Сурет-57. Созылмалы остеомиелиттер

Жақ сүйегінің жайылып жарақаттануы кезінде бұл кезең-процесс 3-6 айға созылуы мүмкін. Созылмалы остеомиелиттердің нақтамасы-диагностикасы үшін томографияның мәні зор.

Егер жыланкөз сүйектегі жарақат ошағынан алыс орналасып, екеуінің арасында көрінерліктей байланыс болмаса, түтік арқылы тексерген-фистулограмма істеген жөн.

Остеомиелиттің созылмалы түрі жиі өршіп тұрады. Бұл кезде науқастың жалпы жағдайы қиындап, көңіл-күйі нашарлайды, дене қызуы 38,5°С-ке  дейін көтеріледі. Кей кезде іріңнің жиналуы нәтижесінде жыланкөз жолдары ашылып одан экссудат сыртқа шығады, ал кейде инфекция жақ маңындағы тіндерге және мойын аймағына таралып, абсцесс, стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

флегмоналар дамиды.

Кейінгі 20 жыл ішінде жақ сүйектері созылмалы остеомиелитінің атипиялық түрінің саны едәуір көбейді, бұл түрінде химиялық емес  реакциялардан продуктивті реакциялар басым. Көбіне төменгі жақ сүйегі, оның денесі, бұрышы және бұтағы жарақаттанады. Жиі жақ сүйектері созылмалы остеомиелитінің ұялық түрі кездеседі, бұл кезде сүйек затының ыдырауы жайылмалы түрде жүріп жеке ұсақ ошақтар құрады, бұларға некрозға ұшыраған сүйек бөліктері қосылған, олар көбіне сорылып кетеді. Остеомиелиттің бұл клиникалық ағымы ұзақ және жиі өршіп тұрады.

Клиникалық көрінісінде төменгі жақ сүйегінің бір бөлігінің қалыңдағанын айтуға болады. Бұрынғы жыланкөз жолдарының орнында қалған тыртықты өзгерістер және осы тіндердің жанындағы сүйекке жабысуы, төменгі жақ сүйегіне бекіген бұлшықеттің қалыңдағаны анықталады. Сипап тексергенде ауыз куысында ұяшық-альвеолды өсіндінің периостальды қалыңдағаны байқалады. Тістер интактылы, кейбір ауруларда жақ сүйектерінің ұзаққа созылған остеомиелитінде жыланкөздер болмайды. Сүйектегі эндостальды және периостальды түзілім айқын бөлініп тұрады. Көптеген ғалымлардың мәліметтері бойынша, бұл төменгі жақтың созылмалы остеомиелитінің продуктивті, гиперпластикалық немесе гиперостозды түрлерінің көрінісі болып табылады. Ауызда қуысында біріншілік созылмалы ағымда болуы мүмкін, бұл кезде ауру тарихында-анамнезінде тіс аймағында қабыну құбылысы болғаны. Ауру көбіне жас адамдарда кездеседі. Жақ сүйектерінің одонтогенді остеомиелитінің созылмалы сатысында өлген сүйектердің бөлінуі кезінде қан құрамы біраз қалыпқа келеді, Нв деңгейі көтеріледі, эритроциттер көбейеді, лейкоциттер саны төмендеп, кейінірек ЭТЖ қалыпқа келеді.

Рентгенологиялық суреті. Аурудың ұзақтығына және сүйектегі остеомиелиттік ошақтың орналасуына байланысты жақ сүйегінің сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестрленуі әртүрлі болады. Одонтогенді ошаққа жақын орналасқан бөліктердегі сүйек бүлінуі-деструкциясы анық көрініп тұрады, кейде сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестрлер айқын көрінетін қуысты көруге болады.

Бүліну түрі (деструктивная)                   Ұялық түрі (гнездная)

     

 

 Сүйектің ұлғайған жері (гиперостозная,                  Тіннің шіріген бөлігі

          гиперпластическая) түрі                            (секвестрлердің) түрлері

Сүйек тінінің сиректенуіне байланысты сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестр өзінің тығыздығымен көрініп тұрады және үлкен мөлшердегі қою бос жатқан көлеңке тәріздес болады. Өте ұзақ және жылтыр (мөлдір) сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестрлер рентгенограммада анықталуы мүмкін, сондықтан бұл зерттеуді аса жоғары бағалауға болмайды. Төменгі жақтағы созылмалы остеомиелиттің ұялық түріндегі рентгенограммада бүліну-деструкция ошақтары төменгі жақтың денесінде, бұтағында көрінеді, олардың ішінде көптеген ұсақ сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестрлер орналасады. Кейіннен бұл сүйек тінінің шіріген бөлігі- секвестрлердің көбі сорылады, кейде қапталады (инкапсуляция). Бірнеше жылдар бойы төменгі жақ сүйегінде грануляцияға толған аз мөлшерде сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестрлері бар немесе сүйек тінінің шіріген бөлігі- секвестрсіз ұзақ ошақтар қалады. Жылдар өткен сайын қатаюы-склероздану кезеңі-процессі айқын жүреді де сүйектің бүлінуі-деструкция ошақтары остеосклероз ошақтарымен алмасады.

