Релейная защита трансформаторов ГПП

 

Эксплуатация процесі кезінде электроқамтамасыздандыру жүйесі нәтижесінде оның элементеріне зақым әкеледі. К3 электро құрылғылардың арасындағы фазамен бірфазалы К3 үлкен токтардың жерлесуі қауіпті және олардың көптеген түрлері зақымдалуға ұшырайды. Электрлік машина мен трансформаторды фаза аралық К3 пен жерге жерлестірумен қатар орамдардың тұйықталуы пайда болады. К3 пайда болуымен жүйелі электрменқамтамасыздандырудың бір қалыпты жұмысын бұзады. Ал ол өз кезегінде өндірістік кәсіп орынға шығын әкеледі.

К3 тогының өтуі электр қамтамасыздандыру термикалық және динамикалық ұшырайды. Зақымдалу көлемін азайту үшін және аварияны болдырмау үшін релелік қорғауды пайдаланады. Релелік қорғаудың көмегімен зақымдалған элементі немесе желіні тез арада өшіреді.

Релелік қорғауға негізгі мынадай талаптар қойылады: барлық зақымдалған аумақты сенімді өшірілуі, қорғаудың сезімталдығы, әсерлік таңдау-тек қана зақымдалған аумақты өшіру, схеманың қарапайымдылығы, тез әрекеттілік, зақымдалудан сигнализацияның бар олуы.

Релелік қорғау құрылғылары күштік трансформаторлар үшін келесі зақымдалу түрлерінен және дұрыс емес жұмыс режимінен қорғайды:көп фазалы орамдағы тұйықтау, желіге қосылғандығынан, орамдағы токтан, артық жүктемеден, майдың деңгейінің төмендеуінен.

1.Дифференциалдық қорғау

Берілген қорғау реледе РНТ-565 орындалады және трансформаторды бір фазалы К3 орамдағы және трансформатордың тыйым салынғантрансформатордағы токтан қорғайды.Трансформаторда зақымдалу болған жағдайда дифференциалдық қорғау қысқа тұйықталудың жағылуына импульс береді және қосқыштарды өшіру кезінде 10кВ трансформаторды енгізеді.

Қысқа тұйықталу жағылғанда жасанды К3 пайда болады. Ол 10кВ жағынан қоректендіру қосқыштардың өшірілуі кезінде қарастырылады.

2.Максималды тоқтық қорғау (МТЗ)

Бұл қорғау сыртқы қысқа тұйықталудан қорғау үшін және дифференциалдық қорғауда резервтік болып табылады. МТЗ екі фазалық өтпелі токта РТ-40 реле базасында орындалады.

3. Газдық қорғау.

Газдық қорғау трансформатордың ішіндегі зақымдалу сезімталдығына әсер етеді. Әсіресе орамдағы тұйықтауда газдық қорғау әсер етеді.

Газдық қорғау сонымен қатар созылған бұранданың изоляциясына және жергілікті болаттың қызуына әсер етеді. Газдық қорғау бактан кеңейткішке мынадай жылдамдыққа 0,6-0,8 л/с ие болғанда майдың жылдамдығында газдық қорғау пайда болады Май бөлінуімен сымдардың изоляциясының нәтижесынде пайда болатын барлық газдың зақымдалуы құбыр өтімінде орнатылған реле арқылы бағытталады, ол трансформатордың бағын кеңейткішпен жалғайды және майды реле камерасынан кеңейткішке итереді. Нәтижесінде майдың деңгейі майдың деңгейі газдық реледе төмендейді.

Қысым әсерінен майдың ағымы сәйкес жүретін газдың пайда болуында, поплавок және колба контактілер бұрылады. Соңғылар, тұйықталып өшіруге аралық реле арқылы әсер етеді. Қорғау трансформатордың 10 кВ қосқыштың өшуіне, сондай-ақ қысқа тұйықталудын қосылуына әсер етеді.

