Infrastruktura transportu drogowego

Infrastrukturę transportu samochodowego podzielić można analogicznie jak infrastruktury innych gałęzi transportu na infrastrukturę liniową (drogi) i punktową – np. węzły drogowe, przystanki autobusowe, centra logistyczne i punkty przeładunkowe, jak również mające charakter pomocniczy, np. parkingi, stacje benzynowe, myjnie samochodowe, czy też stacje kontroli pojazdów lub stacje obsługi pojazdów (warsztaty) [13].

Kryterium stopnia dostępności i obsługi przyległego terenu:

autostrady – dostęp do nich jest zapewniony wyłącznie dla pojazdów samochodowych przez węzły na przecięciach z wyselekcjonowanymi drogami publicznymi, ruch bezkolizyjny, zawsze wyposażone we dwie, trwale rozdzielone jezdnie jednokierunkowe

drogi ekspresowe – dostęp zapewniony jest przez węzły jak i przez skrzyżowania jednopoziomowe, dopuszcza się kolizje, które mogą wystąpić na jednopoziomowych skrzyżowaniach lub przecięciach z niektórymi drogami publicznymi, może być drogą dwu lub jednokierunkową, zależnie od wielkości natężenia ruchu

drogi ogólnodostępne (jedno- lub dwujezdniowe) – wszystkie pozostałe, które można zaliczyć do dróg na podstawie pierwszego kryterium

Kryterium kwalifikacji technicznej:

· klasy I – autostrady i drogi o podobnych parametrach (np. międzynarodowe),

· klasy II – magistrale przeznaczone wyłącznie dla pojazdów samochodowych,

· klasy III – drogi jednojezdniowe, ruch mieszany o znaczeniu ogólnokrajowym lub międzynarodowym,

· klasy IV – ruch mieszany o znaczeniu regionalnym lub wewnątrz-regionalnym,

· klasy V – drogi lokalne.

1.4.5. Środki transportu

Podstawowy podział środków transportu obejmuje środki przeznaczone do przewozu osób oraz środki przeznaczone do przewozu ładunków [14]. Aczkolwiek należy zauważyć, iż środki zaliczane do pierwszej grupy zazwyczaj posiadają pewną przestrzeń przeznaczoną na transport ładunków i vice versa. Istnieją również rozwiązania pośrednie – pojazdy przystosowane do przewozu zarówno osób, jak i ładunków (samochody towarowo-osobowe).

Do drugiej natomiast autobusy (wszelkich rozmiarów od mikrobusów, po autobusy duże), autokary oraz trolejbusy [15].

Środki transportu do przewozu ładunków to m.in. wszelkiego rodzaju samochody dostawcze, samochody ciężarowe (o nadwoziu uniwersalnym, specjalizowanym albo specjalnym), ciągniki oraz pociągi drogowe. Wyróżnia się trzy technologie przewozu ładunków: uniwersalną, specjalizowaną i zunifikowaną. W zależności od przystosowania do określonej technologii, poszczególne pojazdy posiadają różnice w budowie.

Inny podział środków transportu uwzględnia pojazdy silnikowe oraz pojazdy bezsilnikowe (przyczepy i naczepy).

Wytwarzaniem kołowych środków transportu zajmuje się przemysł środków transportu.

Transport drogowy jest jedną z bardziej uregulowanych prawnie sfer działalności człowieka. Jest obiektem regulacji szeregu konwencji międzynarodowych, jak również prawodawstwa krajowego.

2. Przedsiębiorca transportowy jako podmioty uprawniony do wykonywania transportu

2.1. Pojecie przedsiębiorcy w prawie polskim

W polskim systemie prawa nie ma jednolitej definicji przedsiębiorcy. Funkcjonujące definicje sprowadza się do tego, że przedsiębiorcą jest podmiot prawa, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą (lub zawodową).

Zasadniczą rolę odgrywa definicja przedsiębiorcy zawarta w art. 43¹ Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) [16]: „osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, która nie jest osobą prawną, a której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową”. „Lub zawodową” oznacza, że przedsiębiorcami są osoby wykonujące wolne zawody. Nie każda osoba fizyczna czy prawna jest przedsiębiorcą. Uzyskanie statusu przedsiębiorcy nie jest uzależnione od dokonania formalności (typu wpis do rejestru).

