Пневмоторакс негізгі себептері.

Пневмоторакс – кеуде қуысына өтпелі жарақат немесе өкпенің бұзылу салдарынан болатын плевральды қуысқа ауаның жиналуы.

Пневматоракс ашық, жабық және клапанды түрлері болады.

Негізгі себептері

1. Кеуде қуысы мен өкпенің механикалық зақымданулар:

· Аз ғана қабырғаның сынуымен болған кеуде қуысының жабық жарақаты

· Ашық кеуде қуысының жарақаттары (енген жарақаттар)

· Ятрогенді жарақаттар (мысалы, бұғана асты катетерді тоқтату кезінде өкпенің жаралануы, қабырғааралық нервтің блокадасы, плевральды қуыстың пункциясы)

· Жасанды пневматорокс (Туберкулезді емдеу кезінде торакоскопия өткізуде диагностика мақсатында)

2. Кеуде қуысы ағзалары мен өкпенің аурулары:

· Спецификалық емес сипатты - эмфизема кезінде ауалы кисталардың жарылуы кезінде, плевра қуысына өкпе абцессінің жарылуы, спонтанды өңеш жыртылуы.

· Спецификалық сипатты - туберкулез кезінде казеозды ошақтарының жарылуы, кавернаның жарылуы нәтижесінде.

75. Пневматоракстың жіктелуі.

Сыртқы ортамен байланысуына байланысты:

Жабық пневмоторакс. Бұл кезде плевральды қуыс сыртқы ортамен байланыспайды және жарақат кезінде өткен ауа көлемі кеуде қуысының эскурсиясында өзгермейді. Өкпедегі тесік жан жағындағы өкпе тінінің түсуі нәтижесінде тез жабылады. Плевральды қуыста теріс қысым сақталады, ал оған түскен ауа біртіндеп сіңіріледі. Пневмоторакстың осы типі көбіне жақсы болжамды болып келеді.

Ашық пневмоторакс. Бұл кезде плевральды қустың сыртқы ортамен байланысы болады. Дем алау кезінде плевралық қуысынына ауа қосымша түсіп тұрады, ол дем шығару кезінде сол көлемде шығады. Ашық пневмоторакс кезінде плевралық қуысқа ауа жиналуы болмайды. Бұл жағдайда пародаксальды тыныс пайда болады дем алу кезінде жарақат болған жақтағы өкпе түседі, ал дем шығарғанда ашылады. Мұндай кезде ауаның өкпеде маятник тәрізді жылжуы болады, дем алу кезінде жарақат болған жақтағы ауа сау өкпеге түседі, ол дем шығарғанда қайтадан сау өкпеден жарақаттанған өкпеге түседі.

Клапанды пенвмоторокс. А) Сыртқы дем шығару кезінде плевра қуысының сыртқы ортамен байланысуы азаяды және мүлдем тоқтайды, өйткені қабырғааралық қақпақша жауып қалады. Әр дем алған сайын плевралық қуысқа ауа көбірек түседі, ал дем шығарғанда аз шығады. Сол кезде үнемі плевралық қуысқа ауа жиналып отырады. Әр дем алу актісінде өкпенің кернеулі өсіп орталықтың қарама қарсы жаққа қарай ығысуы болады. Соңында сау өкпенің қысылуы болады. Үдемелі плевра ішілік қысым ауаның жұмсақ тінге өтіп тері астылық эмфиземаның болуына себепші. б) Ішкі клапан өкпелік тінде орналасады, плевралық қуыс сыртқы ортамен бронхтар арқылы байланысады. Әр дем алу актісінде ауа плевралық қуысқа өкпенің зақымдалған бөлігінен енеді, ол дем шығару кезінде толығымен немесе жартылай плевралық қуыста қалып отырады. Ауаның плевраға жиналу механизмі сыртқы клапандық пневмотракстағыдай болады. Біртнідеп плевраішілік қысымның көтерілуі соншалық, атмосфералық қысымның да жоғары болып кернелген пневмоторакс дамиды.

 

Пайда болуына байланысты:

· Травматикалық.

§ Спонтанды (кенеттен өкпенің бүтіндігінің бұзылуы нәтижесінде. Ол бәрәншілікті, екіншілікті немесе рецидивтеуші болуы мүмкін)

§ Жасанды (емдік диагностика жасау кезінде)

§ Шектелген (бұл түрде өкпе толық емес түсүі анықталады.)

§ Толық немесе тотальды

 

Тараулы бойынша:

· Бір жақты

· Екі жақты

Асқынуына байланысты:

· Асқынған (қан кетумен, плеврит пен эмфизема)

· Асқынбаған

 

 

76. Пневмоторакс кезінде жедел медициналық көмек көрсету алгоритмі.

Емі:

· Есін жоғалтқан кезде, қан айналым мен тыныс алудың тоқтауы кезінде: жүрек өкпелік реанимациясын жасайды.

· Гипоксияны коррекциялау: оттегітерапия

· Ауру сезімін басу: Наркотикалық емес анальгетиктер

· Кеторолак т/і 30 мг (2мл) Дозаны 15 СЕКУНДТАН аз емес уақытта енгізу керек.

· Қатты ауру сезімі болғанда наркотикалық анальгетиктерді қолдануға болады:

Морфин 1%-1мл 20млге дейін 0,9% натрий хлоридімен араластырып, әр 5-10 мин т/і 4-10 мл ауру сезімі басылғанша.

