczne zostało zaprzepaszczone przez władzę która obiecywała społeczeństwu i gospodarce autonomie a później zaprzeczyła sobie

- „wyciąganie słusznych wniosków przez krótki czas” – w programach zbudowania drugiej polski nie uwzględniano społeczeństwa; produkcja dla produkcji, po proteście władza deklarowała względną autonomie społ i gosp.

- „szukanie rozwiązań systemowych ” (lata 80) nie dało się zmienić elementów systemu bez rozwalania całego systemu więc utworzono rząd.

- „popełnianie błędów w dobrej wierze ”(89-93) koło korzyści nakładało się na błędne koło – paradygmat neoliberalny doprowadził do upadku rządów postsolidarnościowych

Mechanizm błędnego koła zależy od autonomii systemów – warunek spójności.

Neoliberalne stanowisko – zastąpienie ingerencji państwa w gospodarkę, samoregulacją rynkową (depolityzacja gospodarki)

Socjaldemokratyczne podejście – postulują względną niezależność systemów (ale mniejszą niż u liberałów) uwzględniającą potrzeby socjalne i publiczne ludzi (stabilizacja, welfare state)

Zmiana systemowa w Polsce jest uwikłana w te walki ideologiczne.

 

Wskutek przyczynowości okrężnej proces społeczny wykazuje tendencję kumulatywną i często przebiega ze zwiększającą szybkością. Zahamowanie negatywnych procesów możliwe tylko gdy występują silne siły egzogeniczne lub intencjonalne działania państwa. Polska była szczególnym przypadkiem zmiany – centrum polityczne było słabe a społeczeństwo silne. Korupcja pogłębiała błędne koło, fala protestów doprowadziła do kompromisu któremu sprzyjały też okoliczności zewnętrzne. Zmiana polityczna umożliwiła reformę ekonomiczną z której nie wszyscy byli zadowoleni. Słabość demokracji polega na tym że niższe warstwy są marginalizowane a ich frustracje łatwo mogą wykorzystać demagodzy.

 

 

5) ‘POSTSOCJALIZM’ KONTRA ‘PRZEJŚCIE’

Przejście od jednego systemu do drugiego nie zachodzi automatycznie. Pojawiają się bariery. Filozofia ‘przejścia’ wyklucza, że zmiana systemowa może być ciągiem stanów braku równowagi mimo że taka jest natura procesów przebiegających metodą prób i błędów. Ciągłość i zmiana są splecione. W latach 90 zmiana pojęcia z ‘przejścia’ na ‘transformacja’ które uwzględnia wysiłek i czas włożony w zmiany. Przejmowanie nawet sprawdzonych wzorów może być zagrożone z powodów:

· światopoglądowych – niektórzy przedstawiciele kościoła uważają zachodni liberalizm za formę totalitaryzmu

· efektywnościowych – azjatyckie tygrysy były przeciwne imitacji zachodu, ważne są własne strategie integracji

· epistemologicznych – kopiowanie wzorów musi być ostrożne

Oddziaływanie dziedzictwa socjalistycznego „zemsta utopii” może spowalniać rozwój kapitalizmu liberalnego. Zmiany w mentalności są trudne. Polacy akceptują sprzeczne wartości: wolny rynek ale i państwo opiekuńcze (socjaliberalizm). Dojrzałość demokracji czy gospodarki wymaga czasu więc jesteśmy w międzyepoce (postsocjalizm).

 

 

6) NIEPEWNOŚĆ

Bieg historii nie jest przesądzony. Zwroty wstecz czy przypadkowe historie przynoszą opóźnienia cywilizacyjne. Eksperymenty też są nieprzewidywalne (jak gospodarka planowa która doprowadziła do rozkładu systemu). Wizje przyszłości są potrzebne by redukować niepewność przynoszoną przez zmianę. Domaganie się stabilności. Demokracja polega na podporządkowywaniu się ludzi systemowi gdy jest efektywny i sprawiedliwy co jest trudnym warunkiem do spełnienia na początku. Pokonywanie problemów wymaga silnej woli politycznej i poparcia społeczeństwa aby wypracować procedury.

Użyteczność pojęcia niepewności wypływa:

1. Ze złej jakości nowego systemu politycznego, brak odpowiedzialności za państwo wśród nowej klasy politycznej, koncentracja na przeszłości a nie problemach przeszłości

2. Ze skali zacofania gospodarki

3. Z cech społeczno kulturowych społeczeństwa

4. Z otoczenia zachodniego, którego interesy są odmienne od naszych

5. Z uwikłań wschodnich, niosących wzrost zagrożenia

 

Niepewność rodzi tęsknotę za bezpieczną przeszłością i przyczynia się do podtrzymywania mechanizmów ‘błędnego koła’, stanowi pole do zagospodarowania dla nowych aktorów społecznych co umożliwia im powstająca gospodarka rynkowa, demokracja, społeczeństwo obywatelskie, otwieranie się kraju na świat.