4. Аса жүктелуден қорғау

Номиналды қуаты 400 кВА және одан да артық трансформаторларда максималды токтан қорғау алдын ала қарастырылады.

РТ-40(КА5,КА6) реле базасында сигналға әсерінен реле трансформатордағы тізбек тогына аз кернеу жағынан қорғау орындалады.

Берілген мәліметтер

Трансформатор ТДН-40МВА; 115+16%/10,5кВ; орамдардың қосылу группасы У/ -11; 10,5кВ жағында үш фазалы қысқа тұйықтау тоғы I_кз=2,29кА.

БТҚС трансформаторларына арналған дифференциалдық тоқтық қорғауды есептеу

 

а) Күштік трансформатор жағындағы алғашқы номинал тақтарды анықтау (I_ном1 и I_ном2):

(1.89)

(1.90)

және ток трансформаторларының трансформация коэффициенттерін:

 

(1.91)

(1.92)

Стандартты трансформация коэффициентерін қабылдаймыз:

К_т1 =400/5 = 80, ТВТ-110 (тіреулері фарфорлық қақпақта);

К_т2 = 2000/5 = 400, ТЛМ-10 (құйылған оқшауламамен).

б) Дифференциалды қорғау иықтарындағы екіншілік номинал тоқтарды анықтаймыз:

, (1.93)

. (1.94)

Осыған байланысты дифференциалды қорғаудың негігі жағы үлкен мән

(i_н1 және i_н2) бойынша қабылданады, бұл жағдайда i_н2>i_н1 және 10кВ кернеу жағын негізгі ретінде аламыз және барлық есептеулерді негізгі жаққа келтіреміз.

в) құрылыс шартынан қорғаудаң іске қосылу тоғы таңдалады:

1.магниттеу тоғының ырғуынан

(1.95)

мұнда К_отс=1,3-1,4 – РНТ-565 арналған кесіп тастау коэффициенті.

1.теңдіксіз максималдық тоғынан

, (1.96)

мұнда К_отс=1,3–кесіп тастау коэффициентті РНТ-565 арналған.

Теңдіксіз тоқ құрастырушысы, ток трансформаторларының қателігімен (магниттелу тоғы) келісілген, дифференциалды қорғауды қоректендірушілер мына формуламен анықталады

I^/_нб=К_а К_одн e I_кмакс=1´1´0,1´2,29=229А. (1.97)

мұнда К_одн –тоқ трансформаторларының бір типтілігін еске алатын коэффициент (К_одн=1);

e-тоқ трансформаторларының 10% қателігін ескеретін коэффициент (e=0,1);

К_а -өтпелі режимді ескеретін коэффициент (апериодтық құрастырушы), БНТ бар релеге арналған К_а=1,0;

I_кмакс–трансформатордан кейінгі ҚТ тоғының максималдық мәні, трансформатордың негізгі жағына келтірілген.

Теңдіксіз тоқ құрастырушысы, қорғалатын трансформатордың кернеуін реттеумен келісілген:

 

, (1.98)

 

мұнда = -кернеуді ретеудің толық диапазоны.

Теңдіксіз тоқ құрастырушысы, орамдардың орамаларының нақты есептелген санына РНТ релесіндегі камутаторында қондырғылардың тура еместігімен келісілген:

 

(1.99)

мұнда W_1расч., W₁–негізгі емес жаққа арналған РНТ релесінің орамдарының орамаларын есептелген және анықталған санына сәйкес келеді.

Дифференциалды қорғауды орнатудың бірінші кезенінде ескерілмейді

(1.100)

Қорғаудың іске қосу тоғын есептеу мәндеріне үлкен мәндер қабылдаймыз:

I_сз (магниттелуден)=261,36А

I_сз (тендіксізден)=774,02А.

