Фи пащхьэ итлъхьэ лэжьыгъэр хэт къыпэщiэхуэу абы имыхуа ди адыгэ псалъэ закъуэ нэхъ мыхъуми къыщiигъуфмэ, ари хэлъхьэныгъэшхуэщ, тхылъым ихуэр кiуэдынукъыми. 


Мы поможем в написании ваших работ!



ЗНАЕТЕ ЛИ ВЫ?

Фи пащхьэ итлъхьэ лэжьыгъэр хэт къыпэщiэхуэу абы имыхуа ди адыгэ псалъэ закъуэ нэхъ мыхъуми къыщiигъуфмэ, ари хэлъхьэныгъэшхуэщ, тхылъым ихуэр кiуэдынукъыми.



Мы лэжьыгъэм къыщыхьа псалъэхэмрэ фIэщыгъэцIэхэмрэ къарыкIкIэ, я къэпсэлъыкIэкIэ здэмытэрэз къызыпэщIэхуэхэми фымущэхумэ нэхъыфIт, псори зыцIыхуфа дунейм иджыри къытехъуакъым, цIыху куэдым я щIэныгъэр зэхалъхьэурэщ лъэпкъым и беягъ псори къызэрагъэщIыр. «Зэхэшэ шэбэщи, зэдэщIэ псынщIэщ» жеIэ ди псалъэжьми.

Зэхуэтхьэсыжа псалъэ хъарзынэхэм ящыщ гуэрхэр цIыху къэс къигъэсэбэпу щIидзэжмэ, зэуэ гу лъыптэу зиужьыжынут нобэ джэш зэщымыщ зэхэкIутам ещхьу зэщымыщхъу хъуа ди анэдэлъхубзэ бей дыдэм. Мы IуэхумкIэ сэбэпышхуэ къахьыфынущ ди адыгэбзэр езыгъэджхэмрэ газетэм, радиом, телевидением я лэжьакIуэхэмрэ, ди тхакIуэхэм. Тхьэм фыхущIигъэхьэхэ!

Мы лэжьыгъэм хэт сыт хуэдэ гулъытэ хуищIмитхьэ игъэпсэу, тхьэм узыншагъэрэ гукъыдэжрэ кърит, гъащIэм гу щригъахуэ!

Мы беягъэшхуэр къызыхэсха си лъэпкъым гу къабзэрэ псэ къабзэкIэ изотыж дяпэкIэ къигъэсэбэпыну, Iумпэм имыщIыжыну!

Ди лъэпкъым и щэнхабзэмкIэ, гъуазджэмкIэ, лъащIэ зимыIэ ди анэдэлъхубзэмкIэ гушхуэу, ириину, бзэ зэхэтхъуакIэ зэIимыгъэхьэу, ирамыгъэхъумэ кIэрамыгъэхуу зэрахьэну къахузогъанэ лъэпкъым и къэкIуэнур зей, ди Хэку жэнэтыр нэхъри ирагъэфIакIуэу зезыхьэнкIэ дызыщыгугъ ди щIэблэ дахэм!

ФIыкIэ зевыхьэ!

 

 

Къэдгъэсэбэпа тхыгъэхэр, лэжьыгъэхэр,

Использованная литература и материалы:

 

I. I958 гъэ лъандэрэ зэхуэтхьэса псалъэхэр, жыIэгъуэхэр – собственные полевые

материалы с I958 года.

2. Тырку къэралыгъуэм тIэу кIуэгъуэм щызэхуэтхьэсахэр (I994, 2003 гъ.гъ.) – полевые

материалы из двух поездок в Турцию (I994, 2003 г. г.).

3. «Адыгэбзэ псалъалъэ», «Словарь Кабардино-Черкесского языка». Москва

«Дигора», I999 г.

4. «Кабардинско – русский словарь». Москва, I967 г.

5. МафIэдз Сэрэбий. «Адыгэ Хабзэ». Налшык. I994 гъ.

6. Нало Заур. «Лъабжьэмрэ щхьэкIэмрэ». Налшык. «Эльбрус», I99I гъ.

7. Щоджэн Хь., КъардэнгъущI З. «Адыгэ хабзэу щыIахэр». Налшык, I995 гъ.

8. КIыщ Хьэзрэталий. «Тефлъхьэ фи шым уанэр». Налшык. «Эльбрус», 2003 гъ.

9. Къалмыкъ Ибрэгим. «Адыгэхэмрэ Вагъуэхэмрэ». «Ленин Нур» газетым зэрытетауэ.

I0. Унэрэкъо Рай. «Тыркум ис адыгэхэр» (IорыIуатэр). Мыекъуапэ. «Адыгея», 2004 гъ.

II. Гъыщ Нухь. «ПсэушъхьацIэмэ ягущыIалъ». Мыекъуапэ, I990 гъ.

I2. Хьэкъун Барэсбий. «Адыгэ къэкIыгъэцIэхэр». Налшык. «Эльбрус», I992 гъ.

I3. Шэрджэс Алий, Хьэкъун Мухьэмэд. «Адыгэхэмрэ ахэм я хабзэхэмрэ». Мыекъуапэ.

«Адыгея», 2000 гъэ.