 

 

7) TEORIE SPOŁECZNE A ZMIANA SYSTEMOWA

Transformacja w Polsce usunęła bariery blokujące zmianę ale nie miała pomysłu co dalej (negatywne oceny rządu). Potrzebny jest kontekst teoretyczno historyczny by ująć zmianę systemową.

· teoria globalizacji, systemu światowego i geopolityki – poszerzanie mechanizmu błędnego koła o uwarunkowania zewnętrzne: rywalizację kapitalizmu z socjalizmem, uzależnienie gospodarcze

· teoria modernizacji – naśladowanie zachodu

· teoria ewolucjonistyczna – efektywne tylko zmiany ewolucyjne, kontrrewolucja

· teoria neomarksistowska – zmiana systemowa to zmaganie dwóch rewolucji neosocjalistycznej z kontrrewolucją liberalną

· teoria kultury i cywilizacji – kultura jak bariera i potencjał twórczy

· teoria racjonalnego wyboru – myślenie utylitarne

Perspektywa instytucjonalna łączy analizę państwa z analizą społeczeństwa obserwując jak rozwiązania instytucjonalne strukturalizują stosunki między tymi podejściami. Upadek systemu był rezultatem ewolucji efektywnej i rewolucji społeczeństwa więc stanowisko ewolucjonistyczno-instytucjonalne jest dobrym punktem wyjścia bo upadek systemu odbywał się stopniowo.

 

KONCEPCJE ZMIANY SYSTEMOWEJ

 

Trzy z nich zaszły kolejno w Polsce:

1) Lata 80 socjaldemokratyczny – wolność, równość, nastawienie na powolną zmianę, podmiotowość

2) 89-93 neoliberalizm – bardziej spójny, wprowadzanie zachodnich zasad ekonomiki, autonomiczna jednostka i rządy prawa

3) 92-93 ‘perspektywa konserwatywna’ wracanie do tradycji, oparcie na doświadczeniu, socjalliberalizm.

 

Skrajne koncepcje nie mają szans na instytucjonalizację w Polsce (zagrożenie populizmem lub autorytaryzmem) stąd wyłanianie się hybryd.

TEMAT 7 – Typy dóbr i typy porządku społecznego opartego na różnych mechanizmach integracji i koordynacji (Vincent, Elinor Ostrom; J. Hofmokl)

1) V. Ostrom, E. Ostrom – „Feudalizm amerykański: tworzenie społeczeństwa samorządowego”, r: „Administrowanie dobrami publicznymi i usługami publicznymi.”

 

Dobra publiczne – dobro lub usługa będąca przedmiotem zbiorowego użytkowania lub zbiorowej konsumpcji (trudno o wyłączność).

 

Sektor prywatny	Sektor publiczny
v Organizowany jest za pomocą transakcji rynkowych v Koordynację działań gospodarczych osiąga się poprzez mechanizm rynkowy, regulujący wzajemne stosunki ekonomiczne za pomocą konkurencji w zakresie kupna i sprzedaży	v Zorganizowany w ramach instytucji państwowych, gdzie usługi dostarczane są przez system administracji publicznej v Koordynację działań osiąga się za pomocą biurokratycznego systemu, opartego na zintegrowanej strukturze nakazowej i bezpośredniej kontroli zwierzchników nad podwładnymi

 

Charakter dóbr publicznych:

Dobra prywatne

Dobra publiczne

v Względnie łatwy pomiar ilości i jakości v Mogą być konsumowane przez pojedynczą osobę v Łatwo wyłączyć tego kto nie płaci v Ludzie mają zwykle wybór co do tego czy konsumować czy nie v Ludzie mają zwykle wybór co do rodzaju i jakości dóbr v Zapłata za dobra jest ściśle związana z popytem i konsumpcją v Decyzje w zakresie redystrybucji podejmowane są głównie za pomocą mechanizmu rynkowego v Możliwość wyłącznego korzystania jest uważana za nieodzowną cechę dóbr i usług świadczonych przez rynek v Dobro, które nie jest konsumowane zbiorowo i charakteryzuje się wyłącznością korzystania