Төменгі жақтағы созылмалы остеомиелит кезіндегі продуктивті өзгерістің күштілігі рентгенограммада сүйектің эндостальды және периостальды қайта құрылуымен сипатталады. Сүйектің кемік затының құрылысының көмескілігі, оның едәуір қаттылығы, сүйек қатаюы-склерозы анықталады.

Сүйек тінінің аздаған сорылу ошақтарын әрең байқауға болады. Түзілген сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестр қабы уақыт өткен сайын қатайып, кәдімгідей күшке шыдайды. Бірақ организмі әлсіреген ауруларда және қарттарда тіннің қайта тіктелуі-регенерациялық кезеңі-процесс төмендегендіктен, әсіресе төменгі жақтың көп бөлігі өлеттенсе сүйек тінінің шіріген бөліг-секвестрлік тығыз қабық құралмайды.

Ажырату нақтамасы-диагнозы. Келесі аурулардан ажырату керек: 1.Актиномикоз.2.Жақ сүйектерінің ісіктері.3.Жақ сүйектерінің туберкулезі.

Актиномикоздың ерекшелігі — ұйыспа-инфильтрат ағаштай қатты

стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

немесе тығыз, жыланкөздер көп, одан үгітіңді зат (крошковидное) бөлінеді. Жағындыны микроскопиялық тексергенде саңырауқұлақтар-друзалар табылады. Туберкулезде, ауруды тексергенде біріншілік ошақ, Пирке, Манту сынамалары оң болады. Жыланкөздерден иіссіз ірің ағады, сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестрлер өрнексіз.

Қатерлі ісіктер кезінде сүйек және сүйек қабы жағынан реактивті және репаративті кезеңдер-процестер болмайды. Қозғалмалы тістерді жұлғаннан кейін күшті қан кетіп, оны тек сыртқы ұйқы артериясын байлап тоқтатуға болады.

Емі. Ота-оперативтік емнің сипаты мен көлемі, дәрілік заттарды таңдау, физиотерапевтік ем және басқа жалпы емдеду кешенді-комплексінің шаралары аурудағы жақ сүйек остеомиелитінің классикалық көрінісінің жинақталуына және осылардың ішінде одонтогенді қабыну кезінің-процесінің өту барысына байланысты болады. Созылмалы жақ сүйек остеомиелитімен ауырған ауруларды емдеудің негізгі міндеті — сүйектің сүйек тінінің шіріген бөлігі-секвестрленген бөлігін уақытында алып тастау, яғни секвестрэктомия болып табылады.

Бұл ота-операция алдында дәрігер келесі мәселелерді шешіп алуы керек:

 1. Ота-операция уақытын анықтау. 2. Секвестрлік қуысқа же ту жолы. Ауыз іші арқылы жету әдісі таңдалады. 3. Аурудың ота дан кейінгі кезеңін жүргізу.

Секвестрэктомия ота-операциясына секвестр шекаралары рентген суретте жақсы көрінген кезде ғана кірісу керек. Барлық қозғалған тістерді жұлуға ұмтылу дөрекі қателік болып есептеледі. Тек себепші тіс жұлынады, егер ол бұрын (ертеректе) жұлынбаған болса. Қалған қозғалмалы тістерді біржақты байланыстырушы шендеуіш-қазықпен бекіту керек немесе қажетті протез дайындау керек.

Шектелген остеомиелитте секвестрэктомия бір кезеңде, ал жайылған түрінде бірнеше кезеңге бөлініп жүргізіледі. Сүйек түзілуін сақтау мақсатында грануляцияны қырып алмайды. Жыланкөз жолындағы грануляциялық тін толық қырылып алынады немесе кесіледі. Ота-операция кезінде кесілген патологиялық өзгерген тістерді гистологиялық зерттеуге жіберу керек, әсіресе күмәнді жағдайда.

