Заглавная страница Избранные статьи Случайная статья Познавательные статьи Новые добавления Обратная связь КАТЕГОРИИ: АрхеологияБиология Генетика География Информатика История Логика Маркетинг Математика Менеджмент Механика Педагогика Религия Социология Технологии Физика Философия Финансы Химия Экология ТОП 10 на сайте Приготовление дезинфицирующих растворов различной концентрацииТехника нижней прямой подачи мяча. Франко-прусская война (причины и последствия) Организация работы процедурного кабинета Смысловое и механическое запоминание, их место и роль в усвоении знаний Коммуникативные барьеры и пути их преодоления Обработка изделий медицинского назначения многократного применения Образцы текста публицистического стиля Четыре типа изменения баланса Задачи с ответами для Всероссийской олимпиады по праву Мы поможем в написании ваших работ! ЗНАЕТЕ ЛИ ВЫ?
Влияние общества на человека
Приготовление дезинфицирующих растворов различной концентрации Практические работы по географии для 6 класса Организация работы процедурного кабинета Изменения в неживой природе осенью Уборка процедурного кабинета Сольфеджио. Все правила по сольфеджио Балочные системы. Определение реакций опор и моментов защемления |
Teoria konfliktu (Dahrendorf) ⇐ ПредыдущаяСтр 4 из 4
· Przemoc – najlepszy mechanizm dystrybucji dóbr. o Jest u podstaw każdego społeczeństwa. o Ostatnia instancja regulacji sporów o Przemoc jako czynnik stabilizujący o Gdzieś u dołu zawsze jest państwo, może ją monopolizować o Przy wymianie – może być sprawiedliwość o Legitymizacja – czyni nierówności akceptowalnymi
Klasycy konfliktu · Marks – redukcjonizm ekonomiczny (te relacje określają wszystkie inne). o Własność lub wykluczenie z własności: podstawowy konflikt posiadania – nieposiadania napędza historię i konflikty innego poziomu nadbudowy (polityczne, ideologii, narodowościowe itd.) o Ostateczna rewolucja – koniec konfliktu · Wright · Wallerstein (bogactwo, ekonomia) · Gramsci – większe znaczenie procesów nadbudowy => hegemonia (interesy klasy panującej są przedstawiane jako obiektywne dobro i reguły) polityczność nabiera na znaczeniu · Religia opium dla ludu? – spontanicznie wygenerowane znieczulenie · Weber – 3 wymiary (własność to nie wszystko) o Bogactwo, władza (partia, prestiż) o Konflikt ma zatem kilka wymiarów o Nierówności mogą być daleko posunięte, grunt żeby były legitymizowane o Reguły – jak znieść legitymizowanie nierówności – to kiedy wybuchnie bunt? o Władza – prawdopodobieństwo wykonania rozkazu / narzucenia woli nawet wbrew woli podporządkowanego – tam gdzie konflikt tam ujawnia się władza 1. Wysoka korelacja między grupą statutową a władzą i prestiżem (jest mała grupa – bogata z władzą i prestiżem) – ludzie powinni się burzyć kiedy nie będzie legitymizacji 2. Stopień nierówności dystrybucji zasobów (1% ludzi ma 90% zasobów) 3. Współczynnik mobilności społeczeństw – możliwość awansu => wystarczy by była wyobrażona (ludziom się wydaje, że mogą) 4. Pojawienie się charyzmatycznych przywódców § <1;4> = bunt · Bourdieu – neoweberysta => kapitał ekonomiczny, społeczny, kulturowy – określają miejsce w pozycji społecznej · Simmel – (projekt socjologii formalnej) o Formalne relacje => formalne ramy konfliktu o Sformalizowana sytuacja konfliktu
· Dahrendorf (krytyk Parsonsa) o W opozycji do funkcjonalizmu (Collins również był przeciw), który źle sobie radził z konfliktem. o Jonusowe oblicze społeczeństwa (dwie twarze: funkcjonalna i konfliktowa – Coser to łączy) o Redukcjonizm władzy: pojęcie władzy zwierzchniej (prawomocnej) od Webera – jej dystrybucja powoduje konflikty – wszędzie jest dychotomia na dominację i podległość – to określa konflikt o Dwa typy grup: 1. Quasi – grupy – obiektywne (jak u Marksa „klasa w sobie”) 2. Grupy interesu – świadome opozycji i walczące o swoje Warunki: 1. Techniczne (zasady, ideologie, personel) 2. Polityczne (możliwość do założenia) 3. Społeczne (np. łatwość spotkania się, przestrzeń)
· Coser (funkcjonalna teoria konfliktu) o Kluczowa utrata prawomocności i poczucia względnej deprywacji (subiektywnie uważamy, że jest gorzej) o Sprzyja reprodukcji i adaptacji społeczeństwa (systemu) o Metafora „maszyny polowej” – kumulacja agresji – musi być, co jakiś czas wyładowywana by nie było wybuchu o Dobry system jest elastyczny w tej kwestii o Konflikt nie może dotyczyć wartości fundamentalnych