Art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej o.s.d.g.) zawiera definicję sformułowaną na użytek tej ustawy, zbliżoną do definicji kodeksowej, nie zawiera jedynie elementu „działalności zawodowej”. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, a jej wspólnicy są uważani za przedsiębiorców „w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej”.

Do tych definicji odwołują się inne akty prawne, np. ustawa o informowaniu o cenach towarów i usług, ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów czy ustawa o usługach turystycznych.

Wyróżnia się przedsiębiorców sensu stricto, czyli prowadzących działalność w celu zarobkowym, we własnym imieniu i zawodowo, oraz przedsiębiorców non for profit, którzy nie działają głównie w celu zarobkowym, ale mogą prowadzić działalność gospodarczą z przeznaczeniem zysków na cele statutowe. Poza tym dzieli się przedsiębiorców na rejestrowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym i w innych rejestrach (CEIDG, rejestry wolnych zawodów).

Ustawa o.s.d.g. w artykułach 104–106 zawiera definicje mikroprzedsiębiorcy, małego i średniego przedsiębiorcy.

2.1.4. Rejestracja przedsiębiorcy transportowego

Przedsiębiorca transportu drogowego towarów świadczy usługi w zakresie przewozu rzeczy pojazdami samochodowymi, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy. Ponadto w ramach transportu drogowego przedsiębiorca może świadczyć usługi w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy (jako spedytor). Kwestie zezwoleń i licencji nie dotyczą przewozu drogowego wykonywanego pojazdami samochodowymi lub zespołami pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony w transporcie drogowym rzeczy oraz niezarobkowym przewozie drogowym rzeczy.

Działalność gospodarcza w zakresie usług transportu towarów, a także działalność w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy są działalnościami reglamentowana i ich wykonywanie wymaga spełnienia określonych warunków i uzyskania odpowiednich zezwoleń w obrocie krajowym lub licencji w obrocie międzynarodowym. W zależności od rodzaju działalności gospodarczej członkowie organu zarządzającego osoby prawnej, osoby zarządzające spółką jawną lub komandytową, a także osoby prowadzące działalność gospodarczą nie mogą być skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa umyślne: karne skarbowe, przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, mieniu, obrotowi gospodarczemu, wiarygodności dokumentów, ochronie środowiska (dobra reputacja). Ponadto osoby te nie mogą być objęte zakazem wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego.

Przy rejestracji przedsiębiorstwa transportu drogowego rzeczy:

· przedsiębiorca musi posiadać rzeczywistą i stałą siedzibę;

· przynajmniej jedna z osób zarządzających przedsiębiorstwem lub osoba zarządzająca w przedsiębiorstwie transportem drogowym musi posiadać certyfikat kompetencji zawodowych;

· przedsiębiorca musi uzyskać zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego;

· w zależności od miejsca wykonywania usług transportowych albo ich zakresu przedsiębiorca może być zobowiązany do uzyskania licencji wspólnotowej albo licencji na wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy;

· przedsiębiorca powinien posiadać zdolność finansową zapewniającą podjęcie działalności gospodarczej.

Natomiast jeżeli przedsiębiorca chce świadczyć usługi wyłącznie w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy (jako spedytor) to zobowiązany jest uzyskać licencję na świadczenie takich usług. Ponadto, także w przypadku świadczenia usług tylko jako spedytor, przynajmniej jedna z osób zarządzających przedsiębiorstwem musi posiadać certyfikat kompetencji zawodowych.

W przypadku wykonywania przewozów poza obszarem Unii Europejskiej przewoźnik zobowiązany jest do ich wykonywania zgodnie z odpowiednimi umowami międzynarodowymi, czy też umowami zawartymi pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, a państwem, na obszarze którego mają być wykonywane przewozy rzeczy.

Podjęcie działalności gospodarczej w zakresie przewozów wymaga wyboru odpowiedniej formy prawnej. Przedsiębiorca transportu drogowego rzeczy może wybrać (po spełnieniu odpowiednich warunków) każdy rodzaj działalności gospodarczej (poza spółką partnerską). Najczęściej wybierany jest wpis osoby fizycznej do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, tzw. jednoosobowa działalność gospodarcza.

2.2. Pozwolenie na wykonywanie transportu krajowego i międzynarodowego

Przewozy krajowe

Zasady wykonywania krajowego transportu drogowego osób i rzeczy reguluje o.t.d.