г) оның әрекет жасау аймағындағы зақымдалулар кезінде сезімділікке алдын ала тексеру жүргіземіз

К_ч= (1.101)

мұнда I_к.мин ҚТ тоғының ең аз мәні (әдетте екі фазалы қорғау аймағында).

(1.102)

Бұл кезде сезгіш коэффициенті екіден үлкен, онда есептеуді жалғастыруға болады.

д) Реленің іске қосу тоғы анықталады, иықтағы үлкен тоқ жағына жақындатылған (негізгі жағында)

(1.103)

мұнда К_т, К_сх –негізгі жаққа алынады.

е) Негізгі жақтың реле ораманың орамдарының есептелетін саны анықталады

W_{осн расч.}= (1.104)

Орама орамдарын алынған санын ең жақын орамдардың аз санына дейін дөңгелектейміз, оны РНТ-565 релесіне орнатуға болады

W_{осн.расч.} =10 орама.

ж) Негізгі емес жақтың орама орамдарының санын анықтаймыз:

W _{неосн рас}= , (1.105)

мұнда i_н1 –негізгі жақтың екіншілік номиналдық тоғы;

i_н2–басқа қорғау иығының екіншілік номиналдық тоғы.

з) I^/// _нб еске ала отырып теңдіксіз тоғын анықтаймыз.

(1.106)

и) Алғашқы қорғаудың іске қосу тоғы және екіншілік релені іске қосу тоғы қайта анықталады

(1.107)

(1.108)

Алынған мағыналар дифференциалдық қорғауға қойылған талаптарды қанағаттандырады.

Трансформатолардың дифференциалды қорғауы РНТ-565 релесінде орындалады, тез қанығатын трансформаторы бар және ретелетін резисторларымен теңестіретін орамалары, осылардың көмегімен қорғау әрекеттерін құруға болады. Сайып келгенде, қорғаудың жоғары сезгіштігін қамтамасыз етіледі. Қорғау схемасы дипломдық жобаның графикалық бөлімінің төртінші бетінде көрсетілген. Зақымдалған трансформаторды қорғауы іске қосылған кезде ШПИ типті арнайы жетектің көмегімен қысқа тұйықтағыштың қосылуына импульс беріледі. Қысқа тұйықталғыш қосылады және трансформатордың шығысындағы жоғарғы кернеуде жасанды ҚТ туғызады, осының әсерінен қорғаулар, қоректендіретін қосалқы станцияда орнатылған, іске қосылып және желіні ажыратады. Желі ажыратылғаннан кейін зақымдвлған трансформатор бөлгіші ажыратылады, трансформторды желіден ажыратады. Осыдан кейін желі АПВ құрылғысымен қайтадан қосылуы мүмкін.

 

7.1.2 БТҚС трансформаторларына арналған максималдық тоқтық қорғауды есептеу

МТҚ трансформатордың жоғарғы жағынан орнатылады және ҚТ кезінде уақыт шыдамдылығымен жұмыс істейді. МТҚ іске қосу тоғы шамадан артық жүктелуде іске қосылмау шартына қарап таңдалады. Әдетте шамадан артық жүктелу тоғы қарстырылатын екі режимнен таңдалады:

1.параллель жұмысістеп тұрған трансформаторлардыажырату:

I_{нагрмакс}=0,8хI_{ном тр}=0,8Х201,05=160,8А (1.109)

2.АВР әрекет еткен кезде жүктеменің автоматты түрде қосылуы:

I_{нагрмакс}=I₁+I₂=0,8 (I_{ном тр}+I_{ном тр2})=0,8 (201,05+201,05)=321,68А. (1.110)

Қорғауды іске қосу тоғы мына формуламен таңдалады

I_сз= , (1.111)

мұнда К_отс=1,1-1,2 РТ-40 релесіне арналған;

К_воз=0,85–релені артқа қайтару коэффициенті;

К_зап=2,5–талдап қортылған жүктеменің өзі қосылу коэффициенті;

Екі фазалы ҚТ кезіндегі сезгіштік коэффициенті:

К⁽²⁾ _ч= (1.112)

мұнда I_к.мин.=1992,3А–БТҚС трансформаторына дейінгі екі фазалы ҚТ минималдық тоғы.

