Субстантивированные существительные, обозначающие профессии, специальности род деятельности и их производные в белорусском языке

1.3.1 Способы образования субстантивов со значением профессии, специальности род деятельности и их производные в белорусском языке

 

В белорусском языке данная группа субстантивов включает в себя производные существительные мужского и женского рода, для образования которых используются ниже следующие суффиксы:

а) -ыст-/-іст-: трактарыст, актывіст, акуліст, аб’ектывіст, авантурыст, адвентыст, авіямадэліст, адзавіст, абсалютыст, абстракцыяніст, аказіяналіст, акардэаніст, акафіст, аквалангіст, амерыканіст, альтруіст, альтыст, альпінст, алгебраіст, аларміст, акцябрыст, акуратыст, акмеіст, акварэліст, акварыуміст, анархіст, анекдатыст, анексіяніст, анімаліст, антымілітарыст, апартупіст, арабіст, арнаментыст, артылерыст, артыст, арфіст, архівіст, арыенталіст, астраметрыст, аукцыяніст, аўтамабіліст, аўтамашыніст, аўтатурыст, афартыст, афрыканіст, баскетбаліст, бадмінтаніст, бакуніст, бар’ерыст, баталіст, батутыст, баяніст, бейсбаліст, беларусіст, белетрыст, більярдыст, біятланіст, бортрадыст, брасіст, буерыст, букініст, вадэвіліст, ваенюрыст, вакаліст, валюнтарыст, веласіпедыст, візыжыст, вітражыст, віяланчэліст, гандбаліст, гарманіст, гарніст, геадэсіст, гебраіст, германіст, гігіеніст, гідраметрыст, гімназіст, гітарыст, граматіст, гумарыст, дакументаліст, дамбрыст, дамрыст, дантыст, джазіст, жанрыст, журналіст, жырандыст

б) -ан- (-аніц-)-: вучань – вучаніца, агрэман

в) -цель: вучыцель, афарміцель, вызваліцель, ганіцель, афарміцель, вадзіцель, выхавацель

г) -ец- (-ац-): канькабежац, баец, плывец, абшарпанец, адшчапенец, вершапісец, даручэнец, жывёлабоец, жывёлагадовец

д) -ік- (-іц-): будаўнік, аўтамеханік, спадарожнік - спадарожніца, карміліца, абутнік, абутніца

е) -чык- (-чыц-): загадчык - загадчыца, ракетчык, пераплётчыца, лётчык, грузчык, возчык, рэзчык, перапісчык – перапісчыца, аб’езчык, абводчык, абкатчык, абкладчык, абмотчык, абрэзчык, абходчык, абцяжчык, авіяразведчык, аглядчык, адводчык, адвозчык, адгадчык, адкадчык, адказчык, антысаветчык, аўтаматчык, ваганетчык, буфетчык, валютчык, верталётчык, возчык, газаправодчык, газарэзчык, газетчык, гранатамётчык, гранітчык, грузчык, даглядчык, даказчык, дакладчык, дарадчык, даследчык, заводчык, збытчык