Wykonywanie krajowego transportu drogowego w zakresie:

· przewozu osób samochodem osobowym, pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz taksówką wymaga uzyskania odpowiedniej licencji.

· przewozu osób autobusem oraz przewozu rzeczy (dla pojazdów powyżej 3,5 t. dmc) wymaga uzyskania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.

· pośrednictwa przy przewozie rzeczy wymaga uzyskania odpowiedniej licencji.

Licencja na przewóz osób lub na pośrednictwo przy przewozie rzeczy jest udzielana na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat.

Zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego jest udzielane na czas nieoznaczony.

Organem właściwym w sprawach udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany lub cofnięcia licencji w obrocie międzynarodowym lub zezwolenia w obrocie krajowym na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego jest starosta właściwy dla siedziby albo miejsca zamieszkania przedsiębiorcy.

Za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji lub bez wymaganego zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego grozi kara w wysokości 8 000 zł.

Przedsiębiorca wykonujący przewozy drogowe na potrzeby własne musi uzyskać stosowne zaświadczenie, potwierdzające zgłoszenie przez niego prowadzenia przewozów drogowych jako działalności pomocniczej w stosunku do jego podstawowej działalności gospodarczej. Zaświadczenie na krajowy niezarobkowy przewóz drogowy wydaje starosta właściwy dla siedziby przedsiębiorcy.

2.2.2. Licencja na transport międzynarodowy

Przedsiębiorca, który chce prowadzić działalność gospodarczą w zakresie międzynarodowego transportu drogowego rzeczy, musi uzyskać licencję na transport międzynarodowy rzeczy. Wcześniej jednak należy uzyskać licencję wspólnotową.

Licencję wspólnotową wydaje starosta powiatu lub prezydent miasta - w zależności od siedziby przewoźnika.

Międzynarodowa licencja na transport drogowy rzeczy wydawana jest na okres 5 lat lub 10 lat. Wniosek w ramach ubiegania się o licencję na międzynarodowy transport rzeczy należy złożyć w Głównym Inspektoracie Transportu Drogowego (Biuro ds. Transportu Międzynarodowego). Do składanego wniosku należy załączyć ponadto:

· odpis ze wpisu do CEIDG lub odpis z KRS (oryginał bądź kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem),

· oświadczenie o posiadaniu rzeczywistej siedziby w jednym z państw UE,

· ksero certyfikatu kompetencji zawodowej przewoźnika,

· zaświadczenie o niekaralności,

· dokumenty potwierdzające zdolność finansową przedsiębiorstwa,

· kserokopie dowodów rejestracyjnych (pojazdy zarejestrowane w Polsce) z ważnymi badaniami technicznymi.

Do wniosku należy dołączyć również potwierdzenie uiszczenia opłaty za licencję (jest wysokość uzależniona jest od okresu przyznawania uprawnienia).

Kary przewidziane przez Ustawodawcę zawarte są w załączniku nr 1 i 3 do ustawy o.t.d.: Wykonywanie transportu drogowego bez wymaganego zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub bez wymaganej licencji – 8 000 zł.

2.3. Certyfikat kompetencji zawodowych przewoźnika

Certyfikat kompetencji zawodowych przewoźnika jest dokumentem potwierdzającym wiedzę i umiejętności niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego. To z kolei jest jednym z warunków, pozwalających na uzyskanie licencji.

Obowiązek posiadania certyfikatu dotyczy wyłącznie przewoźników, czyli osób zarządzających przedsiębiorstwem przewozowym.

Zgodnie z przepisami o.t.d. certyfikat może posiadać osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilno-prawnej, której uprawnienia pozwalają na zawieranie umów przewozu, zbywania i nabywania np. środków transportu. W powyższych przypadkach bardzo ważne jest, by osoby posiadające certyfikat wykazywały się również dobrą reputacją. Jest to bowiem jeden z warunków koniecznych, umożliwiających późniejsze uzyskanie licencji na transport drogowy rzecz lub osób.

2.4. Rodzaje dokumentów wymaganych podczas przewozu

Prawo jazdy

Odpowiednio do art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami [17] uprawnienia do prowadzenia ciężarówki prawa jazdy C lub C+E, czyli auta o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony można uzyskać już w wieku 21 lat, jednakże osoba w tym wieku musi przejść dłuższe szkolenie, w celu zdobycia uprawnień na kierowcę zawodowego.