v Względnie trudny pomiar jakości i ilości v Konsumowane zbiorowo i równocześnie przez wiele osób v Trudno wyłączyć tego kto nie płaci v Ludzie nie mają zwykle wyboru co do tego czy konsumować czy nie v Ludzie mają zwykle ograniczony wybór lub nie mają wyboru rodzaju i jakości dóbr v Zapłata za dobra nie jest ściśle związana z popytem i konsumpcją v Decyzje w zakresie redystrybucji są głównie decyzjami politycznymi v Tam gdzie zapewnienie wyłączności nie jest możliwe, każdy może korzystać z dobra dostarczanego przez naturę lub inne jednostki v Podstawową cechą jest zbiorowe użytkowanie (zbiorowa konsumpcja). v Konsumpcja zbiorowa polega na tym, że użytkowanie lub czerpanie korzyści z dobra przez jedną osobę nie uniemożliwia innym osobom korzystanie z tego dobra

W ramach konsumpcji zbiorowej można wyróżnić:

1. użytkowanie alternatywne - które charakteryzuje się wysokim stopniem podzielności

2. użytkowanie zbiorowe - gdzie zjawisko podzielności nie występuje

 

v Wartość dobra zależy od jego jakości jak i sposobu udostępnienia go użytkownikom

v Jednostkowe preferencje nie mogą wpływać na jakość danego dobra (wpływ na zakres wyboru ze strony jednostek może mieć mechanizm działania struktur organizacyjnych)

Zbiorowe użytkowanie i zbiorowa konsumpcja

*TYPOLOGIA DÓBR*

	Użytkowanie alternatywne (indywidualne)	Użytkowanie zbiorowe
Wyłączność możliwa (ekskluzywne)	Dobra prywatne: książki, chleb, buty itp.	Dobra opłacane/ klubowe: teatry, kluby nocne, elektryczność, opłaty drogowe, biblioteka
Wyłączność niemożliwa (inkluzywne)	Zasoby naturalne: woda ze zbiorników wodnych, ryby złowione w oceanie	Dobra publiczne: spokój i bezpieczeństwo obywateli, kontrola zanieczyszczenia powietrza, stacja publicznej TV itp

 

Korzystanie z dóbr publicznych stwarza poważne problemy dla organizacji życia społecznego. Funkcjonowanie mechanizmów rynkowych nie zapewnia dostatecznego poziomu zaopatrzenia w dobra i usługi publiczne. Nie jest też możliwa wyłączność. W tej sytuacji niezbędne okażą się takie środki, za pomocą których będzie można stosować sankcję za nieuzasadnione korzystanie z dóbr publicznych oraz zmusić każdego, by płacił swój udział w obciążeniu.

W zarządzaniu gospodarką publiczną niezbędne są takie modele organizacyjne w ramach, których można stosować sankcje przymusu.

Stosowanie sankcji za nieuzasadnione korzystanie z dóbr publicznych – każdy musi płacić za udział w obciążeniu; sankcje przymusu

 

Organizacja gospodarki publicznej:

· Poszczególne rynki cechuje samoregulacja i samorządność

· Organy administracji państwowej, podobnie jak gospodarstwa domowe, uważane są za jednostki zbiorowej konsumpcji

· Mogą być również uważane za jednostki wytwórcze, zajmujące się dostarczaniem dóbr i świadczenia usług publicznych

· I obie te funkcje spełniają organy administracji państwowej

· Nakładanie należności, podatków, opłat z tytułu użytkowania odbywa się na podstawie określonych układów – zarówno jeśli chodzi o użytkowanie dóbr publicznych, jak i prywatnych

· Opłata za dobro prywatne zawiera informacje o popycie na to dobro, natomiast suma zebranych podatków za użytkowanie usługi, czy dobra publicznego niewiele mówi na temat popytu.

 

 

Jednostka konsumpcji zbiorowej

Jednostka wytwórcza

v jest to zwykle organ administracji państwowej, który sumuje i określa zapotrzebowanie swych wyborców v ma prawo stosowania przymusu w celu egzekwowania środków finansowych na usługi publiczne oraz prawo do ustalania form konsumpcji v Płaci jednostkom wytwórczym za dostarczanie dóbr publicznych v Przyjmuje skargi i kontroluje wyniki jednostki wytwórczej

v Może to być organ administracji państwowej, firma prywatna przynosząca zysk, instytucja nie nastawiona na zysk lub stowarzyszenie powstałe na zasadzie dobrowolności v Łączy czynniki produkcji i wytwarzania dobra stosownie do zamówień jednostki konsumpcji zbiorowej v Otrzymuje od jednostki konsumpcji zbiorowej zapłatę za dostarczenie dóbr publicznych v Dostarcza jednostce konsumpcji zbiorowej informacje na temat kosztów i możliwości wytwórczych v Powinna mieć menadżera v Może wytarzać dobra i świadczyć usługi stosownie do wymogów stawianych przez jednostkę konsumpcji zbiorowej

 

Przykłady:

• Jednostka konsumpcji zbiorowej- urząd miasta
• Jednostka wytwórcza (dla niej działająca)- policja, wydział konserwacji ulic.