Уақыт шыдамдылығы қорғау қосылуларынан ең үлкен уақыт шадамдылығынан t_п бір саты жоғары сұрыптау шартарынан таңдалады, трансформтордан қоректенетін

t_т =t_п +Dt=0,8+0,5=1,3c, (1.113)

мұнда t_п=0,8с–қорғаудың уақыт шыдамдылығы, берілген трансформатордан қоректенетін қосылуларда орнатылған,

Dt=0,5с–уақыт шыдамдылығының сатысы.

Шамадан артық жүктелуден қорғауды есептеу

Шамадан артық жүктелуден қорғауды шектелген тәуелді сипаттамалары бар бір ғана РТ-80 релесі жүзеге асырады. Қорғау уақыт шыдамдылығы бар сигналға жұмыс істейді. Іске қосу тоғын трансформтаордың номинал тоғы кезіндегі реленің артқа қайту шартынан таңдайды

I_СЗ= (1.114)

Шамдан артық жүктелудің қорғауының әсер ету уақыты МТҚ қарағанда бір саты жоғары таңдалады:

t_пер = t_мтз + D t = 1,3+0,5=1,8c. (1.115)

Автоматика және сигнал беру

Қосалқы станцияларда автоматиканың келесі түрлері қарастырылған:

1) Резервті автоматты қосу (АВР). РАҚ қоректендіруде немесе қондырғыларда барлық жағдайда ескеріледі, электр жабдықтау шығындар туғызғанда, РАҚ құрылғысының орнату құнынан барынша асатын. Трансформаторлардың біреуі зақымдалған кезде, оның ажыратылуы жүзеге асырылады және секциалық ажыратқыш автоматты түрде қосылады, соның арқасында тұтынушыларды тоқтаусыз электрлік жабдықтаумен қамтамасыз етеді.

2) Трансформаторларды автоматты қайта қосу (АПВ) апаттық ажыратылудан кейін олардың қалыпты жұмысын автоматы түрде қалпына келтіруге арналған, трансформатордың ішкі зақымдалуына байланысты емес. Трансформаторлардың АҚҚ бір жақты қоректенуі бар бір трансформаторлық қосалқы станциаларда міндетті түрде болу керек.

1.11 Жермен қосу

 

Электр машиналарының, трансформаторлардың, шамдардың, құрылғылардың корпустары және басқа тоқ жүрмейтін бөліктері тоқ жүретін бөлігінің корпусқа қысқа тұйықталу кезінде кернеуі болуы мүмкін. Егер корпус жермен байланысқан болмаса, онда оны жанасу сол сияқты фазаға жанасқандай қауіпті. Ал, егер корпус жермен қосылған болса, онда ол адамға қауіпсіз аз кернеуде болады. Адам денесі арқылы өтетін жанасу кернеумен тоқтың рұқсат етілген параметірі–36В және сәкесінше 6 А. Берілген қосалқы станция жермен контур бойымен қосылған. Жерлендіргіштер бір-бірінен кішкене арақашықтықта орналастырылған. Жерлендіргіштердің таралу өрісі қабатталады және жер қыртысының бетіндегі кез –келген нүктесі контур ішінде шамалы потенциалы болады. Сол себептен, нүктелер арасындағы потенциал айрмасы төмендетілген және жанасу коэффициенті a₁ бірден әлде қайда аз.

Тапсырма

Сыртқы қабатының меншікті кедергісі және төменгі қабатының меншікті кедергісі бар «АДК» қосалқы станциасының шекарасындағы ашық және жабық типті тарату құрылғылары үшін жермен қосу құрылғыларын орындау қажет.