Za kierowanie pojazdem bez uprawnień nakładana będzie kara grzywny. Istnieje również możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, o czym będzie decydował sąd (do tej pory jedynie kara grzywny). Osoby, które wcześniej w drodze decyzji administracyjnej miały cofnięte uprawnienie do kierowania pojazdem, będą karane grzywną, ograniczeniem wolności albo pozbawieniem wolności do 2 lat. Oprócz tego sąd będzie mógł orzec zakaz prowadzenia pojazdów.

Karta kierowcy

Karta kierowcy musi być stosowana przez kierowców w pojazdach używanych do przewozu rzeczy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony (łącznie z przyczepą lub naczepą) i kierowców pojazdów do przewozu osób (co najmniej 9 osób z kierowcą). Wyjątki zawiera Rozporządzenie 561/2006 WE.

Funkcje karty kierowcy:

· identyfikuje kierowcę po włożeniu karty do tachografu cyfrowego,

· w pamięci karty zostają zapisane dane o zdarzeniach z średnio 28 dni prowadzenia przez kierowcę pojazdu samochodowego z tachografem cyfrowym.

Podmiotem Wydającym Karty, jest w życie, Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych (PWPW).

Karty kierowców wydawane są na okres 5 lat – karta kierowcy (ale nie dłuższy niż okres ważności prawa jazdy).

Wysokość opłaty za kartę kierowcy do tachografu cyfrowego wynosi 138,00 PLN netto (169,74 PLN brutto).

Odpowiedzialność za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego

Odpowiedzialność wynika bezpośrednio z art. 92a. ust.1 o.t.d., ponieważ podmiot wykonujący przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego, podlega karze pieniężnej w wysokości od 50 złotych do 10.000 złotych za każde naruszenie, a załącznik nr 3 nowelizacji ustawy zawiera wykaz naruszeń obowiązków lub warunków, o których mowa w ust. 1 art. 92a o.t.d.

Nierejestrowanie za pomocą urządzenia rejestrującego lub cyfrowego urządzenia rejestrującego na wykresówce lub karcie kierowcy wskazań w zakresie prędkości pojazdu, aktywności kierowcy i przebytej drogi – 5 000 zł.

Zatem w przypadku gdy kierowca będzie prowadził pojazd bez karty lub będzie prowadził pojazd wyposażony w tachograf cyfrowy używając karty, na której nie rejestruje wszystkich aktywności, odpowiedzialność za taki czyn poniesie również przedsiębiorca, który zostanie ukarany w drodze postępowania administracyjnego. Nierejestrowanie za pomocą tachografu aktywności kierowcy i przebytej drogi dotyczy tachografu analogowego i cyfrowego. Sytuacja taka będzie dotyczyć również jazdy na magnesie jak i jazdy z wykorzystanie, szeroko rozumianych „przełączników”.

W podobny sposób przedsiębiorca może być ukarany, w drodze postępowania administracyjnego za używanie tej samej karty przez kilku kierowców lub jednoczesne używanie kilku kart przez jednego kierowcę.

Używanie tej samej wykresówki lub karty kierowcy przez kilku kierowców – 3 000 zł.

Jednoczesne używanie kilku wykresówek lub kart kierowców – 1 000 zł.

Należy tu podkreślić, że powyższa odpowiedzialność przedsiębiorcy za powstałe wykroczenia kierowcy dotyczy kontroli drogowej i egzekwowana jest w drodze postępowania administracyjnego.

2.4.3. Świadectwo kwalifikacji zawodowej

Odpowiednio do art. 39c o.t.d kierowcy ciężarówek, którzy uzyskali prawo jazdy kat.,,D'' lub „C" po wejściu w życie, muszą przed podjęciem pracy w zawodzie kierowcy ukończyć kurs kwalifikacyjny z zakresu kwalifikacji wstępnej lub kwalifikacji wstępnej przyspieszonej, zakończone egzaminem sprawdzającym, po którym uzyskają świadectwo kwalifikacji zawodowej wydane przez Wojewodę odpowiedniego ze względu na miejsce szkolenia.