Ота-операцияға дейін сүйекте пайда болған қуысты толтыру мәселесін шешіп алу керек. Егер қуыс кішкентай болса, оны гемостатикалық губкамен немесе көрсеткіші бойынша антибиотиктермен толтырып, 1-2 резиналық қашыртқы-дренаж салып тігеді. Үлкен қуыстарды пластикалық кезеңдерге-процестерге жағымды әсер ететін материалдармен толтыру керек. Жақ сүйектің созылмалы одонтогенді остеомиелитінен кейнгі қалған қуыстар мен ақауларды толтыру үшін көптеген әртүрлі пластикалық материалдар ұсынылған. Нативті формалинделген немесе мофилденген сүйек ауто-және аллотрансплантаттарын қолданғанда жақсы нәтижелер беретіні анықталған (Безруков А.И. 1979, Плотников Н.А. 1979,

стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

ВодолашкинМ. П. 1981).

ҚазҰМУ клиникасында және  хирургиялық стоматология кафедрасында, жақ сүйектердің созылмалы одонтогенді остеомиелитіндегі секвестроэктомиядан кейінгі сүйекте пайда болған қуыстар мен ақауларды толтыру үшін брефоостеопласт қолдану әдісін ұсынған. Ұсынылған әдіс брефоостеопласт дайындау кезеңінде оның құрамына емдік эффектісін едәуір дәрежеде жоғарлатуға бағытталған дәрілік заттар қосуға мүмкіндік береді.

Брефоостеопласт ЦНИИС (1993) әдісі бойынша дамуы кенеттен бұзылған 20-25 жұмалық адам ұрығының аяқ-қолдарының қуысты сүйектерінен дайындалады.

Гомогенизация, лиофилизация, гамма-сәулесімен залалсыздандыру-cтерилдеу нәтижесінде алынған препараттар ұрық сүйегінің бактерицидтік, пластикалық гемостатикалық, қасиеттерін сақтайды (репаративті кезеңдерді-процестерді жоғарлату, айқын антигендік қасиетінің жоқтығы). Ота-операциядан кейнгі кезеңде ауруларға төсектік тәртіп, көрсеткіші бойынша антибиотерапия ережесін ескере отырып, антибиотиктер, сульфаниамидтер, десенсибилизациялық терапия тағайындайды. Жалпы жағдайын жақсартатын ем жүргізіледі. Жергілікті байқаулар, УЖЖ, УКС, ауыз қуысын мұқият күту.

Қосымша аурулары бар болса, мамандардың кеңесі бойынша созылмалы остеомиелитпен бірге басқа ауруларын қатар емдеу керек.

Егер ауруға емханада ота-операция жасалса, ол жұмыстан босатылады. Диффузды созылмалы остеомиелитте жұмысқа жарамсыздық мерзімі айларға созылуы мүмкін. Асқыну болған жағдайда (патологиялық сынық, контрактуралар, сүйек ақаулары т. б.) ауруларды мүгедектікке ауыстырады.

Болжамы. Сүйек көп мөлшерде жарақаттанса және сүйектік тіннің шіріген бөлігі-секвестрлік қаптың түзілуіне тіндік реакциялар жеткіліксіз болса патологиялық сынық (жалған буын) пайда болады. Жақ сүйек бұзылысы, самай-төменгі жақ буынының анкилозы және шайнау бұлшықеттерінің тыртқы контрактурасының пайда болуы диффузды остеомиелиттің осындай түрлерімен байланысты. Остеомиелиттің ұялы сүйектік тіннің шіріген бөлігісіз-секвестрсіз көріністе өтуі, әсіресе біріншілік және екіншілік иммунды жетіспеушілік жағдайында және аурулар фотосептикопиемия, ішкі ағзалар амилоидозымен асқынып көп жылдарға созылады. Жақ-сүйек остеомиелитіңщ диффузды түрінің ішінде сүйектің ұзақ уақытқа созылатын ұяшықты, гиперпластикалық жарақаттануымен ауырған аурулар диспансерлік бақылауда болуы керек. Жиі аталған жарақаттар нәтижесінде ауруды мүгедектікке аударуға тура келеді. Созылмады остеомиелит қайталануы-рецидиві болса, екінші рет ота-операция жасалады. Егер ауруға емханада ота-операция жасалса, ол жұмыстан босатылады.

Асқынулардың алдын алу. Егер медициналық көмек уақытында көрсетілмесе немесе мамандандырылған болмаса созылмалы одонтогендік стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

емес жақсүйек остеомиелитінде көптеген асқынулар болады:

1. Одонтогенді теріасты гранулемасы. 2. Тыртықтар түзіліп, буыннан тыс контрактуралардың пайда болуы. 3. Гиперостозды түрі, анкилоз.       4. Төменгі жақ сүйегінің патологиялық сынуы. 5. Жалған буын.               6. Гайморит. 7. Төменгі жақ самай буынының артриті. 8. Ірінді отит. 9. Үшкіл жүйке невралгиясы. 10. Беттің ымдау бұлшықетінің шала салдануы-парезі мен салдануы-параличтері. 11. Жаралы стоматит. 12. Созылмалы остеомиелиттің өршуі кезінде әртүрлі жұмсақ тіндердің Іріңді-қабыну аурулары, бет жүйкесінің-нервісінің тромбофлебиті, кавернозды синустың тромбозы, менингиттер, менингоэнцефалиттер, сепсис, септикопиемия т. б. болады.