o Często i mało gwałtownie – wentyl bezpieczeństwa – pozwalają upuszczać agresję o Konflikty: 1. realistyczne (funkcjonalne) – kluczowe interesy, które można rozwiązać 2. nierealistyczne (niefunkcjonalne) – można się kłócić, ale nic z tego nie ma (np. spór o status Jerozolimy) o Konflikty dobre dają nam: ü Wzrost innowacyjności (jak wygrać i zyskać przewagę) ü Większa świadomość rzeczywistych problemów społecznych – o co ludziom chodzi. ü Zmniejszanie wrogości między grupami ü Powstanie regulacji rozwiązywania konfliktów ü Więcej koalicji między jednostkami, segmentami
· Collins o Teoria strukturacji i konfliktów (przejmuje „rytuał” od Goffmana) o Patrzymy na strukturę społeczną przez wszystkie poziomy życia (od mikro do makro) o Relacje ludzi tu i teraz mających zasoby; władza przyjmuje, wydaje. o Rytuały poważania – zm. prestiżu o Każda z klas ma swoją kulturę: Ø wyższa Ø średnie Ø niska Władza – trzy wymiary: 1. Władza decyduje Konkretne zachowanie podejmowanie decyzji, subiektywna różność interesów – prosty konflikt – forma egzaminu – otwarty 2. Władza decyduje o czym nie decydować dwuwymiarowa: niepodejmowanie pewnych decyzji – też jest formą decyzji – analiza sposobów zapobiegania podejmowaniu decyzji – np. studenci nie mogą decydować kto jest wykładowcą - ukryty 3. Władza dba by nie było świadomości – trójwymiarowa koncepcja wiedzy: podlegli nie wiedzą nawet, że to jest ich interes – nieuświadomione – utajony
Subiektywne i obiektywne interesy grupy podległej è Konflikt ujawnia nam mechanizmy społeczne, patologia może ukazać coś istotnego o społeczeństwie
Wykład 18 STRUKTURALIZM
Język można zrozumieć jeśli uwzględni się to, że jego najmniejszą częścią jest fonem. Fonem daje się wyartykułować, ale sam w sobie nic nie znaczy. Każdy język ma skończoną ilość takich fonemów i się one mocno różnią. Fonemy są konwencjonalne dla danego języka, nie wynikają z uwarunkowań biologicznych ani przyrodniczych danego kraju itd. Fonemy są arbitralne. Nie ma konieczności, że to są te a nie inne. Ale jak już są wybrane to się ich trzymamy.
Najważniejszym sposobem połączenia jest znak à znak składa się z: ü signifie („znaczone” po francusku) ü signifiant („znaczące”) ü Znaczone to pojęcie, a znaczące to obraz akustyczny.
Dwa mechanizmy: 1. związki paradygmatyczne à jak łączą się ze sobą elementy w pewnym ciągu np. gramatyka 2. związki asocjacyjne à dotyczą podmieniania elementów; co można czym zastąpić, żeby było wciąż sensownie
Levi - Strauss à bardzo ważna postać i bardzo nie jednoznaczna…
Mitem: Kadmos szuka swojej siostry porwanej przez Zeusa;
Mitem: Kadmos znajduje siostrę; Mitem: Laudakos kulawy; Mitem: Lajos niezgrabny; Mitem: Edyp ma opuchniętą stopę Mitem: Edyp zabija swojego ojca Mitem: Edyp poślubia matkę itd.
Wykład 19 P. BOURDIEU: · Francuski socjolog żyjący w latach 1930 – 2000 · Cała Francja „żyła” P. Bordieu, był przeklęty na wzór poetów, stał się później „mandarynem”, osobą, która zajmowała najwyższe miejsca kulturalne i naukowe.
· „Stał się panem w papuciach, ale papucie mu nie odpowiadały” J Strukturalizm i interakcjonizm – krytyka Bourdieu: · Trzeba odrzucić podziały uchodzące za nieprzekraczalne i wydające się odwiecznymi · Badał Algierię w latach 60-tych (przejście do kapitalistycznego rynku) · Atakował C. Levi- Straussa – nie do utrzymania jest model społeczny, którego bronił Levi-Strauss. W strukturalizmie istnieje podział na Lang (system reguł mówienia, reguły ustalające relacje) i Parole. Przekładał to na to, że społeczeństwo jest systemem, w którym mężczyźni wymieniają się kobietami. Istnieje póki ludzie krążą między grupami (stosunki pokrewieństwa). Zawieranie małżeństw to jednak strategie w celu reprodukowania się. · W armii francuskiej istnieje regulamin, jak trzeba chodzić à praktyki nie da się wykonywać w sposób, który byłby realizacją reguł. Są także momenty, w których reguły blokują produkty. · Strukturalizm według Bourdieu nie może działać w taki sposób, że praktyka to realizacja kodów. To coś więcej niż kod! Reguły, opory rzeczywistości zawsze już są. Nie musimy ich na nowo wymyślać – po prostu są.