Wszyscy kierowcy zawodowo wykonujący przewóz drogowy, którzy ukończą szkolenie na podstawie nowych przepisów tj. kwalifikację wstępną lub szkolenie okresowe maja obowiązek wymienić prawo jazdy przed przystąpieniem do pracy na stanowisku kierowcy. Celem wymiany prawo jazdy jest wpis w tym dokumencie świadectwa kwalifikacji zawodowej oraz badań psychologicznych i lekarskich.

Jedynym dokumentem potwierdzającym spełnienie wymagań do pracy na stanowisku kierowcy jest prawo jazdy z odpowiednimi wpisami.

Odpowiednio do art. 15 ust. 1 ustawy o kierujących pojazdami z dnia 29 stycznia 2015 r. wymiana prawa jazdy następuje na podstawie kopii dokumentów (oryginały do wglądu):

• Świadectwa kwalifikacji zawodowej,

• Orzeczenia psychologicznego,

• Orzeczenia lekarskiego

złożonych w wydziale komunikacji odpowiednim na miejsce zamieszkania.

W przypadku gdy kierowca będzie prowadził pojazd bez dokumentu potwierdzającego ukończenie wymaganego w związku z wykonywaniem przewozu drogowego szkolenia odpowiedzialność za taki czyn poniesie również przedsiębiorca, który zostanie ukarany w drodze postępowania administracyjnego. Kary przewidziane przez ustawodawcę zawarte są w załączniku nr 1 i 2 do ustawy o.t.d.: na kierującego pojazdem – 800 zł i brak zgody na kontynuację wykonywania przewozu, na zarządzającego firmą – 1 000 zł.

2.4.4. Badania lekarskie i psychologiczne kierowców

Badania lekarskie są wykonywane, z zastrzeżeniem w zakresie i na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy [18]. Zakres badań lekarskich obejmuje ponadto ustalenie istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami, zgodnie z ustawą z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym [19] (dalej p.o.r.d.).

I. Badania lekarskie i psychologiczne kierowców zawodowych wykonujących przewóz drogowy po pierwszym szkoleniu okresowym.

Kierowcy, którzy uzyskali po raz pierwszy prawo jazdy kategorii D1, D1+E, D lub D+E, wydane przed dnia 10 września 2008 r. lub kategorii C1, C1+E, C, C+E, wydane przed dnia 10 września 2009 r. zobowiązani są po ukończeniu pierwszego szkolenia okresowego i uzyskaniu świadectwa kwalifikacji zawodowej, wykonać badania lekarskie i psychologiczne przed dniem uzyskania wpisu do prawa jazdy.

II. Badania lekarskie kierowców zawodowych wykonujących przewóz drogowy do kwalifikacji wstępnej lub szkolenia okresowego.

Kierowca wykonujący przewóz drogowy podlega badaniom lekarskim przeprowadzanym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy.

Badania lekarskie są przeprowadzane:

- do czasu ukończenia przez kierowcę 60 lat - co 5 lat;

- po ukończeniu przez kierowcę 60 roku życia - co 30 miesięcy.

Pierwsze badanie lekarskie kierowca ma obowiązek wykonać przed dniem wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie kwalifikacji, a każde następne dla kierowcy w wieku do 60 lat - w terminie właściwym do ukończenia szkolenia okresowego, jednak nie później niż do dnia wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie szkolenia okresowego.

Badania lekarskie wykonują lekarze uprawnieni do wykonywania badań profilaktycznych, o których mowa w przepisach Kodeksu pracy, posiadający dodatkowo uprawnienia do przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców określone w odrębnych przepisach.

III. Badania psychologiczne kierowców zawodowych wykonujących przewóz drogowy do kwalifikacji wstępnej lub szkolenia okresowego.

Kierowca wykonujący przewóz drogowy podlega badaniom psychologicznym przeprowadzanym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy.

Badania psychologiczne są wykonywane, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, w zakresie i na zasadach określonych dla kierowców w p.o.r.d.

Badania psychologiczne są przeprowadzane:

- do czasu ukończenia przez kierowcę 60 lat - co 5 lat;

- po ukończeniu przez kierowcę 60. roku życia - co 30 miesięcy.

Pierwsze badanie psychologiczne jest wykonywane przed dniem wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie kwalifikacji, a każde następne dla kierowcy w wieku do 60 lat - w terminie właściwym do ukończenia szkolenia okresowego, jednak nie później niż do dnia wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie szkolenia okresowego.