Әр кезде есте сақтайтын жай — созылмалы остеомиелит дұрыс емделмеген жедел остеомиелит нәтижесі (салдары) болып табылады, сол себепті іріңді асқынулардың алдын алу үшін жақ сүйегінің жедел одонтогенді остеомиелитін дұрыс емдей білу керек. Егер кезең-процесс созылмалы кезеңге өтсе, бірден ота-операция мезгілін белгілеп, уақытында секвестрэктомия жасау керек. Күтіп отыру тактикасы өте қауіпті, өйткені бұл кезде шектелген кезең-процесс жайылған түріне өтіп кетуі мүмкін. Асқыну болған жағдайда уақытында оны жою керек. Есте сақтайтын жай, егер ауру организмінде ұзақ уақыт ірің ошағы сақталса, ол ішкі ағзалардың амилоидозына ауысуы мүмкін. Қосымша аурулары болған

жағдайда, мамандардың кеңесін алып, оларды да созылмалы остеомиелитпен қатар емдейді.

Остеомиелиттер профилактикасы. Бәрінен бұрын кең көлемде жалпы сауықтыру шараларын жүргізу керек. Жарамсыз-герметизмге шыдамайтын тістер жұлынады. Тістерді жарақатты жұлғанда, қосымша аурулары болса немесе әскери далалық жағдайда жұлынса мүмкіндігінше алдын алу-профилактика ретінде антибиотиктер қолданылады. Тістердің қиналып жарып шығуы кезінде «ақыл тісті» уақытында жұлу керек.

8.8. БЕТ-ЖАҚ АЙМАҒЫНЫҢ АБСЦЕССТЕРІ МЕН ФЛЕГМОНАЛАРЫ

Жақ-бет аймағының жұмсақ тіндерінің іріңді кезеңдері-процестері, жақ-сүйек остеомиелитімен бірге үйлесіп не болмаса өз бетімен пайда болуы ықтимал.

Инфекцияның таралуы — лимфа, вена тамырларымен немесе іріңді заттың жақ сүйектен жұмсақ тіндерге жарып шығуынан пайда болады. Май қабатының іріңді қабынуы (шіруі) абсцесс не флегмона түрінде өтеді. Бет-жақ аймағы тері, теріасты, ет аралығы май қабатына өте бай. Ал, дербес май қабаты лимфа бездерімен және қан, лимфа тамырларына толып, солар арқылы бір-біріне ұласып жатады.

Абсцесс — бұл тері немесе теріасты май қабатының шектелген іріңді қабынуы.

стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

Абсцестің жергілікті белгілері: анық шектелген, ауыратын тығыз инфильтрат (ісік), оның бетіндегі тері қабаты не шырышты қабық керілген, қан кернеп қызарған, аздап жылтырайды. Ұйыспаның-инфильтраттың ортасы босап және күлтілдеу-флюктуация (сұйық заттың толқынды қозғалысы) байқалады. Қабынудың жалпы белгілері, абсцестің орналасқан жері мен мөлшеріне байланысты болады. Сонымен қатар дене қызуы, бас ауруы, қалтырауы, лейкоцитоздың болуы және ЭТЖ өсуі мүмкін.

Флегмона — теріасты, бұлшықеттер және фасциялар арасын дағы (шелдің) клетчаткалардың жайылмалы іріңдеп қабынуы.

Бұл жағдайда ауыратын (тығыз), анық шектелмеген, домбыққан тіндер ішінде орналасқан ұйыспа-инфильтрат байқалады.

Беткей орналасқан флегмоналарда, ауру басталысымен ауыратын тығыз ұйыспаның-инфильтраттың тері қабаты мен шырышты қабығы қан кернеп қызарып, тіндер домбығады. Терісі «жылтырап! керілген, бет шұңқырлары тегістелген, терісі қатпарға жиырылмайды. Тереңдеу орналасқан флегмоналарда, бастапқыда тері қабатында өзгеріс аз болады. Тек бүйір тармақтар-коллатеральды домбығу мен ауыратын тығыз ұйыспа-инфильтрат байқалады. 2-3 күн өткен соң тіндердің ірінді іруінен ұйыспаның-инфильтраттық тығыздығы төмендейді де, ортасында күлтіреу-флюктуация пайда болады, терісі қызарып, кейде көкшіл тартып тұруы мүмкін. Аумақтық лимфа түйіндері үлкейіп, қолмен басқанда

ауырады.Іріңді «көздің» орналасуына байланысты жергілікті өзгерістер — жақтың қарысуы (контрактура), шайнау қызметінің бұзылуы, жұтына алмаушылық не ауыр жұтыну, сөйлеу және тыныс алу қызметінің бұзылуы, дауыстың қырылдауы сияқты белгілермен білінеді. Сілекейдің бөлінуі көбейіп, ол қою және ауыз қуысы түбі (асты) флегмонасында- тілдің көлемі тез үлкейіп, жоғары көтеріліп тұрады.