I4. Марзей Аслъэмбэч. «Черкесское наездничество «ЗекIуэ». Налшык, «Эль - Фа», 2004 гъ.

I5. ЩхьэщэмыщI Хьэту. «АдыгэцIэ зиIэ псэущхьэхэр». Налшык. «Эль-Фа», I998 гъ.

I6. «Iуащхьэмахуэ» журналыр къыдэкIын зэрыщIидзэрэ (I958 гъэм къыщыщIэдзауэ).

I7. «Зэкъошныгъ» журналым щыщ къыдэкIыгъуэу къытIэрыхьахэр.

I8. Адыгэ газетэхэу «Адыгэ Псалъэ» (Налшык), «Адыгэ Макъ» (Мыекъуапэ), «Черкес

Хэку» (Черкесск), газетхэм къытехуэ тхыгъэхэм илъэс 40 - м щIигъукIэ

къыхэдгъуэтахэр.

I9. «Шапсугия» газетэм и къыдэкIыгъуэу къытIэрыхьахэм къыщыдгъуэтахэр.

20. «Щэнгъуазэ» газетэм и къыдэкIыгъуэхэр.

2I. «Зарубежная Черкесия» газетэм и къыдэкIыгъуэхэр.

22. АдыгэбзэкIэ тхылърэ тхыгъэу дызэджахэм яхэдгъуэтахэр.

23. Молэ СулътIан. «Адыгэбзэ грамматикэм ехьэлIа псалъэхэр». «Адыгэ Псалъэ» газетэ.

24. Къармэ К. «Адыгэхэм я тхыдэм и напэкIуэцI мынэIуасэхэр. «Черкес Хэку»

газетэ. Черкесск. 3I.03. I992 гъэ.

25. «ЩIэин». Налшык. «Эль-Фа». 2002 гъэ.

26. Журнал «Псалъ». № 5. Мыекъуапэ. 2005 гъэ Налшык. 29.I2.I992 гъэ.

27. Думэн Хьэсэн. «Адыгэхэм я дауэдапщэхэр». Налшык. «Эль-Фа». 2006 гъэ.

28. Хэхэс адыгэ тхакIуэхэм я лэжьыгъэу ди къэралым къыщыдэкIахэр.

 

Псалъащхьэхэр.

Оглавления

 

Пэублэ псалъэ. Предисловие.

Псалъалъэр. Словарь.

ЦIыху Iэпкълъэпкъым щыщхэр. Щхьэр. Части тела человека. Голова.

ЖьэкIуэцIым и пкъыгъуэхэр. Части ротовой полости.

Пщэм и пкъыгъуэхэр. Части шеи.

Iэблэм и Iыхьэхэр. Части руки.

Бгъэм и Iыхьэхэр. Части грудной клетки.

Тхьэмбылыр зэригуэшыр. Части легких.

Гум ехьылIахэр. Части сердца.

Ныбэм илъ пкъыгъуэхэр. Органы брюшной полости. Шхужьым ириубыдэхэр. Органы тазовой полости.

Лъакъуэм и Iыхьэхэр. Части ноги.

Адыгэхэм цIыху ныбжьыр зэрагуэшу щытар. Как адыги делили возраст человека.

АдыгэкIэ цIэ зиIэ узыфэхэр. Адыгские названия болезней.

Адыгэш лъэпкъыу щыIахэр. Породы адыгских лошадей.

Шыхэр ныбжькIэ зэрызэхэкIыр. Деление лошадей по возрастам.

Шы Iэмэпсымэхэр. Шхуэр. Конская сбруя. Узда.

Нахътэ (нахъутэ). Недоуздок.

Уанэ. Седло.

Шым и зэхэзекIуэхэр. Аллюры лошади.

Шы Iэпкълъэпкъыр. Стати лошади.

Шым и къупщхьэхэр. Скелет лошади.

Шым и плъыфэу щыIэхэр. Масти лошадей.

Джэд - къазхэм я Iэпкълъэпкъыр. Части тела птиц.

Псэущхьэхэм я макъхэр. Голоса и звуки животных и насекомых.

ФащIэ Iэмэпсымэхэр. Инструменты шорника.

КIыщ Iэмэпсымэхэр. Инструменты кузнеца.

ПхъащIэ Iэмэпсымэхэр. Инструменты плотника.

ГъущIхэкIхэм я цIэхэр. Адыгские названия металлов.

МыгъущIхэм я цIэхэр. Названия неметаллов.

МывэхэкIхэм я цIэхэр. Адыгские названия камней.

Адыгэ фочу щыIахэр. Адыгские ружья и винтовки.

МазэцIэхэр, тхьэмахуэр. Названия месяцев и дней недели.

ВагъуэцIэхэр адыгэкIэ. Адыгские названия звезд и планет.

Адыгэ грамматикэм ехьэлIа псалъэхэр. Грамматические названия по-адыгски.

Адыгэхэм дзэр зэрагуэшу щытар. Подразделения адыгского войска.

Къэдгъэсэбэпа тхыгъэхэр. Использованная литература.

 



Поделиться:


Последнее изменение этой страницы: 2017-01-19; просмотров: 499; Нарушение авторского права страницы; Мы поможем в написании вашей работы!

infopedia.su Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. Обратная связь - 3.144.187.103 (0.007 с.)