W sytuacji, gdy pracownik odmawia poddania się badaniom, pracodawca nie może dopuścić go do pracy. W takim przypadku, za czas niewykonywania obowiązków z powodu niepoddania się przez pracownika badaniom lekarskim, nie przysługuje mu wynagrodzenie (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 września 2004 r., I PK 541/03).

Dopuszczenie do wykonywania przewozu drogowego przez kierowcę, który:

- nie posiada orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy – 1 000 zł.

- nie posiada orzeczenia psychologicznego o braku przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy – 1 000 zł.

2.4.5. Potwierdzenie niekaralności

Utarło się przekonanie, że kierowca musi mieć czystą kartotekę karną aby podjąć zatrudnienie w charakterze kierowcy zawodowego. W życiu jednak różne sytuacje mogły mieć miejsce. Dla przykładu można wskazać, że osoba skazana za „niepłacenie alimentów” lub „za uczestnictwo w bójce” nie traci możliwości pracy jako kierowca. Przed podpisaniem umowy pracodawca ma obowiązek zweryfikowania czy kandydat nie jest karany wyrokiem prawomocnym za przestępstwa umyślne przeciwko mieniu (np. kradzież), bezpieczeństwu w komunikacji (np. jazda w stanie nietrzeźwości), wiarygodności dokumentów (np. podrabianie dokumentów) oraz przeciwko środowisku (np. zanieczyszczanie wód). Pozostałe rodzaje przestępstw oraz przestępstwa popełnione nieumyślnie nie dyskwalifikują zawodu kierowcy. Kierowca powinien dostarczyć pracodawcy wypis z rejestru karnego przed rozpoczęciem pracy. Natomiast w trakcie trwania stosunku pracy pomocne będzie oświadczenie (art. 5 ust. 3 o.t.d.).

2.4.6. Świadectwo kierowcy

Świadectwa kierowcy posiadać muszą kierowcy - obywatele państw niebędących członkami Wspólnoty Europejskiej, którzy są zatrudnieni w przedsiębiorstwach transportowych zarejestrowanych na terytorium Polski i wykonują międzynarodowy transport drogowy rzeczy.

Świadectwo kierowcy jest dokumentem, który poświadcza, iż kierowca w nim wskazany jest zatrudniony zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi oraz, w odpowiednich przypadkach, układami zbiorowymi, zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie w państwie członkowskim wskazanym w świadectwie i na warunkach zatrudnienia i kształcenia zawodowego kierowców mających zastosowanie w tym państwie członkowskim w celu wykonywania przewozów drogowych w tym państwie.

Świadectwo kierowcy wydaje się na wniosek przedsiębiorcy posiadającego licencję wspólnotową, złożony na piśmie lub w postaci dokumentu elektronicznego. Przedmiotowe świadectwo wydaje Główny Inspektor Transportu Drogowego (art. 32a o.t.d.).

Kary przewidziane przez Ustawodawcę zawarte są w załączniku nr 1 i 2 do ustawy o transporcie drogowym: niewyposażenie kierowcy w świadectwo kierowcy – dotyczy kierowców niemających obywatelstwa państwa członkowskiego Unii Europejskie – 1 000 zł.

3. Umowa przewozu jako podstawa prawna przewozu towarów

3.1. Ogólna charakterystyka umowy przewozu

Umowa przewozu jest uregulowana w trzech aktach prawnych: w kodeksie cywilnym, w prawie przewozowym i w Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) sporządzonej w Genewie dnia 19 maja 1956 r. Zatem rozpatrując przewozy międzynarodowe zawsze będą one miały unormowanie w konwencji, natomiast przewozy krajowe i międzynarodowe jeżeli umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej, znajdują swoje podstawy w prawie przewozowym i kodeksie cywilnym jeżeli dotyczą przewozów osób i rzeczy wykonywanych odpłatnie na podstawie umowy.