 

 

SPOSOBY ORGANIZOWANIA USŁUG PUBLICZNYCH:

Organ administracji państwowej, który działa w charakterze jednostki konsumpcji zbiorowej może organizować usługi publiczne poprzez:

1. zarządzanie swoją własną jednostką wytwórczą
2. zawieranie umów z prywatną firmą (np. częściowa refundacja przedszkoli)
3. ustalenie wskaźników poziomu świadczenia usług i pozostawienie każdemu konsumentowi możliwości wyboru prywatnego przedsiębiorstwa oraz decyzji co do korzystania z usługi
4. wydawanie rodzinom talonów i zezwalanie im na korzystanie z usług świadczonych przez któregokolwiek wytwórcę (np. bony edukacyjne)
5. zawieranie umów z innym organem administracji państwowej
6. świadczenie niektórych usług za pomocą swojej własnej jednostki i korzystanie z usług jednostek o innej właściwości lub z usług firm prywatnych

Trudności pomiędzy jednostkami konsumpcji zbiorowej a jednostkami wytwórczymi mogą wynikać z problemów dotyczących:

1. finansowania (trudno ustalić optymalny zakres wydatków)

2. ustalenia sposobów użytkowania (w stosunku do niektórych dóbr publicznych urzędnicy publiczni oraz profesjonaliści mogą mieć inne preferencje niż obywatele, dla których są one przeznaczone). Ustalenie sposobu korzystania oraz praktyczne ich zastosowanie to jedna z najbardziej istotnych funkcji jednostek konsumpcji zbiorowej.

3. konieczności współdziałania użytkowników usług

 

Dostosowanie możliwości konsumpcyjnych do możliwości wytwórczych w całej gospodarce publicznej nie odbywa się automatycznie, ale wymaga świadomego dążenia do osiągnięcia zamierzonych korzyści. Stosunki pomiędzy jednostkami konsumpcji zbiorowej a jednostkami wytwórczymi nabierają cech stosunków quasi- rynkowych wówczas, gdy każda taka jednostka ma dostęp do kilku jednostek wytwórczych i jest gotowa do rozpatrzenia alternatywnych rozwiązań dotyczących zaopatrzenia w dobro lub usługę publiczną.

W gospodarce publicznej mogą także występować konflikty między instytucjami a firmami działającymi w gosp. Publicznej, między jednostkami konsumpcji zbiorowej a jednostkami wytwórczymi. Ułatwienie ich rozstrzygania ma miejsce, gdy właściwości organów administracji państwowej zazębiają się między sobą. Ważną rolę odgrywają również sądy.

Zajęcia:

Zarządzanie:

Rynkowo < -------------------------------------------------------------------------- > Państwowo

Vouchery Nie proponują rozwinięcia stricte państwowego

sama jednostka

zb. konsumpcji = jednostka wytwórcza

 

® nie widzą trzeciego wymiaru: nie rynkowe i nie publiczne

® tureccy rybacy = wioski rybackie (wspólnota)

2) Justyna Hofmokl – „Internet jako nowe dobro wspólne”

I. DOBRA WSPÓLNE

Czym w ogóle jest dobro wspólne?

Wąskie rozumienie: wspólne korzystanie z dóbr o charakterze naturalnym, bądź wytworzonym przez człowieka.

Szersze rozumienie: domena życia publicznego, sfera funkcjonowania demokracji, realizacja wolności obywatelskich

 

Historia: Arystoteles, Platon (utopiści), Hobbes, Locke, Rousseau

 

Dobro wspólne a PRAWO.

Na gruncie instytucji prawa rzymskiego są 3 prototypowe instytucje prawa własności:

· Własność prywatna

· Własność państwowa

· Współwłasność

Dobro wspólne a EKONOMIA.

 

Niedoskonałość założenia konkurencji doskonałej w ekonomii neoklasycznej. Dobra publiczne cechują się 2 kluczowymi odmiennościami:

· Nierywalizacyjny charakter konsumpcji (podzielność) – konsumpcja tych dóbr przez jedną osobę nie zmniejsza zasobu tego dobra dla innych konsumentów. (np. korzystanie ze światła latarni morskiej)

· Niemożność wykluczenia – dostępność dla wszystkich. Nie można w prosty sposób zabronić innym korzystania z tych dóbr (np. świeże powietrze, woda w jeziorze)

 

· DOBRA PUBLICZNE – spełniają oba te kryteria

· DOBRA PRYWATNE – to ich przeciwieństwo

o To nie są kategorie binarne, mogą występować w różnym natężeniu!