Jaki pomysł ma Bourdieu? Chciał stworzyć anty-idealistyczną teorię. Nie definiujemy PRAKTYKI albo definiujemy ją negatywnie, nie jest to twórczość, nie jest to wykonywanie reguł. Pojęcie HABITUSU – zespół dyspozycji pozwalający nam na praktyczne działanie (społecznie wytworzony system dyspozycji nabyty w trakcie praktyki). Rozumiane jako coś, co jest wdrożone w procesie socjalizacji, nie jest jednak zdeterminowane i pozwala nam się mierzyć z nowymi sytuacjami.
3. Poznawczy – kategoryzacje którymi którzy społeczni posługują się w definiowaniu świata, np. schematy, które karzą myśleć, że coś jest dla nas, a coś jest nie dla nas. Pozwalają podzielić np. rowery na drogie i tanie, bądź skonstruować wielką typologię rowerów. Kategorie są zróżnicowane ilościowo. 4. Motywacyjny – na ile aktorzy inwestują w grę i w jakie gry. Na ile angażują się, co są w stanie poświęcić. 5. Sprawnościowy – odnosi się do praktycznego wyczucia gry. Sprawność to intuicja i wyczucie, manipulowanie ciałem. Habitus jest ucieleśniony, sposoby ubierania ciała, wielkość ciała, poruszanie się ciała. Wszystkie sfery są wykorzystane. Pojęcie KAPITAŁU – wyróżnia trzy zasadnicze kapitały:
Pojęcie POLA – pola są autonomiczne (np. pole nauk społecznych), nie można w nich działać jeśli się nie uwzględni autonomii; pole to pole walk, toczą się w nim gry, przede wszystkim o władzę i uznanie, o dostęp do zasobów; chodzi o to, aby zdobyć kontrolę nad głównymi ośrodkami naukowymi, nagród, czasopism,
STRUKTURA KLASOWA
Jak się mają pola do klas? Nie ma wyraźnej opowieści między polami a strukturą klasową. Ø Klasy Ø Opus operatum Ø Monus operandi – są to suche dane, zwrócenie uwagi na przebieg i logikę działań ludzi (np. co sprawia, że ludzie idą na studia?) Ø Nie można redukować go do różnic ilościowych Ø Istnieją trzy klasy: 1. Wyższa 2. Średnia 3. Niższa Ø System klasowy jest całością. Tożsamość poszczególnym elementów zależy od ich relacji z innymi elementami. Elementy nie znaczą nic poza systemem (trochę od strukturalizmu). Ø Wyższość klasy wyższej polega na tym, że stara się przedstawić swoją działalność jako działalność ludzi w ogóle. Stara się nadać swoim praktykom charakter uniwersalny (powinny być powszechnie uznane). Ø Przykład – badanie na rowerach: ü Klasa wyższa: działalność wartościowa ze względu na wartość w sobie samej. ü Klasa średnia: chce być taka, jak wyższa; problem polega jednak na jej średniości; ofiara strukturalistycznego myślenia, że postępowanie zgodnie z regułami zapewni im sukces, zawsze jest tylko pretensjonalnym naśladowcą; jest przedstawicielem kultury pretensjonalności. Traktowali rower jako sport. Ci, którzy nie jeździli odczuwali dyskomfort. ü Klasa niższa: niedobór środków materialnych, pryzmat oszczędności.
Ø Klasa wyższa jest wolna od konieczności, zaś klasa niższa jest uzależniona od konieczności. Ø Klasa wyższa dystansuje się od oceny sztuki. Klasa średnia chce mieć dobrą historię i identyfikować się z bohaterami. Klasa średnia podąża za wyższą, ale nie widzi gry, w której jest członkiem – zadaniem klasy wyższej jest utrzymywanie niższości klas niższych od niej samej.
Dlaczego to wszystko działa? Dzięki przemocy symbolicznej, która ma miejsce przede wszystkim w edukacji. Jest to narzędzie, w której wdraża się dla kultury wyższej. Ø Przemoc symboliczna to nie jest narzucanie znaczeń!! Wg Bourdieu szkoła nie uczy!! Ø Chodzi o to, żeby klasa niższa uznała wartości klasy wyższej. Ø Przemoc w sensie takim, że nie maja narzędzia do mówienia w języku klasy wyższej, nie mają języka, aby wypowiadać się prawomocnie. Ø Przemoc za pomocą symboli.
Klasa średnia jest uwiedziona przez klasę wyższą.
Wykład 20 HERMENEUTYKA – na początku wyjaśnianie czegoś, co na pierwszy rzut oka nie jest zrozumiałe, później analiza Biblii (treść pisma Świętego miała być bardziej zrozumiała).