Zgodnie z art. 774 - 793 k.c. przewóz rozumiany jako usługa świadczona przez przewoźnika, tj. przedsiębiorstwo transportowe wykonujące działalność przewozową w sposób stały i zarobkowy. Konstrukcja umowy przewozu w kodeksie cywilnym obejmuje zarówno przewóz osób, jak i przewóz rzeczy, to te dwa rodzaje przewozu łączą tylko te same istotne postanowienia umowne. Występuje zaś między nimi wiele różnic. Przede wszystkim przy przewozie osób przewoźnik nie przejmuje pieczy nad przedmiotem przewozu - podróżnym. Dlatego przepisy kodeksu cywilnego regulują oba rodzaje umowy przewozu w sposób odrębny.

Na gruncie Konwencji CMR umowa przewozu dotyczy umów o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsce przewidziane do jej dostawy, stosownie do ich oznaczeń w umowie, znajduje się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się ¹. Przewozy dokonywane są pojazdem samochodowym w rozumieniu konwencji o ruchu drogowym, co oznacza każdy pojazd poruszający się po drogach o własnym napędzie przy pomocy urządzenia mechanicznego, przeznaczony zazwyczaj do transportu osób lub towarów, a nie będący pojazdem poruszającym się po szynach, lub połączonym z przewodami elektrycznymi z wyłączeniem rowerów z silnikiem pomocniczym ². A zatem każda przesyłka bez względu na wielkość przewożona w sposób zarobkowy pomiędzy krajami będzie dokonywana na podstawie przepisów wskazanej konwencji. Podmiot zlecający przewóz nie ma być na gruncie prawa przewozowego traktowany jak nadawca.

Jednym z istotniejszych postanowień wynikających z Konwencji CMR jest art. 41 punkt 1, który wskazuje na nieważność jakichkolwiek klauzul niezgodnych z Konwencją. Nieważnością jest dotknięte tylko postanowienie, które pośrednio lub bezpośrednio naruszałoby postanowienia Konwencji, pozostawiając w mocy pozostałe postanowienia umowne.

Zawarcie umowy przywozu

Umowa przewozu jest umową nazwaną, odpłatną, dwustronnie zobowiązująca, przyczynową, ze skutkiem zobowiązaniowym oraz konsensualną. Porozumienie do jakiego dochodzi pomiędzy podmiotami może być wyrażone w każdej formie, gdyż przepisy nie przewidują żadnej szczególnej formy dla zawarcia umowy przewozu. Natomiast nie ma przewozów bezumownych. Celem, jaki strony zawierające umowę chcą osiągnąć, jest przemieszczanie osób lub rzeczy z jednego miejsca na inne. Jest to określenie bardzo ogólne, dlatego też zgodnie z treścią czynności prawnej, konieczne jest określenie elementów przedmiotowo istotnych, które będą charakteryzowały umowę przewozu. Można tu wskazać na oznaczenie przedmiotu przewozu (osoby fizyczne lub rzeczy), określenie wynagrodzenia przewoźnika jak również oznaczenie trasy przewozu.

Zgodnie z art. 779 k.c. - przy zawarciu umowy o przewóz wystawienie listu przewozowego jest fakultatywne, gdyż jego wystawienie dokonywane jest na wyraźne żądanie przewoźnika. W treści listu przewozowego wysyłający powinien podać przewoźnikowi swój adres oraz adres odbiorcy, miejsce przeznaczenia, oznaczenie przesyłki według rodzaju, ilości oraz sposobu opakowania, jak również wartość rzeczy szczególnie cennych.

Prawo przewozowe obligatoryjnie wymaga wystawienia listu przewozowego (art. 35 pr.p), jednakże dopuszcza wyjątek, jeżeli przy danym rodzaju przewozu jest to powszechnie przyjęte, w inny sposób dostarcza informacji niezbędnych do prawidłowego wykonania przewozu. List przewozowy jest jednostronnym dokumentem wystawionym i podpisanym przez wysyłającego (nadawcę) i składany przewoźnikowi, który poświadcza przyjęcie przesyłki do transportu. Zatem rozpatrywany jest prywatny dokument stanowiący dowód na złożenie oświadczenia woli. Samo wystawienie dokumentu nie uzależnia zawarcia umowy przewozu. Wskazuje się, że list przewozowy pełni funkcję legitymacyjną tzn., że w czasie trwania przewozu daje prawo dysponowania przesyłką. Pełni również rolę dowodową i informacyjno-instrukcyjną, która daje możliwość zapoznania się z postanowieniami umowy i zasadami wykonania przewozu. Natomiast w przypadku umów mających charakter realny, wystawienie listu przewozowego stanowi przesłankę do zawarcia umowy. Mając wiec one charakter konstytutywny [20].