Жермен қосу контурының периметрі бойынша жерге диаметрі , ұзындығы және жерінің үстіңгі қабатының қалыңдығы , тік стержньдер қағылуы керек.

Бастапқы берілгендер

; ;

ТҚ1 өлшемдері 34х22 м; ; ;

; ; ;

IV-климаттық зона; ;

Электродтың жерге ену тереңдігі–жер бетінен электродқа дейінгі қашықтық ;

Шешуі

1. 110кВ ТҚ үшін контурлық жермен қосу құрылғысын есептеу.

Бастапқы берілгендерді есептеуге келтірейік

(1.116)

мұнда -көп қабатты жердегі маусымдық өзгерістер қабаты үшін маусымдылық коэффициенті.

-IV–климаттық зона үшін. Өйткені, IV климаттық зонада маусымдық өзгерістер қабатының шартты қалыңдығы жердің үстіңгі қабатының -ге тең қалыңдығынан аз -ге тең болады.

Табиғи жерлендіргіш ретінде металдық технологиядағы конструкциясы қолданылады деп және оның есптік табиғи таралу кедергісін R_е=15 Ом деп қабылдап, сонымен қатар R_З=0,5 екенін ескерсек, онда қажетті жерлендіргіштің кедергісін келесі өрнек бойынша аламыз

 

(1.117)

Ауданы S=748 м² төртбұрышты тор түрінде жерлендіргіштің есептік моделін құрастырамыз. Бір қабырғасының ұзындығы болады. Жерлендіргіштің контурлық түрі, яғни горизонтальды сызықтық және вертикальді стержендік электродтар түріндегі тор түрін қабылдаймыз. Мұндағы вертикальді электродтарды периметр бойымен орналастырамыз.

Суреттен горизонтальді және вертикальді электродтардың ұзындықтарының қосындысын анықтаймыз.

Вертикальді электродтардың санын анықтайық

(1.118)

мұндағы: S –жерлендіргіш ауданы, м²;

а –модельдегі вертикальді электродтар арасындағы ара қашықтық.

a=5 м.

Бір қабырға бойындағы ұяшықтар саны:

(1.119)

Горизонтальді электродтардың толық ұзындығын тексереміз

(1.120)

Модельдегі ұяшықтың қабырғасының ұзындығын

(1.121)

Вертикальді электродтардың толық ұзындығы

(1.122)

Вертикальді электродтың жоғарғы бөлігінің, яғни, жердің жоғарғы бөлігінде орналасқан бөлігінің салыстырмалы ұзындығы келесі өрнекпен анықталады

(1.123)

Вертикальді электродтардың жерге тығудың салыстырмалы тереңдігі:

(1.124)

Екі қабатты жердің эквивалентті меншікті кедергісі , вертикальді электродтардан орындалған горизонтальді тор түріндегі тұтас жермен қосқыш үшін келесідей формуламен анықталуы мүмкін

(1.125)

Алдымен маусымдық коэффициентін ескере қатынасын анықтайық

(1.126)

1< <10 болғандықтан, дәреже көрсеткіші:

(1.127)

Енді есептейміз: (1.128)

Қарастырылып отырған жасанды жерлендіргіштің есптік кедергісін есептейміз. Ол үшін А коэффициентін табамыз,0< <0,1 болғандықтан

Онда: (1.129)

Жалпы қосалқы станцияның кедергісі (табиғи жерлендіргіш кедергісін ескере):

(1.130)

Жанасу кернеуінң коэффициенті өткізгіштері біркелкі орналастырылған және қосымша тік өткізгіші бар тор түріндегі жермен қосқыштар үшін келесі жуықталған өрнек бойынша анықталады

; (1.131)

мұндағы: М – қатынасының функциясы, М=0,652.