Filozofowie (traktowanie hermeneutyki jako uniwersalnej metody, refleksja naukowa która może dotyczyć różnych sfer, procedura zrozumienia tekstu była odwrotnością tworzenia tekstu = procedura rozumienia odwrotnością mówienia):
Rozumienie = wczuwanie
RICOEUR:
Zaczynamy od rozumienia naiwnego (przesądy, które podpowiada kultura; mniemania, wyobrażenia) a musimy przejść do wyjaśniania tekstu (selekcja sposobów wyjaśniania), próbując rozumieć przechodzimy do rozumienia krytycznego (pojmowania) W _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ R RN
1. język jako system (istnieje ponadczasowo) 2. mowa (zdarzenie mowy jest przemijające, nie jest systemem)
1. ciąg wypowiadanych przez człowieka zdań 2. teoria interpretacji tekstów pisanych
Dyskurs ma znaczenie, ma pewną strukturę, pewien porządek ponadzdaniowy, który określa nam sens. Dyskurs jest więc pomiędzy (coś znaczy – jak mowa, ma strukturę – jak język).
1. Utrwalenie działania, „obiektywizacja” działania znaczącego (mowa jest utrwalona w tekście i tak samo znaczące działanie obiektywizuje się poprzez wpływ na innych ludzi) 2. Autonomizacja działania (odrywa się ono od autora, może wywołać pewne konsekwencje niezależne od autora) 3. Adekwatność i ważność 4. Ludzkie działanie jako dzieło otwarte skierowane do nieograniczonej liczby potencjalnych odbiorców · Rozumienie ma charakter tylko językowy, nie jesteśmy w stanie wyjść poza język.
Socjologia sięgnęła do tradycji hermeneutycznej starając się opisać życie społeczne. Czyni rozumienie podstawową kategorią.
Trzy główne orientacje/nurty socjologii interpretatywnej nawiązującej do hermeneutyki: 1. Reinterpretacja klasyków (Webera, Freuda itd.) – jak dzieło wpłynęło na otaczający świat: dzieło Freuda radykalnie zmieniło postrzeganie siebie; tu się pojawia pojęcie hermeneutyki burzącej – pewne teksty zmieniły zupełnie podstawowe formy rozumienia à po Freudzie nic już nie było takie same! Freud pokazał, że potoczne rozumienie jest niewłaściwe, burzy ład poprzedniej kultury.
2. Synteza z interakcjonizmem symbolicznym (obszar wymiany, zapożyczeń) à Denzin – hermeneutyka interakcyjna (odnajdowanie sensów w przeżyciach zwykłych ludzi, wnikanie w subiektywne znaczenia); Denzin również analizował teksty kultury popularnej – to jako system mówi nam sporo o wyobrażeniach społecznych; kultura popularna pozwala nam zgłębić prawdziwy sens (np. dylematy związane z zakończeniem zimnej wojny…). Kultura popularna jest formą świadomości zbiorowej, społeczeństwo poznaje samo siebie, kultura popularna wpływa na faktyczne działania. Denzin używa kategorii „społeczeństwo kina” poprzez film nowoczesne społeczeństwo rozumie samo siebie. Tu można Greizera i Straussa (metodycy teorii ugruntowanej) przywołać à kategoria trajektorii à w wyniku traumatycznego wydarzenia nasze życie się radykalnie zmienia i wchodzi w ściśle określoną ścieżkę, coraz mniej zależy od nas, coraz mniej mamy możliwości… Klasycznie to były trajektorie cierpienia: ludzi śmiertelnie chorych, alkoholików; zwracano też uwagę na strategie podejmowane po to, żeby się wyrwać; Fritz Schutze postanowili to uogólnić na przykład istnieją też trajektorie zbiorowe np. trajektorie wojenne polaków; uogólnił to też na to, że nie tylko jest to trajektoria cierpienia, może być trajektoria innych procesów. Przykładem polskim jest książka „Down i zespół wątpliwości” à analiza jednego przypadku (we wstępie ciekawe odtworzenie historii pojęcia trajektorii!).
Mówienie o metodologii w przypadku socjologii interpretatywnej, to jest ona miękka. Teoria ugruntowana w ogóle neguje rozpoczynanie badania od teorii. Pojęcia raczej uczulające niż ścisłe.
Problem: Jak to zweryfikować? Dlatego wiele się mówi o zespołach badawczych. Dzielenie się i wypracowywanie wspólnej interpretacji.