Этиологиясы мен патогенезі. Бет және мойын аймақтарының абсцесстері мен флегмоналарын қоздыратын микробтарға стрептококктар, стафилококктар, диплококктар, пневмококктар, ішек таяқшасы микробы және басқа да анаэробты микробтар жатады. Бұл микробтар жекеше не болмаса үйлескен түрінде кездеседі. Көбінесе стафилококк және стрептококк табылады.

Инфекцияның тіндерге кірер қақпасы «бұзылған» тістер мен тіс түбірлері. Сондай-ақ инфекция ошағына тіс-қызыл иек қалтасы, бадамша безі, іріңді жақ сүйектің сарысулы ісігі, жақ сүйектің сынығы, сыздауықтар стоматиттер жатады. Егер жұмсақ тіндерде дамыған флегмона, ауыз қуысындағы тістерге байланысты болса, онда ол одонтогендік (тістен пайда болған) флегмона, ал остеомиелиттің асқынуынан пайда болған флегмона-остеофлегмона деп аталады.

Аденофлегмона — лимфа түйіндері іріңдегенде және қоршаған жұмсак, тіндерге жарып шыққанда пайда болады. Олар одонтогенді (тістен пайда болған) одонтогенді емес (тіске байланысты емес) деп бөлінеді.

стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

Қабыну процесінің дамуына байланысты, организмнің улануы үдеп, жалпы сырқаттану белгілері пайда болады (дененің қалтырауы, жалпы әлсіздік, бас ауруы, тәбеттің шаппауы). Дене қызуы 37°С-тен 40°С-ке дейін көтеріліп, дем алу және тамыр соғуы жиілейді.

Тіндердің анаэробты іріп-шіруінің бастапқы кезеңінде, науқаста эйфория (көңіл-күйінің көтерілуі) пайда болып, жағдайының жақсы екені туралы жалған пікір тууы мүмкін. Бірақ, содан кейін организмнің дереу көп улануына байланысты, барлық ағзалар зардап шеге бастайды. Кей жағдайда жергілікті тіндердің реакциясы (ішкі немесе сыртқы әсерлерге беретін жауабы) әлсіз болады. Бұл, организмнің қарсылау күшінің төмендегенін және аурудың артын болжау күмәнді екенін көрсетеді. Эксудаттың түріне қарай флегмоналар іріңді, іріңді-геморрагиялық және шіріктік деп бөлінеді.

Анаэробтар және олардың басқа да микробтармен үйлесіп тудыратын газды флегмонасы өмірге қауіпті болып есептеледі. Анаэробты инфекция, көбінесе бұлшықет тіндері мен терең клетчаткалы кеңістіктерде кездеседі.

Егер, іріңді флорадан пайда болған флегмонада, тіндердің іріңді қабынуы болады, ал газды флегмонада — тіндердің гангренасы (шіруі) пайда болады. Бұл, тіндердің қан тамырларында қанның ұйып, газбен қысылу қан айналымының нашарлауына байланысты.

Науқастың жалпы жағдайы тез нашарлайды: организмнің улануы-интоксикациясы өсіп, (жиі және әлсіз тамыр соғуы, қан қысымының төмендеуі), эритроциттердің ыдырауынан тері қабаты сарғыштанады.

1965 ж. Д. Е. Альперн және 1971 ж. В. И. Русаков және т. б. қабыну кезеңдерін-процестерінде гиперфибриногенемия (фибриннің пайда болуының үдеуі) болатынын байқаған. Фибриннің, пайда болуы, қабыну ошағын шектеуге бағытталған қорғаныс реакциясы болып табылады.

Гиперергиялық қабынуда, қан ұю процесі жеделдейді, сонымен бірге фибриногеннің сапалық өзгерісінің негізінде, ол фибрин және фибриноид ретінде тұнып, қан тамыры ішінде қанның ұюына, капиллярлар мен прекапиллярдың жабылып қалуына себепші болады. Бұл кей жағдайда, шіріктік қабынуға әкеп соғады. Жақ-бет аймағының іріңді ауауларында, гемокоагуляция мәселесіне аса зор назар аударған жөн, өйткені анатомия-физиологиялық ерекшеліктері, аурудың ерекше түрін туғызады. Соның әсерінен аурудың клиникалықкөрінісі, нақтамасы-диагностикасы, сондай-ақ дәрігердің науқасты тексеруі, емдеу тәсілі де өзгеруі мумкін.