Жердің жоғарғы қабатының меншікті кедергісіне тәуелді жанасу кернеуінің төмендеу коэффициентін келесі формуламен анықтауға болады:

; (1.132)

мұндағы -жердің жоғарғы қабатының меншікті кедергісі

-адам денесінің кедергісі

Жанасу кедергісін келесі формула бойынша анықтаймын

(1.133)

АҚҚ ескерілген, t=0,15c- қатеңжанасу және қадам кернеуін есептеуге арналған уақытта рұқсат етілгенкернеу 236 В-ты құрайды.

Жермен қосқыш потенциалы

Кернеу: (1.134)

Жермен эффективті қосылған торапта ЖҚ зонасындағы жермен тұйықталған заттарға адамның жақындауының қауіпсіздігі шарттарынан

(1.135)

келесіні аламыз: (1.136)

мұндағы I_h –адам арқылы өтетін ток

;

Қауіпсіздік шарттарын тексерейік, мұндағы , ГОСТ 12.1.038-82 бойынша анықталады

;

Шарт орындалады

Горизонтальді сымдар қатарынан және тордан тұратын күрделі жермен тұйықтағыш үшін қадам кернеуінің коэффициенті келесідей анықталады:

коэффициентін анықтайық–жердің жоғарғы бөлігінің меншікті кедергісіне тәуелді қадам кернеуінің төмендеу коэффициенті:

 

(1.137)

Қадам кернеуін келесі формуламен анықтаймыз

(1.138)

Токтың таралу зонасында жүрген адам үшін қауіпсіздік шарттары

(1.139)

мұндағы

ГОСТ-на сәйкес, АПВ t=0,15c ескеретін қысқа тұйықталудың әсер ету уақыты барысындағы мәні

(1.140)

Адам денесі арқылы өтетін ток

(1.141)

Қауіпсіздік шарттарын тексеремін

(1.142)

;

Шарт орындалады

R₃ талаптары бойынша берілген жермен тұйықтағыштың қолданылу мүмкіндігін қарастырайық:

(1.143)

(1.144)

Есептеулер нәтижесінде алынған жермен тұйықтағыш кедергісі ЭОЕ талаптарын, сондай-ақ, жоғарыда көрсетілген шарттарды да қанағаттандырады, яғни,

.

 

1.11 сурет-Қосалқы станциядағы электродтардың орналасу сүлбесі

1.10/0,4 кВ ТҚ үшін шығарылған жермен қосқыш құрылғысын есептеу

Қозғалтқыштарды қоректендіру кабельдерінің ұзындығы 50-200 м-ді құрайды. Жеке кабельдердің ұзындығы 1 блокқа 1000 м-ге дейін жетеді, сәйкесінше ұзындық үш есе артады. Өзіндік мұқтаждықтың басты мехнизмдерінің өзінің жеке кабельдерінен қоректенетін резервтік қозғалтқыштары бар екенін ескеру қажет, осыған байланысты

(1.145)

Кернеуі 1000 В-тан жоғары, бейтарабы оқшауланған электр есептік ток ретінде келесі формула бойынша жуықталып есептелген токты алуға болады:

 

(1.146)

мұндағ

U –тораптың фазалық кернеуі, кВ;

l_K – торапқа қосылған кабельдік желілердің жалпы ұзындығы, км;

l_В– торапқа қосылған әуе желілерінің жалпы ұзындығы, км.

Жермен тұйықтағыштың сыртқа орналастырылатын түрінде жермен тұйықтағышты жермен тұйықталан жабдықтан белгілі бір қашықтықта орналастырады. Сондықтан жермен тұйықталған қораптар таралу өрісінен тыс орналасады–яғни жерде, бұл жағдайда адам қорапқа жақындап, , коэффициентін ескермегендегі жерге қатысты толық кернеуге түседі.

; ; ; ;

; ; ;

деп қабылдаймыз.