Socjologia interpretatywna nawiązuje do: · socjologii rozumiejącej Webera · szkoła Chicago, interakcjonizm symboliczny · fenomenologia · hermeneutyka
Wykład 21 MICHAEL FOUCAULT · Krytykuje pojęcie podmiotu, które można rozumieć również jako jednostkę, homo economicusa, jednostkę tworzącą ład społeczny. Foucault dokonuje krytyki tak rozumianego podmiotu. · Ponadto jest jednym z najpopularniejszych krytyków nowoczesności (rozumianej jako postępu, wyzwalania się jednostki, wzrostu wolności i racjonalności). · Był w Warszawie jeden rok, byłem dyrektorem Centrum Francuskiego na UW, „Historia szaleństwa” powstawała w Mariocie, został wyrzucony z Polski za eksces homoseksualny, był w Polskim Komitecie Solidarności we Francji. · Skąd czerpie Foucault? 1. Inspiruje się Francuską Szkołą Historii Nauki (Canguilhem, Bachelard) – historyczność rozumu i poznania 2. Nietschze
1. Historia wydarzeniowa – przeciwnikiem myślenia o historii jako wielkich, następujących po sobie wydarzeń 2. Szkoła Annales – interesowało ich życie codzienne 3. Pewnym sposobom odczytywania strukturalizmu (które są próbą sprawdzenia strukturalizmu do wiedzy o gramatyce)
1. Archeologia wiedzy 2. Geneologia władzy – wiedzy 3. Hermeneutyka podmiotu
„ARCHEOLOGIA WIEDZY”
Epistema: 1. Renesansowa (podobieństwa) 2. Klasyczna (porządkowanie) 3. Nowoczesna (odwołuje się do konstrukcji człowieka) Brak jednej konkretnej zasady, która mówiłaby o historii. Pojęcie cięcia odnosi także do pojęcia wypowiedzi. Wypowiedź to coś realnie zaistniałego w historii, co odnosi się do czegoś w historii, zdarzyło się. Dyskurs to zespół wypowiedzi, które realnie zaistniały i istnieją reguły, które decydują, że pojawia się to, a nie coś innego. Powinny nas interesować rzeczy, które nie interesują innych. Formacja dyskursywna – cztery poziomy, które składają się na to, jak funkcjonuje formacja: 1. Modalności –kluczowe jest to, kto jest autorem wypowiedzi (nie chodzi o rzeczywistą osobę, ale np. „lekarz”);miejsce z którego ta osoba mówi 2. Pojęcia – jak organizują dyskurs (które są uznawane za prawomocne, co uchodzi za logiczne) 3. Strategie w danym dyskursie – trzeba zwracać uwagę na miejsca, w którym pojęcia wchodzą w relację sprzeczności (relacje z innymi obszarami dyskursu) 4. Przedmioty – jak są konstruowane
Refleksja nad nowoczesnością, podmiotem i kontrolą: 1971 – bunt więźniów w Nowym Jorku i mnóstwo innych buntów; Foucault był zwolennikiem ruchu reformacji więziennictwa. „NADZOROWAĆ I KARAĆ” (1976) Dokonuje cięcia miedzy społeczeństwami tradycyjnymi a nowoczesnymi:
Trzeba poddawać seksualność kontroli, aby uczynić ją popularną. Typy władzy:
W społeczeństwach dawnych – władza nad śmiercią; władza nowoczesna kontroluje życie, zapewnia optymalizację (masowe szczepienia)
Nie można mówić, że władza jest dobra albo zła. Władza to pewien obszar, w którym zachodzi ścieranie się sił. Opracowanie Gduli: Archeologia i genealogia władzy à Michel Foucault ( 1926 – 1984 ) Biografia Liceum Henri IV 1946 rozpoczyna Studia w Ecole Normale Superieure 1948 dyplom z filozofii; 1950 z psychologii; 1952 z psychopatologii 1954 – 1958 Kieruje Maison de France w Upsalli 1958 – 1959 Zostaje Dyrektorem Centrum Francuskiego Uniwersytetu Warszawskiego 1960 – 1966 Obejmuje katedrę filozofii uniwersytetu w Clermont – Ferrand. 1966 – 1968 Wykłada w Tunisie 1968 – 1970 Zostaje wykładowcą Uniwersytetu Paris-VIII Vincennes 1970 – obejmuje stworzony specjalnie dla niego katedrę systemów myślenia w College de France
Najważniejsze książki
Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu (1961, p.1987) Les mots et les choses [Słowa i rzeczy] (1966) Archeologia Wiedzy (1969, p.1970) Nadzorować i karać (1975, p. 1993) Historia seksualności (t. 1 – 1976, t. II, III – 1984, p. 1995)
Obszary inspiracji
Spuścizna Foucault Istnieją rozliczne interpretacje twórczości Michela Foucault. Należy tu wyróżnić przynajmniej dwa nurty. Pierwszy z nich projekt Foucault ujmuje jako ewolucję poglądów i zainteresowań (Dreyfus i Rabinow, Komendant). Foucault początkowo miałby badać historię przez pryzmat dyskursu (prace od Historii szaleństwa... do Archeologii wiedzy), następnie ujmować praktyki społeczne jako grę wiedzy i władzy (Nadzorować i karać, Historia seksualności t. I), aby w ostatnim okresie twórczości zaproponować rozumienie relacji społecznych jako procesów samokonstruowania się podmiotów (Historia seksualności t. II, III). Drugi nurt interpretacji stara się rozważać projekt Foucault jako obszar w którym niezmiennie artykułują się charakterystyczne motywy (Deleuze, Foucault). Twórczość Foucault nakierowana jest na odtwarzanie historycznych warunków jakie określają relacje pomiędzy podmiotem a przedmiotem. Kolejne prace są badaniami w zakresie rekonstrukcji odmiennych wzorów tych relacji.