· DOBRA PUBLICZNE CZYSTE – spełniają oba kryteria całkiem

· DOBRA PUBLICZNE MIESZANE – spełniają jedno kryterium

· DOBRA KOLEKTYWNE – dobra prywatne, które z różnych przyczyn dostarczane są przez sektor publiczny

TEORIA DÓBR WSPÓLNEJ PULI. (Common – pool resources (CPR) = wspólna pula zasobów)

Rys historyczny:

· Howard Scott Gordon: proponował regulację zasobów naturalnych w formie kontroli państwowej lub prywatnej

· Garret Hardin: sformułował ‘Tragedię wspólnego pastwiska’ rodzaj pułapki społecznej – postulował konieczność wprowadzenia odgórnej formy zarządzania dobrami wspólnej puli. U niego te dobra są rywalizacyjne i otwarte.

 

Nowy instytucjonalizm.

- Analiza powyższa jest zbyt jednostronna!

- Grupa badaczy podważyła istnienie tylko dwóch możliwych alternatyw rozwiązania problemu – to właśnie CPR. Największym ośrodkiem tej teorii jest ten kierowany przez prof. Elinor Ostrom.

- jest przepływ informacji między członkami wspólnoty, jest możliwe współorganizowanie działań, dostosowywanie reguł i zasad do użytkowania wspólnych zasobów

 

Zasoby typu CPR to – taki system naturalnych lub wytworzonych przez człowieka dóbr, który jest wystarczająco duży, aby koszt wykluczenia potencjalnych użytkowników był bardzo wysoki, chociaż nie zaporowy.

Dobra wspólnej puli lokują się w obszarze nieczystych dóbr publicznych – w tym, w którym jest spełnione kryterium niemożności wykluczenia. W przypadku CPR jest częściowo nierywalizacyjny charakter konsumpcji (czyli podzielność), bo do pewnego poziomu użytkowania nie pojawiają się żadne skutki uboczne w postaci spadku ilości i jakości dostępnych dóbr.

Typowe CPR – jeziora, rzeki, systemy irygacyjne, lasy, ławice rybne, pastwiska

Nowe CPR – zasoby informacyjne, materiał genetyczny, internet

Dobra klubowe – są w drugim polu nieczystych dóbr publicznych – czyli jest możliwość wykluczenia i nie ma rywalizacji.

 

„System zasobów najwygodniej jest rozumieć jako potencjał produkcyjny zdolny do wytwarzania pewnego maksymalnego strumienia zasobów bez szkody dla siebie” – możliwy jest proces regeneracji!

 

Dobra typu CPR ≠ wspólna własność! Mogą być własnością państwową, regionalnych czy lokalnych władz, wspólnot komunalnych, jednostek prywatnych czy firm! Mogą też być zasobami wolnego dostępy otwartego dla wszystkich.

 

Dylematy i pułapki społeczne w CPR.

· Problem gapowicza – możliwość korzystania z dobra istnieje niezależnie od opłaty, więc homo economicus nie płaci…

· Dylemat więźnia – decyzje racjonalne z punktu widzenia jednostki prowadzą do nieracjonalnych z punktu widzenia grupy

 

Proponowane rozwiązania pułapek

1. Głównego nurtu:

a. Przekazanie kontroli nad zasobami wspólnej puli strukturom państwowym

i. Brak elastyczności

ii. Niski stopień innowacyjności

b. Prywatyzacja dóbr zarządzanych wspólnie – przekazanie kontroli w ręce osób i instytucji prywatnych

i. Dominacja interesów prywatnych

ii. Problem wydzielenia obszarów własności prywatnej

2. Ostrom, CPR i nowy instytucjonalizm

a. Odejście od jednowymiarowej analizy rynek ó państwo.

b. Żadne ludzkie działanie nie jest podejmowane w próżni! Ludzie i organizacje funkcjonują w pewnym otoczeniu instytucjonalnym. Na ich decyzje wpływają normy i kultura, obowiązujące wzory zachowań, przepisy prawne.

c. Rozw. 3: dobrami wspólnymi można gospodarować bez zewnętrznej ingerencji!

i. O charakterze rozwiązania decydują szczególne warunki funkcjonowania grupy i specyfika zasobów