Жақ-бет және мойын аймақтарының флегмоналары мен абсцесстерінің топографиялық-анатомиялық жіктелуі:

I. Жоғарғы жақ сүйегі маңында орналасатын абсцесстер мен

флегмоналар.

1. Көзасты аймағының («айбат» шұңқыры).

2. Шықшыт аймағы.

3. Көз ұясы аймағы.

4. Самай аймағы.

стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

5. Самайасты қанатша-тандай шұңқыры.

6. Қатты және жұмсақ таңдай.

ІІ. Төменгі жақ сүйегі маңында орналасатын абсцесстер мен флегмоналар.

1. Иекасты аймағы.

2. Ұрт аймағы.

3. Жақасты үшбұрыштығы.

4. Жақ-қанатша кеңістігі.

5. Жұтқыншақ маңы кеңістігі.

6. Меншікті шайнау еті астының кеңістігі.

7. Меншікті шайнау еті-құлақмаңы аймағы және жақарты шұңқыры.

IIІ. Ауыз қуысы түбі абсцесстері мен флегмоналары.

1. Ауыз қуысы түбінің жоғарғы бөлімінің абсцестері мен флегмоналары (аша сүйек-жақ-тіласты бұлшықетінен жоғары)

2. Жақ сүйек-тіл абсцесі.

3. Ауыз қуысының төменгі бөлімінің абсцестері мен флегмоналары (аша сүйек-жақ-тіласты бұлшықетінен төмен).

IV. Тілдің абсцесстері мен флегмоналары;

1. Меншікті тіл абсцессі.

2. Тіл түбірі флегмонасы.

8.8.1. Жоғарғы жақ сүйегі маңында кездесетін абсцесстер

Мен флегмоналар

    Көзасты аймағының абсцесстері мен флегмоналары.

  Бұл аймақтың анатомиялық шектері: көз ұясының қыры, жоғарғы жақ сүйегінің ұяшық-альвеолды өсіндісі, мұрынның бүйір қабырғасы, жақ және шықшыт сүйектерінің жігі. Бұл жерде, борпылдақ (жұмсақ) шелді қабатпен-фасциялармен қоршаған «күлкі бұлшықеттері» орналасқан. Еттердің арасында, көзасты аймағынан шықшыт және ұрт аймақтарына ірің тарайтын шел (май) клетчаткасы болады. Сондай-ақ инфекцияның таралуына, өте көп көк тамырлық-веналық тордың болуы, оның бұрыштық көк тамыр-вена арқылы көз шарасы (ұясы) көк тамырмен-веналарымен жалғасуы үлкен рөл атқарады. Көзасты аймағында іріңді кезең-процесстің, пайда болуына, бұзылған жоғарғы ит және кіші азу тістер, кей жағдайда кіші күрек тістер мен екінші кіші азу тістер-  премолярлар себепші болады.

Клиникалық көрінісі. «Айбат» шұңқырында, ісік пайда болып, домбығу мұрын қапталына, жоғарғы және төменгі қабақтарға, шықшыт аймағына, жоғарғы ерінге тарайды. Соның әсерінен мұрын-ерін қатпары тегістеледі, езуі төмен түседі, көз саңылауы жабылады. Науқас, көзасты аймағы жүйкесінің-нервісінің қысылып, тітіркенуінен болатын интенсивті (үдемелі) ауруына шағым айтады.

стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

 

 

Сурет- 58.Бас және мойын аймақтары

Кейбір жағдайларда, тері қабатының да іріңді кезеңге-процесске шалдығуы ықтымал. Тері қабаты қызарып, қолмен басқанда күлтілдеу-флюктуация байқалады.

Емі. Іріңді затты шығару үшін, ауыз қуысы арқылы өтпеді қатпарды 3-ші, 4-ші тістің тұсында кесіп, сүйектің сыртқы қабығын тіледі де, қан тоқтататын қысқаш арқылы, жоғарғы жақ сүйегінің алдыңғы бетінде орналасқан бұлшықеттердің арасын ашып, «айбат» шұңқыршасына жетеді. Іріңді сырттан шығару үшін ұзындығы 2,5 см етіп ерін-мұрын қатпары бойымен тіледі.

Асқынулар. Көзасты қырының остеомиелиті, гайморит, флебит.