Przeciw komu? Prace Foucault mają (często ukryty) silny aspekt polemiczny. Projekt autora Archeologii wiedzy powstaje dzięki wykluczeniom, które są równie ważne co obszary inspiracji. Foucault odrzuca dwie dominujące tradycje badania historii. Po pierwsze odrzuca historię wydarzeniową (wybitne postacie, przełomowe wydarzenia). Po drugie krytykuje historyków ze szkoły Annales (długie trwanie, statystyka jako narzędzie, kategoria mentalności). Foucault odrzuca także strukturalizm (zwłaszcza kontynuacje klasycznego strukturalizmu zarówno w wersji Chomskiego jak i Jakobsona) i filozofię poszukującą podstawy w przeżywającym podmiocie (egzystencjalizm Sartre’a, fenomenologia Merleau – Pontego)
Projekt W Archeologii wiedzy, będącej czymś w rodzaju teoretycznego podsumowania kilku jego wcześniejszych prac, Foucault zarysowuje program badań, który nosi wszelkie cechy krytyki. Ambicją jest tu bowiem przeformułowanie samego przedmiotu do jakiego odnosić się będzie nowa dyscyplina. Badania nie mogą oprzeć się na dotychczasowych kategoriach takich jak tradycja, ewolucja, dzieło, książka, czy autor. Trzeba wyjść od kategorii różnicy (nieciągłości, rozłamu) i wypowiedzi (enonce). Przedmiotem nowej dyscypliny będzie dyskurs.
Archeolog nie ma do czynienia z całościami, ale z „populacją rozproszonych wypowiedzi”. Foucault zwraca uwagę, że dyskurs, w przeciwieństwie do gramatyki to populacja wypowiedzi, które już się wydarzyły. Postępowanie archeologa polega na odtwarzaniu reguł jakie rządzą tym rozproszeniem (układem, pozycjami) w populacji. Nie chodzi przy tym, aby dotrzeć do jakiejś podskórnej rzeczywistości (np. myśli, albo intencji autora). Zamiast tradycyjnych interpretacji archeologia 1. wyznacza wypowiedzi, 2. określa ich relacje z innymi wypowiedziami, 3. ustala co wyklucza dana wypowiedź (grupa wypowiedzi). Reguły rozproszenia wypowiedzi to formacja dyskursywna. Jej rekonstrukcji dokonać można przez analizę w czterech wymiarach: 1. przedmiotów, 2. modalności, 3. pojęć, 4. strategii.
Założenia archeologii wiedzy pozwalają Foucault przezwyciężyć tradycyjne kategorie analizy historycznej, zwłaszcza dążenie do rekonstrukcji całości, jedności i sensu procesu historycznego. Kolejne formacje dyskursywne następują po sobie bez umotywowania. Szczególnie wyraźnie ten sposób ujmowania następstwa systemów wiedzy uwidacznia się w pracy Les mots et les choses. Przejścia pomiędzy formacjami regulującymi sposób istnienia wypowiedzi mają charakter radykalnej nieciągłości. Przejścia od renesansu gdzie artykulacją wypowiedzi rządziły reguły podobieństwa pomiędzy rzeczami i znakami do klasycyzmu, gdzie panują reguły klasyfikacji, a potem do nowoczesności gdzie dyskurs regulują badania nad człowiekiem, nie można wyjaśnić odwołując się do głębszych pozadyskursywnych poziomów, pozwalających na wyjaśnienie zmiany. Dyskurs jest autonomicznym obszarem, którego kształt zależy przede wszystkim od własnej samoorganizacji, a przejścia pomiędzy formami tej samoorganizacji nie mogą zostać podporządkowane żadnej uniwersalnej regule (np. dialektyce, postępowi sił wytwórczych, ewolucji).