1. Zmienność warunków środowiska naturalnego

2. Stałość grup – wspólne doświadczenia, wielkość, zaufanie itd.

Cechy grup sprawnie koordynujących działania wokół dóbr wspólnej puli:

o Wyraźnie określone granice (również granice zasobów)

o Reguły dostosowane do lokalnych potrzeb i warunków

o Większość uczestników podlegających regułom może je również modyfikować – decyzje są podejmowane kolektywnie

o Prawo uczestników do projektowania własnych reguł jest respektowane przez nadrzędne władze

o System monitorowania działań

o System sankcji dla naruszających reguły

o Dostęp do tanich mechanizmów rozwiązywania konfliktów

 

II. INTERNET

1. Różnorodność Internetu: w jego skład wchodzą i dobra prywatne i dobra wspólne.

· Dobra publiczne czyste (nierywalizacyjność, niemożność wykluczenia): otwarte oprogramowanie, otwarte zasoby wiedzy

· Dobra klubowe ( nierywalizacyjność i możność wykluczenia): dostęp do Internetu, licencjonowane oprogramowanie

· Dobra wspólnej puli ( rywalizacyjność, niemożność wykluczenia): brak. Ewentualnie przeciążenie łączy internetowych przez nadmierną eksploatację, ale to się ciągle ulepsza…

2. Dualizm w obszarze dóbr internetowych.

Te same dobra mogą (w zależności od przyjętych rozwiązań instytucjonalnych) występować jako dobra publiczne bądź jako prywatne lub dobra klubowe. Np. oprogramowanie czy zasoby wiedzy.

 

Dodatkowe atrybuty Internetu:

o Wysoki potencjał dzielenia się (niskie koszty dzielenia się dobrami, łatwość organizacyjna współużytkowania)

o Wspólne użytkowania w sferze produkcji – tworzenia (łatwość włączenia się do produkcji, zmniejszenie długości okresu czasu między produkcją a konsumpcją, łatwość komunikowania się i współdziałania)

o Współużytkowanie niehierarchiczne – np. Wikipedia.

 

Holistyczne ujęcie Internetu:

Wśród użytkowników dominuje postrzeganie Internetu jako całości. Ale czy cały może być uważany za dobro wspólne?

Analogie między CPR a Internetem:

o Negatywne skutki dóbr wspólnej puli

o Free – riding => nadmierne użytkowanie, niedostateczne zaangażowanie

o Nie ma możliwości wykluczenia użytkowników, a w przypadku infrastruktury fizycznej – wzrost użytkowników = spadek liczby zasobów do wykorzystania dla innych.

o Wspólnotowy charakter Internetu – nieodpłatny i nieskrępowany dostęp do zasobów, łatwość wymiany informacji

o Uspołecznianie dóbr prywatnych – dzięki zakupowi komputera wchodzimy do globalnej sieci Internetu, możemy go wykorzystać do tworzenia treści – dóbr internetowych

o Dużo dóbr klubowych w Internecie – zamiana klubowych w publiczne

 

Neoinstytucjonalizm wobec zjawisk występujących w Internecie

Internet jako New commons – nowe dobro wspólne.

o Uwarunkowania historyczne (zależność od szlaku)

o Militarne tradycje Internetu, brak presji ze strony kół militarnych by poddawać się wojskowym regułom

§ Zasada braku centralnego ośrodka koordynacyjnego

§ Zasada neutralności sieci (sama sieć ma prosty charakter)

§ Zasada otwartego charakteru sieci

o Klawiatura QWERTY z maszyn do pisania J

o Otwarty dostęp do oprogramowania – dopóki nie odezwał się Bill Gates

§ Powstaje nurt komercyjny (ale i tak szaleje duch „otwartego Internetu”)

o Reguły nieformalne (trochę krótki czas na ich ukształtowanie)

o Relacje mają charakter sieci (tym co odróżnia je od innych mechanizmów koordynacji społecznej, czyli hierarchii lub rynku, są podzielane przez jednostki bądź instytucje normy i wartości

§ Mechanizmy decydujące o funkcjonowaniu sieci są współpraca, lojalność, zaufanie, a Fukuyama mówi, że nie może ona funkcjonować bez kapitału społecznego, który zmniejsza koszty transakcyjne.