Шықшыт (бет) сүйегі аймағының абсцесстері мен флегмонала ры. Бұл аймақтың шегі шықшыт сүйегінің шегіне сай келеді, жоғарғы жағында көз ұясы-орбита қыры мен самай шұңқыршасының төменгі қыры, алдында — көзасты аймағы, астыңда—ұрт аймағы, артында — құлақ маңы шайнау бұлшықеті аймағы орналасқан.

стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

 

 

Сурет-59. Көз ұясының флегмонасы

 

Бұл аймаққа іріңді зат көрші клетчаткалы кеңістіктерден кіреді де, жайылмалы, өте қатты ауыратын ұйыспа-инфильтрат және бүйір тармақтар-коллатеральды домбығу пайда болады.

Қабыну құлақ маңы-шайнау бұлшықеті аймағына тараса, төменгі жақ сүйегінің қабыну қарысуы-контрактурасы болуы мүмкін.

Емі- тек хирургиялық жолмен жүреді. Ұйыспаны-инфильтраттың төменгі полюсімен, бет жүйкесінің-нервісінің бұтақтарына параллель етіп, ұзындығы 2-2,5 см тері қабатын кеседі де, қан тоқтатқыш қысқашпен

қабынған тіндерді ашып іріңді шығарады. Ірің шыққан қуысқа хирургиялық қолғаптан жасалған қашыртқы-дренаж (түтікше) қойып жараны таңады.

Көз шарасының абсцес с тері мен флегмоналары. Көз шарасының клетчаткалы кеңістігіне инфекция тромбофлебитте бұрыштық көк тамыр-вена арқылы, гаймор қуысынан, самайасты және қанатша-таңдай шұңқыршасы флегмонасынан енуі мүмкін.

Көз шарасы флегмонасының клиникалық көрінісі өте ауыр болады: дене қызуы жоғары көтеріліп, зардапты бас ауруы пайда болып, улану күшейеді. Қабақ домбығып, (хемоз) шырышты қабығының айналып сыртқа шығуы (экзафтальм), көздің шарасынан бұлтиып шығуы (диплопия) пайда болады. Ірің көз шарасының тереңіне (бөлімдеріне) кеулесе, «көз алмасының» қимылы бұзылады (59-сурет).

стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

Көз шарасы флегмонасына ұшыраған науқастарды емдеу окулистің, нейрохирурггың, стоматологтың кеңесінен кейін ғана жүргізіледі.            Іріңді шығару үшін көз шарасының төменгі-сыртқы қырының терісін, шел клетчаткасын, шелді қабат-фасциясын тіліп, қан тоқтатқыш басы иілген қысқаш аспапты, көз ұясының сыртқы қабырғасымен сүйекке тақай отырып, терең жылжытады да, іріңді шығарады. Жараға қашыртқы-дренаж қояды. Көру жүйке-нервісінің көп уақыт бойы басылып қалуы — соқырлыққа себепші болады. Сондықтан, ауыр қабыну жағдайларында, көз шарасының іріңін, гаймор қуысы арқылы шығаруға тура келеді. Бұл жағдайда гаймор қуысын ашып (трепанация), оның жоғарғы сүйек қабырғасын алып тастайды да көз ұясына кіреді. Гаймор қуысының ауыз жағындағы трепанациялық тесігі, 10-15 күнде өз бетімен жазылады.

Самай шұңқыршасының абсцесстері мен флегмоналары.   Самай шұңқыршасының шегі: жарты ай тәрізді бұлшықет — жоғарғы және артқы

 

 

Сурет-60. Самай шұңқыршасының флегмонасы

шегі, шығыңқы бет сүйегінің маңдай өсіндісі — алдыңғы, шығыңқы бет сүйегінің самай өсіндісі, шығыңқы бет сүйегі доғасы және самайасты

қыры — астыңғы шегі болып табылады. Самай шұңқыршасы сыртынан қалың апоневрозбен қапталтан, ол бас сүйегімен тығыз бітіскен, тек төменгі шегінде ғана ұрттың май түйіншегі, самайасты және қанатша-таңдай шұңқыршаларымен байланысты. Самай щұңқыршасына инфекция осы клетчаткалы кеңістіктерден кіреді. Әсіресе, іріңді қабынудың пайда болуына үстіңгі азу тістер жиі себепші болады.

Самай аймағында бірнеше қабат клетчаткалы кеңістіктер бар:

1 қабат — теріасты шелі, 2 қабат — самай бұлшықеті мен апоневроздың арасында, 3 қабат — самай бұлшықетінің астында (самай сүйегі бетінде), ең тереңі.

Теріасты шел қабатының флегмонасында -үлкен шегі көмескі ұйыспа-инфильтрат пайда болады, бұлшықет қабынбайды, сондықтан қарысу-контрактура байқалмайды. Клиникалық көрінісі ауыр емес. Іріңді шығару стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

үшін ұйыспаны-инфильтраттың төменгі шегін бойлай кеседі.