Foucault uchodzi za jednego z najciekawszych teoretyków nowoczesności. Jego analizy władzy dyscyplinującej i nowoczesnego podmiotu weszły do kanonu współczesnych nauk społecznych. Foucault zauważa, że pod koniec XVIII wieku dochodzi do zmiany form organizacji relacji władzy. Wcześniej władza uobecniała się w rzadkich, ale brutalnych aktach przywracania porządku (kaźń, władza nad śmiercią). Od XVIII wieku władza przyjmuje formę ciągłą. Jej przedmiotem jest życie i populacja. Funkcjonowanie władzy nowoczesnej wymaga instancji uobecniającej władzę. Tą instancją staje się nowoczesny podmiot funkcjonujący w oparciu o mechanizmy panopticonu. Nowoczesne dyskursy bada Foucault jako genealogie. Specyfika genealogii polega na zwróceniu się w stronę wiedzy lokalnej, którą konfrontuje się z wiedzą ogólną czy prawomocną. Na przykład lokalną wiedzę robotnika rolnego ze wsi Lapcourt, przejawiającą się w wyłudzaniu praktyk seksualnych, ujmuje się w relacji do systemów normalizacji charakterystycznych dla XIX sądownictwa i medycyny, którym został on poddany na skutek donosu. Ten sposób postępowania polega na analizie władzy jako stosunku sił przejawiającego się w działaniu mechanizmów normalizacji, penalizacji, czy medykalizacji. Przeszłości jest tu badana jako historia walk. Zainteresowanie dla mechanizmów władzy ma w teorii Foucault istotne znaczenie. Władza funkcjonuje tutaj bowiem jako stosunek zawsze obecny w praktykach społecznych. Nie oznacza to, że Foucault opisuje rzeczywistość społeczną jako system totalitarny (władza sięga wszędzie). Bliska mu była raczej wizja ścierania się sił, której efektów nie można przewidzieć, nawet jeśli mamy do czynienia z asymetrią. W tym ścieraniu się sił kibicował Foucault niewątpliwie wiedzy lokalnej, nieprawomocnej, wykluczanej i poddawanej kontroli globalnych instytucji. Jego teoria miała być taktycznym narzędziem w walkach przeciw „efektom centralistycznej władzy, związanej z instytucją i funkcjonowaniem zorganizowanego dyskursu naukowego w społeczeństwie takim jak nasze” (M. Foucault Trzeba bronić społeczeństwa, s. 21).
Krytyka 1. Niechęć do budowania systemu sprawia, że teoria Foucault jest niezrozumiała i wieloznaczna (np. Szacki). 2. Brak refleksji nad uprawomocnieniem teorii. 3. Krytyka podmiotu pozbawia teorię mocy emancypacyjnej gdyż brakuje instancji, która miałaby podlegać emancypacji (Habermas). 4. Idealizacja wiedzy lokalnej i niechęć do jakiejkolwiek totalizacji pozbawia teorię krytyczną mocy sprawczej. Wykład 22 HABERMAS
1. Pierwsi rozczarowani to szkoła frankfurcka, również niemieccy, protoplaści Habermasa Szkoła Frankfurcka – T. Adorno, M. Horkheimer, H. Marcuse Dwa kluczowe wydarzenia: 1. Pojawienie się faszyzmu 2. Ustanowienie systemu sowieckiego Rozczarowani konsekwencjami kryzysu kapitalizmu. Faszyzm kończy optymizm dotyczący kryzysu kapitalizmu, może jednak nie nastąpi gwałtowna zmiana społeczna, a „historia jednak nie jest po naszej stronie”. Demokracja burżuazyjna nie jest największym wrogiem, faszyzm jest gorszą wersją. Pesymizm.
1) Jest wydajny, biurokratycznie sprawny, instrumentalne możliwości wiążące się z systemem 2) Istnieją kulturowe mechanizmy, które sprawiają, że ludzie są mało krytyczni.
Kultura masowa jako coś, co działa jako element stabilizujący system zamiast przemocy. Wcześniej społeczeństwa były kontrolowane przez opresję, gwarantowało to spokój społeczny. Dziś ludzie uczestniczą nawet w strasznym systemie, bo robią to z frajdą. Rzeczywistych problemów nie rozwiązują w rzeczywistości lecz w fantazjach…
„Superman w literaturze masowej” – literatura ta oferuje pewną formę, gdzie uczestnictwo w tej kulturze jest połączone z radością. Np. Harry Potter jest stygmatykiem, wyrzutkiem, biednym chłopcem, ale okazuje się, że jest mistrzem i uratuje świat.
Struktura pocieszenia. Kultura promująca bierność, rozrywka zamiast refleksji. Jesteśmy pesymistami.
Heroiczny pesymizm – jest coraz gorzej, świat dąży do autodestrukcji, a my nie możemy z tym nic zrobić. Wyjątkiem w tej postawie jest H. Marcuse, który widział wyjście z tej sytuacji. Wg niego nasza kultura rzeczywiście jest oparta na dominacji, bierze się z dominacji człowieka nad przyrodą. Trzeba nam nowej nauki, nowego sposobu odniesienia do przyrody, trzeba odnosić się do niej partnersko, nie instrumentalnie. Trzeba uruchomić w człowieku te potrzeby, które nie wiążą się z reprodukcją, lecz z twórczością, zabawą, wyzwolić się (twórcze ja człowieka) Habermas: „Strukturalne przemiany sfery publicznej”:
· XIX wiek – moment kiedy kończy się burżuazyjna sfera publiczna. Ruch robotniczy wchodzi i zmienia świat gdzie można było przyjść i ustalić sposób działania, normy. Przejście od ideologii partykularnej.