ж) -шчык- (-шчыц-): зваршчык, наборшчыца, вугальшчык, мадэльшчык, атамшчык, паромшчык, прыбіральшчыца,згоншчык, мыйшчык, пайшчык –пайшчыца, алейшчык, абівальшчык –абівальшчыца, абклейшчык, абліцоўшчык –абліцоўшчыца, абмершчык – абмершчыца, абмуроўшчык, абойшчык, абразальшчык – абразальшчыца, абрубшчык –абрубшчыца, абсмольшчыца, абціршчык –абціршчыца, абшывальшчык –абшывальшчыца, аварыйшчык, авіязапраўшчык, адбельшчык, адбойшчык, адборшчык –адборшчыца, адліўшчык –адліўшчыца, адношчык, адпылоўшчык – адпылоўшчыца, адстрэльшчык, адціскальшчык – адціскальшчыца, алейшчык, апальшчык –апальшчыца, апілоўшчык –апілоўшчыца, апрацоўшчык –апрацоўшчыца, арматуршчык –арматуршчыца, арнаментшчык –арнаментшчыца, асмальшчык –асмальшчыца –асфальтоўшчык–асфальтоўшчыца, атаршчык, аўтабензазапраўшчык, аўтагоншчык, ацынкоўшчык, ацэншчык, бавоўнапрадзільшчыца, бальзамоўшчык –бальзамоўшчыца, бамбардзіроўшчык, барабашчык, баранавальшчык –баранавальшчыца, барахольшчык –барахольшчыца, басоншчык, бетоншчык –бетоншчыца, браваршчык, бракаўшчык, бранзоўшчык, брашуроўшчык –брашуроўшчыца, бунтаўшчык –бунтаўшчыца, буртавальшчык –буртавальшчыца, бурыльшчык –бурыльшчыца, быліншчык, бялільшчык –бялільшчыца, вабільшчык, вагаўшчык, ваграншчык, вадамершчык, важыльшчык –важыльшчыца, вальцоўшчык –вальцоўшчыца, варавальшчык, велагоншчык –велагоншчыца, вугальшчык –вугальшчыца, выбаршчык –выбаршчыца, вызальшчык, вышывальшчык –вышывальшчыца, вязальшчыца, вярбоўшчык –вярбоўшчыца, вярстальшчык –вярстальшчыца, габлявальшчык –габлявальшчыца, гадзіншчык, газазваршчык –газазваршчыца, газаўшчык, газаэлектразваршчык –газаэлектразваршчыца, гардэробшчык –гардэробшчыца, гафрыроўшчык –гафрыроўшчыца, гравіроўшчык –гравіроўшчыца, гранільшчык –гранільшчыца –гумаўшчыца, даільшчык –даільшчыца, дастаўшчык, дахаўшчык, драбільшчык –драбільшчыца, драпіроўшчык – драпіроўшчыца, дрэваапрацоўшчык, дрэсіроўшчык –дрэсіроўшчыца, дубільшчык, забойшчык, забудоўшчык, загаворшчык, загартоўшчык, загатоўшчык, заклёпшчык, закройшчык –закройшчыца, запраўшчык –запраўшчыца, затыкальшчык –затыкальшчыца, збожжанарыхтоўшчык, зборшчык, зваршчык –зваршчыца, звершчык –звершчыца

з) -ор-/-ёр-: актор, аўтаманцёр, баксёр, балансёр

и) -к-: акцёрка, студэнтка, актывістка

к) -нік-: прыбіральнік, абшчыннік, авіядэсантнік, агароднік, абнаўляльнік, адзінотнік, аброчнік, агратэхнік, аднадумнік, аднакласнік, аднакурснік, адпачывальнік, адстаўнік, апавядальнік, азеляняльнік, аператыўнік, баладнік, аўтамеханік, асветнік, аўтарамонтнік, ахавальнік, ахвотнік, батанік, башмачнік, бяздомнік, будаўнік, вагонабудаўнік, вагоннік, булачнік

л) -лаг-: анестэзіёлаг, адантолаг, акіянолаг, анколаг, алерголаг, астролаг- астэолаг, арнетолаг, археолаг, бактэрыёлаг, бальнеолаг, асірыёлаг, бліёлаг, біёлаг, вулканолаг, геолаг, герпетолаг, гідрагеолаг, графолаг, гідролаг, гістолаг, геамарфолаг, гематолаг, дэльфінолаг, дыетолаг, дэндролаг, дэрматолаг, дэфектолаг, егіптолаг, дыялектолаг, заолаг

Кроме того, некоторые существительные со значением профессии, специальности и рода деятельности в белорусском языке образованы через субстантивацию имён прилагательных, например: прилагательное паляўнічы помимо своего основногозначения охотничий (например, паляўнічаястрэльба - охотничье ружьё) в результате субстантивации приобрело дополнительное значение – охотник.