Есептелуі:

(1.147)

(1.148)

; (1.149)

(1.150)

(1.151)

Бейтарабы оқшауланған, кернеуі 1000 кВ-тан жоғары торап үшін жанасу кернеуінің рұқсат етілетін мәні және адам денесі арқылы өтетін кернеудің мәні t=1c –қа тең болған кезде U_пр=50 В и I_h=5mA тең, яғни қауіпсіздік шарттары орындалады.

Найзағайдан қорғаныс

ЭС мен қосалқы станциялардың үздіксіз жұмыс істеуінің шарттарының бірі ол ЭС мен қосалқы станцияның ғимараттары мен құрылғыларының найзағайдан сенімді қорғанысын қамтамасыз ету.

Дұрыс жасалған жайдан қорғаныс нысанды сенімді қорғап, оның эксплуатациялық көрсеткіштерін жоғарлатады. Әр түрлі құрылғылармен қондырғыларды жайдан қорғаудың қажеттілігі мынаған байланысты: құрылғыларға жай түскен кезде оларға белгілі әсер етіліп, оның ішіндегі адамдардың өміріне қауіп төңдіріледі. Жай тоғының әсері екі түрлі болуы мүмкін. Біріншісі-тура әсері, екіншісі-екіншілік көрінісі. Тура әсерге жылулық және механикалық әсер жатады.

Тік найзағай соққыларынан зақымдалудан электр қондырғыларының элементін қорғау негізін жайтартқыш құрылғысы құрайды, яғни электр қондырғысының қорғалатын элементінен жоғары орналасатын, жақсы жермен қосылған өткізгіштер.

Жайтартқыш құрылғыларының үш категориясы бар: I және II – электростатикалық және электромагниттік индукциялардың тікелей соққыларынан және жоғары потенциалдардың пайда болуынан қорғайды. III - тікелей соққылардан және жоғары потенциалдардың пайда болуынан қорғайды. Жайтартқыштың қорғау зонасы - бұл объект белгілі бір сенімділік дәрежесінде найзағай соқққыларынан қорғалатын кеңістік бөлшегі: А-99.5% және одан жоғары типті зонасы, Б-95% және одан жоғары.

Мысалы, қорғаныстың I-категориясын және А типті зонасын ТЭЕ бойынша ВI и ВII, а II-ВIа и ВIIа класты жарылысқа қауіпті объектілер иелену керек, дегенмен А типті қорғаныс зонасында жылына күтілетін зақымдану саны бірден жоғары, сондай-ақ Б – бірден аз.

Найзағайдың электрлік зарядын қабылдау үшін және оның токтарын жерге тартып алу үшін жайдан қорғаудың арнайы бөліктері қызмет жасайды – ток тартқыш және жермен қосқыш жай қабылдағышының тасымалдаушы бөлігінен тұратын жайтартқыштар.

Құрылымы бойынша жайтартқыштар келесідей түрлерге бөлінеді:

1. бір стерженьді.

2. екі стерженьді-қорғалынатын объектінің екі жағына қойылатын екі стерженьді жайтартқыш.

3. темірарқан–екі стерженьді жайтартқыш арасына тартылған болат арқан.

4. жай қабылдағыштор–металл емес жабынға төселеді.

Жайтартқыш тіректерін болаттан, темірбетоннан, ағаштан жасауға болады. Стерженьдік жай қабылдағыштар қимасы 100 мм² кем емес және ұзындығы 200 мм кем болмайтын болаттан орындалады. Жай қабылдағыш ретінде объектілердің металл құрылымдарын пайдалануға болады.

II и III категориялы жайтартқыш үшін жай қабылдағыш ретінде металл шатырды қолдану рұқсат етіледі.