Егер ірің 2-ші қабатта орналасса, клиникалық көрінісі ауырлау болады. Организмнің улануы-интоксикация күшейіп, II дәрежелі қабыну қарысуы-контрактурасы пайда болады. Іріңді шығару үшін самай шұңқыршасын алдыңғы шегінде тіледі де, жоғарғы азу тістердің өтпелі қатпары арқылы контрапертура жасайды. Қашыртқы-дренаж ауыз қуысындағы және сыртындағы кесілген жараны қосып бұруы қажет. Сондай-ақ жараны жылы антибиотик, антисептик және фермент ерітінділерімен жуып тұрады.

Терең, бұлшықетасты клетчаткасы қабатының флегмонасында да улануы-интоксикация күшейіп, дене қызуы жоғары көтеріледі. Қабыну қарысуы-контрактурасы пайда болады. Сырт көзбен қарағанда жастық тәрізді көтерілген ұйыспаны-инфильтратты, қабақтың домбығуын, терінің керіліп тұрғанын көруге болады. (Флегмонаны кесіп - ашу үшін, (терең және жайылмалы) самай бұлшықеті талшықтарының бойымен, ұзындығы 4-5 см етіп, 2-3 радиальды және самай бұлшықетінің бекіген жерінде доға тәрізді ұзындығы 9 см-дей етіп кесу керек те, бұлшықетті сүйектен ажырату қажет. Ірің шыққан соң жараға бірнеше жерден қашыртқы-дренаж қою керек.

Самайасты және қанат ша-таңдай шұңқыршаларының абсцесстері мен флегмоналары. Самайасты шұңқыршасының анатомиялық шегі: артында — біз тәрізді өсіндіге бекитін бұлшықеттер, алдында- жоғарғы жақ сүйегінің бұдыры, латеральды (қапталында) - төменгі жақ сүйегі бұтағының ішкі беті, үстінде-самайасты қыры, медиальды жағында қанатша-таңдай шұңқыршасымен шектеседі.

Самайасты шұңқыршасы көзасты саңылауы арқылы — көз ұясымен (шарасымен), ал төмен жағында саңылаулы клетчаткалар аралығы арқылы жұтқыншақ маңы, жақ-қанатша кеңістігімен және ұрттың май түйінімен байланысады. Осы аймақта орналасқан қанатша (венозды) өрімдері, бүйір тармақтар-коллатеральдар арқылы бас сүйегі вена қуыстарымен тіке байланысқан. Сондықтан инфекцияның бас сүйек қуысына тарап, өмірге қауіпті асқынулар тудыруы мүмкін. Самайасты және қанатша таңдай шұңқыршаларында іріңді кезең-процестің пайда болуына, жоғарғы азу тістер себепкер болады.

Бұл флегмоналардың клиникалық көрінісі өте ауыр, улануы-интоксикация күшейіп, зардапты бас ауыруы пайда болады, дене қызуы көтеріледі. Бірінші тәуліктерде өзгеріс байқай қою қиын, тек ауыз қуысы арқылы жоғарғы жақ бұдырын қолмен басқанда — қатты ауыратыны және өтпелі қатпардың тегістелгені байқалады. Кейінірек шығыңқы бет сүйегі доғасының жоғарғы жағында ұйыспа-инфильтрат пайда болып, қабақ домбығады. Ірің жедел түрде жұтқыншақ маңына жайылып, жұтыну және дем алу процесстерін қиындатады.

Іріңді шығару үшін үлкен азу тістердің тұсында шырышты қабықты 2,5-3 см етіп тіліп, иілген қан тоқтатқыш қысқашты жоғарғы жақ бұдырымен астынан жоғары қарай, сырттан ішке қарай, алдынан артқа қарай стоматолог-дәрігерге жылына 2 рет көрінуді ұмытпаңдар! Ағайындар!!!

бағыттап, қанатша-таңдай шұңқыршасының кіреберісіне жетеді де, қысқаштың аузын ашып сол бойымен кейін шығарады. Ауыз қуысын антисептик ерітінділерімен жиі шайқау керек.

Жұмсақ және қатты таңдайдын, іріңді кезең-процесстері. Жұмсақ таңдайдың аумағында аз ғана клетчаткалардың бар екені анық. Сондықтан осы жерде абсцестер мен флегмоналардың пайда болуы ықтимал. Бұл жерге инфекция, көбінесе жоғарғы үшінші азу тістің түбір ұшынан жетуі мүмкін. Жұмсақ таңдай мөлшері дереу үлкейіп, сау жағына қарай жылжыған, бұлшықеттері шала салға, парезге ұшыраған.

Емі. Шырыш