· Nienawidzi badań sondażowych jako kwintesencji socjotechniki i manipulacji. Bo zakładają degenerację rozumu publicznego. Sfera ta się degeneruje ponieważ nie pytamy o argumenty a krótką opinię. Później do tych badań opinii dostosowują się politycy. Z jednej strony socjotechnika, a z drugiej uwiedzenie przez sondaże. Destrukcja rozumu publicznego. Upadek debaty na argumenty. Krytyka Habermasa: nie całkiem jest tak, że opinia publiczna steruje w takim stopniu politykami. · Wpisuje się w atmosferę, że „jest źle - będzie gorzej”
· Następuje w końcu moment odbicia, Habermas żywi iskierki nadziei związane z nowymi ruchami społecznymi, przemianami kapitalizmu. Może jednak dałoby się inaczej urządzić życie społeczne, nie za pomocą instrumentalnych narzędzi
· „Nauka i technika jako ideologia”; „Problemy legitymizacji w późnym kapitalizmie” – polemika z Marcuse. o Wątek kontroli i stabilności systemu. Kapitalizm działa nieźle w państwach dobrobytu, bo potrafi sprawić, że instrumentalnie system jest bardzo wydajny (w tym czasie w Niemczech dobra sytuacja gospodarcza). Habermas mówi, że rzeczywiście jest coraz lepiej, ale ma to krótkie nogi i dzieje się to kosztem 3 sfer (koszty są olbrzymie i będziemy musieli je ponieść): § Ekologia – jeden z wymiarów kryzysu państwa dobrobytu. Jeżeli skończą się surowce naturalne, to system się rozwali § Osobowość – kontrast między tym czego wymagają od nas w nudnych pracach, a potrzebami twórczości, tym kim chcielibyśmy być jako ludzie. § Konflikt międzynarodowy – zagrożenie wojną jądrową (też element kryzysogenny)
o Ludzie akceptują kapitalizm bo dostają profity, jak nie będą dostawać to się odwrócą.
o Jakie jest rozwiązanie Habermasa? § Nie ogłupiać się Marcusem J Racjonalność nie zawsze oznacza coś złego. Praca to czynność instrumentalna nakierowana na skuteczność. To nie jest z gruntu niż złego. Racjonalność ma 2 wymiary:
§ Z tego podziału biorą się 2 tomy „Teorii działania komunikacyjnego”. § O ile Habermas miał duże nadzieje związane ze studentami i miał iskierki nadziei, to w „Teorii…” już mu to raczej minęło. Wcześniej odwoływał się do marksizmu, później odchodzi od radykalnych pomysłów. Jest rozczarowany tym co się przydarzyło w 1968 r., terroryzmem. Później bardziej posługuje się teoriami języka, Parsonsem, niż teoriami systemu, kapitalizmu.
„Teoria działania komunikacyjnego” · Język to nie jest tylko odniesienie do rzeczywistości, nie tylko funkcja referencyjna. Oprócz tego, że mówi o świecie służy też czemuś innemu – wyraża, co czujemy, za pomocą słów dochodzimy do tego co jest słuszne, jaka jest regulacja normatywna. Język i komunikację trzeba ujmować z tej perspektywy
· Działania:
· Jak działa komunikacja nastawiona na porozumienie? Coś co ma być podstawą budowy ładu społecznego. o Są 3 typy roszczeń, które mogą występować w języku: 1. Prawda 2. Szczerość („naprawdę jest mi przykro” – odrzucone „manipulują ludźmi”) 3. Słuszność („przynieś mi wody” – przyjęte: „tak, bo jesteś już stary i sam nie dasz rady”, odrzucone: „sam sobie przynieś, chcesz mnie wykorzystać”) o Te 3 roszczenia są wpisane w samą naturę języka. Jeżeli wyzwolimy komunikację z manipulowania, z przemocy
· Habermas ma antagonistę – Niklasa Luhmanna. Całe życie pisali tak, że polemizowali z tym drugim. Krytyka Luhmana: § Jeżeli celem języka jest zgoda, to co się stanie jeżeli wszyscy będą się zgadzać, co się stanie jak się uwolni komunikację od sporu i przemocy? Wtedy ona się rozpada, aktorzy tracą nią zainteresowanie. Jest ona reprodukowana gdy zgoda i niezgoda się przeplatają. § Czy stoimy przed wyborem zgoda a niezgoda? Czy są sfery, które się w to nie wpisują, które nie są manipulacją i nie wpisują się w racjonalne zasady? Miłość?
|
|||||||||||||||||||||||
Последнее изменение этой страницы: 2016-04-08; просмотров: 209; Нарушение авторского права страницы; Мы поможем в написании вашей работы! infopedia.su Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. Обратная связь - 18.227.161.132 (0.383 с.) |