§ Na początku wszyscy internauci praktycznie się znali

§ Decentralizacja, wspieranie oddolnych inicjatyw, respektowanie mniejszości, uznawanie zasady niepełnego konsensusu, dążenie do maksymalnej efektywności systemu sieci komputerowych.

o Użytkownicy – wywodzą się ze wszystkich grup społecznych, przekonanie o odrębności świata online, który jest z boku ustanowionych norm i normalnego świata, postrzeganie Internetu jako przestrzeni pozbawionej barier

o Reguły formalne

o Analiza sprzężenia między sformalizowanymi zasadami a nieformalnymi. Zwolennicy otwartego Internetu – rozbieżność między zasadami formalnymi a normami przez nich wyznawanymi.

 

Kierunki rozwoju internetowych dóbr wspólnych:

Współczesna ekonomia: to zmiana technologiczna jest główną dźwignią rozwoju

Neoinstytucjonalizm: wiodąca rola instytucji w procesie rozwoju

- konsensus: złożona postawa dwukierunkowej zależności między postępem technicznym a instytucjami.

 

Technologia ogólnego zastosowania (Bresnahan, Trajtenberg) – tworzą szerokie możliwości rozwoju, wprowadzania uprawnień, można je wykorzystać w wielu dziedzinach. (ICT obok maszyny parowej i elektryczności)

 

Technologia w tym wypadku wpłynęła na rozwój instytucji.- aplikacje elektroniczne umożliwiły sprawną kontrolę ściągania należności za płatne oprogramowanie.

 

Dlaczego zapewnienie swobodnego dostępu do zasobów wiedzy i informacji w Internecie jest rozwiązaniem bardziej efektywnym?

· Efekty sieciowe

o Gdy powiększenie liczby konsumentów dobra ma pozytywny wpływ na efekty konsumpcji dla dotyczasowych i nowych użytkowników (np. im więcej użytkowników korzysta z tej samej sieci komórkowej tym bardziej zyskuje pojedynczy abonent)

o Liebowitz i Margolis zaproponowali nową definicję „wartość jakiegoś działania jest zależna od liczby innych aktorów, którzy podejmą podobne działania”

o Odwrotnie jak w dylemacie wspólnego pastwiska, np. WWW.

· Efekt pozytywnego gapowicza

o Każdy gapowicz jest źródłem dodatkowej wartości da produktu końcowego

o Duża liczba użytkowników i brak przymusu – na pewno znajdzie się chętny programista

· Dobra o wysokim potencjale dzielenia się

o Nie ogranicza się to do dóbr internetowych, może pomagać w tradycyjnych

· Architektura uczestnictwa

o Pojedyncze osoby wnoszą wkład wnoszony we wspólne działania grupy. Każdy system zbudowany na bazie protokołów komunikacyjnych wspiera komunikację.

o Web 2.0 – arsenał nowych technologii wprowadzony po załamaniu rynkowym na przełomie XX i XXI w. Więcej serwisów społecznych. Rodząca się kultura uczestnictwa.

· Produkcja partnerska – peer production

o Coraz więcej zachowań społecznych zaczyna mieć wpływ ekonomiczny

o Podstawowym przedmiotem obrotu i produkcji w sieciowej gospodarce informacyjnej jest informacja. Jest pełnym dobrem publicznym. Np. wikipedia.

· Ekonomia daru

o Jest wynikiem dobrowolnych działań ludzi, którzy czerpią korzyści indywidualne z tego, że dają siebie innym

o Kluczowym składnikiem relacji wymiany darów jest odwzajemnienie

o Np. rozwój naukowy, społeczność hakerów

o Obfitość utrudnia budowanie relacji opartych na władzy i dlatego w kulturach daru status społeczny determinuje nie to co kontrolujesz, lecz to co oddajesz.! J

4 dziedziny do badań Internetu:

· Skutki radykalnego przełomu technologicznego

· Równoległe funkcjonowanie dwóch światów Internetu – komercyjnego i wolnego dostępu

· Postawy, zachowania i reguły aktywnej części społeczności Internetu

· Nieaktualność dylematów społecznych w Internecie

TEMAT 8 – Kapitał społeczny, zaufanie, reputacja (Robert Putnam; Janet Landa)

1) Robert D. Putnam: Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. R. 1 Rozmyślania o zmianie społecznej w Ameryce, s. 27 – 49

 

Nie było tak, że przede wszystkim odpadli starzy członkowie – przynajmniej nie bardziej gwałtownie niż zawsze za sprawą wieku i wypadków życiowych. Jednak organizacje wspólnotowe nie były już nieustannie ożywiane, jak w przeszłości, przez napływ nowych członków. Ten spadek był zagadkowy, ponieważ od tak dawna, spisy członków i listy podejmowanych działań nieustannie się wydłużały.