· Қатаған пневмоторакс кезінде өмірлік көрсеткіш бойынша: 4,5 смден кем емес инені тыныс әлсіз немесе жоқ жақта ортаңғы бұғана сызығы бойынша екінші қабырға аралықта плевральды қуысқа енгізу. Инеден ауа өте бастаған кезде, дәл сол жерде оны фиксациялаймыз.

Бронхоспазм дамыса:

· Сальбутамол 2,5 мг 5-10 мин ішінде небулайзер көмегімен енгізу. Эффективтілігі болмаса, 20 минуттан кейін қайталаймыз.

· Гемодинамика көрсеткіштерін қадағалау.

 

77. Қан түкіру негізгі себептері

Қан түкіру дегенніміз – қақырықта қан түйіршіктерінің болуы

Этиологиясы:

· Инфекция: бронхит (жедел,бірақ көп жағдайларда созылмалы), пневмония, абсцесс, туберкулез, бронхозктаздар

· Ісіктер: Рак, карциноид

· Жүрек қан тамыр жүйелерінің аурулары: өкпе артериясының тромбо эмболиясы, өкпе инфаркты, митральды стеноз бен басқа өкпе артериясында қысымның көтерілуін шақыратын жүрек клапандарының зақымданулары, сол жақ қарыншалық жетіспеушілігі (өкпе ісінуі), өкпе артериясында және венада даму ақаулары, аорта аневризмасы

· Жарақаттар: кеуде торының зақымданулары,операциядан кейінгі кезең, биопсия, катетеризация

· Басқа да себептер: қан аурулары, қан ұю бұзылыстары, антикоагулянттармен терапия, бөгде зат, васкулиттер

78. Қан түкірудің клиникалық көріністері мен өкпелік қан кетуден айырмашылығы.

Қан түкіру кезінде қанның көлемі 50-100 мл, егер одан көп болса, қан кету деп аталады. Қан қақыру кезінде қан қақырықта ала қызыл түсті, қан ұйып қалып немесе сұйық болуы мүмкін. Өкпеден қан кету кезінде қан ұйымайды, ала қызыл түсті көпіршікті.

Көп мөлшерде қан кету жедел анемия мен гиповолемиялық шокка әкелуі мүмкін. Сол кезде қан тағы өкпенің сау бронхтарына өтіп, бітеп, обтурационды ателектазға әкелуі мүмкін. Ол өз кезегінде ауыр тыныс жетіспеушілікке әкелуі мүмкін.

Осындай науқастарға тән: беттің бозаруы, шошыған түрі, ентігу, жиі және әлсіз пульс, суық тері. Өкпелік қан кету кезінде қан басында ала қызыл түсті,кейін ала, келесі күні қарайып, қоғыр болады.

Қатты қан кеткен кезде жедел постгемморагиялық анемия мен коллапс дамиды.

79. Қан түкіру кезінде жедел медициналық көмек көрсету алгоритмі
Емі:

Егер есін жоғалтқанда, қан айналым мен тыныс алудың тоқтауы болса, жүрек өкпелік реанимациясын жасаймыз.

Ауыр қан кету жағдайында:

Науқасты басты төмен қаратып жатқызамыз

Тыныс алу жолдарын санациялаймыз

Жоғары жылдамдықта оттегін беру (6-10 л/мин)

Венозды доступты қамтамасыз ету және сұйықтықты құю (1000-3000 мл): 0,9% натрий хлорид, 5% декстроза ерітіндісін енгізу

Аминокапрон қышқылын 5%-100 мл (5г) т/і тамшылатып

Атропин (1мл) немесе эуфиллин (2,4% 10 мл) т/і енгізуге болады (кіші қан айналым шеңберін жұмысын төмендету)

 

Науқасты жедел стационарға госпитализациялау

 

 

80. Тыныс алудың негізгі этаптары

Тыныс алу негізгі үш этаптан тұрады.

1 – Сыртқы тыныс. Оттегінің өкпе альвеолаларға дейін өтуі. Сыртқы тыныс жоғарғы тыныс жолдарынан басталады. Олар тыныс алған ауаны ылғалдандырып, жылытады және тазартады. Тазартуы тыныс жолдарындағы шырышты қабатының макрофактардың саны мен сапасына байланысты. Ішінен олар кірпікшелі псевдокөпқабатты эпителиймен қапталған.

2- Оттегінің диффузиясы ацинус арқылы жүреді. Ол көптеген тыныс бронхиололар мен альвеололардан тұрады. Оттегі диффузиясы альвеолярлы ауа мен венозды қанда оттегінің парциалды әр түрлілігі арқылы жүреді. Кейін оттегінің көп емес бөлігі плазмада еріп, оттегінің негізгі бөлігі гемоглобинмен байланысып, қан ағысымен ағзалар мен тіндерге өтеді. Көрші альвеолалар бір бірімен альвеола аралық «перегородка» поралар арқылы байланысып, осы арқылы шырышпен тығыздалған альвеолалар вентиляциясы (астма кезінде) жұреді. Альвеолалар ішінен сурфактантпен жабылған.

3- Тіндерде Оттегінің утилизациясы. Оттегі Кребс циклінде утилизацияланады. Яғни, ақуыздың, майлардың, көміртегінің биологиялық қышқылдануы арқылы энергия бөлу. Жасушалық тыныс алудың молекулярлы негізі – көміртегінің СО2 мен Сутегинин О2 мен Н2Онын пайда болуы (аэробты жол)