Art. 47 pkt. 3 pr.p stanowi iż dowodem zawarcia umowy przewozu jest potwierdzony przez przewoźnika list przewozowy, który może mieć różną formę np. elektroniczną, wydruku komputerowego. Na pisemną formę może wskazywać zapis, iż jeden egzemplarz otrzymuje nadawca, jednakże nie można wykluczyć ustnej formy z potwierdzeniem dźwiękowym, który również może być zapisany w kilku egzemplarzach.

List przewozowy jako dokument prywatny poza innymi funkcjami pełni funkcję dowodową, która polega na tym, że stanowi dowód zawarcia umowy, (dowód na jej treść). Jednak z art. 245 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego[21] wynika, iż dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która dokument podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Wątpliwość budzi sytuacja, gdy wystawca listu przewozowego nie jest jednocześnie nadawcą.

Umowa to niekoniecznie dokument podpisany przez obie strony. Nierzadko będzie to faks, mail, zapis rozmowy na komunikatorze czy nawet rozmowa telefoniczna. Rzecz jasna w tym ostatnim przypadku może być problem z udowodnieniem warunków umowy, jednakże w sytuacji gdy to się uda, ustne ustalenia wciąż będą miały pierwszeństwo przed zapisami listu przewozowego [22].

Strony umowy przewozu

Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Przepisy regulujące umowę przewozu nie mają zastosowania do przewozów okazjonalnych, wykonywanych odpłatnie przez osoby fizyczne i prawne, nie mające statusu prawnego przewoźnika, jak również do przewozów dokonywanych nieodpłatnie (z grzeczności). Przyjmuje się, że do tego rodzaju przewozów, gdy są odpłatne, należy stosować przepisy dotyczące umowy o dzieło, a gdy są nieodpłatne - odpowiednio przepisy o zleceniu. Jak wynika z tego uregulowania przewoźnik jest przedsiębiorcą. Zobowiązuje się on w zakresie prowadzonego przedsiębiorstwa do przewozu i to zarówno rzeczy jak i osób. Przewoźnikiem mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne prowadzące przedsiębiorstwo transportowe, uprawnione na podstawie przepisów administracyjnych do wykonywania działalności przewozowej w sposób stały i zarobkowy.

Przewoźnik (operator w przewozie pocztowym) - podmiot zawodowo i zarobkowo świadczący usługi transportowe zobowiązany jest do czynności faktycznej polegająca na przewiezieniu osoby lub rzeczy do miejsca przeznaczenia,

Przewoźnik – jest nim tylko taki podmiot, który prowadzi działalność transportową w formie przedsiębiorstwa. Z tego powodu umowa przewozu jest umową kwalifikowaną – tj. taką, która może być zawierana tylko przez profesjonalistę (osobę stale, zawodowo i zarobkowo trudniącą się tego daną działalnością). Nie jest istotny z punktu widzenia umowy przewozu tytuł prawny przewoźnika do środka transportu – wystarczy, aby był posiadaczem zależnym.

Istotnym znamieniem czynności podejmowanych przez przewoźnika jest kierownictwo procesem przemieszczania się środka transportowego.

Istnieją sytuacje, w których można wyróżnić istnienie przewoźnika faktycznego (podwykonawcy) i przewoźnika umownego. Między obydwoma przewoźnikami istnieje stosunek zobowiązaniowy, uzasadniając powstanie tzw. roszczeń regresowych.

Wykonywanie przewozu przez kilku po następujących po sobie przewoźników (tej samej lub różnej gałęzi transportu) na podstawie jednej umowy i jednego dokumentu przewozowego (w transporcie towarowym – bezpośredni list przewozowy) jest możliwe – w takiej sytuacji wszyscy przewoźnicy (przewoźnicy sukcesywni) nawiązują stosunek prawny z klientem. Ich odpowiedzialność jest solidarna, chyba że jeden z nich udowodni, że szkoda nie powstała w czasie wykonywania przez niego transportu.

Za nadawcęw prawie przewozowym należy uważać każdy podmiot, który zawiera z przewoźnikiem umowę przewozu, a więc właśnie podmiot zlecający przewóz, a nie podmiot, który dokonuje fizycznego załadunku towaru na pojazd [23].