 

Dokonywał się spadek, choć każdy raport roczny odnotowywał rosnącą liczbę członków. Kościoły i synagogi były wypełnione, ponieważ więcej Amerykanów modliło się wspólnie niż ledwie kilka dziesięcioleci wcześniej, być może więcej niż kiedykolwiek w historii Ameryki. Co więcej, wydawało się, że Amerykanie mają czas.

 

Ameryka przedstawiona w „Life” była biała, prostolinijna, chrześcijańska, wygodna i (przynajmniej na forum publicznym) męska. Jednak zaangażowanie w sprawy wspólnoty w sensie wspólnej tożsamości i wzajemności nigdy nie było większe w nowoczesnej Ameryce, więc perspektywy dla opartej na szerokiej podstawie obywatelskiej mobilizacji do zajęcia się wadami narodowymi wydawały się świetlane.

Oznaki rozkwitającej żywotności obywatelskiej były również korzystne w młodszym pokoleniu, gdyż pierwsi z powojennego wyżu demograficznego zbliżali się do college’ów.

 

Powojenny wyż demograficzny oznaczał, że populacja Ameryki była niezwykle młoda, podczas gdy zaangażowanie obywatelskie na ogół nie rozkwita aż do wieku średniego. Młodziutka demografia wykazywała tendencję do tłumienia bujności społeczeństwa obywatelskiego. Ale właśnie samo to nabrzmienie w sercu demograficznej piramidy narodu dobrze wróżyło przyszłości organizacji wspólnotowych, ponieważ mogły one oczekiwać rozrostu list członów w latach osiemdziesiątych XX wieku, kiedy to przedstawiciele powojennego wyżu demograficznego osiągnęliby w cyklu życiowym szczyt lat, w którym „się wstępuje”.

 

Centralną ideą teorii kapitału społecznego jest to, że sieci społeczne mają wartość- kontakty społeczne oddziałują na produktywność jednostek i grup.

Kapitał społeczny odnosi się do związków między jednostkami – sieci społecznych i norm wzajemności oraz wyrastającego z nich zaufania.

 

„Kapitał społeczny” kieruje uwagę na fakt, że cnota obywatelska jest najsilniejsza wtedy, gdy jest osadzona w gęstej sieci wzajemnych relacji społecznych.

 

Pierwsze znane wykorzystanie tego pojęcia pojawia się u praktycznego reformatora Ery Postępu – L.J. Hanifana, stanowego nadzorcy szkół wiejskich w zachodniej Wirginii.

Socjolog James S. Coleman ustalił ostatecznie ten termin w swoim programie naukowym pod koniec lat osiemdziesiątych, używając go (jak zrobił to początkowo Hanifan) do naświetlenia społecznego kontekstu edukacji.

 

Jak wskazuje szereg naukowców ukuwających niezależnie ten termin, kapitał społeczny ma zarówno aspekt indywidualny, jak i zbiorowy – oblicze prywatne i publiczne.

 

Jednostki tworzą związki, wpływają korzystnie na nasze własne interesy. Dominującą strategią ambitnych osób szukających pracy jest „tworzenie sieci”, ponieważ większość z nas dostała pracę ze względu na to, kogo zna, a nie, co wie – to znaczy, ze względu na nasz kapitał społeczny, a nie kapitał ludzki.

 

Jednak kapitał społeczny może mieć również „skutki zewnętrzne”, oddziałujące na szerszą społeczność, tak, że nie wszystkie koszty i korzyści ze związków społecznych przypadają w udziale osobie nawiązującej kontakt. Dobrze powiązana jednostka w słabo powiązanym społeczeństwie nie jest tak produktywna, jak dobrze powiązana jednostka w dobrze powiązanym społeczeństwie. A nawet słabo powiązana jednostka może czerpać korzyści ze skutków ubocznych życia w dobrze powiązanym społeczeństwie.

 

Kapitał społeczny może być, jednocześnie „dobrem prywatnym” i „dobrem publicznym”. Niektóre z korzyści z inwestowania w kapitał społeczny przypadają osobom postronnym, natomiast inne mają duży wpływ na bezpośrednie interesy osoby dokonującej inwestycji.

Powiązania społeczne są ważne również dla reguł postępowania, które podtrzymują. Sieci obejmują wzajemne zobowiązania. Sieci zaangażowania wspólnotowego sprzyjają silnym normom wzajemności.

 

Czasami, wzajemność jest określona: Zrobię to dla ciebie, jeśli ty zrobisz to dla mnie. Bardziej wartościowa jest jednak norma uogólnionej wzajemności: Zrobię to dla ciebie nie oczekując od ciebie w zamian niczego określonego, w ufnym oczekiwaniu, że ktoś inny zrobi dla mnie coś w przyszłości”.