Жайтарқышты орындау барысында сондай-ақ, келесі жағдайларды ескеру қажет: адамдар мен жануарлардың қауіпсіздік деңгейін жоғарылату үшін жайтарқыштың жермен қосқыш құрылғылары сирек баралатын, көлік және жаяу жолдардан 5 м және одан да қашық жерлерге орнатылуы тиіс; қорғалынатын объектілерде жоғары электрлік патенциалдардың пайда болуының алдын алу мақсатында жерасты коммутациялар бойынша жермен қосқыштар және объект элементтерінен жеткілікті қашықтықта (СН 305-77 сәйкес) орналасқан жай қабылдағыштан келетін зарядтың шектелуін болдырмау үшін осы коммутациялардан қажетті қашықтықта (СН 305-77 сәйкес) тоқ тартқыштар орналастырылуы қажет.

Қосалқы станция өлшемдері

h_x=5 м,Ауданы 34х22 м

Жайтартқыш биіктігі келесі шарт бойынша таңдалынады

(1.152)

мұнда

Д–жайтартқыштар арасындағы қашықтық,

h_x–тіректік құрылымдар биіктігі,

h–жайтарқыш биіктігі,

Теңсіздіктен келесіні анықтаймыз

(1.153)

;

Стерженьдік жайтартқыштың қорғаныстық ерекшеліктері қорғалынатын объектінің атмосфералық зарядтармен зақымдануының ықтималдығы аз болатын жайтартқыш айналасындағы кеңістік болып табылатын қорғаныс зонасымен сипатталады. Жайтартқыш қорғанысының радиусы r_х биіктігі 30 м-ге дейінгі жайтартқыштар үшін келесі формуламен анықталады

 

(1.155)

мұнда h=25м–жайтартқыштың толық биіктігі

h_x=5м–қорғаныс объектісінің биіктігі:

h_а=25-5=20м

(1.156)

Осылайша, жайтарқыштың 25 м-ге тең биіктігінде, берілген қосалқы станция қорғаныс зонасында болады.

Жайтартқыш екеу болғандықтан қорғаныс зонасы болып, қорғаныс зонасының ең төмен биіктігі h_o арқылы өтетін, жайтарқыштар арасының ортасында орналасқан басқа шеңбер үстіндегі шектер. Қос стерженьді жайтартқыш қорғаныс зонасының ең аз биіктігі келесі формуламен анықталады

 

(1.157)

мұнда h=25м—жайтарқыштың толық биіктігі

Д=50м–жайтартқыштар арасындағы қашықтық

(1.158)

h_x биіктігіндегі қорғаныс зонасының есептік ені келесі формуламен анықталады

(1.159)

мұнда

h_o=20,9 м – қорғаныс зонасының ең төмен биіктігі. h_x=6м - қорғалынатын объект биіктігі

(1.160)

Есептеулер нәтижелері бойынша қорғаныс зонасының кескінінің қажетті құрылысын жүргіземіз.

Жайтартқыштарды қосалқы станса порталдарына орнату барысында найзағайдан қорғау сенімділігін жоғарылату үшін келесі жағдайларды орындау қажет:

а) Жайтартқыш құрылымдарының тіректерінің жанында ұзындығы үш-бес метр, екі-үш құбырлардан орындалған қосымша жермен қосқыш орнату қажет;

б)Найзағай тоғының құрылымнан жайтарқыштарға қарай ағу бағыттарының саны үш-төрттен кем болмауын қамтамасыз ету қажет;

в)Порталдар тізбелеріндегі оқшауламалар санын әдеттегімен салыстырғанда екі оқшауламаға арттыру қажет;

г)Трансформаторлардың жермен қосқыштармен қосылуын жайтартқыш жермен қосқышынан он бес метрден кем емес қашықтықта жүргізу қажет.

 

 

1.12 сурет -Қосалқы станцияның қорғаныс зонасы.

 

2.Арнайы бөлім

Электрлі доғалы пештің орынбасу сұлбасы мен электрлі мінездемесі

1 т болат балқымасын еріту үшін, пештің өнімділігі тек қана технологиялық процестерге емес, сонымен персоналдың жұмыс іскерлігіне де байланысты.